Weergaloos vakwerk van Paul Steenbergen en Bernhard Droog
I
I
I
I
I
uitstekend sf-koppel
bibliotheek
iT
I
I
Crusaders leveren jazz
zonder scherpe kantjes
Harrison-Burns vormen
streekgenoten
exposeren
komende
exposities
Knappe thriller
met twee thema’s
der leesbare, compact geschreven en
spannende thriller.
wij
ontvingen
i
i:
I
'S.'B
Filmprijzen Festikon
toegekend in Laren
Serpent van Londen
r-
12
DINSDAG
25
SEPTEMBER
1979
BESTAAND CONCEPT VERGAAND VERSIMPELD
Geslaagde combinatie verhaal-illustratie
S3 F
KUNST
13
’t ROODE HERT”
NOORDHOLLANDS PHILHARMONISCH ORKEST
I I
- 1
I I
DEN HAAG. Er zijn mensen
die in het leven bestemd zijn voor
het hoofdspoor en er zijn er die
het moeten stellen met een zij
spoor. Woorden die gezegd wor
den in het toneelspel De Wissel-
wachters van de Ierse auteur Bri
an Phelan. Een tekst die ook de
verhouding weergeeft tussen de
twee mensen waar het in dit stuk
om gaat: Albert, Chef Wissel
wachter met hoofdletters en Al
fred die hem als hulpseinwachter
mag assisteren. Twee mensen die
door het leven en omstandighe
den bijeen geplaatst zijn en op
elkaar zijn aangewezen. Een
broos samenzijn dat niet moeilijk
te ontregelen valt.
T
(foto Lex van Rossen)
I
(ADVERTENTIES)
SERIE A
I
I
dirigent: JERZY KATLEWICZ
SEIZOEN 1979-1980
anlaan
56-58
Maandagavond was in de Koninklijke
Schouwburg de première van Phelans to
neelstuk dat in een vrije produktie ge
speeld wordt door Paul Steenbergen en
door Bernhard Droog, die daarvoor van
toneelgroep Theater enige tijd vrij gekre
gen heeft. Ze worden in een derde rol
bijgestaan door Peter Bolhuis, die als de
jeugdige Edward het bestaan van de twee
oudgedienden bij de Britse spoorwegen
op losse schroeven komt zetten.
De oude chef wisselwachter en zijn iets
jongere hulp zijn zo’n jaar of vier geleden
zonder werk gekomen toen hun station in
de dienstregeling overbodig werd. Door
een „administratieve vergissing” waren ze
in staaat hun spoorwegwerkzaamheden te
rekken met als bedoeling zo hun pensioen
te halen. De twee mannen spelen een
suggestief spel tegen de werkelijkheid. In
Een van de panoramische opgebouwde
illustraties van Jim Burns in De reis van de
Gr os po.
In Londen staat een huis, zo’n groot,
oud huis waarin van alles mogelijk is.
Nergens anders zou het kunnen gebeu
ren dat, tezelfdertijd, de tien jaar oude
zoon des huizes wordt vastgehouden
voor een losgeld terwijl een zwarte
mamba, zo ongeveer de gevaarlijkste
gifslang ter wereld, ergens in dat pand
vrij rondgriezelt.
Harrison-Burns blijkt een uitstekend
koppel voor een werk als dit. Harrison
schrijft erg aardige verhalen, (satirisch),
met veel gevoel voor afstand en een wat
ruwe, jongensachtige humor en sport.
nauwgezette ijver veinzen ze dat him stati
on nog steeds in bedrijf is. Een beroepsde
formatie die hun status in ere houdt en
tegelijk een overbrugging naar een wel
verzorgde oude dag betekent. Dat wordt
ruw verstoord door de komst van een per
abuis verkeerd overgeplaatste leerling
seinwachter.
Een betrekkelijk nieuw verschijnsel
begint zijn weg op de markt te vinden in
de vorm van de combinatie verhaal-
illustratie, waarbij misschien de twee
onderdelen wel in kwaliteit kunnen ver
schillen, maar waarvan in elk geval de
opzet is dat ze elkaar aanvullen en in het
totaal gelijkwaardig zijn.
