I
h
kerkdiensten
B
Terugblik
TUNESIË
r
Beverwijk
75 JAAR GELEDEN REED EERSTE TRAM TUSSEN HOOFDSTAD EN SPAARNESTAD
H
in
Velsen Zuid
Driehuis
Santpoort
Wijk aan Zee
Heemskerk
Velsen Noord
IJmuiden
•1
Luisterrijk
Irritatie
e
IJMOND
Z
ZATERDAG
SEPTEMBER
19 7 9
r
------
Inlichtingen en boekingen uitsluitend bij:
za
gr
ke
be
go
HERHALING VAN DE SUCCESVOLLE NAJAARS^
REIS 1978 VOOR ONZE LEZERS NAAR
IN NOORD-AFRIKA
r
VOC
per
wei
bae
zou
T
4
Van 13-23 oktober organiseren wij in samenwerking met het
Reis- en Passagebureau Hoyman Schuurman opnieuw een groepsreis voor
onze lezers naar de warmte en de mystiek van het Afrikaanse continent Binnen 3
uur na vertrek uit Amsterdam arriveren in Tunis en vandaar 9 dagen lang de totaal
andere, volledig Oosterse sfeer ondergaan door middel van een geheel verzorg
de rondreis door het prachtige land Tunesië Met lange stops, zodat de
inspanning niet te groot wordt.
Am 'V
PRIJS PER PERSOON 1379,-
IN DE REISSOM IS INBEGREPEN:
HAARLEM/AMSTERDAM/HAARLEM. Een stap voorwaarts op
weg naar de beschaving. Een grote technische vernieuwing. Een
mijlpaal in de ontwikkeling van het verkeer. De superlatieven waren
niet van de lucht bij de ingebruikneming van de tramlijn Amsterdam-
Haarlem-Zandvoort. De lijn Haarlem-Zandvoort bestond al enige
jaren. In 1904 werd de verbinding doorgetrokken naar de hoofdstad,
zodat de Amsterdammers een betere gelegenheid kregen zich aan het
strand te gaan verpozen. De door de maatschappij EMS geëxploiteer
de tramlijn, waar later de roemruchte „Kikker” en „De Blauwe”
furore zouden maken, schroomde niet de concurrentie met het Hol
landsch Spoor aan te gaan. De tram had meer luxe en een lagere prijs
te bieden, het spoor was sneller.
r
boog mu
Als een pijl uit een
schoten wij naar Haarlem
(Foto 's ter beschikking gesteld uit het archief van de NZH).
(ADVERTENTIE)
HAARLEM. Een wagen van de Eerste Nederlandsche Electrische Trammaat
schappij maakte precies 75 jaar geleden op donderdag 15 september 1904 zijn eerste
proefrit op de lijn Haarlem-Amsterdam. Een aanleiding voor Theo van der Kaay en
Jan Kuys om eens te snuffelen aan geleidingsdraden, dubele sporen, concessies,
Beynes-materieel en talloze andere aan het tramtijdperk verbonden zaken. In
bijgaand verhaal een terugblik.
Reis- en Passagebureau Hoyman Schuurman, Gedempte Oude
Gracht 82 (In stadskantoor Haarlems Dagblad), Haarlem, telefoon 023-
313150 (Arjanne de Vries).
t*.
Hervormde Gemeente, Engelmundus-
kerk, zondag 9.00 en 10.00 uur dr. L.
Brink.
Verpleeghuis Velserduin, zondag 10.45
uur pater A. Mars en mevr. L. Brezet-
Brouwer.
R.K. Engelmunduskerk, zaterdag 19.00
uur gezinsmis, zondag 9.30 en 18.00 uur H.
Mis, 11.00 uur Viering met jongerenkoor.
R.K. Parochie, Frans Netscherlaan, za-
R.K. Kerk St. Odulphus, Odulphus-
straat, zaterdag 19.15 uur, zondag 9.30 uur
en 11.30 uur.
