ACTEUR STOPT DEFINITIEF MET TONEELLOOPBAAN
met zwartboek
Looppatronen op Stravinsky
bij Nederlands Danstheater
Rijksakademie
Beeldende Kunst
NMB
De opzettelijke chaos van
Martin, Ton Bommerson
NMB girosparen:
1% meer rente en f 7,50 spaarpremie.
Childs en Glass
als wereldpremière
4
’Dance’ van Lucinda
Bk
Groningse cabaretgroep in Toneelschuur
Wie spaart die heeft wat.
Wie gi rospaart heeft meer.
Slap afgietsel van lang geleden bedachte formules
Coupon
De NMB denkt met u mee.
Verslindend
Hokjes
fcl
12
13
KUNST
19 7 9
SEPTEMBER
ZATERDAG
2 2
n
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
l
i
i
i
is het spelen moe
Coen Flink
Cabaret uit Groningen met vlnr Martin van Dijk. Ton Meijer en Jan Bommerson
(ADVERTENTIE)
Scène uit Concert voor piano en blazers door Nederlands Danstheater.
(Foto Jorge Fatauros).
handtekening
CONRAD VAN DE WEETERING
Coen Flink wordt een van onze laatste
echte „toneelleeuwen” genoemd, de man
van het machtig pathos, die aan het begin
van zijn carrière onder het toeziend oog
van Paul Steenbergen de Hamlet neerzet
te waar - in zekere kringen - nu nog over
gesproken wordt. Flink wordt ook gevierd
als de grote, bepaald niet lach-schuwe bon
vivant van talloze radio- en tv-produkties,
van Kootje de Beer tot en met Hollands
Glorie.
VLISSINGEN. „Flink, de to
neelman. Dat is een soort slepende
ziekte, weinig tegen te doen. Je was
het, je bent het, je zult het blijven. Je
wordt er ook altijd naar gevraagd en
ze weten natuurlijk dat ik toch graag
over toneel praat, ook al vraag ik dan
om het eens over wat anders te heb
ben. Haat-liefde? Och. Er is een
lichtpuntje, een waar, glorend licht
aan den einder, en dat is de weten
schap dat hoe minder men de toneel
man ziet, hoe minder attractief die
man voor de mensen wordt. Een aflo
pende zaak voor die toneelman, ter
wijl ik voel dat het met Coen Flink
heel wat beter gaat”.
„Ik heb die streep inderdaad gezet en ik
kan niet anders zeggen dan dat ik dat als
definitief ervaar. Je weet nooit wat er over
vijf of tien jaar aan de orde is, wat de
omstandigheden dan van je eisen. Dat is
de betrekkelijkheid die aan zoveel dingen
vastzit. Ik voel nu dat het zo goed is”.
„Ik schilder en schrijf, ik doe meer met
de dingen die van mij zijn, ik kan in dat
schilderen kortweg meer van mezelf stop
pen dan in het toneel. Ik ben graag zinnig
bezig. Ik hoor mezelf, als ik wat uitleggen
moet, het woord zinvol gebruiken, telkens
weer. Dat is niet zo gek. Ik ben erg inten
sief op zoek naar de zin van een aantal
dingen. Ik heb die gevonden in zaken die
voor een zeer belangrijk deel buiten het
toneel liggen, dat schilderen, dat gewoon
SCHEVENINGEN. Vrijdag was het
een hoogtijdag voor de Nederlandse dans.
Penta bracht een dansproduktie in en in
opdracht van het Shaffy Theater, het
Werkcentrum Dans had een première in
het Zuidplein Theater in Rotterdam en
het Nederlands Dans Theater presenteer
de de wereldpremière van Concert voor
Piano en Blazers van Igor Stravinsky
ingevuld met ritmische looppatronen
door Hans van Manen in het Circusthea
ter in Scheveningen.
seerd. Ze schildert echt. En ik, ik dacht ik
moet het nu maar niet meer doen, een
tijdje dat toneel. Het vreet aan je, het vreet
je op. Toneel is machtig, maar het ver
slindt. Je hebt talent nodig en een uiterste
concentratie, een grote aandacht voor al
les wat ermee samenhangt en niet te ver
geten een gedegen soort vakmanschap.
Als één van die factoren terugloopt, als je
voelt dat iets van dat al je ontglipt, dan is
het de vraag of je het toneel nog wel
langer voor jezelf mag gebruiken.”
