zenuwgas in Hamburg
Havenstaking
Andriessen in Brussel:
Portugal
uitgebreid
Amerikanen
door Cuba
Carter wil
Neto begraven
in Angolese
hoofdstad
doodstraf tegen
drie Palestijnen
t 1
„Uitgewekenen
beslissen
vrijgelaten
Enorme partij dodelijk
geen „zachte”
oplossing
kwestie-Cuba
verkiezingen”
Afghaanse leider politieke intrigant
Religieuzen in
Oeganda gedood
iff
Massale evacuatie omwonenden
Militair hof eist
1
•£1
Piction
Erland Josephson
Painters and pictures
DINSDAG
2
IP
i
door Nico Scheepmaker
tocht
1
i
ritter
(Van onze redactie buitenland)
itrole
natief
ering
ovincie
en 21
Ierland
ibassa-
derdeel
om de
iropese
vis zal
n leden
ler van
ïring
(Van onze redactie buitenland)
LOEANDA De Angolese presi
dent Angostinho Neto, die vorige
week in Moskou overleed na een kan-
keroperatie, is gisteren in het Volks-
paleis in de Angolese hoofdstad Loe-
anda bijgezet in een sarcofaag van
steen en glas.
?zoek
Zweeds dagblad
iging
ikels is
is Wal-
n per 1
Stich-
Vooral
in aan-
werk
e orga-
r kwa-
ren de
eikend
ndelijk
aan de
*1
ideur
BRUSSEL. Minister An
driessen van Financiën heeft
gisteren in de ministerraad
van de EG-landen in Brussel
West-Duitsland opgeroepen
zijn strakke monetaire beleid
wat te verruimen.
WASHINGTON. De Ameri
kaanse president Jimmy Carter sluit
een „cosmetische oplossing” voor de
controverse rond de Russische troe
pen op Cuba uit, aldus een zegsman
van het Witte Huis gisteren.
(Van onze redactie buitenland)
De nieuwe president van Afgha
nistan, Hazifullah Amin, is een bril
jant politiek strateeg, die zijn weg
naar de macht via intriges heeft
afgelegd en zich van veel van zijn
tegenstanders heeft ontdaan.
trijfël
■>-
Bonn moet monetair
beleid bijstellen
ite deel
ilterna-
ntillen.
m Eco-
Schip-
nst uit
ns zijn
i terend
gepleit,
aanzet
zullen
zolaan-
ng wil-
hij niét
Gun is
imissie
heid in
tie die
eedde.
ste on-
oor de
ankert
imissie
jn.
lorgen
ratuur
in ge-
ttypen
srdoor
zijl dit
dcom-
te zijn
dmini-
lan de
Tot de opruimingsactie
werd beslóten nadat een
13-jarige jongen om het
leven was gekomen door
een exploderend projec
tiel uit de oorlog. Twee
andere jongens raakten
daarbij gewond.
Als Bonn bereid zou zijn wat meer infla
tie te accepteren zou de Westduitse munt
wat minder gevraagd zijn, en dit zou de
positie van de gulden en van de Belgische
franc ten goede komen, aldus Andriessen.
De Westduitse delegatie heeft echter niet
Tot 31 december vorig
jaar zijn er sinds 1947 al
leen al in de deelstaat
Nordrhein-Westfalen
167.228 bommen, tien mil
joen granaten, 7064 mij
nen, ruim acht miljoen
handgranaten, zeven mil
joen andere explosieve
projectielen en meer dan
5600 ton munitie ontdekt
en onschadelijk gemaakt.
Daarbij kwamen 95 men
sen om het leven en raak
ten 151 prsonen gewond.
Een expert van het West
duitse leger bewaakt een
aantal kisten met zenuwgas
granaten in Hamburg, in af
wachting van het transport.
gereageerd op het verzoek van de Neder
landse bewindsman.
