I
Tompoes zakt
in elkaar
Roots
houdt
Spelers van Centrum als
karikaturen in cartoon
■■■Mi
H
L
Centrum maakt goede keus met Overspelen van Fay Weldon
Teylers Museum put uit vorstelijke collectie
Balletpremière
uitgesteld
I
Veertig deelnemers op
dichtersmanifestatie
Cowboys met boodschap in Sundance
Komedie met tragiek
I
JAN FEIJEN BV
i:
I
■SB
13
KUNST
SEPTEMBER
19 7 9
DONDERDAG 2 7
toneelstuk
van
een
’t ROODE HERT”
NOORDHOLLANDS PHILHARMONISCH ORKEST
1
I
schrijven
zetten.
-Dubbelzachte Jonge-
3-
8 3 j
I I
AMSTERDAM. De produk-
tieve Engelse schrijfster Fay Wel
don heeft weinig fiducie in de
bestendigheid van het huwelijk.
In haar toneelspel „Action re
play”, dat door Centrum op het
repertoire is genomen als
„Overspelen” laat zij weinig heel
van de illusies, waarmee drie
mannen en drie vrouwen naar die
status verlangden. Dat liedje der
scepsis is natuurlijk meer gezon
gen, uiteraard wat zeldzamer
door vrouwen, omdat die zich nu
eenmaal wat minder aan het
-li
1
i
w
1
Huwelijksverwachting met
veel wantrouwen benaderd
Los Jaivas.
(Foto Kors van Bennekom)
(ADVERTENTIE)
SERIE A
Alleenverkoop
prenten tonen kracht barok
JAAP KOOPMANS.
dirigent: JERZY KATLEWICZ
SEIZOEN 1979-1980
I
I
abonnement 6 concerten f 70,— (a.i.) c.j.p. geldig
kaartverkoop en plaatsbespreken aan de kassa van het Concertgebouw, Lange
Begijnestraat 13, Haarlem van 10-15 uur; telefonisch 32 09 94 van 12-15 uur.
gastdirigenten: ROELOF VAN DRIESTEN, ANDRÉ VANDERNOOT,
TAMAS VASARY
6 concerten op de dinsdagavonden
2 oktober, 6 november, 4 december, 8 januari, 5 februari, 4 maart
Hr Van links naar rechts Henriette Tol, Coby Stunnenberg, Polo Hamburger en Lettie Oosthoek in Overspelen" van Fay Weldon.
(Foto Kors van Bennekom)
Helen, Lotte en Christa leven in de jaren
vijftig nog vol verwachtingen naar hun
verschillende aard; in de jaren zestig is de
eerste fleur er al ruimschoots af en in het
begin van de jaren zeventig, als zij reeds
-t-
Toen Christina in Rome arriveerde, was
de barok al op haar hoogtepunt. Annibale
Carracci de grote voorloper uit Bologna,
was aan het begin van de 17e eeuw overle
den, Domenichino, diens belangrijke leer
ling stierf in de jaren veertig. Ook Lan
franco was in 1647 overleden, maar van de
tweede generatie barokkunstenaars leef
den bijvoorbeeld nog Pietro da Cortona,
Sacchi en Bernini, terwijl zich later een
van huwelijkspartners zijn gewisseld, rest
slechts een grote puinhoop.
Het had natuurlijk anders gekund,
maar ook dat argument heeft de schrijf
ster voorzien (zoals de oorspronkelijke
titel al laat merken) en om de wegen naar
het onvervalste romantische geluk voor
lange duur af te snijden, laat zij de varia
ties van een bepaalde situatie ook nog
spelen. Geen illusies alstublieft!
Hoewel de mannen in hun egocentri
sche instelling in „Overspelen” de meeste
kritiek krijgen te verduren, weet Fay Wel
don, op één moment na, zich te hoeden
voor feministische eenzijdigheid. Josephi
ne Soer vertaalde slagvaardig haar dialo
gen en dat Peter Oosthoek zich pas als een
vis in het water voelt als hij aan de slag
kan gaan met een mozaïekachtige con
structie is langzamerhand genoegzaam
bekend. Een boeiende avond toneel
met alleen niet synchroon lopende mu
ziek werd bekwaam verbeeld door
Henriette van Tol, Lettie Oosthoek, Coby
Stunnenberg, Polio Hamburger, Serge
Henri Valcke en Luk van Mello in een
even mooi als functioneel gestileerd decor
van Pauls van den Berg.
