Macro-economische verkenning
Staatshuishoudboekje
negen miljard hoger
Begrotingsbeeld
voor 1980
I
I
I
I
<r
DIT IS EEN MILJARD...
A
a
17
PRINSJESDAG
DINSDAG
1 8
SEPTEMBER
19 7 9
(Van onze redactie binnenland)
1/
a
DEN HAAG. Naast de verwachtin
gen die het kabinet vandaag op Prinsjes
dag heeft uitgesproken in zijn miljoenen
nota, heeft ook het Centraal Plan Bureau
voorspellingen gedaan in zijn macro-eco
nomische verkenning 1980. Belangrijkste
conclusie uit die verkenning is, dat geen
verdere stijging van de werkloosheid
wordt verwacht.
O//
o
R'JKSBEGROTINGTELT MILJARDEN GULDENS
anp
maar
Hoofdstukken
1980
9
CPB: voor 1980 geen
stijging werkloosheid
9.364
9.884
Troonrede
(4.0)
(4.2)
(4.6)
(l
if
...OF ER IS ca. 2x DE
Tir
7
4
I
->•
Op de tweede pagina:
Analyse door Frans Nypels.
Op de achtste pagina:
Rijk draagt bij in tekort Staatsvissersha-
venbedrijf.
Die werkloosheid zal evenals dit jaar, gemiddeld
210.000 personen belopen. Verder laat het planbureau
weten voor het volgend jaar te geloven in een minder
krachtige groei van de uitvoer, een toenemende prijsstij
ging en zal de gemiddelde (modale) werknemer zijn
koopkracht niet zien toenemen.
De produktie van de bedrijven zal het volgend jaar met
2,5 procent stijgen, wat een half procent minder is dan de
stijging, die dit jaar wordt verwacht. Dit houdt onder
DEN HAAG. Koningin Ju
liana heeft dinsdagmiddag de
nieuwe zitting van de Staten-
Generaal geopend met het uit
spreken van de Troonrede. Dit
geschiedde in een verenigde ver
gadering van de Eerste Kamer
en Tweede Kamer, in de Rid
derzaal te Den Haag.
Overzicht van de belangrijkste onder
werpen die u op de negen pagina’s
van ons begrotingsbijvoegsel kunt
aantreffen:
Op de derde pagina:
Arbeidsplaatsentoeslag moet banen op
leveren
Op de eerste pagina:
Volgend jaar geen verdere stijging van
de werkloosheid, aldus het Centraal
Planbureau.
Troonrede van koningin Juliana.
Renteaftrek consumptief krediet aan
banden.
Sombere toekomst voor detailhandel.
Op de vijfde pagina:
Komende vijf jaar 2,7 miljard voor ener-
giêbesparing.
125 miljoen extra voor minderheden.
Milieubeleid wordt veel duurder.
Op de zesde pagina:
Welzijnsbeleid bij CRM steeds meer
centraal.
Bezinning op prioriteiten voor de kunst.
Geen geld voor aanleg nieuwe wegen.
Op de zevende pagina:
In buitenlands beleid meer accent op
eigen belangen.
Voor kernbewapening geen politiek van
schone handen.
Consolidatie samenwerking Europese
Gemeenschap.
lijden geen koopkrachtverlies, wanneer de voorindexe-
ring per 1 oktober 1979 het komende jaar gefaseerd zou
worden afgebouwd.
Werknemers met een inkomen gelijk aan of iets boven
het minimumloon gaan er in koopkracht nog enigszins op
Andere voorspellingen van het Centraal Plan Bureau:
de investeringen van het bedrijfsleven zullen in 1980 niet
toenemen, nadat zij ook in 1979 geen groei zullen hebben
vertoond. De goedereninvoer zal in volume nog maar met
2,5 procent toenemen na een stijging van 5 procent in
1979. De loonkosten per eenheid produkt in de verwer-
Handhaving of zelfs enige verbetering van de koopkracht
(exclusief incidenteel).
Ook volgend jaar radioactief afval in
zee.
Zeevisserij: grotere vangsten,
minder opbrengsten.
Pas in eerste helft 1980 beslissing over
voorhaven.
Land- en tuinbouw heeft goed geboerd.
Op de negende pagina:
Aangepast Schiphol kan groei tot 2000
opvangen.
Schipholspoorlijn vergt ruim honderd
miljoen gulden.
Beslissing over F-29 valt binnen half
jaar.
Nieuwe woongebieden nodig voor op
lossen stadsvernieuwing.
Miljoenen voor wegen rond Amsterdam.