Burns doet wat je in zo’n geval mag
verwachten: hij geeft zijn eigen visie op
het verhaal, voegt er een dimensie aan
toe en slaagt er toch in zijn illustraties
ook buiten het verhaal om interessant te
houden.
Pon Ruiter heeft voor een zeer behoor-
Bij acteurs als Paul Steenbergen en
Bernhard Droog betekent dat een aaneen-
gesymboliseerd in de slang en de drei
ging van ”de misdadiger”, in de persoon
van ex-OAS-man Jacmel.
Cobra te gast bij Nic Jonk, zo heet een
tentoonstelling van een groot aantal kun
stenaars uit de Cobra-beweging, die vanaf
komende zondag tot 26 november is te
zien in de expositieruimte van de Noord-
hollandse beeldhouwer Nic Jonk op het
Haviksdijkje 5 in Groot Schermer (maan
dag tot en met zondag van 11-17 uur).
Schilderijen, gouaches, grafiek, teke
ningen, beelden en keramiek zijn de diver
se technieken waarin Cobra-kunstenaars
als Karei Appel, Eugène Brands, Con
stant, Corneille, Rooskens, Dotremont en
Jan Nieuwenhuys zich hebben uitgedrukt
en waarvan Nic Jonk een beeld geeft. Zelf
laat hij in de beeldentuin een permanente
collectie sculpturen zien.
Van 10 november tot 14 januari 1980 is
in het Dordrechts museum een tentoon
stelling te zien over de Kaiyo-Haru: bouw,
ondergang en berging van het vlaggeschip
van de 19e-eeuwse Japanse marine. Het
schip werd in de jaren 1863-1866 gebouwd
op een Dordtse scheepswerf. De Kaiyo-
Naru was een houten stoomschroef-oor-
logsfregat. In 1868 zonk het voor de kust
van Hokkaido. Sinds 1975 is men bezig
wrakstukken en voorwerpen van het fre
gat te bergen. Films daarover zijn tijdens
de tentoonstelling te zien.
Van 5 tot en met 14 oktober wordt de
bloemen- en kunstexpositie Herfstflora
’79 in de zalen van het Singer museum in
Laren gehouden. Dit jaar is het thema
„bloemlezing”, daar de fraaie bloemar-
rangementen geïnspireerd zijn op beken
de boeken. Behalve bloemstukken zijn er
borduurwerken, aquarellen, pentekenin
gen, schilderijen, edelsmeedwerk en kera
miek te zien.
abonnement 6 concerten f 70,- (a.i.) c.j.p. geldig
kaartverkoop en plaatsbespreken aan de ka^sa van het Concertgebouw, Lange
Begijnestraat 13, Haarlem van 10-15 uur; telefonisch 32 09 94 van 12-15 uur.
Enigszins ironisch is die hele situatie wel
als je bedenkt dat de Crusaders zelf nu al
tegen de veertig lopen en in de jaren
vijftig en zestig nog pure jazz speelden
voor een aanzienlijk kleinere groep men
sen. Pas toen de groep in 1970 overging op
elektrische instrumenten begon haar mu
ziek behoorlijk te verkopen. En nu heeft
dan dus de derde stijlwisseling plaatsge
had. De Crusaders zijn hiermee misschien
wel het duidelijkste praktijkvoorbeeld ge
worden van de ijzeren wet dat grote popu
lariteit altijd samenhangt met vergaande
versimpeling van een bestaand concept.
men ander concert beland te zijn. Met
uiterst primitieve slag- en ratelinstru-
mentjes en een perfecte lichtshow werd
een ruimtelijke, sprookjesachtige sfeer
geschapen die je de gladde disco voor een
moment deed vergeten. Uitsluitend aan
deze vijf minuten was het te danken dat ik
dit concert niet graag had willen missen.
JOOST NIEMÖLLER
Een speciale prijs, eervolle vermelding,
is toegekend in de categorie vrouwenfilms
voor De openbaring van Vibeke Lökke-
berg uit Noorwegen.
