motjvat
ZAMIVAN ;DE LANGE TERMIJN
Concreet
bezig zijn
1
IV
(Door Chriet Titulaer)
Over een paar jaar zullen er in erg veel huiskamers
computers te vinden zijn. Enerzijds zal de heel kleine
computer, de huiscomputer, zijn onverbiddelijke op
mars voortzetten, anderzijds zullen we de mogelijk
heid krijgen om via gewone telefoonlijnen grote com
puters te gaan gebruiken. Waarschijnlijk zal het ook
heel snel mogelijk zijn om onze huiscomputer te kop
pelen aan een grote computer en op die manier ont
staan er unieke mogelijkheden. Er is veel gaande op
het gebied van gegevensuitwisseling, gegevensopslag
en informatieverstrekking.
(door Jan van Lenteren)
„Er komt misschien nog eens
een generatie die we het niet
meer hoeven te zeggen, die uit
zichzelf zuinig met energie zal
zijn”. Wanneer je SVEN-direc-
teur G. M. A. Brummer hoort in
zo’n overpeinzing weet je dat
dat moment nog erg ver weg is.
Er zal nog heel veel (overbodig)
aardgas door het fijnmazige
buizennet in Nederland stro
men voordat de mensheid hier
te lande er achter is dat we, ook
als het gaat om ons energiever
bruik, niet in luilekkerland wo
nen. En de SVEN, de Stichting
Voorlichting Energiebespar-
king Nederland, is ervoor om
haar dat aan het verstand te
peuteren.
I
Totale informatie tot in de huiskamer
gen via het telefoonnet en omdat er
steeds meer behoefte ontstaat aan
het koppelen van computers met
elkaar. De Nederlandse PTT is be
gonnen met het aanleggen van een
kabelnet voor de zogenaamde data
communicatie, dat naast het be
staande telefoonnet gebruikt moet
gaan worden. Het datacommunica
tienet wordt in het bestaande kabel
net geïntegreerd, en in het net wor
den delen voor de datacommunica
tie gereserveerd.
Bij het aan elkaar koppelen van
computers kunnen wij ons nog wel
voorstellen dat zo’n verbinding tot
stand kan worden gebracht. Die
verbindingen zullen overigens niet
alleen via kabels verlopen. Enge
land is van plan om dezelfde satel
liet die Nederland gaat gebruiken
als televisiesatelliet, L-Sat, te benut
ten om via een satelliet computers
aan elkaar te koppelen. De bedrij
ven die van die satellietverbinding
gebruik gaan maken, zullen worden
voorzien van schotelvormige anten
nes op het dak. Deze plannen kun
nen in 1983 gerealiseerd zijn.
Het begrip viewdata wordt heel
vaak genoemd in verband met tele
visiemogelijkheden in de toekomst.
In wezen is dat onjuist. Bij viewdata
wordt een computer geraadpleegd
via een gewone telefoonlijn. Voor
het gemak wordt het antwoord
zichtbaar gemaakt op een televisie
scherm. Op datzelfde scherm kan
men de ingetypte vraag zichtbaar
maken.
Veel bedrijven bezitten zelf zo’n
eindstation, als het niet aanwezig is
kan men er een huren. De installa-
tiekosten bedragen 200, de ge
bruikskosten voor The Source zijn
ƒ30 per uur plus de kosten van de
telefoonverbinding. Van 's avonds
zes uur tot ’s morgens zeven uur
geldt er een gereduceerd tarief van
ƒ5,50 per uur. Voor dat luttele be
drag kan men de meest denkbare
en ondenkbare gegevens thuis krij
gen. The Source kan ook worden
gebruikt als een vorm van elektro
nische post. De ene gebruiker kan
Wat sommige gemeenten er ook
van weerhoudt om de gaskraan wat
dicht te laten draaien zijn de be
paald niet onaanzienlijke winsten
die gemeentelijke of intercommu
nale gasbedrijven jaarlijks plegen
op te leveren. „Ik kan me best voor
stellen dat financieel zwak staande
gemeenten daar wat moeilijk af
stand van kunnen doen. Toch was
het in Enschede het gemeentelijk
energiebedrijf dat als grote voort
rekker heeft gefungeerd in een am
bitieus besparingsplan. Bovendien
kunnen de gemeenten het wegval
len van hun winsten grotendeels
compenseren met het voordeel dat
ze halen uit een beter energiege
bruik in hun gemeentelijke gebou
wen", verzekert Brummer.