Tijdens de vergadering in Brussel ble
ken de Europese Negen bereid, Engeland
tegemoet te komen in de voor Londen
politiek gevoelige kwestie van de te hoge
Britse bijdrage in de kosten van de Euro
pese Gemeenschap. Wel zal Londen niet
geheel zijn zin krijgen, aldus EG-functio-
narissen na afloop van het beraad. Eind
november zullen de EG-ministers in Du
blin opnieuw over deze zaak praten. De
juistheid van de klacht van de Britse
regering dat zij aanmerkelijk meer bij
draagt aan de EG-begroting dan zij uit de
Europese kas terugontvangt, wordt beves
tigd in een studie die de Europese Com
missie (het dagelijks bestuur van de EG)
heeft gemaakt over de verdeling van de
De nieuwe president van Afghanistan. Ha-
fizullah Amin
luchtmacht die hij persoonlijk heeft ge-
recruteerd, nog voor de coup van 27
april vorig jaar waarbij president Mo
hammed Daoud werd verdreven. Zijn
werk gedurende vijf jaar als militair
commissaris van zijn partij was zeer
gevaarlijk omdat de partij onder de vori
ge regering verboden was.
Ook al noemden de door de regering
gecontroleerde media Taraki, de vorige
president, die vanmorgen bezweek aan
zijn bij een schietpartij opgelopen ver
in Brussel is gisteren voorts besloten,
geen wijzigingen aan te brengen in het
Europees Monetair Systeem (EMS).
financiële lusten en lasten van de EG-
landen. Voor de Britten bedraagt het ver
schil dit jaar 1,4 tot 3,4 miljard gulden,
afhankelijk van de berekeningsmethode
die wordt gebruikt.
mee aan de parlementsverkiezingen als
kandidaat voor zijn geboortestad Pag-
ham, 20 km ten noordwesten van Ka
boel. Bij zijn tweede poging, in 1969,
werd Amin wel gekozen, en was hij vier
jaar volksvertegenwoordiger.
Net als andere leiders van zijn partij
ontweek Amin vaak vragen over zijn
politieke ideologie en zijn geloof moei
lijke onderwerpen in een mohamme
daans land, dat communisme gelijkstelt
aan de Sovjet-Unie, dat volgens Amin
lange tijd imperialistische plannen met
Afghanistan had.
Waarnemers zeggen echter dat de ma
nier waarop Amin zijn politieke rivalen
behandelde hen deed denken aan de
wrede methoden van de vroegere Russi
sche leider Stalin.
Terwijl hij zijn eigen positie verstevig
de door talloze zuiveringen in de partij,
de bureaucratie, het leger, de universi-
teiten en zelfs in ziekenhuizen, versmal
de hij op ernstige wijze de basis waarop
de regering steunde, en gaf hij aanlei
ding tot het ontstaan van een kleine
maar actieve anti-Amin-fractie binnen
de volksdemocratische partij.
lestuur j
i-maar-
tefans-
or een
reis die
ins vo-
locrati-
fanksy
i groot-
tstochf
mster-
rts aan
e Dam
lubliek
ir een
juni in
Franse
;n. De
i door-
A-
lin zou een uitweg kunnen bieden uit de
diplomatieke impasse, maar daar gaan we
niet op in”, aldus de zegsman. Hij zei dat
Carter voor de VS en voor het buitenland
duidelijk wil maken dat men zich niet
neerlegt bij „een of andere cosmetische
oplossing”, waardoor de kwestie alleen
maar uiterlijk zou zijn opgelost.
Washington beweert dat de Sovjet-Unie
een l
gerd. De Amerikaanse minister van Bui
tenlandse Zaken Cyrus Vance had giste
ren zijn vierde gesprek met de Russische
ambassadeur Dobrinin over deze kwestie.
VN-secretaris-generaal Kurt Waldheim
heeft op een bijeenkomst van Amerikaan
se hoofdredacteuren bevestigd dat hij de
kwestie had besproken met de Cubaanse
president Fidel Castro, tijdens de confe
rentie van niet-gebonden landen op Cuba.
Waldheim zei dat Castro zich verbaasd
toond over de plotselingen belangstelling
voor de Russische troepen, die volgens de
president al 17 jaar op het eiland waren
voor de opleiding van Cubaanse troepen,
en niet als gevechtstroepen.
