rw-i
Op zoek naar eenheid hervor
meerden
u:
o:
i
T
PSTE OORZAAK VAN OORLOG
VREDESKRANT: ZONDE Dj
II
i
door Th. J. Koeckhoven
Het leger dan
Kerk en wereld
Kernwapens
Vredeskrant
door Koen Kappenburg
Niet verdeeld
Lauwheid
s
i
131
f
Het ziet ernaar uit dat de komende zgn.
combi-synode van hervormden en gerefor
meerden, in oktober in Lunteren te houden,
een tamelijk eensgezind gezelschap zal ople
veren waar het gaat om de voortzetting van de
pogingen om tot eenheid tussen beide kerken
te komen. Inmiddels gehouden regionale bij
eenkomsten ter voorbereiding van de synode
wijzen in die richting. Grote onzekere factor in
de activiteiten voor die hereniging tussen
beide kerken vormt evenwel de lauwheid van
een grote groep kerkleden die zich best thuis
voelt in het vertrouwde eigen kringetje en
moeilijk in beweging is te krijgen om ook eens
serieus te luisteren naar de mening van
anderen.
tor
fc
i
De animo om zelf in te treden bij de Franciscanessen, Dominicanen
of Benedictijnen is de laatste jaren sterk afgenomen, maar daar staat
tegenover dat steeds meer wereldmoede mensen graag een of meer
dagen doorbrengen in de rustige en ingetogen sfeer van hun
kloosters. Voor deze en andere rustzoekers is nu een handige
abdijengids verschenen. Uitgever J. W. Richt te Hoeven haakt
terecht in op het verlangen van zovele mensen een klein deel van hun
tijd te slijten in de onvindbaar geworden oasen van rust. Een
wegwijzer naar het onbekende koninkrijk mocht inderdaag niet langer
uitblijven. De fraai en stevig uitgevoerde gids geeft in kort bestek
adressen, beknopte geschiedenissen, liturgische diensten en logeer
mogelijkheden van vele abdijen en andere kloosters in België,
Nederland, Frankrijk en Luxemburg. De prijs voor deze schat van
gegevens bedraagt 32,50.
Boe
op i
O
wek
II hun
Het
D
eter
Sta;
lanc
volk
de I
-
9
Hm
p
Abdijengids, wegwijzer naar
rrnion
het onbekende koninkrijk
1
I
i
Mr. J. Luns
i
nppfr,
&O9OK
I
I
I
I
I
I
l
I
I
I
I
I
I
I
Samensteller Maurice Colinon,
tekenaar Steven Wilsens en foto
graaf Daniël Lambrechts legden
duizenden kilometers af door de
vier landen. Het resultaat is een
rijke bron van praktische informa
tie met sfeervolle foto’s en tekenin
gen. We vernemen hoe we precies
de abdijen kunnen bereiken, wat de
mogelijkheden zijn van het gasten
kwartier, de uren van de officies en
wat monniken, broeders en zusters
maken en te koop aanbieden zoals
kaas, likeur, email en ikonen.
Tot mijn persoonlijke vreugde
prijken de Benedictinessen van het
Franse Jouarre ook in deze volledi-
Het blijkt een goede gedachte te zijn geweest om
afgevaardigden naar de beide synodes, die in
oktober samen zullen moeten vergaderen, alvast
levingsvragen van Kerk en Wereld,
Postbus 19, 3970 AA Driebergen
Rijsenburg. De folder is gratis ver
krijgbaar.
De redactie gaat dan verder met
te wijzen op de hogere en diepere
betekenis van vrede. Vrede heeft
dan alles te maken met Jezus Chris
tus de Vredevorst. Hij is onze vrede,
hij maakt een weg waarop vijanden
elkaar kunnen vinden, omdat hij de
weg is naar God, omdat hij de zonde
verzoent. De redactie geeft dan aan
dat de volle vrede er niet komt door
onze menselijke inspanningen, niet
door onze acties en vredesbewegin
gen. „Het vrederijk komt er enkel
en alleen als de Vredevorst terug
komt: door het ingrijpen van God.
Niet vreedzaam, maar met oordeel
en gericht”. Dan is de tijd van het
vrederijk van God aangebroken.
Dat betekent volgens de krant niet
dat wij nu met de handen in de
schoot zitten en gelaten afwachten.