PIET RUIVENKAMP.
Op 6 oktober wordt de manifestatie met
een muzikaal-poëtische marathonavond
geopend in het Amsterdamse Paradiso.
AMSTERDAM (ANP). Een nieuw
ballet van Rudi van Dantzig door het
Nationale Ballet gaat niet zoals was aan-
gekondigd 9 oktober in première. De eer
ste voorstelling ervan is voorlopig uitge
steld. Dit is een gevolg van rugblessure
van de choreograaf en artistiek leider
van het ensemble.
Het nieuwe ballet op muziek van Anton
Webern, zou volgende maand in Rotter
dam voor het eerst worden gedanst. Het
stond ook op de programma’s voor voor
stellingen op 10, 11, 27 en 28 oktober in
Amsterdam.
De barok zou, mede door de teken- en
schilderstijl een kunstvorm worden, die
het festival
Amsterdam
Erg schokkend is het allemaal niet en de
arche-type-cowboys uit Amsterdam heb
ben via het talent van toneelschrijver Ri-
balow weinig opzienbarends of nieuws
mee te delen, zo bleek woensdagmiddag
bij de première in het lunchpauzetheater
van de Toneelschuur. Het is leuk om te
zieiT hoe de jongens van Centrum hun
typeringen uitspelen en hoe Habbema er
door middel van tekstintonaties bij de
acteurs en ondersteunende belichting een
theatercartoon van gemaakt heeft die op
zich geslaagd mag heten.
Metaforen die aan duidelijkheid niets te
wensen over laten in deze eenakter, die als
geheel vanzelfsprekend ook als parodie
op de western zelf geldt. Maar zover was
de filmindustrie ook al gekomen en daar
om is de keuze van Ennio Morricone’s
suggestieve muziek uit Once upon a time
in the West niet alleen maar voor de hand
liggend, doch ook een dikke onderstre
ping van de bedoelingen. Een toneelstuk
over bravour die lafheid en angst ver
vangt. Dat laat de barkeeper een leuke
typering van Peter Römer ook nog even
zien, vlak voordat ook hij voorgoed wordt
neergelegd.
op ruime schaal werd geëxporteerd. En
dan vooral naar de Nederlanden waar ze
in Rembrandt en Rubens een onbetwist
hoogtepunt zou vinden.
In veel tekeningen laat deze tentoonstel
ling het klassicistische ideaal zien. Het
perspectief wordt goed beheerst, de ana
tomische weergave doet daar niet voor
onder. Er zijn niet alleen bijbelse onder
werpen, ook de mythologische komen
ruimschoots aan bod.
st Frans Koppers als Once upon a time in the West-killer met Peter Römer als barkeeper in
Sundance.
De schrijfster heeft al haar vernuft aan
gewend om haar personages karakter te
geven; de dankbaarste persoon is Lenny,
de dochter van het gezin, die behalve
ondeugend ook zeer ad rem is. Trudy
Labij weet met zo’n typetje uitstekend
raad: van de komedie is ze het middel
punt; de tragedie wordt duidelijk gedra
gen door Nell Koppen, die de gekwelde
moeder speelt.
Dat Wim Kouwenhoven niet zo best uit
de verf komt, heeft vooral te maken met
de aard van zijn rol: een man die een
bedrijf lang aankondigt dat hij zelfmoord
gaat plegen, is niet gemakkelijk geloof
waardig te maken. Aan het slot zakt het
hele zelfmoordverhaal ook in elkaar, me
de omdat Annie Schmidt het niet kan
laten vooral modieus te zijn.