(Van onze binnenland-redactie)
DEN HAAG. De voor het volgend jaar geldende miljoenennota
die vandaag door het kabinet is gepresenteerd, is bijna negen miljard
gulden hoger dan die voor dit jaar.
Rijk
Uitgaven
Ontvangen
Fondsen
Uitgaven
Ontvangen
Financieringstekort
(Idem als procent
nationale inkomen)
102.4
88.8
- 13.6
bedrag
8
3.801
4.341
105.125
EEN MENS HEEFT ca.
7 6 JAAR NODIG OM
ALLEGETALLEN TOT 1
MILJARD OP TE SCHR'J-
VEN.
FIETSEN IN ONS LAND
MEE TE BETALEN
9.088
8.368
2.536
2.083
13.205
128
81
6
101.3
88.7
- 12.6
111.6
100.5
- 11.1
4.495
4.279
114.893
197
2.909
2.749
5.543
21.919
9.844
2.741
10.862
10.099
9.775
2.715
2.243
14.398
22.1
21.2
- 0.9
- 12.0
137
95
20.3
21.1
0.8
- 12.8
o\
o
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
177
2.644
2.615
5.229
20.592
8.310
2.550
10.005
19.4
20.6
1.2
- 11.4
eigen welzijn en dat van anderen. Het besef van die verantwoor
delijkheid verschraalt wanneer te gemakkelijk en uitsluitend de
gemeenschap wordt aangewezen om in tekorten aan welzijn te
voorzien.
Bij het dragen van persoonlijke verantwoordelijkheid horen
inspraak en medezeggenschap. De ontwikkeling daarvan zal zich
voortzetten, vooral nu meer vorming en onderwijs steeds meer
burgers gaan bereiken. Het kabinet neemt in die ontwikkeling
een actief aandeel. Zo zal in het komende parlementaire jaar een
aanvang worden gemaakt met decentralisatie van de maatschap
pelijke dienstverlening. Ook zal het kabinet dan zijn standpunt
bepalen over het democratisch en doelmatig functioneren van
gesubsidieerde instellingen.
Om haar groeiende taken naar behoren te kunnen vervullen
heeft de overheid steeds meer informatie nodig. De bewerking
van de vele gegevens door computers houdt gevaren in voor de
persoonlijke levenssfeer van de burgers. Door middel van nade
re regels zal de wet die levenssfeer moeten veiligstellen.
In onze hoogst ingewikkelde samenleving raakt menige burger
op zoek naar zijn recht het spoor bijster. Onze wetgeving is
weliswaar vrijgevig in het aanreiken van middelen tot rechtsbe
scherming, ook tegen de overheid maar de rechtzoekende weet
er vaak geen raad mee. Dat maakt de verlening van rechtshulp
steeds belangrijker. Een voorontwerp van wet daaromtrent is in
aantocht.
In grote delen van de wereld ontberen mensen zelfs nog wat
nodig is om in leven te kunnen blijven. Dienstvaardigheid vooral
jegens de armste landen behoort voorrang te behouden, ook in
de minder overvloedige jaren die voor ons liggen. Onlangs is
gebleken hoezeer het lot van de vluchtelingen in Zuidoost-Azië
ons allen beroert. De regering biedt een helpende hand bij het
lenigen van hun nood, door mensen op te nemen in ons land en
door het verstrekken van financiële hulp.
De onderlinge afhankelijkheid van de staten zal, zowel binnen
Europa als daarbuiten, bij voortduring toenemen. In de jaren
tachtig zal de Europese Gemeenschap door de toetreding van
eerst Griekenland en later Portugal en Spanje worden verruimd.
Het thans rechtstreeks gekozen Europese Parlement behoort
meer zeggenschap te krijgen.
Het aantal echte democratieën in de wereld is klein. In tal van
landen vinden schendingen plaats van de rechten van de mens en
is van werkelijke vrijheid tot persoonlijke ontplooiing nauwe
lijks sprake. Ook uit ons buitenlands beleid blijkt dat wij daarin
niet willen berusten.
Van vitale betekenis is de zorg voor internationale vrede en
veiligheid in het kader van het Atlantisch Bondgenootschap en
van de Verenigde Naties.
Bij het nemen van beslissingen over modernisering van tacti
sche nucleaire wapens, waarvoor de Alliantie binnen afzienbare
tijd wordt geplaatst, zal het kabinet in zijn streven de afhanke
lijkheid van kernwapens te verminderen, grote aandacht schen
ken aan wapenbeheersing.
Veel respect heeft de regering voor de plichtsbetrachting
waarmee onze militairen hun vredestaak in de Libanon ver
vullen.
