Introvertie laat zich niet „opblazen
Altstem Jard van Nes
klinkt als een klok
Rijksdienst beroept zich
op personeelstekort
Dali’s blik op
Spaanse vorst
BKB-pand blijft
nog week bezet
toonoanqever
I
L
In kort geding over teruggave kunstwerk
Haagse Comedie zwaarmoedig in weinig gespeelde Ibsen
Skidmark vervangt
Gebouw weer toegankelijk
Meinard Kraak toont gevoel voor nuances
Explosief
21
VRIJDAG
2
NOVEMBER
KUNST
19 7 9
NOORDHOLLANDS PHILHARMONISCH ORKEST
Concertagenda voor S
jazz, rock en show
pr 'j
Jol
KO VAN LEEUWEN.
9 9
Dire Straits: zwaktebod
(Van onze kunstredactie)
(ADVERTENTIES)
20.15 uur
TWEEDE CONCERT SERIE A
entrée f 14,— (a.i.) c.j.p. geldig
i
Kleine Eyolf als
ouderwets toneel
I
De bariton Meinard Kraak heeft zijn
bekendheid zowel aan het lied als aan de
opera te danken. Wat het lied betreft ge
draagt hij zich wat ingetogener dan Jard
van Nes, hetgeen allerminst betekent dat
hij er een saaie vertoning van maakt. Hij
zoekt het echter minder in contrasten dan
in kleinere nuances (vier liederen van
Schubert), en weet de onderhuidse span
ningen die in de Sechs Monologe aus
Jedermann van Frank Martin volop aan-
Maar ook de zeer humoristische Trois
Fables de Jean de la Fontaine u weet
wel: De raaf en de vos, de krekel en de
mier, en de minder bekende wolf en het
lam die uiteraard om een heel andere
benadering vroegen werden met precies
het juiste, wat snerende dédain neergezet,
hetgeen dan ook niet voor lachsalvo’s,
maar voor onophoudelijk onderdrukt ge
grinnik zorgde: precies dat wat het moest
hebben. De mimiek van de (de hele avond
accuraat en vakbekwaam) begeleidende
pianist Gérard van Blerk was daarbij nog
een extra reden tot hilariteit.
GEMMA COEBERGH
wezig zijn op indringende wijze te han
teren.
Vooral in deze compact geschreven mu
ziek, op tekst van Hugo von Hofmanns
thal, gerealiseerd in een zesdelige cyclus
waar Martin eigenlijk nog een opera van
heeft willen maken (toen hij daar om
allerlei redenen vanaf heeft gezien be
werkte hij de pianobegeleiding van de
liederen voor orkest), wist Meinard Kraak
iedere stemming en sfeer prachtig uit te
beelden.
HAARLEM. Wanneer de groep White
Honey ooit eens in het jongerencentrum
DAC zal optreden is nog maar de vraag.
Het voor vanavond geplande concert gaat
niet door omdat de drummer opgestapt is.
De vervanging is de Haarlemse funk-
band Skidmark. Het concert begint om 21
uur in het DAC-centrum aan de Ripperda-
straat 13a in Haarlem.
MADRID (DPA). De zonderlinge sur
realist Salvador Dali heeft een portret
van koning Juan Carlos van Spanje ge
schilderd dat naar zijn zeggen door een
speciale bril moet worden bekeken.
Het olieverfschilderij is volgens Dali
gemaakt in de „geheel nieuwe techniek
van de cybernetica”.
Dali en Gala, zijn vrouw, overhandig
den het portret donderdag aan het model
en dona Sofia, zijn gemalin, tijdens een
particuliere audiëntie in het paleis La
Zarzuela.
De surrealist heeft don Juan Carlos
geschilderd naar een ansichtkaartportret
waarop de vorst het uniform van opperbe
velhebber van de marine draagt.
Het portret verraadt volgens de maker
hyperrealistische, surrealistische en ab
stracte stijlelementen. Links boven de ge
stalte van de koning is een symbolische
kijk op het Spaanse platteland en een
begroeting van het koningspaar door een
mensenmenigte afgebeeld.