X
achtergrond
De Belgische oud-premier en voorzitter
van de (christen-democratische) Europese
Volkspartij, Leo Tindemans, heeft giste
ren op een studiebijeenkomst in Den
Haag gepleit voor een Europees veilig
heidsbeleid en voor nauwere samenwer
king van de Benelux-landen om de belan
gen van de drie kleine landen veilig te
stellen.
Toen was het tijd voor de echte perscon
ferentie, waarop dat oudere heertje in een
Engels dat makkelijker te interpreteren
dan te begrijpen was menige niet ter zake
zijnde vraag stelde, waarbij het woord
„piction” bijvoorbeeld dienst deed als co
dewoord voor „het filmen in het alge
meen”. Aan iedereen die mij fluisterend
vroeg wie dat in godsherekristusnaam
was zei ik: „Bob Bertina”, maar dat kon
niet, zeiden ze, want die stelde nooit vra
gen. Erland Josephson moet uit de aard
van de vragen al snel begrepen hebben
dat hier niet de „coming man” van de
Nederlandse filmjournalistiek aan het
woord was. maar zodra hij, vaak met onze
hulp, een vraag begrepen had, ging hij er
toch zoveel mogelijk op in, zoals niemand
van ons ook iets riep in het genre van: „zeg
ouwe, nu even oprotten, want dit houdt te
veel op!” Nee hoor, we lieten uit niets
blijken dat hij niet tot „our own people”
behoorde, dus het oude heertje had de
midday of his life. Ik zei het toch al: wat
zijn mensen toch eigenlijk aardig, onszelf
inbegrepen.
Lucio Lara, hoofd van het politieke bu
reau van de regeringspartij MPLA en
mogelijke opvolger van Neto, barstte tij
dens zijn emotionele toespraak in tranen
uit en stortte aan het eind van zijn rede
voering volledig in elkaar, aldus het ver
slag van radio-Loeanda.
In Angola is een periode van nationale
rouw afgekondigd, welke 45 dagen zal
duren. Aangenomen wordt dat pas daar
na een besluit zal worden genomen over
verkiezingen voor een nieuwe president.
De Liberiaanse president William Tol
bert, voorzitter van de Organisatie voor
Afrikaanse Eenheid, noemde Neto giste
ren „een krachtig strijder voor de vrijheid
en de waardigheid van de mens”. Neto zal
voortleven in het hart van ieder vrijheids
strijder, aldus Tolbert.
Leden van de centrale commissie van de
MPLA, de bevrijdingsbeweging welke Ne
to gedurende een 13-jarige guerrilla-oor-
log tegen het koloniale moederland Portu
gal leidde, legden na de begrafenis van
hun leider een plechtige eed af, waarin
trouw werd gezworen aan de richtlijnen
en het beleid van de eerste president van
het onafhankelijke Angola. De begrafe
nisstoet in Loeanda werd gevogd door
duizenden rouwende Angolezen.
asnington ueween uat ue ouvjei-unie j
gevechtsbrigade op Cuba heeft gele-
Wat zijn mensen toch eigenlijk aardig.
Gistermiddag om half vier was Erland
Josephson in de Sherry Bodega in Am
sterdam om de filmpers te woord te staan.
Erland Josephson is een van mijn favorie
te acteurs, u kunt hem vanavond weer aan
het werk zien in „Face to Face” van Ing
mar Bergman, en u hebt hem eerder al als
de hoofdrolspeler geziten in „Scènes uit
een huwelijk”.
„Persconferentie 2e etage” stond er bij
de ingang, en blijkbaar had dat oude
heertje dat ook gelezen en gedacht: dat wil
ik wel eens zien! En hij posteerde zich op
een der stoelen rond de microfoon, die
aangaf waar Erland Josephson straks ge
acht werd te gaan zitten. Tot mijn verba
zing was het niet afgestampt vol, er waren
wat persfotografen en een stuk of twaalf
filmredacteuren, en Erland Josephson
stond, omdat het startsein nog niet gege
ven was, gewoon aan de bar in een zwarte
broek, een anthracietgrijs corduroy jasje
en een anthracietgrijs overhemd met open
boord, dus net een echt mens als u en ik.