Over de mogelijkheden tot herziening van de verhoudingen
tussen de Nederlandse Antillen, de eilanden van de Nederlandse
Antillen en Nederland zal de Koninkrijkswerkgroep naar ver
wachting in het komende jaar rapport uitbrengen.
Ook zal in dat jaar de indiening van de reeks van wetsontwer
pen tot herziening van de Grondwet worden voltooid.
Leden van de Staten-Generaal,
Onder een economisch ongunstig gesternte hervat u vandaag
uw werkzaamheid. Zware beslissingen moeten worden geno
men. De regering biedt u in de toelichtingen op de heden in te
dienen begroting een samenstel van plannen aan waarmee
gepoogd wordt het hoofd te bieden aan de problemen van nu en
van de naderende toekomst. Het is echter niet alleen de overheid
die geroepen is om die problemen op te lossen.
Zij is daartoe alleen ook niet in staat. De burgers van ons land
zullen hiertoe ook moeten bijdragen.
De regering vertrouwt erop dat het overleg met u, de volksver
tegenwoordiging, zal worden gevoerd in een geest van verant
woordelijkheid en van saamhorigheid vooral met de zwaksten in
ons eigen land en over onze grenzen.
Van uw inzicht en volharding zal veel worden gevraagd. Moge
dat werk worden gedaan in het vertrouwen dat velen u wijsheid
toewensen en om zegen voor u bidden.
Hiermee verklaar ik de zitting der Staten-Generaal geopend.
maakt. Bij de overheid zal een regeling voor vrijwillige vervroeg
de uittreding worden ingevoerd. Buiten de marktsector zullen
tien- tot vijftienduizend arbeidsplaatsen voor werkzoekenden ter
beschikking komen.
De toeneming van het energieverbruik moet door besparingen
sterk worden getemperd. Dezer dagen krijgt u het eerste deel van
de nota Energiebeleid. Daarin worden ver strekkende maatrege
len aangekondigd. De aargasprijzen moeten worden verhoogd.
Verder moet ons land minder afhankelijk worden van de invoer
van olie, dat vergt, naast besparing, het benutten van andersoor
tige energie. De beslissing over het al dan niet in ruimere mate
toepassen van kernenergie in ons land, zal met de grootste
zorgvuldigheid worden voorbereid. De komende maatschappe
lijke discussie staat hierbij centraal.
Dat het gebruik van kernenergie huiver wekt komt mede
omdat ons land zo dicht bevolkt is. Dit stelt hoge eisen aan de
zorg voor mens en milieu en aan de inrichting van de ruimte. U
hebt al nota’s ontvangen over de Waddenzee, over de landelijke
gebieden en over de toekomstige structuur van verkeer en
vervoer. Het kabinet acht duidelijkheid geboden over de toe
komst van de Markerwaard. Het zal zijn voorlopig oordeel
hierover binnenkort formuleren. Ook zal het kabinet in de
komende maanden zijn oordeel kenbaar maken over de toekom
stige behoefte aan luchthavens in ons land.
Landbouwgrond is schaars geworden en de structuur van de
bedrijven moet worden versterkt. Op til is de indiening van een
wetsontwerp dat, mede ter beteugeling van de prijzen, een stelsel
invoert van landbouwkundige toetsing bij overdracht van land
bouwgronden.
In alle hoog geïndustrialiseerde landen wordt het leefmilieu
bedreigd. Het moet ons een deel van onze welvaart waard zijn die
bedreiging af te wenden. Voorstellen voor nieuwe wetgeving
omtrent milieugevaarlijke stoffen en bodembescherming zullen
het volgend jaar worden ingediend.
Ons land is vol, ten dele overvol. Dat wreekt zich ook in het
wegverkeer. Het aantal slachtoffers van verkeersongevallen
daalt gelukkig, maar is nog onaanvaardbaar hoog. Het kabinet
zal u straks een Tweede Meerjarenplan Personenvervoer aanbie
den dat voor het eerste traject van de jaren tachtig onder meer
aangeeft wat er kan worden gedaan ten behoeve van het open
baar vervoer en van de wegenbouw. Intussen vindt het opheffen
van gevaarlijke knopen in het wegverkeer voortgang.
In de Nederlandse samenleving neemt het aantal mensen van
vreemde taal en cultuur snel toe. Vooral in de grote steden schept
dat problemen. Het gaat om goede huisvesting voor buitenlandse
werknemers en vele anderen, om aangepast onderwijs en om
blijvende werkgelegenheid. Maar er is ook een geestelijke opga
ve: in het leven van alle dag de verdraagzaamheid te betrachten
die we anderen plegen voor te houden. De rijksbegroting voor
het komende jaar getuigt van de prioriteit die de regering aan het
beleid ten aanzien van de minderheden toekent.