De bezetting van het pakhuis is in
zoverre gewijzigd dat het BKB-perso-
neel weer toegang krijgt tot het gebouw.
De tentoonstelling van ernstig bescha
digde kunstwerken blijft tot donderdag
toegankelijk.
beheer zal worden gewijd in het BKB-
gebouw.
Mark Knopfler: kopieert eigen stijl.
(Foto Lex van Rossen)
De bestaande artoteek in Amsterdam,
die wordt gezien als een van de mogelij
ke distributiecentra voor het Amster
damse kunstbezit, is afhankelijk van de
Amsterdamse begroting.
Kleine Eyolf gaat over twee egocen
trisch levende mensen. Een echtpaar dat
een zoontje, Eyolf, heeft dat kreupel is aan
een van zijn benen. Dat is het gevolg van
een val van tafel, toen het kind nog een
baby was. De liefde van de man Alfred
voor zijn vrouw Rita is bekoeld. Als het
stuk begint keert Alfred juist terug van
een eenzame vakantie in de Noorse ber
gen. Daar heeft hij nagedacht over zijn
leven. Hij heeft besloten zijn boek over
verantwoordelijkheid, waaraan hij werk
te, niet af te maken en zich voortaan
geheel te wijden aan de opvoeding van
zijn kind. Rita is een levenslustige sensue
le vrouw die de kleine Eyolf altijd als
obstakel heeft gezien voor haar huwelijks
geluk. De plotselinge verdrinkingsdood
van het invalide zoontje kan de gescheur
de band tussen Alfred en Rita niet helen.
Integendeel, de verwijdering neemt toe en
beiden brengen ze elkaar pijnlijke ge
voelsmatige wonden toe.
Ibsen schetst het verleden van de perso
nages in de persoon van Asta, de halfzus
ter van Alfred. Ook zij is het voorwerp
van Rita’s jaloersheid. Want Asta was als
kind eigenlijk de eerste grote liefde van
Alfred en hij noemde haar in lieflijke
speelse buien „zijn kleine Eyolf”. Een lief
de tussen broer en zus, een geheel anders
geaarde hechte band, volgens Alfred im
muun voor wat hij „de wet van de veran
dering” noemt. Als Alfred die uitspraak
doet, weet hij nog niet dat Asta in werke
lijkheid niet zijn zuster is.
Voorstelling: Kleine Eyolf. Auteur Henrik Ibsen. Vertaling Martin Hartkamp.
Regie Kees Coolen. Decor Harry Wich. Kostuums Leonie Polak. Spelers: Jules
Hamel, Trins Snijders, Edda Barends, Gaston van Erven. Nanni Vermeer, Rob
Veltrop of Gerco Veltrop als het jongetje Eyolf. Haagse Comedie, première 1
november, Koninklijke Schouwburg, Den Haag.
programma: Haydn
Bruch
kaartverkoop en plaatsbespreken aan de kassa van het Concertgebouw, Lange
Begijnestraat 13, Haarlem van 10-15 uur; telefonisch 32 09 94 van 12-15 uur.
dirigent: ROELOF VAN DRIESTEN
soliste VERA BETHS - viool
Bij de overhandiging zei Dali: „Het is
een van de grootste en fraaiste portretten
uit mijn leven”.
Ramsey Lewis, belangrijk componist
op jazz-, r b en fusiongebied - hij schreef
werkjes als The In Crowd, Hang on
Sloopy en Wade in the Water - komt op
zeer korte termijn twee clubconcerten in
een Amstelveense club geven. Vannacht
en zondagnacht (24 uur) treedt hij op in
The Bells Club.