Ned. Herv. Kerk, Voorstraat, zondag
10.00 uur ds. W. W. Ruitenberg, Oudorp.
I
lar
zijl
arr
vei
en
en
VOl
vei
ter
opl
be
van
E
die
gaa
hac
kos
I
Joi
ra;
bij
wo
be<
in
mc
vei
1
die
me
in
tru
Hij
dal
vo<
dei
o ui
ooi
str
laa
1
wi
hei
nit
jet
dit
„K
vo
19.
sci
ad
ja;
ko
aai
gr;
gif
mé
021
zoi
no
doi
voi
we
me
nei
SOI
sec
pel
gei
iet;
Al:
op
alli
wi
liji
bei
de
de
A
bi
i
hu
g«
rei
Ve
sai
bei
lijl
dit
ter
B
een
Rir
een
goe
voc
mr.
uit;
R.K. Kerk Mariakerk, Spoellaan, zater
dag 18.30 uur, zondag 9.45, 11 en 12.15 uur.
H. Laurentius, A. Verherentstraat, za
terdag 19 uur, zondag 9.30 en 11.30 en 18
uur.
Ned. Herv. Kerk, Kerkplein, zondag
10.00 uur ds. H. P. Huisman.
Baptistengemeente Heemskerk, Maer-
ten van Heemskerkstraat, 10.00 uur dhr.
H. G. Boskamp, 10.00 uur zondagsschool,
20.30 uur jeugdbijeenkomst.
Gereformeerde Kerk, Morgenster, Vrij-
burglaan, zondag 9.30 uur ds. A. van Leeu
wen, 19.00 uur afscheidsdienst ds. C.
Meijer.
Gereformeerde Kerk, Engelmundus
kerk, Koningsweg, 9.30 uur ds. A. T. L.
Liem, Wormer, 19.00 uur afscheidsdienst
ds. C. Meijer in Morgensterkerk.
Hervormde Kerk, zondag 10.00 uur ds.
Van Wijngaarden.
veel bekijks; de tocht duurde van 5 tot 6
uur van en terug naar de Amsterdamsche
Poort.
De voorgeschiedenis van de „Blauwe
Tram” is in Haarlem te vinden. Op 3 juli
1899 werd tussen de Tempeliersstraat en
Zandvoort de eerste elektrische treinver
binding van Nederland geopend. De naam
van de onderneming luidde dan ook vol
fantasie: Eerste Nederlandsche Electri
sche Trammaatschappij. Grote broer Am
sterdam sloeg deze ontwikkelingen ja
loers gade. De Mokummers wilden ook
naar Zandvoort en wel met een eigen
tramlijn. Wonderlijk genoeg had Haarlem
daar geen enkel bezwaar tegen en de
concessies werden vlot verleend. Ook de
gemeente Haarlemmerliede en de minis
ter van Waterstaat verleenden de vergun
ningen voor de trambaan over hun grond
gebied. In een met Amerikaans kapitaal
opgerichte Electrische Spoorweg Maat
schappij werden de concessies gebundeld
De debatten over voor- en nadelen wa
ren al in volle hevigheid losgebarsten,
toen de eerste proefrit met de tram nog
gemaakt moest worden. De eerste experi
mentele rit had plaats op donderdag 15
september 1904. Een historische gebeur
tenis, wat blijkt uit een verslag van de rit
in Haarlems Dagblad van zaterdag 17
september 1904.
en in januari 1903 ging de eerste spade de
grond in.
