i
KB
DR. T. RANALD IDE BANG VOOR MACHTSCONCENTRATIE
«C*
200 miljard
handelingen
per seconde
door Klaas Pieter
Rieksen
Minder geweld
Geen Utopia
1
Gevaren
Ingrijpender
rO
C
■i
I Er staat ons heel wat te wachten de komende jaren. Als de
technische ontwikkeling van de micro-electronica („chips”, micro
computers) met een even duivelse snelheid als de afgelopen jaren
doorgaat, is binnen een mensenleven een geheel nieuwe maat
schappij ontstaan, die weinig meer weg heeft van een samenleving
zoals we die nu kennen. De computerdeskundige W. G. Hutchison
heeft in zijn „Computer Technology to 1990” (een artikel dat in april
van dit jaar verscheen) al voorspeld dat een eenvoudige terminal vcor
in de huiskamer) waarmee op een scherm allerlei informatie verkre
gen kan worden en zeer uiteenlopende handelingen verricht kunnen
worden) over tien jaar ongeveer 300 dollar (zo rond de 600 gulden)
moet gaan kosten. Voor de meeste mensen in de Westerse wereld
haalbaar en daar zitten we dan met z’n allen: televisieprogramma’s
op bestelling, betalen per computer, briefwisseling per computer,
vergaderen via beeldschermen en informatie putten uit minuscule
apparaatjes die eindeloos veel gegevens kunnen bevatten. Thuis
voor de buis, een druk op de knop en een wezenloos technisch
toestel zorgt voor de rest.
i
De informatie-revolutie
s niet meer te stuiten
Uustratie: Robert Nix
.V
een paar miljoen mensen bij post
kantoren. Wat moeten die mensen
dan gaan doen? Deze conferentie
zelf bijvoorbeeld. Binnen een aan
tal jaren vergader je van achter je
bureau met zoveel mensen als je
maar wilt over de gehele wereld. Je
moet eens kijken wat er dan ge
beurt. Je hoeft niet meer te reizen,
vliegtuigen zijn grotendeels overbo
dig. Je hebt geen hotel in het buiten
land meer nodig. Een groot gedeelte
van de verzorgende sector staat bin
nenkort op straat”.
„Heel weinig mensen beseffen
maar wat ons allemaal te wachten
staat. Ook op deze conferentie was
lang niet iedereen doordrongen van
het feit dat er bepaalde aspecten
van onze samenleving grondig zul
len veranderen. Want dat de tech
niek ook daadwerkelijk zal worden
toegepast staat voor mij vast”.
veelal een gevolg van het zo dicht op
elkaar zitten, afnemen”.
In uw stuk „The Information Re
volution” staat onder meer: „Een
van de ontwikkelaars van teletekst
(een manier om via een tv-scherm
bepaalde informatie op te roepen)
vertelde me dat teletekst een uit
vinding was waarvoor nog een doel
gezocht moest worden”. Wat heb
ben we aan technische ontwikke
lingen die uitgevonden worden
zonder een bepaald doel?
Ide: „Uitvinders zijn nu eenmaal
nieuwsgierige mensen die ontdek
kingen willen doen. Teletekst werd
op een gegeven moment mogelijk
en daar stonden ze dan: „We heb
ben het, wat zullen we er mee gaan
doen!” Ik denk dat het met veel
dingen zo gaat. Een uitvinder is er
niet om bepaalde problemen op te
lossen. Die maakt alleen iets moge
lijk, dat andere mensen dan in de
praktijk nuttig kunnen gebruiken”.
U heeft het over een stortvloed
aan informatie die ons in de toe
komst zal kunnen bereiken. Wat
moeten we ermee en wat hebben we
daaraan?
„Er zal natuurlijk altijd een be
hoefte aan informatie zijn, op welke
manier je die ook kan krijgen. Dooi
de micro-elektronica wordt het al
leen mogelijk om in een enorm klei
ne opslagruimte een gigantische
hoeveelheid informatie te stoppen,
die je door een knop in te drukken
kan verkrijgen. Ons probleem is
alleen: hoe gaan we de zaken inde
len. Hoe onderscheiden we bruikba
re informatie van niet-bruikbare.