HAARLEM. Zoals onderhand wel
bekend zal zijn is de formule van de
Vocale Serie in het Haarlems Concertge
bouw gebaseerd op het presenteren van
een nog niet algemeen bekende zangertes)
naast een reeds bekende collega. In het
tweede concert in genoemde serie verte
genwoordigde Jard van Nes de eerste
categorie, wat haar niet verhinderde om
het publiek direct voor zich te winnen.
prachtig ingevoeld en uitgebracht en kre
gen de Franse liederen een levendige en
intensieve realisatie die je op het puntje
van je stoel deed luisteren. Van Nes is een
zangeres van wie we beslist nog meer
zullen horen: ze is trouwens niet meer
volslagen onbekend, want ze was in 1978
de enige Nederlandse finalist in het Voca
listen Concours te ’s-Hertogenbosch en
trad sindsdien op in binnen- en buiten
land.
verworven werk voorlopig onbereikbaar
zou zijn voor kunstenaars eb de kunstuit
leen.
Mr. Korthals Altes verklaarde dat als er
nu voor mevrouw Ducastel een uitzonde
ring zou worden gemaakt, er drie tot de
nok toe gevulde containers door het toch
al overbelaste DVR-personeel moeten
worden doorgeworsteld. Daarbij komt
nog het risico dat er ander werk bescha
digd wordt en dat er door dit precedent
een stroom van andere kunstenaars, die
ook werk willen terughebben, te verwach
ten is.
Mr. Christe geloofde daar niets van: uit
cijfers van de dienst zelf blijkt dat er
slechts sporadisch een dergelijk beroep
op de DVR wordt gedaan. Bovendien
vond hij dat de problemen bij de dienst
helemaal niet zo acuut zijn; al jaren lang
wordt er gekampt met personeels- en
ruimtegebrek.
Rechtbankpresident mr. J. H. Blaauw
deed nog een poging de zaak in der minne
te schikken door de dienst te bewegen een
uitzondering voor mevrouw Ducastel te
maken. Maar de conservator 20e-eeuwse
kunst van de DVR, drs. E. J. van Straaten,
was niet te vermurwen. Uitspraak: vol
gende week donderdag 8 november.
Concert: tweede concert in de Voca
le Serie. Solisten: Jard van Nes (alt-
mezzo), Meinard Kraak (bariton), Ge
rard van Blerk (piano). Programma:
Brahms, Debussy, Duparc, Schubert,
Martin, Caplet.
Tuinzaal Concertgebouw Haarlem, 1
november 1979.
Concertgebouw Haarlem
dinsdag 6 november 1979
Concert: Eerste concert Nederlandse
tournee Dire Straits. Nog 5 concerten
volgen, waaronder twee in Carré, Am
sterdam (4 en 5 november). Bezetting:
Mark Knopfler (gitaar, zang), Dave
Knopfler (ritmegitaar), John Illsley
(bas) en Pick Withers (drums). Ahoy-
hal Rotterdam, 1 november 1979.
(Van onze Haagse redactie)
DEN HAAG. Het terugkrijgen van een tekening van 50 bij 60 centimeter,
die de Dienst Verspreide Rijkscollecties (DVR) van het ministerie van CRM
ergens in Den Haag in een hermetisch afgesloten container heeft opgeslagen,
vormde de inzet van een kort geding dat donderdagmiddag voor de presi
dent van Haagse rechtbank diende. Deze tekening van de Amsterdamse
kunstenares Mora Ducastel, die mede toonaangevend is voor haar artistieke
ontwikkeling, heeft het rijk destijds verworven in het kader van de
Beeldende Kunstenaar Regeling (BKR) en mag volgens mevrouw Ducastel
beslist niet ontbreken op een tentoonstelling die van 18 november tot 10
december in Dordrecht gehouden wordt.
