f
„Britse hyena’s plunderen het land
TRANSKEI
Minister-president Mantanzima:
3*i
IKi
3
w
Jndiscbe:
Oceaan
I
I
w i
1
LESOTHO
AFRIKA
Mount Ayliff
Mount Frere
Tabankulu
Maclear
Qumbu
Tsolo
Lusikisiki
Libode
UMTATA
Engcobo
Port St. Johns
Elliotdale
Tsomo
'namakwe
AFRIKA
TRANSKEI y
y)^C?km~^Z~50:
nadenken en de zaak overwegen”.
I0
■n
(Door Karl Breyer)
Nog geen drie jaar is Transkei oud, als „onafhankelijke staat”, maar nu al begint
deze „vijftigste republiek van Afrika” een reputatie op te bouwen als een van de
meest corrupte landen van dit toch al niet erg onkreukbare continent. Dat is zeker
niet alleen de schuld van de zwarte politici, die op 26 oktober 1976 uit handen van
de toenmalige Zuidafrikaanse regering de onafhankelijkheid accepteerden. In
Oemtata, de ongeveer 40.000 inwoners tellende hoofdstad spreekt men graag van
de „Oehoeroe-hoppers”. Dat zijn blanke oplichters en profiteurs, die met steekpen
ningen (een Mercedes voor een opdracht van enkele miljoenen) en andere metho
den werken.
4
y Ngqeleni
Mqanduli
Idutywa
Willowvale
J»I «Bi
♦terwbrth Kentani
Bizana
Flagstaff
ZUID-AFRIKA
Gala
•Sterkspruit
Herschel
MatStiéle
Kokstad
F
ZUID>\/ 1
m ^MJmzimkulu
|69 76
O Corruptie Transkei na
3 jaar al enorm
Isen
8,a
195,a
/el
i
ons land
J
terug van
■-
Een deel van het Transkeise leger tijdens een parade.
te
„Wij hebben als volk der Xhosa
erd
3'
f
I
i
i
i
i
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
Db
5
0
0
1
(Door Karl Breyer)
George Matanzima, de jonge
re broer van president Kaiser
Daliwonga Matanzima, werd
pas enkele maanden geleden
minister-president van Trans
kei. Sinds de - omstreden - onaf
hankelijkheid van zijn land, in
oktober 1976, was hij minister
van Justitie en van Buitenland
se Zaken. Hij stond en staat nog
steeds in de schaduw van zijn
broer, die ook als president pro
beert het dagelijkse politieke le
ven in zijn land te beheersen.
De twee broers zijn ieder hoofd
man van een deel van een der
belangrijke stammen in het
land, de Tembu.
Transkei is nu bijna drie jaar
onafhankelijk. Hebt u het gevoel
dat u in deze drie jaar iets hebt
bereikt?
„Maar beslist. De ontwikkeling
van Transkei is enorm vooruitge
gaan. Wij hebben fabrieken ge
bouwd, onze landbouwproduktie is
omhooggegaan, wij hebben de wa-
terverzorging in de landbouwgebie
den verbeterd en ons doel is uitein
delijk zelfvoorziening en daarna ex
port van voedselprodukten”.
een geschiedenis achter de rug, die
volkomen verschillend is van die
van de thuislanden in Zuid-Afrika.
„Omdat wij ons land terug willen
hebben. De Zuidafrikanen bezetten
nog steeds wederrechtelijk een ge
deelte van ons land. Op dit ogenblik
kan ik alleen maar zeggen dat er
meer bereidwilligheid van Zuidafri
kaanse zijde is dan ooit tevoren,
onder de regering-Vorster”.
blijf niet in Transkei. Ik heb een
huisje in East-London, daar ga ik
wonen. Er gaan hier zoveel geruch-
Ziet u de tegenwoordige minis
ter-president Pieter Wilhelm Botha
als een meer progressief man, die
de problemen in Zuidelijk Afrika
wil oplossen?
„Als dat alles niet gedaan wordt
om ons zand in de ogen te strooien
dan geloof ik zeker dat Botha de
betere man is. In elk geval ben ik
bereid om met hem te spreken.