Overigens wordt op allerlei gebie-
„Bekijk je de aardgasverbruiks-
curve van de afgelopen tien jaar
dan zie je ook dat-ie tussen 1972 en
1975 een flinke deuk te zien geeft.
Dat kwam van de energiecrisis,
daar kregen de mensen het eventjes
benauwd van. Maar het energiever-
Sinds september 1976 zetelt in
Apeldoorn SVEN, de Stichting
Voorlichting Energiebesparing
Nederland. Geïnstalleerd door
de toenmalige minister van Eco
nomische Zaken, Ruud Lubbers,
functioneert SVEN als een soort
onafhankelijke dochteronderne
ming van de Staat der Nederlan
den, licht voor, maakt plannen
en coördineert alles wat in ons
land te maken heeft met energie
besparing.
De NOS experimenteert al driftig
met teletekst. Men hoopt deze tele-
visiekrant in 1981 definitief in te
kunnen voeren. Duitsland wil al in
1980 starten en Engeland, dat de
primeur op dit gebied had, heeft op
de drie zenders al drie verschillende
televisiekranten. Teletekst is in En-
bruik is sindsdien niet bewaakt. De
curve is weer opgelopen, het ver
bruik is niet geregistreerd en de
mensen zijn hun gang weer gegaan.
Dat moeten we nu weer terug zien
te draaien”.
SVEN probeert nu met gerichte
voorlichting de kar weer in het juis
te spoor te krijgen. Geen overvloe
dige stroom folders, maar exacte,
betrouwbare en doordachte voor
lichting. En niet van alle kanten
tegelijk, maar wat gecoördineerd.
„Dat begint er nu een beetje op te
lijken”, meent Brummer, „en dat is
nodig ook. We moeten er daarbij op
letten dat die informatie gemakke
lijk te vatten is. Geen futuristische
verhalen alsjeblieft”.
Als er werkelijk een energiepro
bleem komt zullen wij vanuit de
huiskamer met video in een winkel
van onze keuze kunnen rondkijken
en vervolgens elektronisch onze be
stelling plaatsen. Een auto is dan
niet meer nodig om naar de stad te
gaan. Ik weet niet of dit een plezie
rig toekomstbeeld is, maar wat de
technische mogelijkheden betreft is
het wel reëel. Als wij eraan denken
wat er kan gebeuren als wij de
huiscomputer gaan koppelen aan
de centrale computer, wordt het
griezelig.
En dat weerhoudt de meerder
heid van alle betrokkenen ervan
om af te wachten. Zouden er daar
om pressiemiddelen moeten wor
den aangewend om ze een duwtje te
geven? Mag je met belastingdwang
mensen tot een energiezuiniger be
leid dwingen? Mag kernenergie een
stok achter de deur zijn om de
mensen de thermostaat nu eens ie
dere avond een uurtje eerder lager
te laten zetten, de trein in plaats van
de auto te laten nemen?
Trouwens, anders wordt het toch.
De energievoorziening zal zich wij
zigen en we zullen het zeker mer
ken. Op naar een andere maat
schappij dus? „Zakelijk gezien kan
ik daar niet op antwoorden. SVEN
heeft niet de taak om dat uit te
zoeken. Wij hebben enkel in te gaan
op de actuele situatie. Als u het mij
persoonlijk vraagt dan denk ik dat
het allemaal wel mee zal vallen. We
houden met z’n allen die behoefte
aan energie en er zullen ook nieuwe
bronnen worden aangeboord”.
Wat SVEN en al die instituten die
de mensheid ervan proberen te
doordringen dat we zuiniger aan
moeten doen, flink tegenwerkt zijn
die verhalen die van tijd tot tijd de
kop opsteken en die ons doen gelo
ven dat er weer een enorme gasbel
is gevonden. „Dat speelt ons danig
parten. Immers, je kunt de mensen
veel gemakkelijker laten wennen
aan dat soort nieuws dan aan dat
besparingsverhaal. Goede berich
ten worden zoveel gemakkelijker
geloofd”, weet Brummer uit erva
ring.