Het werd een dubbelsporige lijn van 28
kilometer. Doordat het sukkelen was met
de bodemgesteldheid moesten kostbare
beschoeiingen worden aangelegd. Enkele
cijfers geven een indruk van de omvang
van het werk. Ophoging van het gedeelte
Sloterdijk-Kostverlorenvaart vergde
280.000 kubieke meter zand, het aanbren
gen van walbeschoeiingen tussen Sloter-
dijk en Haarlem 43.500 palen, 4.600 kubie
ke meter hout, 9600 kubieke meter bag-
gerwerk, 160 ton ijzer, 5000 ton basalt,
31.500 vierkante meter bestratingswerk
en 1700 meter hekken. Er waren op het
hoogtepunt van het werk 2500 man tege
lijk aan de arbeid. Met vooruitziende blik
kocht de trammaatschappij aan weerszij
den van de rails tussen Sloterdijk en de
gemeentegrens grond aan om huizen op te
bouwen. De klanten voor de trams moes
ten immers ergens vandaan komen! Zo
ontstond later de Admiraal de Ruyterweg.
klasse kostte zes dubbeltjes, voor een re
tourtje eerste klasse moest 85 cent worden
neergeteld. De hooggespannen verwach
tingen over lage prijzen werden daarmee
de grond in geboord. Weliswaar waren de
tramtarieven iets lager dan de prijzen van
Hollandsch Spoor, maar het verschil viel
kleiner uit dan veel mensen vooraf had
den gehoopt.
Bovendien telde voor de passagiers nog
een geheel ander punt. Haarlems Dagblad
schreef: „De ervaring leert weliswaar dat
spoorreizigers tweede klasse veelal trein
reizigers eerste klasse zijn, maar bij deze
lijn zou dat wel eens anders kunnen we
zen. Wij Nederlanders zijn nu eenmaal
hartstochtelijke rookers en voor velen on
zer is het haast ondoenlijk om bijna een
uur lang in een vervoermiddel te zitten
zonder er de brand eens in te jagen”.
In de tram was roken in de eerste klas
verboden, maar daar stond tegenover dat
passagiers eerste klas op trijp konden
zitten, terwijl passagiers tweede klas ge
noegen moesten nemen met leer.
Na de officiële openstelling voor het
publiek op 6 oktober 1904 kwamen nog
talloze mankementen aan het licht. Gelei
dingsdraden lieten los of braken, er ont
stond kortsluiting, maar „de ongelukjes
van de laatste dagen moet men niet mee-
tallen. Dat zijn de pokken en mazelen van
iedere onderneming”.
De belangstelling was in het begin
groot. Wachttijden van meer dan twee uur
vóór een plaats in de tram waren geen
uitzondering. Het vervoermiddel had aan
vankelijk plaats in de zogenoemde „Me-
tallurgiques”, in de volksmond „Kikker”
genoemd wegens de groene kleur. Later
maakten zij plaats voor de Budapester, en
de luxueuze uitvoering van Beynes.
„De tocht slaagde over het algemeen
vrij wel; hier en daar moest men wel even
stoppen om kleine belemmeringen uit den
weg te ruimen, maar dit veroorzaakte
toch geen belangrijke vertraging. Van de
Eendjesbrug ging het langzaam langs den
Burgwal, de Anthoniestraat, den Heeren-
singel naar de Amsterdamsche Poort.
Hierover gegaan zijnde reed de tram in
kalm tempo den Amsterdamsche Straat
weg op.
Was er eerst weinig publiek bij het
afrijden van de tram tegenwoordig, wel
dra ging de tijding door de omliggende
buurten: „De tram rijdt”. Uit alle wonin
gen kwamen nu de menschen te voor
schijn om getuige te zijn van het eerste
rijden der tram. Maandenlang hebben de
bewoners der in de omtrek liggende stra
ten ook last gehad van opgebroken stra
ten en afgesloten bruggen, maar nu was
de eerste rit van de tram ook tevens het
sein, dat aan alle trammisère een einde is
gekomen.