Maar dan moet hij hier naartoe
komen om met ons te praten”.
concessies en bovendien kunnen zij
er ook nog op rekenen dat zij vijftig
percent van het benodigde kapitaal
tegen een lage rentekoers van ons
krijgen over een periode van tien
jaar”.
Welke toekomst heeft een blan
ke in uw land?
Ook wapens?
„Natuurlijk ook wapens. Wij zijn
geïnteresseerd in wapens”.
tegen Zuid-Afrika
Hebt u plannen om betrekkin
gen met Oosteuropese staten op te
nemen?
„Wij zijn geen vrienden van het
communisme, maar als de landen
van het Oostblok ons willen helpen
zonder condities, dan zullen wij die
hulp graag aanvaarden”.
„Daar is vooruitgang, maar in het
geheim. Kijk, een van de grootste
fouten van de staten in Afrika en de
Organisatie voor Afrikaanse Een
heid was de beslissing, die nog voor
de onafhankelijkheid van de Trans
kei werd genomen, ons land niet te
erkennen. Daardoor zijn zelfs die
staten, die met ons wilden praten,
bevreesd om dit te doen. Maar er
bestaan voldoende contacten en ik
kan u verzekeren dat ik zelf ver
schillende landen in Afrika heb be
zocht. Maar ik ben niet bereid na
men te noemen”.
„Ik ben niet bereid daarover te
praten. De rechters zullen in deze
zaak beslissen, als het zover is”.
Maar u hebt ook binnenlandse
politieke problemen. Een groot ge
deelte van de oppositie zit in de
gevangenis en de belangrijkste op
positieleider, Sabatha Dalindyebo,
zal binnenkort wegens hoogver
raad terecht staan. Kunt u daar
over iets zeggen?
Hoe staat het met uw betrek
kingen met zwart Afrika??
„Er zijn altijd mensen die je wil
len helpen om die dingen te krijgen,
die je niet of moeilijk kunt krijgen.
Zij komen en maken heel wat belof
tes. Dat gebeurt hier ook. En er zijn
nog steeds mensen, die ons willen
bedriegen. Corruptie is natuurlijk
tegen de wet, maar ook dat gebeurt.
Wij doen echter ons best om derge
lijke mensen te arresteren”.
„Wij vragen om leningen, voor
meer industrie in ons land. Wij krij
gen heel wat investeringen, vooral
uit West-Duitsland, maar wij heb
ben meer nodig en wij vragen om
meer. En vooral, wij bieden uitste
kende condities voor investeringen.
De TDC (Transkei Development
Corporation) bouwt voor buiten
landse investeerders de fabriek, die
zij nodig hebben, er zijn belasting-
Toch is de economische ontwik
keling van Transkei de afgelopen
drie jaar relatief niet eens zo be
roerd geweest. In Oemtata worden
in licentie van een Amerikaans be
drijf, voor 12 miljoen rand cassette
bandjes gemaakt. Chet Board heeft
een contract voor de levering van
hout aan Duitse handelaren in Bre
men, voor 30 miljoen rand, over een
periode van vijf jaar. Een Duits
bedrijf dat geprefabriceerde huizen
vervaardigt, Okal Fertigbau, gaat
binnenkort van start met de bouw
van huizen in Transkei voor de Eu
ropese markt.
Verder zijn er grote landbouw
projecten in ontwikkeling, voor de
verbouw van mais (het hoofdvoed-
sel in dit land), terwijl ook wordt
gewerkt aan de werving van toeris
ten. Vooral uit Rhodesië waarvan
de inwoners met hun paspoort ook
erg weinig kunnen beginnen
hoopt men toeristen aan te trekken,
naar de „Wild Coast”, aan de Indis
che Oceaan.
Ondanks het feit dat de diploma
tieke betrekkingen met Pretoria
zijn verbroken, zijn de „menselijke
relaties” met Zuid-Afrika beter dan
ooit, zo meent men in Oemtata.
Transkei is ervan overtuigd dat
dank zij minister-president Pieter
Eilhelm Botha binnen afzienbare
tijd de laatste gebieden, die men
nog van Zuid-Afrika opeist, terug
zal krijgen.
