I
i|
„Wij moeten
niet te hard
kermen over
stakingen,
want dat past
ons niet”
KTIE MOET
OP GANG!
f
WIM THOMASSEN OVER VAKBEWEGING EN SHELL:
X*
i
door Rob van der Pol
Supporter
PROD
Rode draad
Beheerst
Harmoniemodel
«f
ploegen en die is mislukt. Shell zou dus de
totale doorbraak voor de industrie hebben
,Jk wist, dat er een mogelijkheid was voor
praten. Want de mensen van de Shell zeiden:
het pakket dat we aangeboden hebben is
bespreekbaar en de mensen van de bond
zeiden: wat we wensen moet gefaseerd
worden ingevoerd. Dus toen dacht ik: Dan kan
er gepraat worden, ook al staan we nog zo ver
van elkaar.
„Het praten is gebeurd en dat is mislukt. Ik
heb dus een klusje gedaan op verzoek van.
Het spijt me natuurlijk, maar ik was te laat. Dat
kon je zo met je klompen aanvoelen. Toen ik
er aan begon, dacht ik: misschien had ik iets
kunnen redden als ze een week eerder
gekomen waren, maar die trein reed al”.
De staking bij Shell loopt als een rode
draad door het gesprek. De heer Thomassen
vindt het moeilijk een oordeel te geven over
de wijze waarop een einde aan de staking
werd gemaakt.
„De taferelen, die ik op televisie heb
gezien en de stukken die ik er over heb
gelezen, kloppen niet met elkaar. Er heeft
bijvoorbeeld gestaan: er stonden auto’s met
zand klaar met chauffeurs met helmen en
verbeten gezichten en ze wilden erop los
crossen. Maar dat is nergens vertoond. Dus
het is gezegd, maar ik heb het niet gezien.
Het open trekken van het hek en de
werkwilligen laten werken als ze dat willen
daar moeten we een discussie over hebben.
Die gaat natuurlijk komen ook.
„Als het een soort vuistregel zou worden,
dat een staking uitgeroepen moet worden
door de meerderheid van de werkers in een
bepaald bedrijf en niet door de meerderheid
van een vakbond in een bepaald bedrijf
zullen we met die regel moeten leven.
„Ik vind het op zichzelf een reuzepuzzel
om te zeggen: de betrekkelijk grote
meerderheid van 4.000 ongeveer wilde
werken en 3.000 niet. Moet dan de
minderheid beslissen over de meerderheid?
En dan wel uit die minderheid de mensen
van één bond terwijl er andere bonden zijn
het burocratiseert had je nooit dat fijne
scheerapparaat gehad. Had je nooit de
ontwikkelingen gehad van het integrated
circuit en de andere micro-electronica waar
we het op het ogenblik allemaal over
hebben.
„Ik zie niet in, dat die dingen in een
socialistische maatschappij niet zouden
passen. Maar ze komen niet tevoorschijn in
een stelsel van gestabiliseerde rustige
rechtsverhoudingen. Ze komen tot stand in
een stelsel waarin de inventieve visionaire
man zijn grepen kan doen naar toekomstige
mogelijkheden. Dat is een aspect van het
conflict. Ik sta dus niet ademloos van
bewondering te kijken naar alle technische
wonderen, die ons opgedist worden”.
„Ik doe dus niet mee met het schimpen op
stakingen want we hebben een ontzaglijk
bezonnen, beheerste vakbeweging, die het
stakingswapen als ultimum remedium
beschouwt.
„Drie, vier maanden geleden is de deur
voor onze neus dicht gegooid. Er was niet
meer te praten. Nou dan met ons ook niet.
Hier is ons einddoel: 35 uur, vijf ploegen.
Daar moet ja op gezegd worden anders is
het staken.
„Als ze zo lang de deur voor je dicht
houden kan ik me voorstellen, dat zich zoiets
i voordoet. Pat hoort bij het sociaal conflict,
j En nogmaals: in het sociaal conflict is
Nederland niet een land wat reden en recht
I heeft voor zelfbeklag”.
De heer W. Thomassen heeft de stakings-
perikelen bij Shell dus van zeer nabij
meegemaakt. Hij heeft er uitgesproken
meningen over.
„Enerzijds had de Shell in vrede en
vriendschap tot resultaat kunnen komen
met de bond als ze in mei, juni hadden
samen met wat in de Duitse metaalindustrie
is gebeurd. Daar is een harde poging gedaan
de doorbraak te krijgen voor volcontinu vijf
bedrijven. Er was zelfs geen staking bij de
containers. Er was alleen staking in de
traditionele stukgoedbehandeling. Die is
zeer arbeidsintensief. Daar zitten ook de
economisch minder sterke bedrijven.
en ongeorganiseerden? Als u het weet moet
u het zeggen. Ik weet het niet. Ik zit daarmee.