Christenen moeten immmers vrede
stichters zijn om nu al iets zichtbaar
en tastbaar te maken van de Sha
lom die komt. De redactie wil uit
gaan van hetgeen de bijbel zegt
over oorlog en vrede. „En verder
praten is immers zinloos als we niet
weten wat de diepste oorzaak is van
oorlog en geweld: namelijk de zon
de, en als we niet weten welk ant
woord God daarop gaf: zijn zoon
Jezus Christus”.
’Een artikel over de taak van de
overheid leert ons vanzelfsprekend
het 'Gij zult niet doodslaan’. Maar
het leger dan? Dat wordt onder
meer verdedigd op grond van Ro
meinen 12:19. Aldaar spoort Paulus
de lezers aan niet zichzelf te wre
ken, maar de wraak persoonlijk
aan God over te laten. ’Zij persoon
lijk moeten hun vijanden liefheb
ben. De vergelding van het kwaad is
een zaak van God die dat heeft
opgedragen aan de overheidsperso
nen. Zij zijn een toornende wreek
ster voor hem die kwaad bedrijft
(Rom. 13:12). God vonnist op aarde
door de overheden (Psalm 58:12).
Door die bevoegdheid alleen te ge
ven aan overheden, voorkomt God
dat deze wereld een jungle wordt,
waarin de ene mens voor de ander
een wolf is.” Ik haast mij op te
merken dat dit een citaat uit de
Sam die bereid is desnoods met
oorlog de hoogste waarden van het
beschaafde Westen (welvaart) te
verdedigen. Dat het arme dichtbe
volkte Nederland dan tot bufferzo
ne wordt tussen New York en Mos
kou is natuurlijk jammer. Maar da
risico moet je nemen in het atoom
tijdperk.
lid van het moderamen van de hervormde synode.
Eerstgenoemde zei o.m. dat tijdens de vele ge
sprekken in de Raad van Deputaten het allen
duidelijk was geworden „dat je niet verdeeld de
genade kunt belijden”. Daarom wordt in de nota’s
een visie op de kerk van de toekomst gegeven,
uitstijgend boven de huidige verschillen.
Ds. Bot betoogde: onze verschillen zijn in het
geheel van de wereldproblemen zo klein, dat veel
mensen, met name de jongeren, ze gewoonweg
niet meer begrijpen. We zullen onze gescheiden
heid snel moeten beëindigen.
Onder synodeleden blijkt men het wel eens te
zijn over de visie op de kerk van de toekomst. Om
met een van de nota’s te spreken: de kerk die ons
voor ogen staat, zal „kerk-tegenover-de-wereld”
zijn. Dat brengt met zich mee: lauwheid, identi
teit, overtuigde inzet. Maar dit „tegenover” moet
juist zijn scherpste toespitsing vinden in solidari
teit, openheid, hartstochtelijke liefde en echte
inzet voor de wereld en zijn mensen.
Of, om het met een van de leden van de Raad
van Deputaten te zeggen: we gaan uit van een
kerk met de rug tegen de muur, een kerk die weer
eens nee durft te zeggen. Maar dan geen nee
zonder meer, maar een nee met inhoud.
Gaat men af op de bijeenkomsten van synode
leden, dan zullen spoedig meer schreden worden
gezet op de weg naar eenheid. De synodeleden
zien het in het algemeen wel zitten. „We zullen de
droom van de ene kerk moeten vasthouden”, zoals
iemand opmerkte. Een ander: „Eenheid kun je
natuurlijk zoeken, maar er is ook een eenheid als
feitelijk gegeven, waarvan je uit mag gaan, name
lijk de eenheid in Christus”.
Een paar duidelijke uitspraken die we in een
van de regionale bijeenkomsten noteerden, kwa
men van dr. H. B. Weijland, de actuaris van de
gereformeerde synode en mede-samensteller van
de nota’s, alsmede van ds. C. B. Bot uit Eerbeek,
Grote vraag blijft evenwel: hoe krijgt, men de
goe-gemeente echt mee? Een ouderling gaf een
treffend voorbeeld hoe het vaak is. Reeds lange
tijd is men in zijn woonplaats als hervormden en
gereformeerden „samen op weg” met vele activi
teiten. Die wilde men onlangs verder uitbreiden.