De maatschappij zo in te richten dat een ieder, een eerlijke kans
op persoonlijke ontplooiing krijgt is overigens niet een taak die
alleen betrekking heeft op mensen van vreemde herkomst. In de
jaren tachtig zal de vraag van vrouwen om een plaats in het
arbeidsbestel veel groter worden. Mede daarom wil het kabinet
deeltijdarbeid bevorderen. Het wil ook de mogelijkheden van
opleiding en bijscholing verruimen. Voorts zal het de weg
effenen naar de oprichting van een open universiteit.
Onze wetgeving bevat nog een aantal bepalingen die onder
scheid maken tussen mannen en vrouwen en ook tussen gehuw
den en ongehuwden. Tot het wegnemen van ongerechtvaardigde
verschillen zullen nadere initiatieven worden genomen. Ook aan
de achterstelling van het buiten huwelijk geboren kind zal een
einde worden gemaakt.
Recht doen aan de waardigheid van de mens houdt meer in dan
zorg dragen voor zijn welzijn. Daartoe is het ook nodig ieder in
staat te stellen persoonlijke verantwoordelijkheid te dragen voor
ELKE NEDERLANDER
KAN ER ca. 72 GULDEN
VAN KR'JGEN...
OFER IS VOOR BUNA
90.000 KILO F'JNGOUD
VAN TE KOPEN.
De letterlijke tekst van de
Troonrede luidt:
Leden van de Staten-Gene
raal,
In de jaren tachtig aan de
vooravond waarvan wij nu
staan zullen zich waarschijn
lijk ingrijpende veranderingen
voltrekken in de internationale
en de nationale samenleving.
Het proces van internationa
le arbeidsverdeling en ver
schuiving van produkties naar
andere landen is in volle gang.
Ook ontwikkelingslanden ra
ken in dit proces betrokken. Zij
klimmen daardoor op naar een
minder ongunstige positie. De
ze ontwikkeling is gewenst,
maar stelt een nieuwe uitdaging aan onze veerkracht en vinding
rijkheid. Immers, wij zouden toch al te maken krijgen met een
slechts geringe economische groei. Er zal veel minder te verdelen
zijn dan in de uitbundige jaren zestig en zelfs minder dan in het
nabije verleden. Temeer dient zich dit vooruitzicht aan door het
snel schaarser en dus duurder worden van energie.
Onder die omstandigheden zullen wij tevreden moeten zijn
met de hoge welvaart die ons land al is ten deel gevallen. De
geringe toeneming die nog binnen het bereik ligt zal vooral
besteed moeten worden voor het scheppen van betere inkomens
verhoudingen. Zo is er reden meer te betalen voor zwaar of
onaangenaam werk en ook omgekeerd.
Onze welvaart bestaat niet alleen uit de particuliere inkomens,
maar ook uit de talrijke voorzieningen die de burgers van ons
land van gemeenschapswege ten dienste staan. Willen we de
totaliteit van die voorzieningen op peil houden en ook de werkge
legenheid, dan is matiging van de particuliere inkomens noodza
kelijk. Blijft die matiging uit, dan betalen de gemeenschapsvoor
zieningen het gelag ofwel de werkgelegenheid of misschien zelfs
beide.
In het komende tijdvak valt er niet meer te ontkomen aan een
keuze tussen enerzijds verhoging van uitgaven als, bijvoorbeeld,
voor woningbouw en stadsvernieuwing, onderwijs en milieu en
anderzijds nog verdere verhoging van de particuliere con
sumptie.
De totale begrotingssom bedraagt 114.893 miljoen gulden tegen 105.125
miljoen dit jaar.
Verdeeld over de departementen, belopen de uitgaven (in miljoenen gul
dens):
Het begrotingsbeeld voor het volgend jaar ziet er exclusief
aflossingen van de staatsschuld als volgt uit:
(in miljarden guldens)
...OF IN ELKE WONING-
BRIEVENBUS VAN NEDER. JAARL'JKSE AANKOPEN
LAND IS ca.226 GULDEN AAN BROMMERS EN
TE WERPEN...
ontwerp
begroting
1979
uitkomsten
1979
..OF ELK MENS OP
AARDE KAN ER ca. 25
CENT VAN KR'JGEN...