En bovendien: ondanks alle me
ningsverschillen betaalt Zuid-Afri
ka nog altijd 113,5 miljoen rand van
Transkei’s begroting van 254 mil
joen rand. Enkele jaren geleden
schreef de Franse politicus Jacques
Soustelle, ooit nog eens gouverneur
van Algerije: „Ik ben bereid het
eens te zijn met minister-president
Matanzima, dat de onafhankelijk
heid van de Transkei een belangrijk
element betekent in de dekolonisa
tie van Zuid-Afrika”.
Maar dan, dr. Eschel Rhoodie,
hoofdzondebok in het beruchte In-
foschandaal, heeft Jacques Soustel
le genoemd als een van degenen die
geld hebben aangenomen van Zuid-
Afrika
)b
3
ie
3
3
3
3
3e
J
0
3
3e
3
3
0
0
0
- Om
vechten?
„Ha, ha, ha. Ik zou niet zeggen
tegen Zuid-Afrika, maar tegen in
dringers.
139,00
52,00
8,80
8330
13,50
42,20
144,00
29,40
65,80
44,00
85,00
31,80
56,50
98.00
113,00
74,80
95,00
66,50
110.80
48.10
37,50
38.00
26,00
149,00
110.00
64,00
35.60
127,50
36.50
49.00
47,00e
59.80
44.80
130.00
37,00
47.00
125.00
52,00
47.00
8,46
1,71
3.8
446,a
310,a
5.41
48.00
64,00
83,10
46,90
147,00
43,50
51,00
125,00
36,00
49.80
92,50
63,50
90,00
43,00
35,00
111,50
50,50
58,00f
181,50
32,20
77,50
133,00
40.70
39,50
36,60
52,00
285.00
165.00
148,00
295,00
Wij werden nooit door een koloniale
macht veroverd en kwamen alleen
onder een koloniaal regime omdat
onze hoofdmannen vroegen om be
scherming van de Britten. Wij wil
den beschermd worden tegenover
de andere stammen in Zuid-Afrika,
die de dorpen plunderden en de
mensen vermoordden”. Wij zijn
nooit een onderdeel van Zuid-Afri
ka geweest, nooit een thuisland.
Ons gebied was altijd bekend als
het zogenaamde „Transkei terri
tory”.
„Wij zullen een dergelijk plan
overwegen zodra wij meer bijzon
derheden weten, als er geen politie
ke bedoelingen achter zitten. Wij
zijn niet tegen een economische sa
menwerking in Zuidelijk Afrika. Er
bestaan reeds eerste contacten en
Pretoria zal zeker met ons over dit
probleem willen praten”.
Wat zou volgens u het Westen
moeten doen, ter verbetering van
de situatie in Transkei?
zwarte vaklieden, dat we zelf heb
ben opgeleid en dat zeker zo goed is
als Europeanen. Wij maken sinds
een jaar voor het eerst winst. Nee,
mij persoonlijk bevalt het hier uit
stekend. Wij hebben geen proble
men met de mensen”. De bedrijfs
leiders van de meeste firma’s in
Butterworth denken er net zo over.
De sterkste buurman van
Transkei is echter nog altijd de
„Wij aanvaarden mensen als
mensen, zonder verschil van kleur”.
reld scnuld aan de moeizame ont
wikkeling van zijn land. „Wij zijn
geen Bantoestan en wij hebben met
de Zuidafrikaanse apartheids
politiek niets te maken. Maar de
westelijke mogendheden willen dat
niet inzien. Het gevolg daarvan is
dat niemand bij ons durft te inves
teren”.
Toch is er nauwelijks buitenland
se industrie. Tot nu toe biedt de
industrie werkgelegenheid aan
15.000 mensen. Maar per jaar ko
men er 28.500 nieuwe arbeidskrach
ten op de markt. Meer dan zestig
percent van deze jonge arbeiders is
gedwongen werk te zoeken in Zuid-
Afrika, in de goudmijnen en in de
industrie.
Volgens premier George Matanzi
ma draagt niet alleen Zuid-Afrika,
maar eigenlijk de hele westerse we-
a.