Artikel 27 van de BKR geeft kunste
naars het recht hun kunstwerken van de
overheid terug te kopen of weer in bruik
leen te nemen. In juli van dit jaar heeft de
Dienst Verspreide Rijkscollecties (DVR),
die met enorme ruimte- en personeelspro
blemen kampt, schriftelijk aan gemeen
ten die de BKR (een sociale regeling van
het ministerie van sociale zaken die door
de betrokken gemeenten wordt uitge
voerd) toepassen, laten weten dat na 1
april aangekocht werk voorlopig niet
meer toegankelijk is.
nig zekere gitarist, Illsley posteert als een
overjarige hardrocker en Withers heeft nu
al zijn spontaniteit verloren weet ken
nelijk niet beter. Zijn soli zijn nog maar
gladde kopieën van zijn eigen werk van
twee jaar geleden en de expressie waar
mee hij die meent te moeten brengen heeft
bitter weinig geloofwaardigheid.
Als hij al in het tweede nummer, Six
Blade Knife, extase acteert, dan hoereert
hij daarmee met zijn eigen sentiment
Intieme gedachten, exquise stijl en een
bruin stemgeluid worden dan ingewisseld
voor oppervlakkig gedrag, doorzichtig
spel en vokalen, die zo uitgesproken wor
den dat de oorspronkelijke bedoelingen
van zijn prachtige teksten volledig ont
kracht worden.
Jammer is het te moeten constateren,
dat je op zich goede geluid als de Straits nu
al moet afschrijven. Knopfler kan name
lijk echt een grote gitarist zijn als hij dat
belieft. Zijn klankkleur en voorliefde tot
een gevarieerd notenbeeld stempelen hem
tot een van de gevoeligste steelgitaristen
die er in het vak rondlopen.
Zou Knopfler zijn misplaatste show en
egotripperij waarom geen ander melo-
die-instrument toevoegen zolang het nog
kan afleggen, dan is zijn creatieve bron
voorlopig nog niet uitgedroogd. Nu weet
ik nog niet zo net, of dat lot hangt hem
boven het hoofd. Een nieuw werkje als
Solid Rock, gebaseerd op twee akkoorden
en een „woe-wie-joe”-achtergrondkoortje,
is een teken aan de wand.
JOHN OOMKES
ROTTERDAM. Weinig bands kennen een zo succesvol debuut als het Londense
Dire Straits. Met uitzondering van een enkele opname op een obscuur jubileumalbum
van de Londense club Hope Anchor en een nauwelijks opgemerkt voorprogramma
tijdens een tournee van de Amerikaanse hardrockformatie Styx, is de publieksappre-
ciatie voor de intieme muziek van dit viertal ex-sociale werkers practisch van de
aanvang aan groot geweest. De twee albums, een waardevol debuut en nogal vlakke
tweede productie (Communiqué) haalden hoge omzetcijfers. Een nieuwe supergroep
leek geboren.
Met zo’n predicaat moet je niet te snel
smijten, dat blijkt ook nu weer met Dire
Straits. Dezelfde intieme klanken, waar- z
over een waas van geheimzinnigheid lag
en die een sympathieke introvertie ver
raadden, klinken me thans opgeblazen en
geforceerd in de oren. De schaal van het
succes, de mate van bewondering die er
voor de Straits bestaat, heeft hen nu al de
das omgedaan, omdat dit tot de verplich
ting leidt op te treden in een decor dat het
laid-back-karakter van de muziek geweld
aandoet. Anders dan bij een J. J. Cale en
Sniff’n the Tears, waaraan de alles bepa
lende figuur Mark Knopfler veel inspira
tie heeft ontleend, is dat niet begrepen.
Een zwaktebod van de Straits is het om
te menen dat je introvertie op elke wille
keurige schaal kunt overbrengen. Een
hardrockband kun je tot in het oneindige
versterken, want de power vormt daar
een legitiem onderdeel van de stijl. Met
muziek, waarin country en finger-pickin”
blueselementen verwerkt zijn, kun je dat
niet ongestraft doen.
Knopfler, die de anderen tot edelfigura-
tie bestempelt zijn broer Dave is wei-
Dat wil zeggen dat kunstenaars pas
weer over hun werken kunnen beschik
ken als de dienst de extra 15 gekwalifi
ceerde werkkrachten erbij heeft gekregen
(eind van dit jaar) en er nieuwe opslag
ruimte is gevonden (begin volgend jaar).