bedrag
Huis der koningin
Hoge colleges van staat en
kabinet der koningin
Algemene Zaken
Kabinet voor Nederlands-
Antilliaanse Zaken
Buitenlandse Zaken
Justitie
Binnenlandse Zaken
Onderwijs en Wetenschappen
Nationale schuld
Financiën
Defensie
Volkshuisvesting
en Ruimtelijke Ordening
Verkeer en Waterstaat
Economische Zaken
Landbouw en Visserij
Sociale Zaken
Cultuur, Recreatie en
Maatschappelijk Werk
Volksgezondheid en
Milieuhygiëne
Aanvullende posten
totaal
In 1980 zullen bijna tienduizend woningwetwoningen meer in
het bouwprogramma worden opgenomen dan in de meerjaren
cijfers was voorzien. Deze en andere inspanningen leggen een
zware last op de rijksbegroting. De belastingplannen voor het
komende jaar zijn echter zo ingericht dat de koopkracht wordt
ontzien van al degenen die van een bescheiden inkomen moeten
leven. Om die koopkracht te behouden is geen reële loonsverho
ging nodig.
De regering stelt met bezorgdheid vast dat het deel van de
bevolking dat deelneemt aan het arbeidsbestel, steeds kleiner
wordt. Verdere maatregelen om de werking van de arbeidsmarkt
te verbeteren zijn in voorbereiding. Vermenselijking van de
arbeidsomstandigheden zal bestaande weerzin tegen het verrich
ten van beschikbare arbeid verminderen. Ook is het nodig in ons
stelsel van sociale zekerheid, met behoud van de wezenlijke
verworvenheden daarvan, correcties aan te brengen om te
bewerkstelligen dat het alleen werkt voor wie en voorzover het is
bedoeld.
De werkgelegenheid in de marktsector staat onder zware druk.
De drastische stijging van de energieprijzen vormt een ernstige
bedreiging. Nederland zal om een levensvatbare bedrijvigheid te
behouden een aantal produkties geleidelijk moeten opgeven en
veel meer aan innovatie moeten doen dan tot dusver. Binnenkort
ontvangt u een daarop gericht beleidsplan. De invoering van
micro-electronica in industrie en dienstverlening kan ingrijpen
de gevolgen krijgen. Een diepgaande bestudering daarvan is
door het kabinet op gang gebracht.
Het kabinet heeft een omvangrijk arbeidsplaatsenplan ge-
meer verband met de verwachting dat de goederenuit-
voer, die in 1979 in volume met negen procent zal toene
men, het volgend jaar veel minder sterk zal stijgen,
namelijk met slechts vier procent. Dit houdt weer ver
band met de verwachting, dat de wereldhandel in 1980
minder snel zal toenemen dan in 1979. De minder sterke^ vooruit, de modale werknemer ziet zijn reëel beschikbaar
produktiestijging is ook toe te schrijven aan het feit, dat inkomen gehandhaafd op het in 1979 bereikte niveau. De
de particuliere consumptie van de Nederlanders minder hogere inkomens zullen daarentegen enige reële achte-
sterk zal toenemen, namelijk in 1980 met twee procent ruitgang ondergaan. De genieters van sociale uitkeringen
tegen 2,5 procent in 1979.
Het volume van het bruto nationaal produkt zal even
eens minder snel stijgen dan in 1979, namelijk met 2,5
procent, vergeleken met 2,5 a 3 procent in het lopende
jaar. Het leven voor werknemersgezinnen wordt dit jaar
4,5 procent duurder, maar het volgend jaar wordt de
inflatie weer een stuk krachtiger. Het planbureau ver
wacht dat de prijsindex dan met 5,5 a 6 procent zal
stijgen.
De grotere prijsstijging is toe te schrijven aan een kende industrie stijgen volgend jaar met drie procent (dit
duurdere invoer en aan de verhoging van de indirecte jaar met een procent), De lopende rekening van de
belastingen en de gasprijzen. Deze prijsstijging van zes betalingsbalans zal in 1979 precies in evenwicht zijn en in
procent houdt in, de verlichting aan de voet van de loon- 1980 een overschot van een miljard gulden aanwijzen. De
en inkomstenbelasting meegerekend, dat voor grote belastingdruk stijgt van 33,7 naar 34,2 procent en de
groepen van inkomenstrekkers nog sprake kan zijn van sociale-premiedruk van 20,2 naar 20,3 procent.
S/
vermoedelijke ontwerp
begroting
1980
Uitgaven
Ontwerp-begroting
1979
Op de vierde pagina:
Extra geld voor strijd tegen werkloos
heid.
Woningbouw wordt opgevoerd.
Aantal niet-actieven moet minder
worden.