In de dialogen betrekt ze te hooi en te
gras allerlei zaken die het stuk „van deze
tijd” maken. Op een rijtje: moeder is lid
van de Weight Watchers om weer in haar
broek te kunnen; er wordt gesproken over
het bewind in Argentinië, het doodknup
pelen van zeehonden, het eten van zeme
len in combinatie met het beoefenen van
yoga teneinde een ongeneeslijke ziekte te
bestrijden, „studie afmaken en dan werk
loos worden”, de man (vader) heeft een
vriendin, „Is het verantwoord om een
kind op de wereld te zetten vlakbij Do-
dewaard?”, de vervuilde zee, enzovoort.
De „harde grappen”, die voornamelijk
door Trudy Labij worden uitgesproken
grenzen vaak aan het banale. Vaders
vriendin heeft op diens verzoek pillen
meegenomen zodat hij in haar huisje aan
de zee zelfmoord kan plegen. De dochter
stelt zich voor hoe dat is gegaan: „Hier
heb je alle 75 pillen met een bak yoghurt,
dat hapt zo heerlijk weg”.
Als men het lijk van vader in het huisje
veronderstelt, wordt erover geruzied wie
er naartoe moet om het te vinden. „Hoezo,
gevonden, ’t is toch geen paasei”, zegt
dochterlief. En tijdens één van de twisten
tussen vrouw en minnares, wanneer men
meent dat de zelfmoord reeds is gepleegd,
mag de dochter zeggen: „Walgelijk, twee
wijven die vechten om een dooie man”.
Het gaat over een ouder echtpaar, hun
dochter en haar man en vaders minnares.
AMSTERDAM. Annie M. G. Schmidt
heeft in haar toneelstuk „Er valt een
traan op de tompoes” getracht mee te
helpen het taboe van de dood te doorbre
ken. Het gevolg is een tragedie met komi
sche wendingen ofwel een komedie vol
tragiek. Woensdagavond werd de premiè
re van het stuk gegeven in het nieuwe De
la Mar-theater.
Zuiderdorpstraat IS
Oud-Velsen. Tel. 02550-1S797
(Van onze kunstredactie)
AMSTERDAM. De internationale
dichtersmanifestatie One World Poetry
heeft dit jaar plaats van 6 tot en met 14
oktober. Tientallen Nederlandse en bui
tenlandse dichters geven dan lezingen in
de Melkweg in Amsterdam en 't Hoogt in
Utrecht.
Steeds weer treft de dramatisch-expres-
sieve stijl, de manier van werken is niet
langer ingehouden en streng zoals in de
voorgaande eeuw. Er is een sterke emotio
nele betrokkenheid met het onderwerp,
zoals bijvoorbeeld te zien is in een ontroe
rend portret van een grijsaard door Do
menichino, een madonna van Da Cortona
en een zittend naakt van Bemini. Daar
tussen door vallen de figuurstudies van
Lanfranco op. Het is studiemateriaal wel
iswaar, maar het kan een zelfstandige
beschouwing volledig doorstaan.
Om het belang van de barokkunst in
Rome nog eens te onderstrepen is het
misschien goed te bedenken wat zich el
ders in Italië afspeelde. In Florence bij
voorbeeld was de schilderschool tot een
lokale aangelegenheid vervallen waar Fu-
rini en Doei hun publiek met weke en
zoetelijke schilderijen confronteerden.
Als een van de weinigen kan de Napoli-
taan Salvator Rosa zich buiten het Bolog-
nese-Romeinse centrum staande houden.
Maar zelfs in de beste werken van Rosa
kan je vaak verlangen naar de Romeinse
tradities.
(De tentoonstelling is verlengd tot en
met zondag 4 november. Geopend op dins
dag tot en met zaterdag van 10-17 uur en
op de eerste zondag van de maand van 13-
16 uur. Vanaf 1 oktober gaat het museum
’s middags om 16 uur dicht.
CEES STRAUS
De eerste kennismakingen voltrekken
zich in „Overspelen” binnen de vraagstel
ling of men door het lot voor elkaar is
bestemd of dat het om lukraak toeval
gaat. Daarmee en met een dosis schroom
en schijnheiligheid weet Fay Weldon zich
te verzekeren van karakteristieke toetsen
uit de jaren vijftig. In het zoeken naar de
ware liefde waant de toeschouwer zich op
een groot rangeerterrein. Maar voor nie
mand is de beklijvende koppeling wegge
legd, al mag dat soms even zo schijnen.