„absurd” noemde. Het huis van de
vroegere leider van de oppositie, de
Democratie Party, Hector Nokazi,
werd door twaalf leden van de
Veiligheidspolitie totaal overhoop
gehaald. De secretaris van de partij,
Joseph Kobo, werd gearresteerd.
De belangrijkste figuur in de op
positie tegen Matanzima, de hoofd
man van de Tembu-stam, Sabata
Dalindyebo, zit al sinds enkele we
ken in de gevangenis. Dalindyebo,
die destijds geen tegenstander was
van de „onafhankelijkheid” beging
de onvoorzichtigheid in het open
baar te verklaren dat het paspoort
van Transkei niets waard is. Vol
gens de wetten van Transkei is dat
hoogverraad, waarop in sommige
gevallen de doodstraf staat.
Lie meeste planken in Transkei
niemand kent het juiste aantal
zijn dan ook allesbehalve gelukkig
met de situatie in het land. De Ne
derlander Gerry Hakkesteeg vertel
de dat er nog acht Nederlandse fa
milies in Oemtata wonen. Hij is zelf
meubelmaker van beroep, direc
teur van een grote meubelfabriek
met een omzet van, twee miljoen
rand (ruim vijf miljoen gulden) per
jaar. Hij maakt lessenaars en ban
ken, kasten en andere eenvoudige
meubels voor scholen in geheel zui
delijk Afrika. Tweehonderd
tweeëndertig mensen werken in
zijn fabriek, onder wie drie
blanken.
„Maar volgende maand word ik
Republiek Zuid-Afrika. Waarom
hebt u de diplomatieke betrekkin
gen met dit land verbroken?
Desondanks is het belang
rijkste argument van de meeste
landen om Transkei niet te erken
nen nog steeds het feit dat uw land
niet werkelijk onafhankelijk is.
Een groot gedeelte van uw begro
ting (113,5 miljoen rand is 272,4
miljoen gulden) wordt nog steeds
door Zuid-Afrika betaald. U hebt
nog steeds Zuidafrikaanse advi
seurs en de gehele import en export
van uw land zijn van Zuid-Afrika
afhankelijk. Maar bovendien moe
ten zestig percent van uw werk
krachten naar Zuid-Afrika gaan
om daar hun levensonderhoud te
verdienen.
Maar uw land is toch feitelijk
niets anders dan een thuisland, een
Bantoestan, dat zijn onafhanke
lijkheid van Pretoria heeft gekre
gen. Dat is toch hetzelfde als wat
nu met Venda gebeurt of indertijd
met Bophuthatswana?
„Inderdaad. Wij praten op het
ogenblik zelfs met een Engelse dele
gatie om onze marine op te leiden.
Maar er is geen sprake van dat wij
soldaten in Nigeria of elders in Afri
ka opleiden. Dat zijn alleen maar
geruchten”.
Hebt u te kampen met buiten
landse bedriegers in uw land, die
van de situatie willen profiteren, of
van corruptie?
„Dat is allemaal juist. Maar toen
Lesotho onafhankelijk werd, werd
het budget gedeeltelijk door Enge
land betaald. Dat gebeurt vandaag
nog met een reeks andere landen.
Maar niemand zegt dat Lesotho of
Botswana niet onafhankelijk zijn”.
met de naam De la Cruz, behoren
tot de regelmatige gasten van de
Holiday Inn te Oemtata. Goed geïn
formeerde kenners van de situatie
beschouwen deze heren als „Oehoe
roe-hoppers”. Sommigen menen
zelfs dat zij er voor zorgden dat
premier Matanzima 120 vrachtwa
gens in Turkije kocht, allemaal met
een links stuur. In Transkei, net als
in Zuid-Afrika, rijdt men links (dus
dient het stuur rechts te zitten). Oos
tenrijk leverde 450 traktoren, waar
voor in heel Transkei geen bestuur
ders te vinden zijn.
Maar ook politiek gezien is Trans
kei na drie jaar onafhankelijkheid
nog allerminst op orde. Sinds Kai
ser Matanzima president is en zijn
broer George premier, bestaan er
wrijvingen tussen de gebroeders.