Om die activiteiten, waaromtrent in de kerkera-
den veel enthousiasme bestond, in de gemeenten
zelf te verankeren, werd een gezamenlijke ge-
meentedag opgezet, waarvoor veel mensen veel
werk verzetten. Toen de grote dag aanbrak, kwa
men evenwel zegge en schrijve vier gemeentele
den uit twee kerken (met enkele duizenden leden)
opdagen
W.
gaai
het
vert
sule
bost
vooi
nie
fonc
Ee
wer:
een
en t
ken
wat<
St
binr
rese
hou<
sche
kun
T
T
G
e<
u
d
r<
Ti
a
d
d>
ic
ei
rr<
ei
n
u
li
n
n
Zi
ié
s;
u
e
d
vinden en wat stukken te produceren die daarin
inzicht geven en handvaten kunnen bieden om
mensen alsnog op weg te zetten.
Zoals eerder gemeld, is het resultaat van het
werk van de raad een serie nota’s over de uitda
gingen die de kerk(en) in de toekomst te wachten
staan en de voorgestelde houding van de kerken,
de kwestie van de pluraliteit, een doordenking
van de kerk als het lichaam van Christus, het
verleden en het heden van beide kerken, enz.
Inzake die nota’s zijn enkele duidelijke stellin
gen geformuleerd die als basis voor gesprek kun
nen dienen. Ook heeft men in concept een groot
aantal regels opgesteld, waarmee die gemeenten
die besluiten om samen te gaan werken, uit de
voeten kunnen inzake het houden van gezamenlij
ke kerkdiensten, de doopbediening, viering van
het avondmaal, enz.
Kloosters zijn er te kust en te
keur: de abdijen van Egmond en
Oosterhout, Solesmes, de Achelse
kluis, de Saint Pierre de Chartreu
se, de Montfortanen van Nijmegen,
de Clarissen van Eindhoven en
Amiens en zo gaat een schier einde
loze litanie voort. Het mooie is dat
we persoonlijk met hen kennis kun
nen maken. De kloosters staan alfa
betisch per land gerangschikt, wat
de overzichtelijkheid zeer ten goede
komt.
Haar moeder vond dat kennelijk te
veel van het goede en verzocht mij
schriftelijk toen ik weer Holland
se boer was geworden haar doch
ter tot meer wereldse gedachten te
brengen. Om haar een plezier te
doen, reisde ik spoorslags naar Jou
arre, verklaarde mijn komst aan de
abdis en onthulde tenslotte aan
mijn eerwaarde vriendin in het
klooster de reden van mijn bezoek.
Het werd een mooi en diep gesprek,
de zeer ontwikkelde fran^aise
bleef achter om te bidden en in de
tuin voor de kippen te zorgen en ik
keerde met een rijke ervaring huis
waarts, bijna op het punt zelf in het
klooster te treden. Het is er niet van
gekomen, hoewel ik sindsdien vele
kloosters in Frankrijk en Neder
land heb bezocht. Tot mijn vreugde.
Voor wie een klooster iets te on
aards is, wijs ik op andere mogelijk
heden van geestelijke bezinning in
een even rustieke sfeer. Kerk en
Wereld te Driebergen geeft een
reeks najaarscursussen. De onder
werpen zijn: kerk tegen kernwa
pens, marxisme en christen-zijn nu,
meditatie, film, basisbeweging en
relaties. Hoe vind ik mezelf erin,
wordt daarbij gevraagd. Laatste
thema vormen kerk en seksualiteit.
Dan zijn er vier cursussen speciaal
voor vrouwen. De onderwerpen
zijn: vrouwenbeelden, kiezen voor
de kerk?, kadertraining feministi
sche theologie en tenslotte vrouw en
basis. Wie meer wil weten over data,
duur, thema’s en kosten kan een
folder aanvragen bij het secretari
aat van de afdeling Kerk- en samen-
De roemruchte abdijen van Clu
ny of de Mont-Saint-Michel ontbre
ken in de gids, daar alleen „leven
de” kloosters zijn opgenomen. De
inleiding wordt gevormd door een
korte geschiedenis van het monni
kenwezen ongeveer vanaf de ver
maarde kluizenaar Sint Antonius
uit de derde eeuw. Het is niet meer
dan een uiterst summier overzicht,
want de bedoeling is de situatie van
vandaag overzichtelijk aan te bie
den. De bezoeker zal ontdekken dat
de tijd ook in de eeuwenoude kloos
ters niet is blijven stilstaan. Wel
ademen ze evenzeer de geest van de
eeuwigheid als van moeder aarde,
maar de bezoeker hoort er niet
meer uitsluitend het vloeiende Gre
goriaans. De meest liturgische dien
sten worden nu in het Nederlands
of het Frans gehouden. Ook hebben
habijten steeds meer plaats ge
maakt voor meer moderne kleding.
Bezinning en rust zijn echter geble
ven en bovenal de traditionele
kloosterlijke gastvrijheid. Een tege
moetkoming in de kosten zal in de
meeste gevallen welkom zijn.
in kleine groepen bijeen te brengen. Men leert
elkaar wat beter kennen en in een beperkte kring
komen nu eenmaal meer mensen aan het woord
dan in een grote synodevergadering.
Even ter herinnering: de synodes van beide
kerken komen zo af en toe gezamenlijk bijeen in
het kader van het streven, onder de naam „Samen
op weg”, naar eenheid tussen beide kerken. Hoe
die eenheid gestalte zal moeten krijgen is nog een
open vraag, en dat is maar goed ook, want in
Deventer bleek wel dat daarover heel verschillend
wordt gedacht. Niemand vergeet gemakkelijk zijn
verleden, ook niet dat van zijn of haar kerk. En
dan komen meteen vragen als: moeten de gerefor
meerden terugkeren naar de hervormde kerk, of
beginnen we samen helemaal opnieuw, aan de
orde.
Maar voordat men daarover kan gaan praten
zullen eerst veel meer mensen dan tot dusver in
beweging moeten komen om die eenheid, om in
het kerkelijk jargon te blijven, te begeren. Geble
ken is wel dat die begeerte nog geen gemeengoed
is geworden. Reden om destijds de Raad van
Deputaten voor Samen op Weg opdracht te geven
nu eens na te gaan waarom nog zovelen in beide
kerken het samen-op-weg-gaan geen zinvolle zaak
ge gids. Toen ik omtrent een kwart
eeuw geleden als boer in Frankrijk
werkte, kwam ik in conctact met
een familie wier intelligente en
knappe oudste dochter op een goed
moment intrad in de orde der Bene
dictinessen. Zij kwam terecht in
Jouarre, echt achter de tralies.
Eveneens in ko-t bestek biedt de
gids een register van belangrijke
begrippen als abdij, kapittel, getij
den en prior. Daarnaast wordt de
lezer hier een beetje wegwijs in de
bonte verscheidenheid van orden
en congregaties van Benedictijnen,
Clarissen, Cisterciënzers, Capucij-
nen, Kartuizers, Trappisten tot en
met de Zusters van de gekruisigde
Jezus. Ook hier is de informatie
slechts zeer oppervlakkig. Dat mag,
omdat het tenslotte om de kloosters
zelf gaat, en hun bewoners natuur
lijk.
We weten al dat oorlog een gevolg
is van de zonde. ’En daarom is oor
log alleen uit te bannen als alle
volken in de wegen des HEREN
wandelen. Maar wie de wapen
macht wil afschaffen in een wereld
waar de zonde nog oppermachtig is,
die maakt Gods volk tot een weerlo
ze prooi van de macht van de Satan.
Juist om Gods volk te beschermen
tegen de dictatuur van een totalitai
re antigoddelijke macht, heeft de
overheid de opdracht de wapen
macht te hanteren. Want er is één
ding dat erger is dan te sneuvelen
op het slagveld: namelijk met li
chaam en ziel een prooi van de
duivel te worden (Matth. 10:28).’ Al
lemaal goed en wel, ben ik geneigd
te zeggen. Maar wie is de Satan?
Hanteert hij hamer en sikkel, zoals
de Shalom-redactie exclusief blijkt
te denken? Natuurlijk, het marxis
me is godloos, maar hoe goddeloos
is een Amerikaanse manier van le
ven die de Mammon tot hoogste
westerse afgod heeft verheven, die
de wereldrijkdommen verspilt en
die rustig verder werkt aan de kloof
tussen arm en rijk, tussen de rijke
vrekken van het Westen en de arme
Lazarussen van de Derde Wereld?
Vader Abraham mag het zeggen.
Satan is slimmer dan de vrienden
van Shalom vermoeden. Hij bedient
zich gemakkelijker van Gods
woord dan zij; hij is niet zo dom
openlijk te zwaaien met hamer en
sikkel en zich zo duidelijk godloos
te noemen. Satan kan zich bij wijze
van spreken ook vermommem als
een vriendelijk knipogende Uncle
Intussen mogen we van vice-ad-
miraal b. d. B. Veldkamp vernemen
dat de Russische vloot zich binnen
kort wat zeemanschap betreft kan
meten met iedere andere marine;
dat defensieminister mr. W. Schol
ten het bewaren van vrede als zijn
hoofdtaak ziet en dat kernwapens
in ’s ministers visie niet ideaal zijn.
’Maar gegeven het feit dat ze er zijn,
hoop ik er iets mee te kunnen berei
ken voor de vrede, en daarmee voor
het welzijn van de hele wereld en in
het bijzonder voor het Nederlandse
volk.’ Gelukkig gelooft mr. J. Luns,
secretaris-generaal van de Navo,
niet dat de Sovjet-Unie op dit mo
ment de bedoeling heeft om West-
Europa aan te vallen. Maar bedoe
lingen kunnen snel veranderen,
voegt hij er meteen aan toe. De
vredeskrant bevat tenslotte nog de
weergave van een gesprek tussen
een aantal deskundigen die al dan
niet op grond van de bijbel het
tegen en het mogelijk voor van
kernbewapening laten zien. De me
ningen zijn zeer genuanceerd weer
gegeven. Ze variëren van strikt af
wijzend tot het aangeven van de
mogelijkheid dat het de Heer in zijn
ondoorgrondelijke wijsheid heeft
behaagd het afschrikwekkende ka
rakter van atoomwapenen in zijn
raadsbesluiten op te nemen. Er zul
len altijd wel mensen blijven die het
beter willen weten dan God zelf.
krant is. Op grond van de brief aan
de Romeinen en andere bijbelver
zen valt het de redactie niet moeilijk
een goed verdedigingsapparaat
aanvaardbaar te maken. Maar dat
apparaat kan en mag nooit de
plaats innemen van het godsver
trouwen.
De stichting Bijbel en vredes
vraagstukken (Postbus 81, 3780 BB
Voorthuizen) was zo vriendelijk ons
een soort vredeskrant toe te sturen.
De titel luidt Shalom ’79 en de krant
wordt gepresenteerd als een bijbels
vredesbericht. Het is een uitgave
van bovengenoemde stichting, te
vens besteladres. Shalom is het He
breeuwse woord voor vrede, een
situatie van algemeen welzijn die
dus veel verder gaat dan de afwe
zigheid van oorlog. Shalom wil ook
zeggen dat mensen het goed hebben
met elkaar, omdat het goed is tus
sen hen en hun God. Daarover gaat
het in deze krant, zoals de redactie
zelf opmerkt. Het karakter van de
krant wordt al meteen duidelijk
door de uitspraak dat het neerleg
gen van wapenen kan betekenen:
mensen overgeven aan een systeem
dat hen tot slaven maakt. Dat is
geen shalom, meent de redactie van
Shalom volkomen terecht. Het
overheidszwaard weggooien kan
betekenen dat een volk weerloos
wordt gemaakt tegenover een
macht die God doodverklaart en die
het geloof in Hem wil uitroeien. De
conclusie is derhalve dat oorlog
soms gerechtvaardigd is. Immers,
het land niet verdedigen kan bete
kenen dat de geweldenaar vrij spel
wordt gegeven. Hier wordt de de
fensie verdedigd. En niet ten on
rechte.
Uit een en ander volgt dat de
zonde de bron van alle oorlog is en
dat alleen Jezus Christus de vrede
kan brengen die de wereld niet ge
ven kan. Zo althans meen ik de
opvattingen van de Shalom-redac
tie te moeten samenvatten. De
macht die moet worden bestreden,
desnoods met oorlog, zal wel de
communistische Sovjet-Unie zijn en
in het verlengde daarvan het War
schaupact. De krant bevat tenmin
ste een pagina over militaire
krachtsverhoudingen, waarin in
keurige tabellen de atoomraketten,
de bommenwerpers, de mankracht,
pantserdivisies van Navo en War
schaupact overzichtelijk worden
gerangschikt. Het Oosteuropees
communisme is dus de vijand bij
uitstek. Derhalve niet de Verenigde
Staten van Noord-Amerika.
Misschien is deze .vijand’ wel zo
vriendelijk vermomd als bescher
mer van de hoogste vrijheden en
waarheden van het bedreigde West-
Europa, dat niemand meer in de
gaten heeft dat wij niet alleen stra
tegisch, maar ook economisch, cul
tureel en ethisch al lang naar USA-
normen leven. Ogenschijnlijk leven
wij vrij en blij op Neerlands dierba
re grond, maar intussen.
■K
s
Mr. IV. Scholten