We moeten dan ook erg oppassen
voor een informatie-vervuiling”.
Volgens dr. T. Ranald Ide zal eerst op grote schaal het teletekstsysteem worden
ingevoerd (in Nederland experimenteert men met teletekst), waarna in zijn visie alle
functies van de posterijen door de micro-electronica zullen worden overgenomen.
Over wat ons daarna te wachten staat, valt momenteel weinig te zeggen. „Ik zou
daar geen voorspelling aan durven wagen”, aldus Ide, die verder meent: „Een
collega van mij, die werkzaam is aan de Massachusetts Institute of Technology, zei
me eens: We zullen buiten onszelf intelliqente wezens vinden hier op aarde. Die
wezens vinden we dan in de computer.
(Citaat uit „The Information Re
volution”: „Als je vandaag de dag
een secretaresse in dienst moet ne
men, dan vraag je niet meer of ze
goed kan typen, maar of ze dingen
ordelijk in een archief kan op
bergen.'”).
Ook de positie van de Derde We
reld betrekt T. Ranald Ide in zijn
betoog. Hij heeft het over een ver
anderend klasse-systeem, waarbij
niet meer over rijke (in de zin van
veel geld) en arme mensen wordt
gesproken, maar over informatie
rijke en informatie-arme mensen:
Een kleine technische elite, die het
hoofd probeert te bieden aan een
grote, gedeeltelijk vaardige, werk
loze meerderheid.
De micro-processor van
Toshiba. Alleen het gekleur
de gedeelte is het werkelijke
formaat van de micro-pro
cessor.
Om te laten zien met welke snel
heid de techniek steeds maar weer
naar perfectere instrumenten toe
werkt, tovert Ide uit zijn binnenzak
een zogenaamde micro-processor,
ontwikkeld door Toshiba in Japan.
Het ding telt 7000 invoermogelijk-
heden en kan 200.000.000.000 (200
miljard) handelingen per seconde
verrichten. T. Ranald Ide voegt er
aan toe: „Een paar jaar geleden had
je voor dit ding een hele kamer
nodig. Een jaar geleden werden de
ze apparaten nog met de hand ge
maakt, nu door een andere compu
ter”. En om te illustreren dat ook hij
de techniek niet helemaal kan bij
houden, merkt hij nog op: „Een
maand geleden was dit de meest
krachtige micro-processor die er in
de wereld bestond. Maar of dat nu
nog zo is, kan ik je eigenlijk niet
vertellen”.
Komen we in een wereld terecht,
waarbij we allemaal thuis kunnen
blijven zitten en via die terminal
ons leven kunnen leiden?
„Daar geloof ik zeker niet in. Het
menselijke karakter zal niet veel
veranderen. Mensen zullen erop uit
willen blijven gaan om elkaar lijfe
lijk te ontmoeten. Het theater, de
bioscoop, het café, dat blijft alle
maal. Ik denk wel dat onze samenle
ving kleiner zal worden omdat we
doodeenvoudig minder mensen no
dig hebben. Daardoor zal er weer
meer ruimte zijn om te leven en zal
het geweld in onze samenleving,
Ide besluit zijn „The Information
Revolution” met: „Ik verwacht van
de informatierevolutie geen oplos
singen die ons een Utopia zullen
brengen. Ik zie geen oplossing voor
morele en ethische vraagstukken.
Ik zie geen oorzaak-effect-situatie
waardoor mensen „waardevoller en
meer bevredigende levens zullen
leiden”. De meeste van onze filoso
fische dilemma's zullen blijven be
staan om te moeten worden opge
lost. Maar ik zie wel een wereld
waarin de kwaliteit en kwantiteit
van kennis zwaarder zal wegen. Ik
zie een wereld waarin we niet zoveel
zullen reizen, maar één waarin we
een rijker leven zullen leiden, in die
zin dat we meer voor elkaar doen.
Ik denk dat het een opwindende tijd
zal zijn om in te leven; er zullen
grotere mogelijkheden zijn om aan
het beslissingsproces mee te doen
en grotere mogelijkheden voor indi
viduele uitingen”.