De grondwet verbiedt elke inmen
ging van de staatspresident in de
politiek. Kaiser Matanzima wil daar
graag verandering in brengen. Nie
mand weet dus precies wie nu ei
genlijk de macht in handen heeft.
Het gevolg: niemand durft zijn
mond open te doen, niemand durft
beslissingen te nemen en iedereen is
bang dat hij door de Veiligheidspo
litie in de gaten wordt gehouden.
Enkele dagen geleden vluchtte de
vroegere chef protocol van het mi
nisterie van buitenlandse zaken,
Liston Ntshongwana, naar Zuid-Af
rika. De Britse ambassade in Preto
ria gaf hem een reisdocument om
naar Londen te vliegen.
Ntshongwana vertelde voor zijn 65, dan schei ik er mee uit. Neen, ik
vertrek dat de Veiligheidspolitie in
Oemtata hem wilde vermoorden,
wat politiekolonel Martin Ngeba
Maar een buitenlander mag
hier geen land bezitten?
ten dat die Tembu- en Pondostam-
men tegen elkaar gaan vechten. Ik
heb nu dertig jaar met die mensen
hier samengewerkt, dat is wel
genoeg.
De Duitser Willi Gauss, die ergens
uit het Zwarte Woud komt en in
Butterworth (het industriegebied
van Transkei) een fabriek voor
houtbewerkingsmachines, uitlaat-
dempers voor auto’s (Zuidafrikaan
se Mercedessen en BMW’s) heeft
opgebouwd, denkt er anders over.
„Kijk”, zegt hij, „de Transkei Deve
lopment Corporation biedt buiten
landse firma’s zoveel voordelen, dat
je bijna niet nee kunt zeggen. Zij
hebben de fabriek voor ons ge
bouwd en bovendien vijftig percent
van het kapitaal ter beschikking
gesteld, tegen een rente van een
procent, gedurende tien jaar. Wij
hebben nu een behoorlijk aantal
U bent bezig het leger van
Transkei te vergroten?
„Wij willen dat de Zuidafrikanen
hier geen land kopen. Onze mensen
in Zuid-Afrika kunnen dat daar ook
niet. Maar als bijvoorbeeld een
Duitser komt kunnen wij er over
De Zuidafrikanen praten op
het ogenblik veel over een federatie -
van staten in Zuidelijk Afrika.
„We willen
Transkeise meubelhandelaars
worden naar East-Londen, aan
Zuid-Afrika’s oostkust uitgenodigd,
gefêteerd en omgekocht. In ruil
daarvoor tekenen zij dan een op
dracht, die net zo gemakkelijk door
meubelfabrieken in Transkei zelf,
en ook nog goedkoper zou kunnen
worden uitgevoerd.
Reeds in januari van dit jaar had
de Engelse directeur van de Trens
kei Development Corporation een
geheim rapport voor minister-presi
dent Kaiser Matanzima samenges
teld, waaruit bleek dat grote bedra
gen waren gebruikt voor het omko
pen van politici. James Skinner be
weerde onder andere dat de Ont
wikkelingsmaatschappij in 1978
een winst van 300.000 rand in haar
boeken had staan, in werkelijkheid
echter een verlies van 6,5 miljoen
rand had geleden. Het duurde dan
ook niet lang voordat Skinner uit
Transkei werd uitgewezen.
Een andere raadgever van de mi
nister-president, het Britse parle
mentslid Humphrey Berkeley, werd
kort daarna door de veiligheidspoli
tie in elkaar geslagen, naar de grens
gebracht en aan de andere kant van
de Kei-rivier (waaraan Transkei
zijn naam dankt) neergegooid. En
kele dagen tevoren had Kaiser Ma
tanzima van „Britse hyena’s” ge
sproken, die bezig waren zijn land
te plunderen. Zijn rede werkte wel
licht inspirerend op de veiligheid
spolitie.
Arabieren, zoals een zekere Al
Hadj uit Beiroet, de Fransman Pa-
nachel, de Oostenrijker Gerhard
Zeissler en een man uit Venezuela
Zuid-Afrika”