17e-eeuwse herberg
Culinaire specialiteiten in een
even rustige als sfeervolle
omgeving van een beschermd
dorpsgezicht
bij de Velsertunnel
op weg naar IJmuiden
jeldig
t.
Zuiderdorpstraat IS
Oud-Velsen. Tel. 02550-15797
lijke vertaling gezorgd - in veel ander sf-
werk vaak een erbarmelijk slecht ver
zorgd onderdeel - van deze ook typogra
fisch uitstekende uitgave. Verscheen bij
Rostrum-Haarlem en kost 27,90.
PETER WOLFSBERGEN
Scholefield bouwt de spanning in het
verhaal knap op en al even bekwaam
laat hij de bij het drama betrokken men
sen tot leven komen door stukje voor
stukje hun achtergrond in het verhaal in
te voeren. Dat alles doet hij in een bondi
ge, bijna journalistieke stijl van schrij
ven, die in de vertaling van Pauline
Moody uitstekend tot zijn recht komt.
P.A.W.
Op het eerste gezicht zou je zeggen dat
elk van beide thema’s - ook al is geen
ervan volstrekt origineel - voldoende zou
moeten zijn om er de plot voor een
spannende roman uit te halen. De origi
naliteit van Scholefields thriller ligt ech
ter juist in de combinatie van de facto
ren: de dreiging van ”de natuur”, hier
I
I
I
I
i;
I
I
I
I
Aan zulk een intrige zijn tal van filosofi
eën vast te knopen. Het samenzijn van
twee .mensen, gedwongen om verder te
gaan, gewend aan eikaars luimen. De
Franse regisseur George Wilson, die De
Wisselwachters ook in Parijs regisseerde
en daarin al een jaar de rol speelt waarin
In de categorie speelfilms ging de prijs
naar De plotselinge eenzaamheid van
Konrad Steiner, van Kurt Gloor uit Zwit
serland.
In de categorie documentaires ging de
onderscheiding naar Maar deze die moet
leren van Heleen de Wit (Nederland). In de
categorie animatiefilms werden twee eer
ste prijzen toegekend voor Het zandkas
teel van de Nederlander Co Hoedeman uit
Canada en De zesde dag van Harrie Scha
fer uit Nederland.
Van de korte speelfilms viel Wie is hier
de baas van Hans Hylkema (Nederland) in
de prijzen.
Een typisch voorbeeld van zo’n uitga-
ve, een geslaagd voorbeeld ook, is „De
reis van de Grospo”, met een verhaal
van een grootmeester in het genre, Har
ry Harrison, en illustraties van Jim
Burns, een Engelsman die o.a. veel sf-
boekomslagen heeft gemaakt.
Want tenslotte is hun muziek niets anders
dan heel gewone jazz waar de scherpe
kantjes van afêeslepen zijn.
Dat de „kruisvaarders” het vak in al die
jaren goed onder de knie hebben gekre
gen, bleek uit de uitgekiende opbouw van
het programma. Begonnen werd met het
wat minder bekende werk van eerdere
platen, culminerend in een uitgebreide
versie van Hustler, afkomstig van de
Street Life elpee. Vervolgens kregen
drummer Stix Hooper, toetsenbordbespe-
ler Joe Sample en saxofonist Wilton Fel
der middels lange soli uitgebreid de tijd
om het geheel te kunnen domineren. De
drie ingehuurde medemuzikanten (per
cussionist Airto Moreira, bassist Louis
Fischer en gitarist Michael o’Neill) kregen
beperktere zendtijd toebedeeld. Afsluiter
vormde uiteraard de hitsingle Streetlife,
met zangeres Randy Crawford (die ook
het voorprogramma verzorgde).
Het artistieke hoogtepunt van de avond
kwam van Airto Moreira, op het (veel te
korte) moment dat hij even „los mocht”.