Ik vroeg hem of hij de dag tevoren tot de
90 procent van de Zweden behoord had,
en hij bevestigde dat. Op wie had hij
gestemd, vroeg ik, en hij antwoordde dat
hij, zolang hij al mocht stemmen, op de
socialisten had gestemd en dat zondag dus
ook had gedaan. Toen ik hem later, tij
dens de persconferentie, vroeg of hij niet
de behoefte had om vanwege de belastin
gen in het buitenland te gaan wonen,
antwoordde hij dat hij het eens was met
de belastingheffing in Zweden. Je betaal
de als je veel verdiende weliswaar veel,
maar je kreeg er ook wat voor terug:
gratis scholen, gratis medische verzor
ging, etcetera. „Ik hoef geen geld opzij te
leggen voor mijn kinderen later, alles wat
ik overhoud kan ik besteden aan eten,
drinken en uitgaan.”
Onze voertaal was Engels, zodat ik hem
de vraag kon voorleggen:
„We have the painters, you have the
pictures, how come?” in het Engels klinkt
dat aardiger en dubbelzinniger dan:
„Wij hebben de schilders, jullie hebben
de films, hoe komt dat?”
Hij vertelde toen dat hij al verwacht had
de vraag te krijgen hoe een klein land als
Zweden zoveel internationaal hoog ge
waardeerde films en filmers kon opleve
ren. en dat hij toen bedacht had de vraag
terug te kaatsen, hoe het kwam dat Neder
land zoveel goede schilders aan de wereld
had geleverd? Nu die wedervraag al ge
steld was, kon hij als enige verklaring
bedenken, dat Zweden al heel vroeg het
geluk had gehad over twee belangrijke
regisseurs te beschikken: Mauritz Stiller
(1883-1920) en Victor Sjoestroem, die tus
sen 1912 en 1930 tientallen films maakte,
pas in 1960 overleed, maar de laatste der
tig jaar van zijn leven stopte met regisse
ren. Tussen 1930 en 1948 stelde de Zweed
se film ook niets voor, maar de filmers die
daarna de Zweedse film nieuw leven in
bliezen hebben toch het voordeel gehad
dat zij niet van voren af aan hoefden te
beginnen: zij konden voortbouwen op wat
Stiller en Sjoestroem aan kennis, kunde
en kunstenaarschap hadden nagelaten.
En wat de acteurs betreft, zei Erland
Josephson, was het een voordeel in een
klein land te wonen, waar acteurs wel
gedwongen zijn alle genres te spelen in
alle soorten van theater: het toneel (voor
zalen met 750 of rpet 50 plaatsen), de
televisie, en de film. Die veelzijdigheid
achtte hij een voordeel voor de film. Later
zou hij vertellen dat hij veel gevraagd
wordt in Italiaanse films te spelen, omdat
de Italianen vinden dat Zweden in het
algemeen en hij in het bijzonder zoveel
„dieper" groeven in hun spel dan de Itali
aanse acteurs. „We zijn alleen maar wat
langzamer”, had hij geantwoord, „daar
om lijken we dieper. Bovendien zijn we
als acteur gauwer hulpeloos dan een Itali
aanse acteur. Die geniet zo van het acte
ren dat hij nooit kan stoppen, wij stoppen
in onze hulpeloosheid nog wel eens met
acteren en zijn dan maar even onszelf, en
dat is dan precies wat ze in Italië zo diep
vinden.
ANKARA (AP/AFP). Tegen drie van
de vier Palestijnen die in de maand juli de
Egyptische ambassade in de Turkse
hoofdstad Ankara twee dagen bezet hiel
den, is gisteren de doodstraf geëist.