En de jeugd hief een hoera’tje aan en
volgde de tram, zoolang ze kon. Deze
proefrit is echter nog niet de officiële,
doch eene voorlopige om te constateren
of alles in orde is. Onze correspondent te
Halfweg deelt omtrent dezen rit nog het
volgende mede:
Donderdagmiddag is de eerste tramwa
gen van hier naar Amsterdam en terug
gereden. Het was een wagen van de lijn
Zandvoort, waarmede alleen „weg en
werken" werden beproefd. De ingenieurs
en hoofdopzichters van de algemeene
aannemers White en Co, de chef van ex
ploitatie, de heer Julius, de heeren direc
teuren van de ENET en opzichter van den
Waterstaat maakten dit tochtje, waarbij
alleen het opgaande spoor werd bereden,
mede. De bewegingen gingen uitstekend
en bijzondere bemerkingen waren niet te
maken. Overal had de wagen bijzonder
De opening van de tramlijn op 4 oktober
1904 moet een luisterrijk feest zijn ge
weest. Ruim 250 genodigden genoten van
een heerlijk ritje in een stralende najaars
zon. In het Brongebouw in Haarlem wer
den zij onthaald op een „kolossaal déjeu
ner dinatoir met monsterachtige hoeveel
heden” en.op ellenlange, hoogdraven
de toespraken. Twee dagen na dit festijn
werd de lijn voor publiek geopend. Er
mocht echter niet snel worden gereden: in
Amsterdam 12 kilometer per uur en in
Haarlem 15 kilometer per uur. Op die
manier duurde de rit tussen de twee ste
den zo’n 54 minuten. Een passagier die
zich eens over dit trage tempo beklaagde,
kreeg van een geërgerde conducteur ten
antwoord: „Waarom gaat u niet lopen?”
Gevat antwoordde de passagier: „Zo’n
haast heb ik nu ook weer niet”.
Op het lijntje werden 34 wagens ingezet,
die per stuk 41 passagiers konden meene
men. De wagens reden tussen zeven uur
’s morgens en acht uur ’s avonds elke tien
minuten. De eerste tram vertrok vanuit
Amsterdam om 6.30 uur en vanuit Haar
lem om 5.33 uur. Een retourtje tweede
De gemeente Amsterdam vond het wel
een vleiend idee zelf te beschikken over
een tramspoor van hartje stad naar Zand
voort. Toch kregen de initiatiefnemers, de
ingenieurs Anderheggen en Neumeyer,
niet volledig de vrije hand, toen de conces
sie werd verleend. Toestemming kwam,
maar slechts voor een periode van vijftig
jaar. Na die tijd kon de overeenkomst per
jaar worden opgezegd. Dat moet een hel
der moment van het stadsbestuur geweest
zijn, want laat nu de irritatie over die
lange, onhandige trams die tot diep in de
binnenstad doordrongen, na precies vijf
tig jaar op een hoogtepunt zijn gekomen.
Amsterdam verbrak prompt de concessie,
was niet te vermurwen en de tram Am-
sterdam-Zandvoort reed zijn laatste rit.
Een Beynes-tramstel komt de twijfel
achtige eer toe in een nachtelijke rit de lijn
Amsterdam-Haarlem voor het laatst te
hebben gereden. Pas kwart voor vier in de
ochtend bereikte de tram de remise, met
grote vertraging en bovendien ernstig ge
havend. Langs de hele route werden toe
spraken gehouden, huldeblijken, maar
ook sabotagedaden. Tussen Halfweg en
Haarlem was de tram veranderd in een
volkomen verduisterd monster dat voort
joeg met een snelheid van bijna 75 km per
uur. Alle lichtpunten waren onklaar ge
maakt, maar de tram werd begeleid door
vuurspattende flambouwen van een Poly-
goon-filmploeg alsmede door tientallen
auto’s en motoren. „Blij dat ik rij” was in
die jaren nog een onbegrepen kreet, wat
blijkt uit het feit dat die automobilisten
door luid te claxonneren hun ongenoegen
kenbaar maakten over de opheffing van
de tram.
R.K. Laurentius, Willemsbeekweg, za
terdag 19 uur, zondag 9.30 uur koormis en
10.45 uur gezinsdienst.
Oud Katholieke Adelbertuskerk, Spar-
renstraat, zondag 10.00 uur Dienst van
Schriftlezing en gebed.