Deze Braziliaanse percussievirtuoos, die
door de jaren heen heeft meegespeeld met
vrijwel alle groten uit de jazzrock en
prachtige soloplaten afleverde zoals Pro
mises Of The Sun en I’m Fine, How Are
You, gaf me even het gevoel in een volko-
AMSTERDAM. De geschiedenis van de popmuziek voltrekt zich langs bizarre
wegen. Nadat algemeen de jazzrock voor dood verklaard was, speelt een niet eens al te
bekende jazzrockgroep als de Crusaders het klaar om een grote hitsingle in Engeland
en Amerika te krijgen. Eenvoudigweg omdat er een discobeat onder gezet is en een
zangeres toegevoegd. Gisteravond maakten de Crusaders in een goed bezet Carré dan
ook even duidelijk wat je verstaan moet onder „meegaan met je tijd”.
Het publiek in Carré was over het alge
meen niet ouder dan twintig en toonde
zijn enthousiasme het sterkst voor de dis-
co-achtige klanken zoals ze ook te horen
zijn op „Street Life”, het laatste en tot nu
toe best verkochte album van de groep.
SCIENCE FICTION is lange tijd in één van deze twee vormen tot de fans gekomen: verhaald,
dus als roman of kort verhaal, soms vergezeld van een enkele illustratie die dan meestal
volkomen ondergeschikt is aan het woord; of als strip, waarbij meestal het verhaaltje onderge
schikt is aan de tekeningen. Een enkele keer ook krijgen we (bij Meulenhoff bijvoorbeeld) een
bundel van het beste werk van sf-illustrators onder ogen.
ft Bernhard Droog (links) en Paul Steenbergen als Afred en Abert, twee spoorwegmensen.
(Foto Max Koot)
Steenbergen nu bij ons staat, noemt in een
programmabegeleiding het huwelijk als
zo’n voorbeeld, waarin de partners vaak
ook alleen maar bij de gratie van verdoe
zelende afleiding bij elkaar kunnen blij
ven. Dat is nog niet zo’n gekke parallel.
Maar Wilson laat daarvan in de voorstel
ling die hij in ons land regisseerde niets
zien. De Wisselwachters kreeg een Heijer-
mans-achtige regie en dat bedoel ik in
de beste zin waarin door de acteurs
krachtig realistisch spel ten beste wordt
gegeven.
„Het serpent van Londen” verscheen bij
Meulenhoff in de reeks Meulenhoff Detecti
on, prijs 12.50.
Een bijzonder onwaarschijnlijke sa
menloop van omstandigheden dus. Maar
Alan Scholefield, Zuidafrikaan van ge
boorte, is er met ”Het serpent van Lon
den” toch in geslaagd die twee gebeurte
nissen samen te vlechten tot een bijzon-
De reis van de Grospo, uitgave van Rostrum
in Haarlem. Prijs 27,90.
Textielobjecten van Gerda Edens uit
Spaamdam vormen onderdeel van een
gecombineerde expositie die tot en met 13
oktober is te zien in het cultureel centrum
de Zienagoog op de Gedempte Oude
Gracht in Zaandam. Samen met Gerda
Edens exposeren Nynke van Amersfoort
en de beeldhouwster Els Rijerse. De Zie
nagoog is op dinsdag tot en met vrijdag
van 12.30-16.30 uur geopend, op zaterdag
van 10-17 uur en bovendien op donderdag
avond van 19-21 uur.
De opening heeft komende donderdag
avond om 20.30 uur plaats.
LAREN (ANP). De 18e educatieve
filmweek van het VNFI, het Festikon dat
de afgelopen week in het Singercomplex
in Laren is gehouden, trok 20.060 bezoe
kers. Zes dagen zijn er vijf parallelpro
gramma’s te zien geweest. De publieke
jury kende vijf Gouden Eekhoorns toe.
Bij Elsevier Focus verscheen de vier
de, geheel herziene druk van de Nieuwe
Medische Winkler Prins. De prijs van dit
uit twee delen bestaande naslagwerk is
125.
„Geneeswijzen in Nederland”, com
pendium voor alternatieve geneeswijzen
met een voorwoord van prof. dr. J. C.
van Es, door Paul van Dijk, arts, uitgave
Ankh-Hermes 25; gebonden 49.50).