„Toneel stelt een acteur in staat om -
haast zonder controle - de waanzinnigste
enormiteiten uit te halen en geen hond die
blaft. Dat is de halfbakkenheid van de
onderneming. Als een balletdanser fout
gaat, ligt-ie mooi op zijn smoel, bij een
Deze mening vormt de kern van de
inhoud van kontra-memorie en zwart
boek, uitgegeven namens de gehele ge
meenschap (directie, hoogleraren en
studenten) van de Rijksakademie van
Beeldende Kunsten in Anisu.,
Volgens de Rijksakademie bevat de
memorie van toelichting tal van kleine
onnauwkeurigheden en onwaarheden.
Als de Tweede Kamer zich in de gehele
voorgeschiedenis (neergelegd in het
zwartboek) verdiept, zal zij wellicht
concluderen dat de voorgestelde op
heffing van de akademie geen door
gang mag vinden omdat de opeenvol
gende ministers van CRM zich niet aan
de regels van behoorlijk bestuur heb
ben gehouden.
De meest opmerkelijke persoonlijkheid
bezit de minstens twee meter lange Jan
Bommerson, die met een mengeling van
treurnis en verwondering het leven in
blikt. Hij draagt zijn verhevigde frustra
ties aanstekelijk uit en weet zijn lange lijf,
met handen als tentakels, prachtig te mis
bruiken. De kleine Ton Meijer staat hem
terzijde met animo en groot lef en onder
steunt Bommersons optreden soms met
relativerende kritiek. Bijvoorbeeld als de
lange cabaretier een spelletje met de zaal
wil gaan spelen en in de kluwen van zijn
eigen onzin verstrikt raakt.
Vrijwel onophoudelijk vallen Meijer en
Bommerson elkaar in de rede en een
enkele maal voert dat tot echt komische
flitsen. Maar dikwijls is de zin van die
verwarring niet zo duidelijk, doordat een
werkelijk uitdiepen op die momenten
veelal ontbreekt.
De drie Groningers komen met ver
scheidene leuke nummers die ver boven
hun niet zo hoge gemiddelde scoren. Zo’n
nummer is bijvoorbeeld het laatste voor
de pauze, dat over kernenergie gaat. Van
uit de dan opgezette chaos ontwikkelt zich
dat tot een uitstekende climax. Dan ook
blijkt dat het drietal vocaal en muzikaal
tot bijzondere dingen in staat is.
Wat er hapert bij Martin, Ton Bom
merson is dat de meeste nummers goed
van opzet zijn, doch matig tot slecht wor
den uitgewerkt. Zo begint Ton Meijer met
een prachtige persiflage op de troonrede,
waarbij zijn stem frappante gelijkenis
vertoont met de moederlijke spreektrant
van onze koningin. Maar in het verdere
verloop verzandt ook dit nummer omdat
een krachtige plot ontbreekt.
De stijl waarin dit drietal werkt leunt
aan tegen Neerlands Hoop en heeft ook
Koot Bie-achtige elementen. Zou het
groepje daarvan loskomen, dan geloof ik
dat een werkelijk eigen gezicht pas moge
lijk is. Talent is aanwezig, doch gebrek
aan zelfkritiek is vooral de oorzaak dat de
vonken niet echt knetterend kunnen over
slaan. Vanavond geeft het groepje nog een
reprise in de Toneelschuur.
KO VAN LEEUWEN
Jammer is het, dat die muziek, die nu
eens bruisend en sprankelend is, dan weer
martiaal schetterend en in het tweede deel
innig en verleidelijk, van zo ver weg leek
te komen omdat het orkest nu eenmaal in
de orkestbak zat weggedoken. Voor pia
nist Ton Dekkers en hei Nederlands Bal
let Orkest onder leiding van David Porce-
lijn overigens niets dan complimenten.
Stuur mij meer informatie over girosparen bij
de NMB.
Open voor mij een NMB girospaarrekening.
Ik heb een betaalrekening ja/nee
rekeningnummer I I I I I I 1 I I I
Naam:
Adres:
Postcode:4_ Woonplaats
aan kruisen wat gewenst is. datum.
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
bii mindcnangen moei ouder ot voogd mede ondertekenen
Coupon in een envelop zonder postzegel zenden aan
NMB, Antwoordnummer 131,1000 PA Amsterdam.
HO 2
NEDERLANDSCHE
MIÜÜÊNSTANDS8ANK
Ri mau iicwwn ivorbt houden
HAARLEM. Met een programma dat
is opgebouwd uit veel vrolijke chaos en
obsessie-achtige elementen in denkwij
zen, trad de Groningse cabaretgroep Mar
tin, Ton Bommerson gisteravond op in
de Toneelschuur. Ton Meijer, Martin van
Dijk (muziek) en Jan Bommerson hebben
een weinig zonnige kijk op de ons omrin
gende samenleving. Zij delen dat op een
vrolijke manier mee in een programma
dat voortrolt als een gummiebal die on
grijpbaar alle kanten opstuitert. Dat
werkt vaak aandacht verslappend, ook al
wekt die presentatie de suggestie dat de
golf van versierde kritiek overal hout
snijdt.