Naar verwachting zal de DVR niet eerder
dan medio 1980 weer in vol bedrijf zijn.
De advocaat van Mora Ducastel, mr. D.
Christe, vond dat het ministerie van CRM
in gebreke blijft als het weigert de tekening
van de kunstenares terug te geven. Het
zelfde is het geval met 12 andere van haar
kunstwerken, die Ducastel van de staat
voor enige tijd wil lenen. Mr. Christe wees
erop dat er verwachtingen zijn gewekt,
die nu niet gehonoreerd worden.
In een interview met het vakblad van de
Beroepsvereniging van Beeldende Kun
stenaars (BBK) heeft een medewerkster
van de DVR destijds gezegd dat teruggave
van kunstwerken altijd mogelijk is, mits
er een termijn van zes weken in acht
wordt genomen. Die uitspraak is nooit
teruggenomen, ook niet nadat de boven
genoemde brief was verstuurd.
Bovendien bevat volgens mr. Christe de
BKR-regeling de ingebouwde stimulans
voor kunstenaars om te allen tijde kunst
werken op de vrije markt te verkopen.
Maar dan moeten zij dus wel over hun
werken kunnen beschikken. De DVR ont
neemt hen op deze manier die mogelijk
heid. „Het rijk moet de rechten van kun
stenaars natuurlijk wel serieus nemen,
anders ontloopt of bagatelliseert het zijn
eigen verantwoordelijkheden”, aldus mr.
Christe.
In dit huwelijksdrama voert Ibsen een
fikse dosis symboliek en mythologische
zaken ten tonele. De natuur-elementen
spelen een belangrijke rol en Alfred ge
looft dat de persoon van de Rattenvrouw,
een op de mythologie geënte figuur, zijn
zoontje in zee gelokt heeft.
De voorstelling van de Haagse Comedie
is een merkwaardige mengeling gewor
den van ouderwets moeizaam toneel en
pogingen tot modernere regie-details.
Kees Coolen bereikt met deze Ibsen-regie
helaas lang niet het artistieke peil dat zijn
fraaie voorstelling van Ibsens stuk De
pijlers van de samenleving vorig seizoen
kenmerkte. In een pompeus decor van
benauwende dreiging bewegen de spelers
zich in Kleine Eyolf veelal met geforceer
de kunstmatige loopjes die geen werkelij
ke functie bezitten. In enkele korte scène-
delen treedt soms opeens-een verandering
ten gunste op, maar over het geheel geno
men zit deze voorstelling muurvast in han
denwringende dramatiek met de handi
cap van een overjarig klinkende vertaling.
Jules Hamel als Alfred AUmers heeft
het minst last van de zwaarmoedige gela
denheid die als een donkere deken over
het geheel ligt. Zijn speelstijl is dan ook
het meest aanvaardbaar. Trins Snijders
laat enkele heel indringende momenten
zien als Rita, vooral in het tweede bedrijf,
als zij Alfred van harde, kwetsende re
pliek dient. Edda Barends als Asta eta
leert haar ongrijpbare geluk als een vleu
gellam vogeltje en Nanni Vermeer is niet
veel anders dan een sprookjesfiguur als
de Rattenvrouw. Gaston van Erven kan
wéinig kleur brengen in de nauwelijks
uitgewerkte rol van Borgheim, die Asta
liefheeft. I
Kleine Eyolf is een stuk vol uiterst ge
frustreerde personages. Mensen op zoek
naar hun werkelijke gevoelens, die hun
heil trachten te vinden in schijnoplossin
gen. Als Alfred en Rita aan het einde
besluiten toch maar bij elkaar te blijven
en zich te wijden aan liefdadigheid, dan is
dat ook niet meer dan een vlucht uit de
werkelijkheid.