„Ik zou me voor kunnen stellen, dat je in
de toekomst zou zeggen: we staken als een
meerderheid van het georganiseerde
personeel daar achter staat en het overige
personeel is geraadpleegd. Maar dan moet
er een sterkere verstandhouding tussen
CNV en FNV zijn. Ik heb er met niemand
nog over gesproken”.
Iemand bij Shell, die wilde werken vroeg
zich onlangs af „Moet je gaan staken om je
zin te krijgen?”
De heer Thomassen: „Staak je op een
„De positie van de vakbeweging is
ambivalent. Aan de ene kant na jaren en
jaren daarheen sturen is nu opeens in
september de nieuwe wet op de
ondernemingsraden van kracht geworden.
De filosofie van die wet stamt nog uit de
eerste periode na de oorlog, namelijk het
harmoniemodel. Daar leeft ie van. Want een
ondernemingsraad nieuwe stijl heeft een
grotere verantwoordleijkheid voor het wel
en wee van de onderneming dan de
ondernemingsraad oude stijl. Die past
inderdaad in de gedachte: een onderneming
moet goed lopen en het is onze gezamenlijke
verantwoordelijkheid te zorgen, dat hij goed
loopt.
„Daarnaast is een verscherping in de
verhoudingen bezig te ontstaan. Het blijkt
ui t de toon die aangeslagen wordt in de
relatie, vooral op papier. Want als de
i mensen van de industriebond praten met de
mensen van de Shell gaat het veel
j schappelijker toe dan het publiek
waarschijnlijk denkt.
„De beide filosofieën harmoniemodel en
conflictmodel zijn op het ogenblik heel
duidelijk als het ware met elkaar in strijd. Ik
ben erg geïnteresseerd hoe dat verder lopen
zal.
„Ik stam uit de periode van het
harmoniemodel. Ik heb altijd gezegd:
mensen, droom je de democratisch
socialistische samenleving. Wat zit daar in:
ondernemingen onder leiding van
ondernemers, die fantasie hebben, durf
hebben, innovatiestreven, markt verkennen,
proberen dit en dat. Bij wijze van spreken
zoals in het kapitalisme maar met een
andere filosofie. Maar het vak van
ondernemer en de kunst van ondernemer is
ook in zo’n maatschappij aan de orde want
anders krijg je geen vernieuwingen. Als je
Wim Thomassen, oud*
burgemeester van Zaandam,
Enschede en Rotterdam, was
onlangs voor het eerst na de
beëindiging van zijn politieke
carrière in 1974, weer echt in het
nieuws. Toen de stakingen bij
Shell Pernis en Moerdijk dreigden
werd zijn hulp ingeroepen, om de
strijdende partijen bij elkaar te
brengen. Volgens Thomassen
(deze week 70 jaar geworden) een
klusje „in opdracht van”, dat
helaas mislukte, doordat het al te
laat was. Over arbeidsconflicten
in het algemeen en de
stakingsperikelen bij Shell in het
bijzonder spraken we met hem.
De man die zich als burgemeester
de reputaties van bulldozer
verwierf, is van mening dat het
ons Nederlanders niet past, te
klagen over stakingen.
„Voor de bond is het een rottige periode.
De havenstaking had er nooit mogen zijn.
Dat is een blunder geweest, dwaas. Wilde
stakingen zijn op zichzelf vergissingen,
doodgewoon vergissingen. Maar ze worden
dan toch maar gemaakt.
„Voor de bond is dat dus uitermate zuur
geweest in een stad als Rotterdam met een
links extremisme van helemaal niks. Een
stad met één CPN raadslid, met een hoge
organisatiegraad, met verstandige
evenwichtige mensen zou je zeggen. En dan
komt er dat. Het enige wat je kan zeggen is:
mensen nooit meer! Houdt je kop erbij.
Volgende keer geen wilde staking. Zo werk
je niet samen.
„Ik ben op en top een supporter van de
vakbeweging. Ik ben commissaris bij Rijn
Schelde Verolme op voordracht van de
centrale ondernemingsraad. Ik bekijk dus
de dingen nog altijd door de bril van een
ondernemingsraad. Haast nog meer dan
door de bril van de vakbeweging zelf.
„De vakbeweging zal er niet over peinzen
om de metaalindustrie op de rand van zijn
doodstrijd met stakingen te pakken. Ze doen
alles en alles aan meedenken en meeijveren
om het zo te maken, dat we overleven met de
industrie”.
meerderheidssituatie of op een
minderheidssituatie? Nog afgezien van de
vraag of de kosten en maatschappelijke
bezwaren, moeite en nadelen in geld
gerekend opwegen tegen de haalbare en
denkbare resultaten. Dat moet je van geval
tot geval bekijken. Dat valt dan meestal
mee.