Het klinkt allemaal zo mooi. Alle
mogelijke informatie zal ons voor
heel weinig geld zeer snel kunnen
bereiken. Maar er is een keerzijde
van de medaille, die uiterst gevaar
lijk is en T. Ranald Ide zal zeker de
laatste zijn om dat te ontkennen.
„Je moet mensen hebben die de
informatie verzamelen, sorteren en
invoeren. Maar als maar één be
paalde groep dat gaat doen, zeg
maar een groep met bijvoorbeeld
uitgesproken politieke ideeën, dan
kunnen ze middels een bepaalde
selectie propaganda gaan voeren,
zoals we dat van Goebbels hebben
gekend. Er moet dan ook een zeer
duidelijke scheiding komen tussen
diegenen die er voor moet zorgen
dat de informatie in de huiskamer
komt en diegene die de informatie
samenstelt Daarnaast moeten er
verschillende bronnen van infor
matie komen om de verscheiden
heid te garanderen”.
„Als je de „overbrenger” ook de
inhoud laat bepalen, dan heeft die
kennis en informatie in handen en
dat betekent macht Dat kan na
tuurlijk een enorme bedreiging be
tekenen. En het is wel degelijk mo
gelijk dat zoiets gebeurt. Dat houdt
me enorm bezig, daar ben ik erg
bang voor. Op zeer korte termijn
moet over deze problematiek ge
praat worden. Voordat het te laat is.
Ik ben zo bang dat de mensen niet
tijdig zullen reageren. Dan zijn de
gevolgen niet te overzien.'”.
Ide stelt dan ook dat, als deze
zaak niet op korte termijn onder
ogen wordt gezien, de informatie
revolutie de mensheid eerder weer
tot slavernij zal brengen, dan haar
te dienen.
Ide: „Alles wat je maar kan be
denken op informatief en commu
nicatief gebied zal mogelijk wor
den. Kranten zullen in de huidige
vorm verdwijnen en worden elec-
ronic paper. De telefoons zullen
verdwijnen, het tweerichtingver-
keer via schermen wordt ingevoerd
en de televisie zal veel meer een
terminal worden”.
In Zand voort werd deze week een
conferentie gehouden over onder
meer de sociaal-economische pro
blemen die zullen ontstaan bij de
invoering op grote schaal van de
micro-elektronica. Deelnemers wa
ren aanwezig uit 10 Westeuropese
landen, 5 Oosteuropese landen, uit
Canada, Mexico en de Verenigde
'Staten.
Eén van de aanwezige sprekers
was dr. T. Ranald Ide, voorzitter
van de wetenschappelijke raad van
het Committee on Computers and
Information in Canada. Daarnaast
vervult hij nog enkele vooraan
staande functies op het gebied van
de communicatiewetenschap in Ca
nada. T. Ranald Ide sprak over
„The Information Revolution”, een
gevolg van de voortschrijdende
■techniek die ons binnen afzienbare
tijd op een uiterst simpele wijze een
portie informatie kan verschaffen
waar we nu nog nauwelijks of hele
maal niet bij stil staan.
De „fibre optical cable
die ervoor kan zorgen dat de
individuele terminal-bezitter
ook zelf informatie naar an
deren kan sturen. Niet groter
dan de normale kabels via
welke geen twee-richting-
communicatie mogelijk is.
Nog een voorbeeld van techni
sche ontwikkelingen: momenteel
loopt een voormalige stokdove per
soon met een computertje in zijn
hoofd rond. Het resultaat: het ge-
hoorzintuig is weer geheel in ere
hersteld. Ide is van mening dat er
binnen 20 jaar geen blinde mensen
meer op onze aardbodem zullen
rondlopen. Nu al zijn er proefne
mingen met mensen bij wie elektro
den in de hersenen zijn ingebracht
en die nu bijvoorbeeld driehoeken
van circels kunnen onderscheiden.
Wat is het gevolg van de micro
processors voor de informatie-re-
volutie?