Ondanks alles wint de gedachte
veld dat we met z’n allen wat zuini
ger moeten doen. Gedeeltelijk vol
gens een ijzeren wetmatigheid, die
van de portemonnee. Nog steeds
zijn er tal van voorzieningen denk
baar die zeer goede resultaten kun
nen opleveren in het kader van de
energiebesparing, maar die niet
worden getroffen omdat ze econo
misch niet haalbaar zijn.
Dat wil niet zeggen dat ze bij
SVEN niet enthousiast zijn: „We
vertalen dat echter in realiteit, zoe
ken de kapstokken die er zijn om
onze boodschap aan op te hangen”,
zo legt Brummer de beleidsfilosofie
van SVEN uit. „We proberen een
bepaald beeld tot stand te brengen,
maar spelen bovenal in op de actue
le markt, helpen in noodsituaties”.
Brummer gaat graag mee met de
volgende beeldspraak: SVEN ïs een
modern soort manufacturier die
mensen die tot nu toe in sleetse
werkpakken liepen in een vlotte
combinatie helpt en ze er ondertus
sen aan laat wennen dat een driede
lig kostuum wel je-van-het is. Ver
koper van daagse dingen, maar ook
trendsetter dus.
Dat geldt niet alleen voor het
huishoudelijk energiegebruik maar
ook voor dat in bedrijven en bij
gemeenten. „Zeker bij de gemeen
ten neemt de belangstelling voor
een zuiniger gebruik van gas en
elektriciteit toe. Meer dan honderd
hebben ons gevraagd hoe ze dat
moeten doen. Een nog grotere
groep wil wel aan ’t werk, maar
weet nog niet precies hoe. Er zijn
In Spanje wordt er een 'proef uit
gevoerd met educatieve televisie en
viewdata. De studenten kunnen via
viewdata leraren raadplegen en
zelfs direct converseren met hun
docenten.
In Japan vindt er onder de naam
Captains een normaal viewdata-ex
periment in 1000 gezinnen plaats.
Bij dit experiment zijn 100.000 pagi
na's informatie beschikbaar. In een
tweede experiment kunnen geen
stilstaande beelden, zoals pagina’s
zijn, worden geraadpleegd, maar
bewegende beelden. In dit experi
ment, VRS, kan de gebruiker dus
op elk moment een grote verzame
ling videobandjes raadplegen. Voor
het doorgeven van de videobeelden
zijn de telefoonlijnen overigens ont
oereikend: er wordt nu gebruik ge
maakt van een kabel tv-net.
Het tweerichtingsverkeer, dat bij
viewdata mogelijk is, zal in de toe
komst eerst de telex en later zelfs de
gewone brief gaan verdringen. Via
de Europese satelliet OTS werd een
Engelse teletekst-uitzending al naar
Italië gebracht. Op een tentoonstel
ling in Genève voerde ik in enkele
minuten tijd de gegevens over Tele-
ac-cursussen in, in viewdatacompu
ters, die Philips had opgesteld. Deze
gegevens mocht iedereen raadple
gen, maar wat moet je doen als
gegevens vertrouwelijk zijn? Het
wachtwoord dat een computer
vraagt, zou uit kunnen lekken en
dan kunnen uw buren op uw kosten
computers uithoren.
De nieuwe mogelijkheden roepen
ook veel problemen op. Het is daar
om noodzakelijk dat wij ons nu
bezinnen op de mogelijkheden en
op de richting waarin wij willen
gaan. Het is gewenst dat de Neder
landse overheid voor onze eigen si
tuatie bekijkt hoe wij kunnen inspe
len op de nieuwe mogelijkheden.
Een eerste stap zou kunnen zijn om
een apart ministerie voor communi
catie in het leven te roepen. Andere
landen, zoals Japan en Canada, gin
gen ons in dat opzicht al voor.
„Er zijn wat pioniers geweest
Gasselte bijvoorbeeld en die heb
ben nogal wat tamtam gemaakt,
dat gaat nu doorklinken, dat merk
je duidelijk”, aldus Brummer. „Er
zijn overigens nog heel wat ge
meentebesturen die zelf niet zo no
dig hoeven. De burgerij of de oppo
sitie gaat dan meestal wel duwen.
Zo gaan ze dan de drempel over.