„Er zijn overal of bijna overal in de wereld
meer stakingen dan in Nederland. Dus we
moeten in Nederland niet te hard kermen
over stakingen. Dat past ons niet. Als je de
stakingsbalans opmaakt dan zijn we de
profiteurs van de stakingen elders, in plaats
van een land, dat zo vreselijk lijdt onder de
kwade gevolgen van stakingen in eigen land.
We hebben ontzagelijk geprofiteerd van de
arbeidsonrust in de Engelse havens. De
mensen vinden het natuurlijk gek als je dat
j zegt. Maar het is een soort balans. Daar zijn
we de winstmakers in.
aangeboden wat ze nu aanboden. Want ze
gingen met hun compromis ver. De bond
eiste 400 nieuwe arbeidsplaatsen; Shell bood
er 225 aan. Dus je kunt zeggen: meer dan 50
percent toegegeven was er aL Toch werd
erop gestaakt omdat ze heel scherp stelden:
geen vijf-ploegendienst en geen 35-urige
werkweek.
„Maar als je daarmee nu 400
arbeidsplaatsen creëert en met je
tegemoetkomingen, de verbeteringen in de
vier-ploegendienst, die 225 nieuwe
arbeidsplaatsen? Dan vind ik dat onjuist
omdat de bond gefaseerde invoering wenste.
Die 400 mensen kun je niet van de
arbeidsmarkt afplukken. Die zijn er niet
direct, die moeten geworven worden,
gevormd worden. Dus het moest toch
helemaal stap voor stap. Dus het conflict
had altijd nog een jaar later kunnen komen.
„Dat het conflict zou verscherpen hing
ingeleid als ze hier hadden toegegeven. Ik
was er verbaasd over, dat ze niet in mei
hebben toegegeven. Dat ze nu niet hebben
toegegeven, dat begrijp ik. Want ze stonden
onder hoge druk.
„Van Shell-zijde werden woorden
gebruikt als: Wij natuurlijk dat stempel
krijgen van die rijken, die het kunnen
betalen. De anderen kunnen niet betalen.
Wat doen we nou? We geven toe om wille van
de werkgelegenheid en we schaden daarmee
tegelijkertijd waarschijnlijk de
werkgelegenheid elders.
„Iets dergelijks zat er in de havenstaking.
Die richtte zich op het zwakste deel van de
haven, namelijk op de traditionele
stukgoedbedrijven. Op zeker moment
middenin de havenstaking kon je gewoon
zeggen: 90 percent van de havenactiviteiten
draait gewoon door. Zeker in volume. Dat
heeft het publiek zich niet gerealiseerd.
Want er was geen staking bij de grote
Minister Albeda heeft kritiek geoefend op
de invoering van de vijf-ploegendienst en
de 35-urige werkweek bij Shell. Volgens
hem betekent dit voor zwakke bedrijven
verlies van werkgelegenheid en
onaanvaardbaar hoge kosten.
De heer Thomassen vindt die uitspraak
veel te kras.,Ik heb de neiging om te zeggen:
mensen, het komt toch. Laten we nu niet te
lang blijven zeuren. Het komt toch. Dat voelt
u toch ook aan? Want wie wil er nu vol
continu werken als de nadelen ervan niet
gecompenseerd worden met allerlei
maatregelen. Langer werken is voor een
heleboel mensen een noodzaak. Maar
volcontinu draaien is een het gezinsleven
aantastende zaak. Dat is gewoon rottig. De
journalisten staakten toch ook bijna? Dat is
I toch normaal? Een arbeidsconflict is toch
niet een soort kamertjeszonde?
„De emotie van het openbreken van dat
hek heeft natuurlijk een golf van weerstand
bij de mensen opgeroepen. Ik heb dat twee
keer op televisie gezien. Je hoefde die
gezichten maar te zien.
„Geweldig goed was Stekelenburg, de
rechterhand van Scheele, een verdieping
lager in vakbondshiërarchie. Hebt u het
gezien? Schitterend was het. Het was op een
oor na knokken. En die man ging daar
midden tussen staan en voorkwam dat met
goede woorden en stevig optreden. Hij ging
niet opzij. Hield de mensen uit elkaar. Dat
was knap vakwerk hoor. Buitengewoon
beheerst.
„Als ik erbij had gestaan zou ik van
ergernis over de methoden waarschijnlijk
ook geëmotioneerd zijn geweest. Maar je
neemt er afstand van en je zegt: wat is er nu
gebeurd? Door de demonstratie van die
ochtend was gebleken, dat er een hele grote
menigte niet alleen werkwillig was maar er
voor wilde opkomen. Rolt het dan verder
dan moet je toch niet zo gevoelig zijn. Ik ben
er tenminste met mijn verstand niet zo kapot
van.
Th
Affiche in Rotterdam.
een soort kamertj eszonde?”
Gesprek tussen F NV-woordvoerder Schele
en de man van Shell, Schwartz.
„Een arbeidsconflict is toch niet
i’
v., -■