„In onze Westerse wereld stapt
één op de drie wellicht eens een
bibliotheek binnen en leest regel
matig een krant Met geld kun je
informatie kopen (boek, tijdschrift,
bioscoop, enz.), dat zal in de toe
komst veel minder spelen. Maar je
houdt natuurlijk toch de scheiding
tussen mensen die wel en niet geïn
teresseerd zijn in het verkrijgen van
informatie. Wat de ontwikkelingen
betreft op het gebied van de infor
matierevolutie lopen Japan en
Amerika op kop, daarna komt Eu
ropa. Over Rusland weten we wei
nig. Ik sprak op het congres een
Russische afgevaardigde die me al
leen kon vertellen dat de hele dis-
Ook op andere manieren kan de
informatie revolutie ons weinig
goeds brengen. Ide: „Er zijn nu al
heel slimme mensen die donders
goed weten wat er allemaal staat te
gebeuren en die nu al stappen on
dernemen om ervoor te zorgen dat
zij er te zijner tijd beter van
worden”.
Hoe groot zal de invloed van de
multinationals zijn? (Bedrijven als
ITT, IBM, Bell Telephone Compa
ny, Honywell, Texas Instruments,
Sony, General Electric en Warner
Communications houden zich in
tensief bezig met de voorbereiding
van de informatierevolutie).
T. Ranald Ide: „De invloed van de
multinationals zal ongetwijfeld erg
groot zijn, maar dat is te verwach
ten. Die spelen onmiddellijk in op
bepaalde ontwikkelingen en geef ze
eens ongelijk. Ik wil geen oordeel
geven of dat gevaarlijk is of niet Ze
kunnen zowel goede als foute be
slissingen nemen. Het is aan de
overheid om scherp in de gaten te
houden dat de belangen van de indi
viduele burgers niet geschaad
worden”.
Is de kans groot dat het de ver
keerde kant op gaat?
„Dat kan ik nu niet voorspellen.
Ik weet dat er twee mogelijkheden
zijn, maar hoe het uitpakt kan ik
ook niet weten. We moeten er alleen
duidelijk voor zorgen dat zowel de
overheid als het publiek er goed van
doordrongen raakt wat er aan de
hand is. Als dat niet gebeurt, dan is
de reactie te laat en staan ons nog
veel grotere problemen te wachten
dan die we nu moeten oplossen”.
Ide: „We zitten momenteel in zo'n
enorme revolutie, die wordt veroor
zaakt door de micro-elektronica, de
ontwikkeling op het gebied van de
telecommunicatie en de transmis-
sietechnieken. Deze informatie-re-
volutie is denk ik nog ingrijpender
dan de industriële revolutie aan het
eind van de vorige eeuw. De invloed
blijft niet beperkt tot de economie
en het industriële systeem, maar
heeft ook betrekking op de opvoe
ding, amusement, sociale zekerhe
den en nog meer zaken,’.
Wat ziet u als overeenkomsten
tussen die twee revoluties?
„Beide zorgen voor een vergro
ting van de produktiviteit, alleen de
industriële revolutie vergde grote
investeringen en Was arbeidsinten
sief. De informatierevolutie daaren
tegen is zowel geld- als werkbespa-
rend. We kunnen er wel beter van
worden, maar er is een enorm pro
bleem: de werkgelegenheid. Ik
noem maar wat. De postkantoren
zullen verdwijnen. Volledig overbo
dig. Over de hele wereld werken
De zogenaamde electronic newspaper ziet Ide zo rond 1985 verschijnen en de fibre
optical cable (waarbij de particulier ook zelf informatie zal kunnen gaan versturen,
het zogenaamde tweerichting-verkeer) wordt volgens Bell Telephone Company
binnen tien jaar In gebruik genomen. Volgens Ide heb je dan zo rond 1990 de eerste
tekenen van een wat hij noemt, Information society.
f|L
AM
cussie rond het in de toekomst ver
schaffen van informatie „hoge prio
riteit” heeft. Als er bijvoorbeeld
door de Verenigde Naties niet op
tijd wordt ingegrepen, dan blijven
de onderontwikkelde landen ver
stoken van de informatietechnie
ken en blijft de scheiding tussen
(informatie-) rijk en (informatie)-
arm net zo groot als nu. En mis
schien wordt zij nog wel groter.
omdat de techniek steeds sneller
voortgaat”.
At:
