EEN EEUWIG VERDRAG
DAT 76 JAAR DUURDE
I
N
V;
V
e
Damiate Pers
-•■(O
I
H
Ve
Umuider Courant
NOTITIES
OVER:
||SI
B
■■Krais^
Ijl
Mf 1
MAANDAG
M
Coloi
Stille
Oceaan
.Craiun
.Darien
W
'anama
(V
V
noÉ
vre
opi
zoe
mu
stil'
nie’
20
Coi
om
de
col]
seu
sor
tun
soe
PANAMA-
K AN A ALZO NE
■tó
■Ml
de door veel Turken in en buiten hun land zo gevreesde
Grijze Wolven, door Jan de Roos;
hoe persoonlijke en zakelijke belangen diplomatieke
oplossingen beïnvloeden, door Marcel Enkelaar;
Panama, dat zijn kanaal terugkrijgt, van onze redactie
buitenland.
Atlantische
imbnaW
Oceaan i A
M-
Cuba of hoe
NOOÖD-
40 7R
1MERW4
Panamakanaai
A Oromiko en Vance samen na ontwapeningsbesprekingen in Washington
20
ji- De Mirafloresluis in het Panama-Kanaai
een vervolger
De gids werd
G
147,50
18.30-19 00 uur
x-.
ii&i:
Hetzelfde geldt voor de situatie in
1970. Henry Kissinger in 1970 de
belangrijkste adviseur van presi
dent Nixon voor buitenlandse aan
gelegenheden en drie jaar later mi
nister van Buitenlandse Zaken zegt
in zijn memoires dat negen jaar
geleden een crisis tussen de Ver
enigde Staten en de Sovjet-Unie
dreigde die te vergelijken was met
die van 1962.
Men kan zich afvragen of de hui
dige situatie op Cuba niet bewust
wordt gekleineerd. De eerste Cuba-
crisis van 1962, die uitmondde in
een enorme spanning tussen Was
hington en Moskou en die een Der
de Wereldoorlog tot een reëel ge
vaar maakte, werd aanvankelijk
ook publiek als een vrij onbelang
rijk gegeven.
Het huidige rumoer rond de aan
wezigheid van de Russische ge
vechtseenheid op Cuba ontstond
toen enkele weken geleden de Ame
rikaanse senator Frank Church die
aanwezigheid openbaar maakte.
De Amerikaanse president Car
ter zal waarschijnlijk deze week
maatregelen bekendmaken die ver
band houden met de aanwezigheid
van een Russische gevechtseenheid
op Cuba. Vorige week heeft hij en
kele keren de Nationale Veilig
heidsraad geraadpleegd om de te
nemen stappen te bespreken. Een
serie besprekingen tussen eerste
minister Vance van Buitenlandse
Zaken en de Russische ambassa
deur Dobrinin en later tussen Van
ce en diens Russische collega Gro-
miko bracht de partijen tot nu toe
geen stap dichter bij elkaar.
Zowel Carter als (niet-officiële)
zegslieden uit het Witte Huis heb
ben nadrukkelijk verklaard dat er
geen „crisissfeer” heerst of heeft
geheerst. De aanwezigheid van de
Russische gevechtsmilitairen werd
slechts als „probleem” bestempeld.
A Een Amerikaans manneviiegtuig bo
ven een Russische onderzeeérbegelei-
dingsschip dat op weg is naar Cuba.
Opname uit 1969.
satie en technologische vernieuwing, zo
dat het land de belangrijke rol kan spelen
die het volgens de MHP toekomt. Een
ander uiterst belangrijk ingrediënt is de
hevige afkeer van alles wat links is of als
links wordt beschouwd.
Via knokploegen van Grijze Wolven
wordt daarbij sinds 1968 in Turkije een
ware terreur ontketend tegen met name
sociaal-democraten en communisten. Bij
eenkomsten van links worden verstoord,
er worden overvallen gepleegd op bu
reaus van linkse studentenorganisaties en
linkse boekhandels worden vernield.
Deze strijd tegen links wordt met even
veel overgave ook buiten Turkije gevoerd.
Naar de mening van de MHP dienen ook
zen op de verontrustende berichten van
de laatste jaren over militaire trainings
kampen van de Grijze Wolven, over telefo
nische dreigementen, diefstal en molesta
ties van progressieve Turkse arbeiders.
Zij stellen voorts dat de Wolven namen
van en gegevens over progressieve Tur
ken aan de Turkse autoriteiten doorspe
len, zodat dezen bij eventuele terugkeer
naar Turkije in moeilijkheden kunnen
komen.
Tot een grootscheeps onderzoek naar al
deze praktijken van de Grijze Wolven is
het tot nu toe niet gekomen.
Intussen proberen de Wolven en andere
MHP-aanhangers hun greep op de Turkse
gastarbeiders in ons land te vergroten
door de stichting van culturele organisa
ties, sportclubs en zogeheten verenigingen
van Turkse idealisten. Volgens de HTIB
worden dit soort instellingen gebruikt
voor politieke indoctrinatie. Gastarbei
ders die zich geïsoleerd en gediscrimi
neerd voelen in de Nederlandse samenle
ving wordt voorgespiegeld, dat deze orga
nisaties de Turken in den vreerhde de
aandacht geven die zij in hun tweede
vaderland niet krijgen.
Wellicht kan de verstoring van het vorig
weekeinde gehouden anti-Grijze Wolven-
congres in Nijmegen, waarbij een Turk
tijdens een vechtpartij werd doodgescho
ten, aanleiding zijn tot het diepgaand on
derzoek waarop al jaren wordt aange
drongen. De feiten die op dat congres
naar voren zijn gebracht over de Grijze
Wolven, geven daartoe alle aanleiding.
Moeilijkheid blijft wel dat individuele
slachtoffers van activiteiten van de Wol
ven er vaak niet toe komen, aangifte te
doen bij de politie, uit angst voor repres-
sailles door de Wolven. Dit maakt het
nemen van maatregelen tegen de Grijze
Wolven des te moeilijker.
DIRECTIE. Damiate Pers b.v.
Mr. H. C. van der Mije
HOOFDREDACTIE
Jos L Lodewijks
E. Koning
D<
VOOI
op i
dag’
die
stilg
VOOI
le
VOOI
seiz<
pen
wati
ring
tien
O
Ker]
en z
geve
lemi
mes:
is oj
A
de p
gehc
zede
plee
T
polil
pers
ke v
ondt
was
gebe
Ui
de N
ledei
reün
tuss<
wet!
feest
Al
gem
teru
bijzc
bijst
- d
schr
van
striji
Oc
zag
voor
kom
Als voorzitter van de Senaatscom
missie voor buitenlandse betrekkin
gen wordt Church regelmatig op de
hoogte gehouden van ontwikkelin
gen die onder meer de veiligheid
van de Verenigde Staten betreffen.
Bovendien levert eigen speurwerk
van de commissie ook wel eens in
formatie op die soms alleen is be
stemd voor de inlichtingendiensten.
toename van de Russische activitei
ten op Cuba sprake is.
Het Pentagon, het Amerikaanse
ministerie van Defensie, maakte on
langs bekend dat de Sovjet-Unie
overweegt haar leveringen van mili
tair materieel aan Cuba aanzienlijk
op te voeren, of reeds daartoe is
overgegaan. Uit de opsomming van
het materieel dat volgens Washing
ton aan Castro c.s. wordt of is gele
verd blijkt dat gerede twijfel mag
worden gekoesterd ten aanzien van
verklaringen van Moskou en Ha
vanna dat de militaire kracht op
Cuba louter een defensief karakter
heeft.
De vrees lijkt gerechtvaardigd
dat er op Cuba meer aan de hand is
dan de Amerikaanse regering nu
doet voorkomen. Langs de weg der
geleidelijkheid wil Carter de Rus
sen echter nu zover krijgen dat het
karakter van de nu gesignaleerde
gevechtseenheid wordt gewijzigd.
Het Kremlin wil uiteraard niet op
nieuw een nederlaag lijden zoals
Kroesjtsjev die moest slikken te
genover Kennedy in 1962 en die
mede Kroesjtsjevs ondergang in-
^Mwkanaa/ Sluizen ^^^^Spoorweg
Onder Panamese soevereiniteit
na ratificatie van het verdrag
op 31 december 1999
0 km
Een oud Turks verhaal zegt dat een
grijze wolf in het verre verleden het Turk
se volk via een pas in de hoge bergen van
Azië heeft geleid naar het huidige vader
land. Heel wat minder romantisch dan
deze mythe is het optreden van de groep
die deze wolf beschouwt als beschermer
van de Turken en van de Turkse natie: de
uiterst rechtse paramilitaire strijdorgani
satie Boskurts, beter bekend als de Grijze
Wolven.
Deze groepering ontplooit sinds 1968 in
Turkije en vanaf het begin van de jaren
zeventig onder de Turkse gastarbeiders in
West-Europa allerlei activiteiten van ter
roristische en intimiderende aard. De
Wolven hebben daarmee een toestand van
angst en spanning veroorzaakt in Turkije
en onder de gastarbeiders, eerst vooral
onder de Turken in West-Duitsland (meer
dan één miljoen), sinds 1976 vooral onder
de 70.000 Turkse gastarbeiders in Neder
land.
Wat doen de Grijze Wolven in ons land
en welke ideeën houden zij er op na? Zij
zijn een verlengstuk van een kleine maar
uiterst actieve politieke partij in Turkije:
de in 1968 opgerichte Milliyet^i Hareket
Partisi (MHP), ofwel de Partij voor Natio
nalistische Actie. Grondlegger van deze
MEP is de Turkse politicus Alparsan Tür-
kes, die sinds het begin van de Tweede
Wereldoorlog een uiterst dubieuze rol
heeft gespeeld in Turkije. In 1944 deed hij
voor het eerst van zich spreken toen hij
zich opwierp als pleitbezorger van een
leidde. Ambassadeur Dobrinin en
minister Gromiko hebben dat van
zelfsprekend zeer duidelijk laten
blijken in hun gesprekken met
Vance.
Kissinger heeft in zijn memoires
geschreven dat ook in 1970 het be
leid erop was gericht de Sovjet-
Unie voor het aanschijn van de ge
hele wereld niet haar gezicht te la
ten verliezen. Carters ploeg wil nu
hetzelfde.
Vandaar dat de Amerikaanse re
gering nog steeds heeft geweigerd
een link te leggen tussen de onderte
kening van het SALT-2 akkoord
door het Congres en de aanwezig
heid van de Russische troepen op
Cuba, hoe nadrukkelijk daar ook
om is gevraagd in Senaat en Huis
van Afgevaardigden.
Een dergelijke harde opstelling
valt deze week ook niet te verwach
ten als Carter bekend maakt welke
maatregelen in verband met de
Russische gevechtseenheid op Cu
ba zullen worden genomen.
Over een aantal jaren zullen we
misschien in de memoires van Van
ce kunnen lezen dat de huidige situ
atie een uiterst explosief karakter
had en slechts door de koele bena
dering van de regering-Carter 'tot
een geslaagde afloop kon worden
gebracht.
Ondanks deze voor Churchs rele
vante overwegingen kunnen toch
grote vraagtekens bij het optreden
van de senator worden geplaatst.
Functionarissen van de Ameri
kaanse inlichtingendiensten heb
ben namelijk verklaard dat Russi
sche radioboodschappen al in 1975
blijk gaven van de aanwezigheid
van een Russische gevechtsbrigade
op Cuba. Dat Church, met zijn uit
stekende mogelijkheden vertrou
welijke informatie te verzamelen,
pas enkele weken op de hoogte was
van de aanwezigheid van de Russi
sche gevechtseenheid, lijkt zeer on
waarschijnlijk.
De diepere bedoelingen Church
buiten beschouwing gelaten, het
feit blijft dat er van een duidelijk
BUREAU:
Redactie en administratie:
Lange Nieuwstraat 427, Ijmuiden
postmis 18, 1970 AA ijmuiden
tel. redactie: 02550-15389
na kantoortijd: 02208-3577
tel. adm 02550-15437 en 16450
postgiro: 273107
telex 41866
ADVERTENTIES:
telefoon 023 - 31 90 53
GROENTJES:
gerubriceerde advertenties, uitsluitend
telefoon 023 - 31 92 72
ABONNEMENTEN:
- bij vooruitbetaling -
per maand
per kwartaal
per post
per jaar
per post
losse nummers
buitenland
per kwartaal
BEZORGKLACHTEN:
maandag t/m vrijdag van
zaterdags van 11.30-12.30 uur
Uitsluitend telefoon: 02550-10519
voor Santpoort: 023 - 31 90 53
Oudeweg 12-14, Haarlem
tel 023 - 31 90 53
Dat Church druk werkt aan zijn
herverkiezing als afgevaardigde
van de staat Idaho, zal overigens
niet vreemd zijn geweest aan zijn
£7—T-fjoVurnpèêT
I
inkomsten komt in handen van een
bestuursorgaan waarin vijf Ameri
kanen en vier Panamezen zitten tot
de vooravond van de nieuwe eeuw
31 december 1999 wanneer de
Verenigde Staten hun laatste admi
nistrateur en soldaat uit het land
weghalen.
De komende dertig maanden zul
len civiele gebieden in de zone wor
den bewaakt door Amerikaanse zo-
ne-politiemannen en leden van de
Panamese Nationale Garde samen.
Overtreders zullen voor rechters in
hun eigen land worden geleid.
Brieven zullen het Panamese
postkantoor passeren, niet-Pana-
mese werknemers zullen immigra-
tiepapieren moeten kunnen tonen,
de verkeersborden krijgen Engelse
en Spaanse tekst en de snelheid zal
worden aangegeven in kilometers
en mijlen.
Trouwvergunningen, die voor
heen werden uitgegeven door de
Amerikaanse burgerlijke stand,
zullen worden verstrekt door de Pa
namese, die alle inwoners van de
zone de verzekering heeft gegeven
dat hun huwelijksbewijs, zelfs na
2000 geldig blijft.
optreden in deze. „Het geett met
wat ze over je schrijven, als ze maar
over je schrijven”, lijkt een principe
dat bij Church niet aan dovemans
oren is gezegd.
De senator had zich in 1976 tij
dens de spraakmakende Lockheed-
affaire ook al een publicitair aan
trekkelijke positie verworven als
ondervragen van frauderende mul
tinationals. Maar dat is al weer 3
jaar geleden en ook voor Church
was een nieuwe „eye-catcher” zo
vlak voor zijn herverkiezing niet
weg.
bondgenootschap tussen Turkije en Hit-
ler-Duitsland. Na de Tweede Wereld
oorlog was hij driemaal betrokken bij een
staatsgreep in Turkije: in 1957, in 1960 en
in 1963. In 1973 deed Türkes’ MHP voor
het eerst mee aan parlementsverkiezingen
en behaalde daarbij 3 van de 450 zetels.
Twee jaar later kwam de MHP in de
Turkse regering: zij kreeg twee minister
sposten in het toen gevormde tweede ka-
binet-Demirel. In juni 1977 haalde de
MHP bij de verkiezingen een forse winst
en kwam op 16 parlementszetels. In het
nieuwe (derde) kabinet van Demirel kreeg
zij vijf ministers. Türkes zelf werd vice-
premier en werd als minister belast met
de binnenlandse veiligheid (ondermeer
het toezicht op de geheime politie). Hij
behield deze post een half jaar. Óp 31
december 1977 kwam een einde aan het
kabinet-Demirel.
Het programma van de MHP, geformu
leerd door Türkes zelf, kan worden om
schreven als ultra-nationalistisch. De par
tij ijvert voor herstel van de glorie van het
Osmaanse rijk, een Groot-Turkije dat ook
de Turkse minderheden in de Sovjet-Unie
en in Irak moet omvatten, wat impliceert
dat deze groepen moeten worden „be
vrijd”. Tegelijkertijd verkondigt de partij
dat in dit „Turkije voor de Turken” geen
plaats kan zijn voor de thans in Turkije
wonende Koerdische en Armeense bevol
kingsgroepen. Voorts is de MHP voor een
soort corporatistische maatschappijorde-
ning en voor snelle vérgaande industriali-
mogelijk „linkse invloeden” onder de
Turkse gastarbeiders krachtig te worden
bestreden. Daartoe zijn in de loop der tijd
diverse kantoren van de MHP in het bui
tenland opgericht. In 1976 moesten dezen
op last van het Turks consitutioneel ge
rechtshof worden gesloten, maar effect
had deze uitspraak nauwelijks.
In West-Duitsland eiste de overkoepe
lende vakcentrale DGB een onderzoek
naar de activiteiten van de MHP en van
haar commando-organisatie Grijze Wol
ven. Dit naar aanleiding van klachten van
Turkse gastarbeiders over initmidatie en
mishandeling. Toen de Westduitse justitie
dat onderzoek instelde en op grond hier
van vervolgens maatregelen aankondig-
de, werd het Europese hoofdkwartier van
de MHP verplaatst naar Nederland. Als
generaal-inspecteur van de MHP-Neder-
land treedt volgens kranteberichten uit
1976 een zekere Orhan Yilman op, die zijn
uiterst rechtse denkbeelden tegenover een
verslaggever niet verhulde. Uit zijn mond
kon de uitspraak worden genoteerd dat
het nationaal-socialisme in Duitsland
„zijn vruchten had afgeworpen”.