Martin, Ton en Bommerson is gelukkig
eens een keer geen groepje van het ge
stroomlijnde genre. Er heerst opzettelijke
chaos en daarbinnen worden tal van
maatschappelijke onhebbelijkheden
beentje gelicht. Niet zelden wordt alleen
in lichte toets aangegeven wat er mis is,
andere keren lijkt het begin aan een on
derwerp niet meer naar een einde toe te
leiden.
AMSTERDAM(ANP). De minis
ters van CRM en van Onderwijs en
Wetenschappen geven een misleidend
beeld van de Rijksakademie voor
Beeldende Kunsten in hun memorie
van toelichting op het wetsontwerp,
waarin zij pleiten voor het opheffen
van de akademie en het opzetten van
een soort werkcentrum voor ontwik
keling en vernieuwing van de kunst.
De ministers geven een onjuiste voor
stelling van de situatie als zij doen of
zakelijke overwegingen en nuchtere
inzichten tot de slotsom hebben ge
voerd dat de Rijksakademie zichzelf
overleefd zou hebben.
Ik koos voor wat als wereldpremière
stond aangekondigd, al konden de andere
voorstellingen met net zoveel recht pp die
titel bogen. Het bleek een vergissing te
zijn. Zelden heeft Hans van Manen een zo
slap afgietsel van zijn al lang geleden
bedachte formules gemaakt als hier. Na
tuurlijk, hij had de, lang niet eenvoudige,
muziek van Stravinsky keurig uitgeteld
en dat blijft een prestatie, maar bij die
muziek is hem letterlijk niets aardigs inge
vallen. Een flauwe poging tot humor door
al dat serieuze geloop zo nu en dan af te
wisselen met wat jivecombinaties voor
paren, Amerikaanse volksdans-elemen-
ten en opgetrokken voeten doen wel heel
armetierig aan. De mededeling in het pro
gramma dat dit een licht en razendsnel
stuk is geldt dan ook alleen maar voor de
muziek.
Hij had dit jaar zijn 25-jarig toneeljubi-
leum moeten vieren, maar de acteur was
het spelen te moe om zelfs maar aan spel
te kunnen denken. Hij heeft een streep
onder dat deel van zijn leven gezet, radi
caal en definitief, anders dan bij gelegen
heid van vorige retraites en zonder eniger
lei vorm van officieel afscheid die de
Heintje Davids-trofee binnen zijn bereik
zou kunnen brengen.
buiten leven. Dat is het eigenlijk, we zou
den hier kunnen stoppen.”
We stoppen niet en volgen een eindje
spoor terug. Coen Flink en zijn vrouw
Ellen van Hemert, in picturaal opzicht een
leerling van Melle, lieten al eerder wat
engagementen lopen. Een kleine twee jaar
buitenleven in Ierland, een jaar Curacao
en bijna vier jaar Frankrijk gingen aan
nieuwe Gooise perioden vooraf.
„We gingen om te gaan, zo simpel is dat.
Ellen was mede door mijn toedoen en de
zorgen voor het gezin eigenlijk al snel
opgehouden met acteren. Die is al heel
lang bezig met tekenen en schilderen, en
heeft wel veertig, vijftig maal geëxpo-
Op deze zelfde muziek heeft John Tar-
ras voor Het Nationale Ballet in 1963 ook
een choreografie gemaakt onder de titel
Arcade en ook hij kwam in het eerste en
laatste deel toen niet verder dan het drif
tig uittellen van de muzikale ritmes, maar
zijn tweede deel was tenminste innig en
meeslepend. Nee, al met al lijkt me dit
muziekstuk interessanter als louter mu
ziek op het toneel en niet als ballet.
acteur ontdekt bijna niemand dat, maar
het is pijnlijk om voor jezelf op je smoel te
gaan. Wie dat zo voelt, moet stoppen, even
of langer of helemaal. Wie dan toch door
gaat, doet zijn goede vak veel te kort. Ik
heb dat gehad, ik heb het elke keer op
nieuw geprobeerd, met als resultaat een
cumulatie van lulligheden. Om het plech
tig te zeggen: de feilen gaan steeds zwaar
der wegen".
Schilderen als vervanging, als alterna
tief? „Niet helemaal, helemaal niet. Ik heb
altijd geschilderd en wat ik nu doe is - de
manier waarop even buiten beschouwing
gelaten - in wezen niet zo verschillend van
wat ik gedaan heb. Ik heb me ook op het
toneel met evenwicht bezig gehouden, een
soort balans tussen hersens en gevoel,
samengebracht in een manier van uiten.