AMSTERDAM. De Amsterdamse
wethouder voor kunstzaken Irene Vor-
rink heeft donderdag gesproken met de
bezetters van het pakhuis Beheer
Kunstwerken Beeldende kunstenaars
(BKB). De actievoerders hebben zich
beklaagd over de wijze waarop kunst
werken die de gemeente aankoopt in de
Beeldende Kunstenaars Regeling wor
den opgeslagen. Sedert maandag 29 ok
tober is het BKB-pakhuis door de Be
roepsvereniging Beeldende Kunste
naars, de Kunstenaarsorganisatie NVV
en de Nederlandse Kring van Beeldhou
wers bezet. De wethouder heeft de ac
tievoerders toegezegd dat donderdag 8
november een speciale commissiever
gadering aan het probleem rond het
- Symfonie no 14
- Vioolconcert
Schubert - Symfonie no 9
Zowel stem, een echte altstem met een
groot bereik, als persoonlijkheid „deden”
het vanaf het eerste lied meteen. Zeker in
de qua kleur en sfeer goed bij deze stem
passende liederen opus 43 nr. 1 en 2 en
opus 68 nr. 1 en 4 van Brahms, maar niet
minder in de Franse liedkunst van Debus
sy (Chansons de Bilitis) en Duparc (l’Invi-
tation au voyage, Chanson triste en La vie
antérieure).
De kunstenaars zijn blij over de posi
tieve reactie van de wethouder ende
raadsleden. De BKB-woordvoerder
meende dat de afdeling kunstzaken in
het verleden een incompetente rol heeft
gespeeld. Tijdens het gesprek met de
raadscommissie voor kunstzaken is don
derdag gebleken dat in het landelijk
overleg over de artoteken, waarvoor de
overheid 6 ton beschikbaar heeft ge
steld, de Amsterdamse afvaardiging
niets heeft opgeëist voor de hoofdstad.
Zuivere intonatie en een groot uitdruk
kingsvermogen zijn, vooral door die in
alle regionen als een klok klinkende stem
van Van Nes, extra indrukwekkend. Zo
werd de toch altijd meervoudig verzadig
de zwaarmoedigheid in Brahms’ muziek
DEN HAAG. Het huwelijksdrama
Kleine Eyolf van de Noorse toneelschrij
ver Henrik Ibsen is in ons land nauwe
lijks bekend. Het is hier bij mijn weten
sporadisch opgevoerd. Het enige spoor
dat ik van een opvoering heb kunnen
ontdekken werd aangereikt door de
Haagse Comedie, die Kleine Eyolf nu zelf
is gaan spelen. In het programmaboekje
staat namelijk een foto afgedrukt van
Esther de Boer-van Rijk in de rol van de
Rattenvrouw. De Haagse Comedie speelt
het stuk onder regie van Kees Coolen.
Een sombere voorstelling van een weinig
opwekkend toneelwerk.
Namens de rijksdienst bracht mr. E.
Korthals Altes nog eens in herinnering
hoe explosief het in het kader van de BKR
verworven kunstbezit is toegenomen. In
1975 moesten er nog ruim 10.000 werken
worden opgeslagen; in 1977 was dit aantal
al verdubbeld. Het gaat overigens niet
alleen om opslag, maar ook om inventari
satie, beschrijving en administratieve be
geleiding van deze „gigantische hoeveel
heid” kunstwerken. Personeel en opberg
ruimten zijn uitermate schaars.
Voor minister Gardeniers van CRM was
dat de reden waarom zij in maart van dit
jaar de dienst opdracht gaf geen werk
meer op te nemen. Deze beslissing, waar
van de kunstenaarsorganisaties aanna
men dat deze voortkwam uit doodgewone
bezuinigingsoverwegingen, had de bezet
ting van het Rijksmuseum en het Maurits-
huis tot gevolg. Onder deze druk trok zij
later het besluit weer in. In juli volgde de
brief met de restrictie dat vanaf 1 april
si- Jules Hamel en Trins Snijders in Kleine Eyolf van de Noorse toneelschrijver Henrik Ibsen
(Foto Pan Sok).