Bethlehemkerk, Gijzenveltplantsoen,
zondag 10.00 uur ds. R. G. J. Timmers
(H.A.), 19.00 uur ds. R. G. J. Timmers
(zang- en themadienst).
terdag 19 uur mis met samenzang, zondag
10 uur heilige mis.
Gereformeerde Kerk, Burgemeester
Enschedelaan, zondag 19.00 uur ds. H. D.
de Wit.
Adventskerk (Provinciaal Ziekenhuis),
zondag 19.00 uur ds. G. J. Rijks.
Volle Evangelie Gemeente, gebouw Be
rea, zondag 10.00 uur P. Bronsveld, 19.30
uur J. E. van den Brink.
De Hoeksteen, Willem de Zwijgerlaan,
zondag 10.00 uur ds. J. F. van Woerden.
De Dorpskerk, Burg. Enschedelaan,
zondag 10.00 uur ds. G. J. Rijks (H.A.).
Prinsesselaankerk, zondag 10.00 uur ds.
L. W. van Reijendam-Beek.
Gereformeerde Kerk, Vredevorstkerk,
Laan der Nederlanden, zondag 9.30 uur
ds. L. J. G. IJkel.
Middelaarskerk, Moensplein, zondag
9.30 uur M. van Veelen.
Vrije Evangelische Gemeente, Van
Riemsdijklaan, zondag 10.00 en 17.00 uur
Br. J. A. Bor, Katwijk.
Chr. Geref. Kerk, Koningstraat 117,
zondag 9.00 uur ds. N. Ribbers (voorber.
H.A.)
P inkstergemeente Beverwi jk-Heems-
kerk, Lingestraat, zondag 10.00 uur hr. L.
den Hertog, 19.00 uur hr. J. Reerds.
Doopsgezinde Gemeente, Meerstraat
62, zondag 10.00 uur ds. H. Luikinga.
Jehovahs Getuigen, Lingestraat 32, zon
dag 10 Uur, openbare lezing, 11 uur Wacht
torenstudie, dinsdag 19 uur Theocratische
school, 20 uur dienstvergadering.
Héél veel zien onder leiding van een goede. Duits-sprekende gids. Naast de
metropool Tunis bezoeken wij het oude Carthago, het liefelijke Moorse stadje Sidi
Bou Saïd, de bekende kustplaatsen Sousse en Monastir op weg naar Sfax met
bezichtiging van het colosseum El Djem. Dan naar Matmata (indrukwekkende
bewoonde holwoningen) en naar het prachtige eiland Djerba via Zarzis en de
Romeinse weg. Na een extra rustdag hier met een ochtendrit over het eiland,
voortzetting van de reis naar het zuiden via Gabès (in rijtuigen de oases zien)
naar Tozeur (aan de rand van de échte Sahara vlakbij de grens van Algerije).
Op de rug van dromedarissen door de oase. Vervolgens naar Gafsa en Kairouan
(13 eeuwen oude stad en tapijtcentrum). Tenslotte naar Hammamet (de tuin van
Tunesië) voor een verblijf van 3 nachten. Van het dichtbijgelegen Monastir directe
terugvlucht naar Amsterdam.
Moskeeën, bazaars, souks, de Sahel, prachtige zandstranden, drukte en
onvoorstelbare stilte, „bijbelse’’ taferelen, chaos en ongerepte schoonheid en
nóg veel meer zult u zien en meemaken tijdens deze mooie rondreis; uw camera
krijgt geen rust!
(Toeslag voor 1-persoonskamer ƒ175,-).
Accommodatie op basis van 2-pers, kamers met bad of douche in de betere
hotels, alle maaltijden (in Hammamet demi-pension), gehele rondrit in air
conditioned bus, alle kosten voor entrees, vervoer per ander voertuig of kameel,
alle kruierskosten, vliegvervoer Amsterdam-Tunis en Monastir-Amsterdam, bus
vervoer Haarlem (Frederikspark)-Schiphol v.v., speciale cocktailparty voor de
lezers van onze bladen, ervaren gids, premie voor een bagage- en reisongeval-
lenverzekering, Nederlandse reisbegeleiding.