Nu ik schilder en gedachten opschrijf, ben
ik met datzelfde evenwicht bezig."
„Het wordt me kwalijk genomen, het
wordt me zelfs zéér kwalijk genomen.
Oudhollandse verhalen over de schoen
maker en de leest, hoogverraad en beslist
aardige uitspraken over de kenmerkende
verschillen tussen een goed acteur en een
middelmatig schilder. Hokjes, jongen,
hokjes. Van Dalsum schilderde prachtig
en als Karei Appel in het volgend Holland
Festival de Othello wil spelen, dan moet-ie
dat doen. Daar zul je mij niet moeilijk of
dapper over horen doen.”
„Schilderen en schrijven ervaar ik soms
als een roes, en daar ben ik bang voor. Ik
heb dat met theater ook gehad. Die roes,
die overvoering, die overdosis in het han
teren van een medium. Daar ga je niet
doorheen, dat gaat door jou heen”.
„Ik heb ze tentoongesteld die gedachten
en hun verbeeldingen, in Amsterdam. Ik
betwijfel nu of ik daar wel goed aan heb
gedaan, of het wel werkelijk moést. Je zit
dan met een uitnodiging van mensen die
toevallig de moeite hebben genomen zo’n
vijftig doeken van je door te bladeren. En,
ik zeg eerlijk dat het ook de ijdelheid
streelt. Het is best leuk om het te zien
hangen in zo’n officiële galerie. Achteraf
zeg ik toch nee tegen die toestand. Je werk
in zo’n net aquarium, dat mag geen heilig
moeten worden. Daarom ben ik uiterst
content met zo’n gebruikszaaltje, waar
een heleboel mensen komen die helemaal
niet voor Coen Flink op reis zijn gegaan.
Dan ben ik blij met de reacties die ze
achterlaten, omdat daaruit blijkt dat een
en ander wel degelijk zinvol is, ook al
vindt men het soms te koen en te flink.”
TT en makkelijke manier van sparen waarbij uw
geld niet vast staat en waarvoor u nooit per
soonlijk naar de bank hoeft.
Op een NMB girospaarrekening krijgt u
1% meer rente dan op de gewone spaarreke
ningen.
En bovendien geeft de NMB u t/m 12 oktober
een spaarpremie van f 7,50 wanneer u een NMB
girospaarrekening opent met een eerste inleg van
ten minste f 50,-.*
‘Alleen tijdens deze aktie is de minimum
inleg van f250,- op de girospaarrekening verlaagd
naar f 50,-.
Coen Flink: „Een aflopende zaak voor die toneelman, maar met Coen Flink gaat het een stuk
beter
De voorstelling begon met een uiterst
beheerst uitgevoerd stuk van Jiri Kylian,
Kinderspelen, dat anderhalf jaar geleden
in première ging en toen ook wel enige
indruk maakte, maar nu al verouderd
aandoet. Het ziet er geposeerd uit, bestaat
hoofdzakelijk uit pantomime, waar deze
dansers niet sterk in blijken te zijn, en
ontwikkelt zich maar een enkele keer tot
momenten van echte dans, die dan opeens
weer erg boeiend zijn. Daarbij moet me
van het hart, dat de combinatie van de
zwaarromantische Kindertotenlieder van
Gustav Mahler en de ruisende concrete
geluiden van stemmen en echte kinder
spelen nogal hinderlijk aandoet. De avond
werd besloten met Psalmensymfonie van
Kylian en Stravinsky.
(Van onze kunstredactie)
DEN HAAG. „Dance”, een gezamen
lijk werkstuk van de bekende Amerikaan
se kunstenaars Lucinda Childs (choreo
grafe en danseres) en Philip Glass (com
ponist), wordt in Nederland in wereldpre
mière gebracht. Er zullen zes voorstellin
gen van „Dance” worden gegeven, name
lijk in Eindhoven (17 oktober), Amster
dam (19 oktober), Rotterdam (21 en 22
oktober), Scheveningen (23 oktober) en
Utrecht (25 oktober).
„Dance” bestaat uit vijf delen van elk
twintig minuten, die zonder pauze ten
tonele worden gebracht. De delen 1, 3 en 5
zijn ensemblestukken, die worden uitge
voerd door twee samenwerkende groepen
musici en dansers: het Philip Glass En
semble en de Lucinda Childs Dance Com
pany. De delen 2 en 4 zijn soli: Childs
alleen op het toneel met respectievelijk
Michael Riesman en Philip Glass aan het
elektronisch orgel.
■i
l