Van de ene kant drukt het ministe
rie van Economische Zaken ze wel
met de neus op de feiten. Al in april
beval de minister de gemeenten een
soort energiebesparende ambte
naar aan, al vergat-ie er wel bij te
zeggen hoe ze dat dan moesten
doen of wat dat was".
In Nederland gaat er in augustus
1980 een openbare viewdata-proef
van start. Thans zijn er al twee
besloten proeven in uitvoering.
Hiervan is één proef opgezet door
de PTT. de andere door het uitge
versconcern VNU. De PTT heeft al
een groot aantal klanten, waaron
der de uitgever van de Gouden Gids
en de Nederlandse Bond van Make
laars. Deze klanten gebruiken de
PTT-computers om informatie op
te slaan en te raadplegen. Die infor
matie kan desgewenst toegankelijk
worden gemaakt voor andere ge
bruikers. De capaciteit van de PTT-
computer is 120.000 pagina’s (één
pagina is één televisiebeeld met 24
regels tekst).
via de grote computers een bood
schap doorgeven aan een andere
gebruiker.
In Engeland stopte de Britse PTT
100 miljoen gulden in een viewdata
experiment dat op 27 maart 1979
van start ging onder de codenaam
Prestel. Bij deze Brise viewdata zijn
op het ogenblik 122.000 pagina's in
formatie beschikbaar voor de bezit
ters van een Prestel-eindstation.
Deze bezitters kunnen nu al via
Prestel-tijdschriften lezen en wijn
kopen. In de nabije toekomst zal het
aantal pagina’s worden uitgebreid
tot 250.000.
campagnes. Grote voorlichtings-
acties worden rechtstreeks van
uit Den Haag aangeslingerd.
Daarvoor heeft de overheid dan
nog eens 4,2 miljoen per jaar
over.
SVEN houdt zich met heel con
crete dingen bezig. Onlangs is
een motiveringsactie voor perso
neelsleden in bedrijven en instel
lingen begonnen. Ongeveer hon
derd aanmeldingen zijn al bin
nen en dat betekent dat er
700.000 personeelsleden te ma-
viewdata gaande. Een paar van de
viewdata-experimenten zullen wij
kort noemen.
In de Verenigde Staten werkt een
systeem, The Source, dat maar
liefst 2000 informatiebronnen be
vat. Deze 2000 informatiebronnen
zijn opgeslagen in de gigantische
computers van ICA (Telecompu
ting Corporation of America). Eén
van de informatiebronnen is bij
voorbeeld de persdienst UPI, die
alle nieuwsberichten uit de afgelo
pen zeven jaar aan het geheugen
van de computer toevertrouwde.
The Source maakt geen gebruik
van het gewone televisietoestel,
doch van een apart eindstation met
beeldscherm. Er worden wel nor
male telefoonlijnen gebruikt.
de energie die we hebben. Zo wer
ken wij. We hebben zojuist weer
sollicitatiegesprekken gehad met
nieuwe medewerkers. Zijn dat
mensen die hier komen met een
heel idealistische instelling, mensen
die emotioneel betrokken zijn bij
dat energieprobleem dan maken ze
weinig kans op een baan bij SVEN.
Niet omdat ik niet van idealisten
houd, maar om hen tegen zichzelf te
beschermen. Je loopt in dit vak
toch nogal eens tegen muren op en
daar moet je tegen kunnen. Ik lig er
ook niet wakker van of onze cam
pagnes lukken. Da's ongezond!”.
zelfs al van die energiecoördinato-
ren, zoals in het rapport van de
Vereniging voor Nederlandse Ge
meenten worden aanbevolen. Veel
zijn het er echter nog niet. Het is
een maatschappelijke ontwikke
ling".
Canada introduceerde een view
data-experiment onder de naam Te-
lidon. Dit experiment onderscheidt
zich van de andere proeven omdat
het grotere kwaliteit bij de grafi
sche weergave biedt en omdat con
tacten tussen gebruikers onderling
(elektronische post) erg eenvoudig
is. In de komende twee jaar worden
er vier soorten proeven met Telidon
gedaan. Eén van die proeven heeft
betrekking op 150 gezinnen in Elie,
Manitoba. Deze gebruikersgroep
zal Telidon via glasvezelverbindin-
gen gebruiken: twee experimenten
in één. Bij Telidon kost het kastje
dat nodig is om het gewone televi
sietoestel te kunnen gebruiken
ƒ500.