Romeinse
nieuwe groep zou aandienen met onder
andere Ferri, Maratta en Passeri.
De tentoonstelling concentreert zich in
de eerste plaats op het werk van Annibale
en Agostino Caracci, Domenichino en
Bernini, terwijl ook aandacht wordt be
steed aan de schilders die hun invloed
hebben ondergaan. Wat dan vooral duide
lijk wordt gemaakt is zowel de functie van
de tekening in de baroktijd als de stijl zelf
die met haar restauratieve tendenzen
weer de groeiende greep van de kerk op
de cultuur liet zien.
Tekeningen hadden in de 17e eeuw een
tweeledig doel. Ze waren steeds onderge
schikt aan dat doel en hoewel verzame-
Vader komt zomaar uit het ziekenhuis
stappen, terwijl hij midden in een kuur zit,
want hij is er zeer ernstig aan toe. Hij wil
die kuur niet meer want ’t helpt toch niks,
hij wil „er uitstappen”. Moeder probeert ’t
hem uit z’n hoofd te praten, maar de
anderen menen: „Als die man het zelf wil,
dan moet-ie het toch doen?” (tekst schoon
zoon, een niet zo sterke rol van Flip van
Duyn). De vriendin (aardig gespeeld door
Marlies van Alckmaer) „helpt” hem dus
en de vraag die aan de tompoes ten
grondslag ligt is: moet iemand die zelf per
se dood wil, worden tegengehouden of
geholpen?
IVgf M:'
V//IWI««i
In die cartoon zijn de verschillende ge-
weldskarikaturen in mensengedaante
aanwezig. Ben Hulsman als de robuuste
Hickock speelt de moordenaar die het
goede dient, Jimmy Berghout als Jesse is
een slanke snelle revolverheid die alleen
maar doodt om het intense plezier dat hij
aan de daad zelf beleeft, Wilbert Gieske
als The Kid moordt om het juk der onder
drukking te breken en is een vertegen
woordiger van de Zuid-Amerikaan-met-
sombrero, en Frans Koppers helpt men
sen zonder veel omhaal of woorden uit dit
aardse lijden en hij heeft er niet de minste
behoefte aan daarvoor een verklaring te
geven.
(ADVERTENTIES)
RECTIFICATIE
Bijna 40 dichters komen bijeen, met ieder
vijf minuten tot hun beschikking, gevolgd
door een voorstelling van
Aanvang 21 uur.
Twee dagen later wordt
voortgezet. In Utrecht en
worden iedere dag lezingen gehouden
door ongeveer acht dichters. In Amster
dam, waar het hele Melkgewbouw ter
beschikking is gesteld voor de manifesta
tie, volgen een filmprogramma, theater-
produkties, video-shows, muziek, een ex
positie en een boekenmarkt.
In tegenstelling tot het eerste festival
van vorig jaar, zal Oost-Europa ditmaal
sterk vertegenwoordigd zijn met onder
anderen Judith Pinczesi, Miklos Veress,
Katalin Ladik en Sandor Csoóri. Deelne
mers uit de Verenigde Staten zijn onder
anderen Michael en Joanne McClure, Ed
Dorn, Gerard Malanga en Kathy Acker;
uit Engeland de dichter en rockmusicus
John Cooper Clark en verder de Fransen
Jean Jacques Lebel en Daniël Odier en de
Duitse Frederike Fry. Uit eigen land doen
mee Remco Campert, Hans Verhagen en
Hans Vlek.
HAARLEM. Het zinloze geweld, het doden van mensen om daarmee de held te
kunnen spelen, of het geweld dat volgens de dader wel degelijk zin heeft. Dat zijn zo de
elementen, vervat in Meir Z. Ribalows eenakter Sundance, die een satire wil zijn en
zich afspeelt in het wilde westen van de cowboyboeken, de westernfilms etcetera.
Toneelgroep Centrum voert het schietgeweld op en vijf acteurs spelen onder regie van
Eddy Habbema cowboytje met een boodschap.