Petruskerk, Venusstraat 1, zaterdag 19
u., zondag 10.30 uur Koormis.
Nieuwe Kerk, Kanaalstraat, zondag 10.00
en 19.00 uur ds. Heikoop.
Oud Katholieke Kerk, Kon. Wilhelmi-
nakade, zaterdag 19.00 uur vespers, zon
dag 10.00 uur hoogmis.
Leger des Heils, Edisonstraat, zondag
10.00 uur heiligingsbijeenkomst, 19.30 uur
verl. samenkomst.
Petrakerk, zondag 9.30 uur ds. J. L. Bel.
17.00 uur ds. A. J. Krol van Gorinchem.
Christelijk Gereformeerde Kerk, Mar
conistraat 7, zondag 10.30 uur ds. N. Rib
bers, voorber. H.A., 17.00 uur ds. N.
Ribbers.
Aula Zeewegziekenhuis, zondag 9.30
uur pater A. Mars en mevr. L. Brezet-
Brouwer.
Baptistengemeente, J. P. Coenstraat,
zondag ds. A. H. Agtereek, 19.00 uur ds. W
Hessels, Alblasserdam.
Jehovahs Getuigen, Koninkrijkszaal,
Oranjestraat 92, zondag 10-2 uur vergade
ring.
Doopsgezinde Gemeente IJmuiden,
zondag 10.00 uur ds. J. A. Scholte (Bloe-
mendaal).
Vergadering van Gelovigen, Cultureel
Centrum, Moerbergplantsoen, zondag 10
uur eredienst, woensdag 19.30 uur bijbel-
bespreking.
Pinkstergemeente IJmuiden, zondag
10.00 uur B. M. Piet, Cultureel Centrum,
19.30 uur D. P. Hartendorp, Tuinder-
straat, woensdag bijbelstudie, D. P. Har
tendorp, Tuinderstraat.
Gereformeerde Kerk (Vrijgemaakt),
zondag 9.30 en 17.00 uur ds. L. J. Joosse.
Goede Herderkerk, Velserduinweg 52,
zondag 10.00 uur ds. Joh. Brezet.
Ichtuskerk, Fahrenheitstraat, zondag
9.30 uur drs. H. W. Nusselder, 17.00 uur
drs. H. W. Nusselder.
Gereformeerde Kerk, Bethelkerk, zon
dag 9.30 uur ds. A. J. Krol, 17.00 uur ds. J.
L. Bel (jeugddienst).
Vereniging van Vrijzinnig Hervorm
den, Zeeweg 265, Braambos 10.30 uur ds.
J. Verdonk.
Verzeker u van een zonnige, korte herfstvakantie en boek snel, want wij
verwachten grote belangstelling voor deze zeer speciale reis, waarvoor de
deelname beperkt is.
R.K. Kerk, H. Agatha, Breestraat, zater
dag 19 uur zondag 8.30, 10, 11.30 en 18 uur.
O.L. Vrouw van Goede Raad, Arends-
weg, zaterdag 18.30 uur, zondag 9, 10.30 en
18.00 uur.
Regina Coeli, Hilversplein, zaterdag 19
uur, zondag 10, 11.45 en 19.30 uur.
Apostelkerk, Van Riemsdijklaan, zater
dag 19 uur, zondag 8, 9.15 en 11 uur.
Voor direkte bediening (H. Oliesel voor
Beverwijk, Wijk aan Zee en Velsen-
Noord op zondag en werkdagen bellen
29044 (telefoonnummer St. Jozefrust-
oord).
Ger. Kerk (vrijgemaakt), Immanuel-
kerk. Olieslagerslaan, zondag 10.00 uur
ds. H. de Vries, 16.45 uur, ds. H. de Vries
(Hattum).
Ned. Herv. Kerk, Grote Kerk, Kerk
straat 10.00 uur ds. G. J. Rijks.
De Opgang, Florastraat, zondag 10.00
uur ds. A. Goudsmit-Aalbers