Over dat alles heen geeft
SVEN een hele serie brochures
uit die sterk gericht zijn op de
ontvanger. Zo zijn er folders
voor bewoners van particuliere
huizen isolatie, dubbel glas
e.d. voor de beheerders van
zwembaden, voor fabrieksdirec
teuren, voor autorijders, voor
tuinders en veehouders, kortom
voor elk wat wils.
Nadat de particulier, gemeente of
bedrijf de principiële beslissing
heeft genomen dreigt dikwijls on
middellijk de teleurstelling. De er
varing heeft SVEN geleerd dat
energiebesparende maatregelen
van vandaag al morgen tastbaar
resultaat moet hebben opgeleverd:
„Dat zit er nou net niet in. In bijna
alle gevallen weet men amper wat
er in de afgelopen jaren verbruikt
is. Daar is dan wel achter te komen,
maar dat vergt langdurig zoeken en
rekenen”, is Brummers ervaring.
„Maar we willen die cijfers wel bo
ven water zien te krijgen. Het gaat
ons er niet om een piekeffect te
bereiken, maar juist om continu
ïteit in de energiebesparing".
Waar blijf je dan met idealen.
Er wordt in Nederland door de
individuele burger heus wel iets ge
daan aan energiebesparing. Uit een
door SVEN gehouden steekproef
onder 200 mensen blijkt dat 43 pro
cent er echt wel op let dat er niet
verspild wordt: 46 procent let er een
beetje op en maar 11 procent van de
ondervraagden geeft volmondig toe
alle energiebesparende boodschap
pen aan z’n laars te lappen.
Let wel, deze percentages gelden
voor thuis. Gevraagd naar de instel
ling op het werk blijkt nog maar
veertien procent er „bij de baas” op
te letten dat de energie-eenheden
niet over de balk worden gesmeten.
Zeventig procent van de onder
vraagden doet op het werk vrijwel
niets aan energiebesparing. Uit de
steekproef blijkt heel duidelijk dat
energiebesparen een kwestie van
geld is. Meer dan de helft van de
ondervraagden stookt wat minder
omdat het geldelijk voordeel ople
vert en even zovelen verklaren hun
nonchalante houding op het werk
„omdat ik het toch niet zelf hoef te
betalen”.
Dat verklaart dan ook de prakti
sche instelling van SVEN: „We zijn
realisten, geen moralisten. Van die
laatste „soort” zijn er trouwens al
veel te veel”, aldus Brummer. „Ik
voel er erg weinig voor om bepaal
de patronen op anderen over te
drukken. Als mensen ons advies
vragen voor energiebesparende
maatregelen „omdat dat beter in
hun boekhouding past", dan zeg ik
„prachtig”.
„Willen ze advies „vanwege de
Derde Wereld" dan roem ik ze. En
komt het verzoek „omdat het ’t zo
goed doet bij de buren” dan help ik
ze ook. Als het maar tot gevolg
heeft dat we zuinig omspringen met
ken krijgen met dit SVEN-initia-
tief. Voor de Nederlandse ge
meenten stelde SVEN een ener-
giebesparingshandleiding op.
En voor de vorming van huis
vrouwen wordt er een reeks cur
sussen uitgewerkt, nadat vorig
jaar met ongeveer 200 geïnteres
seerden zeer positieve ervarin
gen zijn opgedaan.
Jaarlijks gireert het ministerie
van Economische Zaken 3.6 mil
joen gulden naar Apeldoorn. Be
halve voor de vaste kosten
onder meer voor de veertien
SVEN-medewerkers houdt
de stichting daar een dikke mil
joen van over voor concrete
Het gewone televisietoestel is hier
niet voor te gebruiken, er is een
kastje nodig dat zorgt voor de om
vorming van het signaal. In feite is
een televisietoestel bij viewdata
overbodig: men kan ook een soort
typemachine gebruiken, waarbij de
vraag en het antwoord uitgetypt op
papier beschikbaar zijn. Het is ui
teraard ook mogelijk om de twee
apparaten samen te gebruiken, dus
om bepaalde zaken die op het
scherm zichtbaar worden, op pa
pier te laten afdrukken. Als beeld
scherm voor viewdata kan ook een
buis worden gebruikt die niet ge
schikt is voor de ontvangst van nor
male televisieprogramma’s. Wij
noemen dat een monitor.
den gewerkt aan die wat kortzichti
ge beeldvorming bij wat behouden
de instituten. Gasunie, het VEG-
Gasinstituut. overheid en natuur
lijk SVEN doen daar van alles aan.