De vier staan terecht voor een militaire
rechtbank in Ankara. Bij hun actie wer
den twee Turkse veiligheidsagenten dood
geschoten en kwam een lid van het am
bassadepersoneel tijdens een ontsnap
pingspoging door een val uit een raam om
het leven. De vier zeiden lid te zijn van de
Palestijnse organisatie Adelaars van de
Revolutie. Door bemiddeling van de Pa
lestijnse bevrijdingsbeweging PLO gaven
zij zich over.
(Van onze redactie buitenland)
LISSABON. De stakende havenar
beiders in het noorden van Portugal heb
ben hun nu acht dagen durende actie
uitgebreid tot alle havens van het land.
Hun conflict met de werkgevers gaat om
de duur van de werkweek.
In Italië zijn gisteren 180.000 werkne
mers van het openbaar vervoer een 24-
uurs staking begonnen, die in de grote
steden heeft gezorgd voor een enorme
verkeerschaos. Morgen en overmorgen
gaat het onderwijzend personeel in Italië
in staking. In diverse andere sectoren zijn
sinds vorige week stakingsacties bezig.
In Nieuw-Zeeland heeft de Federatie
van Vakverenigingen gisteren opgeroe
pen, morgen de hele industrie stil te leg
gen. omdat de regering heeft besloten een
voorgestelde loonsverhoging voor vracht
wagenchauffeurs te verlagen van 11 tot
9,5 percent.
(Van onze redactie buitenland)
WASHINGTON Cuba heeft gisteren
vier Amerikanen, die sinds het midden
van de jaren 1960 als politieke gevange
nen werden vastgehouden, vrijgelaten. De
vier zijn meteen met een door de regering
gecharterd vliegtuig naar de VS terugge
bracht.
De Amerikanen werden veroordeeld
wegens spionage, „anti-revolutionaire ac
tiviteiten” en mensensmokkel. Volgens de
Amerikaanse regering is het viertal op
humane gronden gratie verleend. Eerder
dit jaar bood de Cubaanse president Fidel
Castro de vrijlating van het viertal aan in
ruil voor de vier Portoricanen, die vorige
week in opdracht van president Jimmy
Carter werden vrijgelaten.
wondingen, de „wijze leraar" en was
Amin de „trouwe leerling”, de laatste
stond toch bekend als de echte mach
thebber in de regering.
Net als bijna alle andere topleiders in
het moderne Afghanistan komt Amin
uit een van de mohammedaanse stam
men die traditioneel de bovenlaag van
het land vormen. De meeste rebellen, die
de regering ervan beschuldigen het
„goddeloze” communisme te willen in
voeren, behoren zelf ook tot die
stammen.
Nadat hij leraar wis- en natuurkunde
was geweest maakte Amin twee studie
reizen naar de Verenigde Staten, waar
hij in New York afstudeerde en aan een
dissertatie werkte.
Amin zei dat de Amerikaanse autori
teiten samenwerkten met de Afghaanse
regering om zijn studentenvisum ongel
dig te verklaren wegens politieke activi
teiten. Op een persconferentie zei hij
onlangs dat hij tijdens een zomercursus
op de universiteit van Wisconsin politiek
bewust was geworden door het bijwo
nen van bijeenkomsten van „progress-
veve socialistische clubs.”
„Ik kreeg besef van de toestand in
mijn land waar een feodaal sociaal-eco-
nomisch systeem heerste”, zo zei hij eer
der deze maand. „Ik begon toen ook het
kapitalistische systeem nauwlettend te
bestuderen.”
Na zijn terugkeer werd Amin weer
leraar en deed hij in 1965 zonder succes
;t heeft
m ver-
en van
ir geen
3maakt
roerder
;isteren
rdvoer-
ikracht
Eerste
fferich
•de van
king in
van de
ide de-
uit van
zenuwvergiften Sarin en
Soman worden gevonden,
die tegen het einde van de
Tweede Wereldoorlog
door de Duitsers werden
ontwikkeld.
z.