Sinds 1976 is van verschillende kanten
aangedrongen op een diepgaand onder
zoek naar de activiteiten van de Grijze
Wolven en andere mantelorganisaties van
de MHP, onder andere door het Neder
lands Centrum voor Buitenlanders, door
enkele politieke partijen, en door de
HTIB, de progressieve Organisatie van
Turkse Arbeiders in Nederland. Zij wij
^s^Mimflnres 7'
i
A
(Van onze buitenlandredactie)
Vandaag komt er een einde aan
76 jaar strikt Amerikaans bestuur
in de Panamakanaalzone wanneer
vice-president Walter Mondale Pa
nama mede-beheer over de 80 kilo
meter lange en 16 kilometer brede
zone, eens zo Amerikaans als het
Vrijheidsbeeld, geeft.
Voor de Amerikanen is dan de
eerste stap gezet die over twintig
jaar zal leiden tot volledige
overdracht van het bestuur aan Pa
nama en beëindiging van alle Ame
rikaanse militaire aanwezigheid in
de zone tegen het jaar 2000.
Voor Panama betekent het het
begin van het einde van buitenlands
beheer dat het toestond in ruil voor
Amerikaanse militaire steun voor
Panama’s onafhankelijkheidsver
klaring van Columbia op 3 novem
ber 1903.
Voor de gemiddelde Panamees
zal het betekenen het verdwijnen
van een strook Amerika, compleet
met militaire bases, kerkhoven, ba-
seballvelden en bioscopen. In die
zone kon een panamees worden ge
arresteerd en naar een Engelsspre
kende rechter gebracht wegen het
overtreden van een vreemde wet.
De Panamese radiocommentator
Andres Vega, die terugdacht aan de
tijd toen hij als kind door Ameri
kaanse politiemannen werd opge
pakt omdat hij vruchten had ge
plukt aan bomen in de zone, zei dat
het eerste ding dat hij vandaag zou
doen, het klimmen in zo’n boom en
het plukken van de vruchten, zou
zijn.
Het was 18 november 1903 toen
het twee weken oude land Panama
een verdrag ondertekende dat Was
hington voor altijd het beheer over
de zone gaf en het recht er een
kanaal te graven.
Sindsdien hebben de Verenigde
Staten de kanaalzone beheerd als
een tehuis-ver-van-huis voor 10.000
soldaten en 40.000 burgers, de mees
ten werknemer van de Panama Ca
nal Company.
Er waren Amerikaanse postkan
toren, snack-bars-Amerikaanse
stijl en bioscooptheaters die de
nieuwste films uit Hollywood ver
toonden, kerkhoven in Amerikaan
se stijl en tientallen militaire bases
en Amerikaanse politiemannen,
rechtbanken en rechters.
Voor de Amerikanen was het een
tropisch paradijs dat wil zeggen
tot vier Amerikaanse soldaten en
twintig Panamezen werden gedood
in onlusten in 1964 die een protest
tegen het verdrag uit 1903 waren en
een eis dat de zone aan Panama zou
worden teruggegeven.
Er volgden dertien jaar van lo
pende en stokkende onderhandelin-
gen, die eindigden op 7 september
1977, de dag waarop president Car
ter en het Panamese staatshoofd
generaal Omar Torrijos, het ver
drag ondertekenden dat het
overdrachtsproces van twintig jaar
inluidde.
Vandaag heeft Panama soeverei
niteit gekregen over de hele zone,
maar onmiddellijk administratief
bestuur in slechts 60 procent van
14,80
42,60
56,50
167,70
220,50
0,75
belangrijk
is prestige?
U X
'T
7XJ
het gebied, voornamelijk vlak land,
civiele gebouwen en stukken onge
bruikte Amerikaanse militaire
bases.
De Amerikanen houden tot 1998
het daadwerkelijk bestuur over hun
actieve landmacht-, marine- en
luchtmachtbases in de ontbonden
kanaalzone zetel van het Ameri
kaans zuidelijk opperbevel en
verantwoordelijkheid voor de vei
ligheid van het kanaal.
Van eigenaar verwisselen de ha
vensteden Balboa op de pacifische
en Cristobal op de Atlantische kust,
delen van de steden Altos de Bra
zos, Margarita en Coco Solito, onge
bruikte delen van fort San Lorenzo
en de luchtmachtbasis Randolph,
de vliegvelden Campo de Francia
en Allbrook, veel van het Ostun- en
Alajuetameer, Summit Park, de
brandstofopslag van La Boca en
zijn baseballveld, en vier kleine ei
landjes.
Het beheer over het kanaal en zijn
ZUID-
\AMfPiKA