Ook bij de bedrijven. „Daar is men
zich de laatste jaren steeds meer
bewust geworden van hun maat
schappelijke verantwoordelijk
heid”, is de ervaring van directeur
Brummer. Hij geeft toe dat het een
beetje mode wordt dat bedrijven
uit overwegingen van public relati
ons energievriendelijke daden gaan
verrichten. In de kapstokkenfiloso
fie van SVEN past dat echter net zo
goed als de politieke gedrevenheid
van wethouder X te Y: het gaat
immers om de knikkers, niet om ’t
spel.
Op dit ogenblik heeft de NOS een
teletekstsysteem in onderzoek,
waarbij 100 pagina's gebruikt zou
den kunnen worden. In andere lan
den is die teletekstcapaciteit veel
groter. Bij het Nederlandse systeem
worden de 100 pagina’s elk één keer
in de 25 seconden uitgezonden. Bij
een Frans systeem worden er per
seconde 700 pagina’s uitgezonden,
dus zo beperkt is teletekst ook weer
niet.
In veel landen zijn er momenteel
experimenten met teletekst en
„Ik geloof dat niet”, zegt SVEN-
directeur Brummer met grote stel
ligheid. „Het mag niet en we zijn er
met z’n allen ook veel te intelligent
voor”.
geland al gebruikt om een onderti
teling bij een programma aan te
brengen. Gehoorgestoorden kon
den zelf beslissen of ze de ondertite
ling wilden zien of niet.
Het is waarschijnlijk dat in de
toekomst ieder televisietoestel ge
schikt zal zijn voor de ontvangst
van teletekst, omdat de noodzakelij
ke signaalomvormer zit ingebouwd
in het toestel.
De informatiehonger zal met tele
tekst en viewdata voor het grootste
deel worden bevredigd. Wij zullen
op elk moment van de dag een bij- -
gewerkt weerbericht en de beursbe
richten, het aantal plaatsen dat nog
niet is verkocht in de bioscoop en de
voordeelaanbiedingen van de su
permarkt, de uitgaansmogelijkhe
den in Amsterdam en de deelne
mers aan het congres in de RAI, de
opstoppingen op de Nederlandse
wegen en de politieke situatie in
Latijns-Amerika, de prijzen van
huisbrandolie en het telefoonnum
mer van iemand in Rio de Janeiro,
via ons televisiescherm zichtbaar
kunnen maken.
„En toch is het niet moeilijk om
energie te besparen. Zeker de eer
ste aanzet is heel eenvoudig. Je
moet alleen wat aan de instelling
veranderen. De mensen motivatie
bijbrengen. Maar dat blijkt een lan-
ge-termijnzaak te zijn. Bovendien is
het niet zo moeilijk de mensen te
demotiveren".
„Als je in een bedrijf een campag
ne op poten zet om energie te bespa
ren en je plakt grote stickers bij
elke lichtschakelaar, dan moet de
leiding van zo’n bedrijf er natuur
lijk wel voor zorgen dat het bijvoor
beeld in de toiletruimten niet om te
stikken is. Dat komt nogal eens
voor, je komt er om van de hitte,
maar de verwarming kan er niet
uit: er zit geen knop aan! Verder
moet je de mensen technisch in
staat stellen er iets aan te doen. Ik
denk dan bijvoorbeeld aan één
lichtschakelaar voor een hele etage.
„De gebouwen zullen misschien
een wat ander aanzien krijgen
doordat ze minder energieverspil-
lend zijn. Misschien omdat er meer
en meer zonne-energie gebruikt
gaat worden. En metz'n allen zullen
we zuiniger worden met energie.
Want de voorraden krimpen onte-
genzeggelijk en ’t milieu zal ons
dwingen over het verantwoord
energiegebruik na te denken”,
voorspelt de SVEN-directeur. Pres
siemiddelen. .dus toch.
Energiebewustmaker: „Wij zijn
Bij de PTT-proef kunnen 40 ge
bruikers gelijktijdig toegang heb
ben tot de computer. Dat aantal
poorten zal worden uitgebreid tot
200 in de openbare proef. Bij die
proef zal ook het aantal informatie
leveranciers worden uitgebreid tot
200.
De VNU (dochteronderneming
Intermediair) en de PTT gaan op
het ogenblik na of ze hun compu
ters kunnen koppelen. Dit zou bete
kenen dat de toekomstige viewdata-
gebruikers alle gegevens uit beide
computers kunnen raadplegen. Dit
wijst meteen op één van de grote
ontwikkelingen in de toekomst: via
satellietverbindingen kunnen de
computers van The Source, Prestel,
Telidon en andere worden gekop
peld, waardoor letterlijk een onbe
perkte hoeveelheid informatie be
schikbaar komt. In Nederland zijn
nu al televisietoestellen te koop die
voor viewdata gebruikt kunnen
worden. Ze kosten ongeveer 5000.
Gekoppeld aan viewdata wordt er
vaak gesproken over teletekst. In
feite is teletekst gebaseerd op een
heel ander principe. Teletekst
maakt gebruik van de televisiezen
ders. Een televisiebeeld bestaat uit
625 lijnen, waarvan er 25 niet echt
worden gebruikt. Bij teletekst wor
den deze 25 lijnen gebruikt om één
pagina met informatie mee te zen
den. Die pagina kan op het televisie
toestel zichtbaar worden gemaakt.
Het verschil tussen viewdata en te
letekst is ten eerste dat viewdata
gebruik maakt van telefoonlijnen
en teletekst van televisiezenders, en
dat in de tweede plaats bij viewdata
een bijna onbeperkt groot compu
tergeheugen kan worden geraad
pleegd, terwijl het aantal pagina’s
bij teletekst beperkt is.
Kreten zoals teletekst en viewda
ta, satelliettelevisie en huiscompu
ter worden veel gebruikt. De be
hoefte aan informatie begint zo
groot te worden dat wij niet meer
genoeg middelen hebben om de in
formatie van het ene punt naar het
andere te brengen. Het aantal tele
foonlijnen neemt zo snel toe, dat er
binnenkort niet meer genoeg koper
zal zijn om alle benodigde leidingen
aan te leggen. De techniek heeft
intussen een alternatief ontwik
keld: de glasvezel.
Proeven hebben uitgewezen dat
heel fijne glasvezeltjes gebruikt
kunnen worden om een boodschap
over te brengen. In zo’n glasvezeltje
gaat een lichtsignaaltje van het ene
uiteinde naar het andere. Bij het
begin van het vezeltje wordt het
lichtsignaal opgewekt door een
elektrisch stroompje. Op het einde
van de glasvezel wordt het licht
weer omgezet in elektriciteit. Op die
manier is het mogelijk om telefoon
gesprekken via die heel dunne glas
vezeltjes te gaan voeren. De capaci
teit van de glasvezel is geweldig
groot. In een glasvezelkabel ter dik
te van een vinger kunnen 100.000
gesprekken gelijktijdig plaats
vinden.
De glasvezel is niet langer een
beeld uit de toekomst, in een aantal
landen zijn al enkele glasvezellei-
dingen geïnstalleerd, onder andere
in Engeland, de Verenigde Staten,
Frankrijk en Duitsland. Ook in Ne
derland bestaat er al een stukje
glasvezelleiding in het gewone tele
foonnet tussen Eindhoven en Hel
mond, dat in 1980 op proef in ge
bruik wordt genomen.
Glasvezels zijn niet alleen aan
trekkelijk omdat ze een grote capa
citeit hebben, maar ook omdat ze
relatief goedkoop zijn. Bij de telefo
nie is het nog altijd zo dat de kabels
de grootste bijdrage leveren aan de
gesprekskosten. De opkomst van de
glasvezel blijkt wel uit het feit dat er
in 1978 voor 80 miljoen gulden glas
vezelkabels werd gebruikt, terwijl
er in 1990 naar schatting voor 3,4
miljard gulden besteld zal worden.
De behoefte aan kabels wordt
vooral groot omdat steeds meer
mensen computers willen raadple-
realisten en geen moralisten”