„Handleiding psycho-analytische
groepstherapie” door F. Hiddema, uitga
ve Wouter Wagner 22,50).
„Makrobiotiek”, de universele weg
van gezondheid en geluk, door Michio
Kushi, uitgave Ankh-Hermes 29,50; na
1 oktober f 35).
„Honderd jaar „Uit Egypte Leid-
se opstellen over de scheiding tussen
kerk en staat aan de openbare theologi
sche faculteit, bijeengebracht door P. A.
H. de Boer en P. Sj. van Koningsveld,
uitgave E. J. Brill in Leiden (f 12).
„De bloemen uit de kerk”, een boeket
van hoop én blijdschap, geduld en ge
bed, geven en gastvrijheid, door dr. D.
Lissenburg, uitgave Zomer Keuning
9,90).
„Virl, verbanning naar Cion”, scien
ce-fictionstrip door Dick Martena, uitga
ve Oberon 8,25).
Met ingang van 1-10-1979 ma, di., do.,
vrijdag, lunches va. 12.00 uur
Dinner v.a. 17.30 uur
’s WOENSDAGS
GESLOTEN
ïb Saxofonist Wilton Felder en zangeres Randy Crawford op het concert dat de Crusaders
gisteravond in Carré gaven.
De Wisselwachters krachtig toneel
l
rijging van weergaloos vakwerk, waarbij
elk van beiden briljant toneel laten zien.
Zoals Steenbergen als Albert van de gele
genheid gebruikt maakt om heerszucht te
verbeelden, dat is alleen voorbehouden
aan de allergrootsten, en Steenbergen laat
er geen enkele twijfel over bestaan dat hij
daartoe dan ook behoort Bernhard Droog
als de onderdanige, berustende Alfred
krijgt daardoor alle kans aan te tonen wat
er in die werk- en menselijke relatie
schort. Hij doet dat prachtig, met een
soort ingevroren achterdocht, die bij de
komst van de jonge aankomende collega
steeds meer ontdooit.
Regisseur George Wilson, die voor de
première opnieuw naar Nederland was
gekomen, heeft De Wisselwachters geëns
ceneerd in realistische stijl, kennelijk zon
der enige behoefte om naar méér te ver
wijzen. In tegenstelling tot wat hij in het
programmaboekje beweert, geloof ik dat
daaraan goed is gedaan. Het naar melo
drama neigende laatste deel van Phelans
stuk is door een strakke regie nog juist
verteerbaar gebleven en de gerijpte talen
ten van Steenbergen en Droog staan borg
voor eminente toneelmomenten. Peter
Bolhuis als de jeugdige dwarsligger heeft
enkele pathologische momenten, maar
weet zich toch redelijk staande te houden
als Edward.
Hans Christiaan ontwierp een evenzeer
realistisch decor dat er in die opzet heel
mooi uitziet, met een fraai suggestief
voordoek van toneelgaas waarop een
spoorwegemplacement staat afgebeeld.
Een voorstelling die beslist nog in kracht
zal groeien en die alleen al om het spel van
Droog en Steenbergen een gang naar het
theater ten volle waard is.
De Wisselwachters was al voor de offi
ciële première in Haarlem te zien en keert
daar aanstaande donderdag en vrijdag
weer terug, in de Stadsschouwburg. Don
derdag is er ook nog een matinee.
KO VAN LEEUWEN
solisten: EUGEN INDJIC, TAMAS VASARY - piano
MAYUM FUJIKAWA, HERMAN KREBBERS - viool
DAVID GERINGAS - cello HAN DE VRIES - hobo
Concertgebouw Haarlem - 20.15 uur
eerste concert op 2 oktober 1979
6 concerten op de dinsdagavonden
2 oktober, 6 november, 4 december, 8 januari, 5 februari, 4 maart
gastdirigenten: ROELOF VAN DRIESTEN, ELYAKUM SHAPIRRA,
ED SPANJAARD, JAN STULEN, ANDRÉ VANDERNOOT,
TAMAS VASARY