Moskou heeft herhaaldelijk de verzeke
ring gedaan dat de 2.000 a 3.000 man
Russische troepen slechts tot taak hebben
het Cubaanse leger op te leiden. „Aan
vaarding van de verklaring van het Krem-
(Van onze redactie
buitenland)
HAMBURG. In de
omgeving van een ver
laten chemische fa
briek in Hamburg zijn
gisteren zeker 200
mensen geëvacueerd
en zestig fabrieken,
met totaal 1500 werk
nemers, gesloten. Op
het terrein is vijfhon
derd ton aan vergiften,
bestrijdingsgassen,
munitie en springstof
uit de Tweede Wereld
oorlog aangetroffen.
Het 50-jarige vroegere schoolhoofd
komt aan de macht in een tijd dat zijn
land in een bloedige burgeroorlog is
verwikkeld en er in zijn heersende, door
de Sovjet-Unie gesteunde partij een ern
stige scheuring is ontstaan.
Veel Afghaanse en diplomatièke bron
nen in de Afghaanse hoofdstad Kaboel
wijzen Amin aan als de schuldige voor
de moeilijkheden waarin de linkse
volksdemocratische partij zich bevindt.
„Wanneer hem gemaand wordt voor
zichtig te zijn dendert hij overal als een
tank doorheen”, zo zei een Aziatische
diplomaat in Kaboel onlangs. „Van het
landverdelingsprogramma heeft hij een
puinhoop gemaakt, net als van andere
hervormingen die de idealistische leden
van zijn partij na aan het hart liggen.”
Amin heeft zichzelf beschermd door
een netwerk van verklikkers die georga
niseerd zijn in zogenaamde „nationale
verdedigingsreden” en door een reorga
nisatie van de geheime politie die hij
onder zijn persoonlijke controle heeft
gebracht.
Zijn voornaamste steun vindt hij in
een kader van officieren van land- en
(Van onze redactie buitenland)
STOCKHOLM. De duizenden in het
buitenland wonende Zweden die het
rechtse blok in hun vaderland de verkie
zingen van zondag, alsnog kunnen laten
winnen zijn voor een groot deel uit hun
vaderland getrokken, vanwege het belas-
tingklimaat.
Zweden in het buitenland mogen schrif
telijk deelnemen aan verkiezingen in hun
land.
Het Zweedse dagblad Aftonbladet
schreef gisteren nadat bekend was gewor
den dat het rechtse blok .174 en het linkse
blok 175 zetels had gekregen: „Belasting-
vluchtelingen kunnen verkiezingen be
slissen.”
De belastingen zijn onder de sociaalde
mocratische regeringen de hoogste ter we
reld geworden. Men verwacht dat de
1 geëmigreerde Zweden voornamelijk
rechts zullen stemmen, omdat „rechts”
zich al jaren sterk maakt voor verlaging
van belastingen.
NAIROBI-ROME (UPI/AFP). In Oe
ganda zijn deze maand twee religieuzen
vermoord. Op 11 september werd de Itali
aanse pater-missionaris Silvio Ferri om
het leven gebracht door een soldaat van
troepen die trouw zijn gebleven aan de
verdreven president Idi Amin, zo is door
zijn orde in Italië bekend gemaakt.
In het afgelopen weekeinde werd de
leider van de ruim honderdduizend Oe-
gandese leden tellende Baha’i-sekte met
zijn vrouw en drie kinderen in zijn huis in
Kampala gedood. Het is niet bekend wie
de moord heeft gepleegd of waarom. Er
was niets uit de woning gestolen.
De politie heeft vastge
steld dat in het desbetref
fende gebied veenafgra
vingen plaatsvonden. De
gaten die daarbij ontston
den zouden zijn gebruikt
voor het dumpen van de
gevaarlijke stoffen.
Inmiddels is een groot
aantal granaten gevon
den met het zenuwgas Ta
bun. Dit gas kan binnen
enkele seconden dodelij
ke gevolgen hebben. „Een
keer diep inademen is vol
doende”, aldus een van de
chemici die bij de oprui
mingsactie betrokken
zijn.
De Hamburgse brand
weer heeft verklaard de
autoriteiten er al jaren op
te hebben gewezen dat
het bij de chemiefabriek
„niet pluis” was. Er wordt
rekening mee gehouden
dat op het terrein ook de
'z-