Het weinig inventieve toneelbeeld van
Dolly Leemans sluit keurig aan bij de
opzettelijke clichématigheden van het
stuk dat Rob Scholten het daarvoor ver
eiste Nederlands meegaf.
KO VAN LEEUWEN
Concertgebouw Haarlem 20.15 uur
eerste concert op 2 oktober 1979
17e-eeuwse herberg
Culinaire specialiteiten in een
even rustige als sfeervolle
omgeving van een beschermd
dorpsgezicht
bij de Velsertunnel
op weg naar IJmurden
HAARLEM. Het is indirect aan de
Zweedse koningin Christina te danken
dat het Teylers Museum over een van de
allermooiste collecties van Italiaanse te
keningen uit de 17e eeuw kan beschikken.
Christina (1629-1689), die de kunsten en
wetenschappen zeer was toegewijd ze
haalde bijvoorbeeld de filosoof Cartesius
naar het Zweedse hof en had Hugo de
Groot als ambassadeur toen deze nog
altijd niet in de Nederlanden werd toege
laten legde een enorme prentenverza-
meling aan. Ze deed dat vooral tijdens
haar verblijf in Rome na haar abdicatie
in 1654, toen de collectie zeer drastisch
werd uitgebreid. Let wel, Christina kocht
eigentijdse kunst die toen vooral in Rome
zeer interessant was. De verzameling, die
na haar dood voor het grootste deel com
pleet is gebleven, kwam ongeschonden
door de tijd al aan het einde van de 18e
eeuw via aankoop in het Haarlemse mu
seum terecht, waar ze nu nog altijd een
gaaf voorbeeld van collectioneren is.
Uit dit bezit heeft museumconservator
Van Borssum Buisman een tentoonstel
ling samengesteld die de periode bestrijkt
toen de Zweedse ex-vorstin in de Italiaan
se hoofdstad was, temidden van de groot
ste kunstenaars die verantwoordelijk zou
den zijn voor het niveau dat de barok
kunst zou bereiken. Want wat Parijs voor
de gotiek betekent, Florence voor de re
naissance, dat is Rome (en in mindere
mate ook Bologna) voor de barok.
Kruisweg 50, Haarlem (bij station)
Breestraat 43, Beverwijk
Voor alle sportievelingen, die er eens op
uittrekken zonder vervoermiddel. Of u nu
jong of oud bent, of u nu gewoon wandelt
of snelwanden. Sport-Roots brengen u
moeiteloos waar u wezen wilt. Kijk trou
wens ook eens naar de andere Rootsmo-
dellen.
Nu In de kleuren:
zwart - bruin - cognac
Met ingang van 1-10-1979 ma, di., do.,
vrijdag, lunches va. 12.00 uur
Dinner v.a. 17.30 uur
’s WOENSDAGS
GESLOTEN
a- Lanfranco (1582-1647): Twee zittende vrouwen, voorstudie vooreen fresco in de Villa Borghese,
zwart en wit krijt.
laars al snel de waarde ervan in zagen,
hadden de makers ervan nauwelijks de
behoefte om ze als zelfstandige kunstui
tingen te beschouwen. Tekeningen wer
den gemaakt om als voorstudie te dienen
voor de vaak zeer grote monumentale
opdrachten in de kerkelijke en of profane
architectuur en bleken tevens geschikt om
als studiemateriaal op de kunstacademies
te dienen. De Romeinse baroktekeningen
die Teyler laat zien, zijn ook echte acade
mische studies die het wezen van de ba
rokkunst overtuigend verklaren.
Het is een goede keus van Centrum
geweest. Niet alleen op die grond, maar
ook omdat Fay Weldon een aantrekkelij
ke vorm wist te vinden om haar bevindin
gen een algemener geldigheid te geven
dan zo maar met een enkelvoudig anekdo
tisch gegeven te bereiken valt.
solisten: EUGEN INDJIC, TAMAS VASARY - piano
MAYUM FUJIKAWA, HERMAN KREBBERS - viool
DAVID GERINGAS - cello HAN DE VRIES - hobo
s
UWJIfl I1 I
■/lll||l’
r>ii.i;.;|
S
