Licht en ruimte bij
Bergense schilders
Annie Romein-Verschoor leven
Van Borssum Buisman
vader en zoon
bibliotheek
lik op
eeldende
LAMDA met jolige revue
over Engelse historie
Alternatief genezen
voor arts en patiënt
Ruik hoe dat mikt, draai hoe dat
draait, proef hoe dat proeft en..
Zeg maar jij tegen mij
lang meisje voor halve dagen
Intieme tentoonstelling Amsterdams Historisch Museum
circusmusici
I
Record opbrengst
bij kunstveiling
Comité opgericht
steun Stadhuis
en Muziektheater
NTB wil voorrang
voor Nederlandse
a
The Absolute Monarch als Wikorvoorstelling
Koning Lear gevraagd
voor Shakespeare
Festival Stuttgart
DINSDAG
NOVEMBER
6
19 7 9
7
KUNST
13
a
1
(Van onze kunstredactie)
AMSTERDAM. „In ieder geval
zou ik pas op den duur gaan inzien
dat ik er toe bestemd was m’n leven
lang in al wat ik ondernam een meis-
je-voor-have-dagen te blijven en hoe
veel „verontschuldigingen” de wel
willende psycholoog daarvoor ook
zou kunnen opsporen in mijn her
komst, mijn jeugdjaren, mijn veelei
sende man, mijn kinderen, nee, ik
voel niets voor die feministische spijt
van wat-ik-niet-allemaal had kunnen
bereiken.. ik ben er zelf bij geweest
en ik heb er zelf voor gekozen”. Een
citaat uit de memoires van Annie
Romein-Verschoor „Omzien in ver
wondering”.
ai
K
F
Open venster. Olieverf van Kees den Tex.
yfr Annie Romein-Verschoor
?/-■
'W
(ADVERTENTIE)
De tentoonstelling in
halfzwaar
DEN HAAG. Het WIKOR (dienstver
lenend instituut voor de musische vor
ming van de jeugd) heeft het zegenrijke
idee gehad het LAMDA Theatre uit Lon
den te verzoeken een historische revue te
produceren over het leven van Elizabeth
I, de dochter van koning Hendrik de
Achtste en zijn tweede vrouw Anna
Boleyn.
Dit citaat valt ook te lezen in de intieme
tentoonstelling die momenteel in het Am
sterdams Historisch Museum te zien is. De
tentoonstelling, ingericht door een werk
groep en gecoördineerd door het Interna
tionaal Archief voor de Vrouwenbewe
ging, heet een kennismaking met Annie
Romein-Verschoor. Meer pretendeert dit
ook niet te zijn. Vooral omdat maar een
betrekkelijk klein deel van de zaal voor
haar gereserveerd is. Te zien zijn veel
persoonlijke foto’s, kinderkleren die ze
zelf heeft gemaakt, geborduurde kleren,
boekfragmenten, tijdschriftartikelen.
Annie Romein-Verschoor was een zeer
veelzijdige persoonlijkheid wat op de ten
toonstelling goed tot uiting komt. Ze was
huismoeder, schrijfster van kinderboe
ken, geschiedenisboeken, hield zich inten
sief bezig met feminisme, met socialisme,
was betrokken bij het kunstenaarsverzet
en schreef voor De Vrije Kunstenaar, ze
zat in de redactie van Verstandig Ouder
schap, het NVSH-blad van na de Tweede
Wereldoorlog, De Nieuwe Linie en schreef
talloze artikelen voor Vrij Nederland, De
Groene en later in Opzij, een feministisch
maandblad.
krijgt, zowel in cultureel als economisch
opzicht. Het comité staat onder voorzit
terschap van de heer P. Kranenburg,
voorzitter van de VVV. Onder de leden
bevinden zich onder meer Guus Oster,
De totale opbrengst was bijna 13 mil
joen gulden, 4 miljoen meer dan de meest
optimistische schattingen van Sotheby’s.
Het duurste doek was een Man Ray: Waar-
nemingstijd voor minnaars. Hier had een
Europese particulier anderhalf miljoen
gulden voor over. Een dergelijk bedrag
was niet eerder betaald voor een doek van
de Amerikaan.
In verband met de lange termijn die
tussen het festival en de première van
Koning Lear ligt, onderzoekt de leiding
van het Ro Theater of op de Duitse uitno
diging kan worden ingegaan. De uitnodi
ging kwam nadat een Duitse delegatie de
Rotterdamse voorstelling, die onder regie
van het Oostduitse regieduo Karge.Lang-
hoff tot stand kwam, had bijgewoond.
(Van onze kunstredactie)
ROTTERDAM. De artistieke leiding
van het Württembergische Staatstheater
heeft het Ro Theater uitgenodigd om met
de voorstelling van Koning Lear, waarin
Johnny Kraaykamp de hoofdrol speelt,
deel te nemen aan het Shakespeare Festi
val in Stuttgart. Het festival wordt in
juni 1980 gehouden. Ook The Royal Sha
kespeare Company en het National Thea
tre uit Londen zullen tijdens dat festival
optreden.
zij toch een eigen plaats veroverd. In
hoeverre de geneeskundige „buitenstaan
ders” worden geaccepteerd zal duidelij
ker zijn binnen een paar maanden wan
neer het rapport van de in 1977 door de
regering opgezette commissie onder prof.
P. Muntendam ingeleverd wordt met ad
vies over maatregelen met betrekking tot
deze geneeswijzen en hun betekenis voor
de gezondheidszorg in dit land.
De interesse die „de man in de straat” koestert voor alternatieve geneeswijzen is
in de laatste tien jaren sterk toegenomen. Men krijgt ook inderdaad de indruk,
zoals de Utrechtse arts Paul van Dijk constateert in de inleiding tot zijn boek
Geneeswijzen in Nederland, dat de huisvrouw méér over zulke onorthodoxe
geneeswijzen weet door tijdschriften en kranten en de supermarkt, dan de huisarts
om de hoek.
onder ook een bronzen
beeld van zijn vader.
ik Portret uit 1901 van mevrouw L. S. van Hees-Makkink.
geschilderd door Hendrik van Borssum Buisman
het Frans Halsmuseum
is dagelijks geopend van
9-17.00 uur en zondags
van 13.00 tot 17.00 uur.
NEW YORK (AFP/Reuter). Bij de
verkoop van de collectie-Coply, een van
de twee belangrijkste verzamelingen sur
realistische schilderijen en beeldhouw
werken ter wereld, zijn maandag bij So
theby’s Parke-Bernet in New York zeven
tien records gesneuveld.
AMSTERDAM (ANP). De Neder
landse Toonkunstenaarsbond (NTB) wil
dat aan buitenlandse musici geen werk
vergunning wordt gegeven voor het op
treden bij circussen als daarvoor Neder
landse werkloze collega's beschikbaar
zijn. Een verzoek van deze strekking
heeft de bond gedaan in een brief aan de
minister van Sociale Zaken, waarbij er
op wordt gewezen dat als de plannen
doorgaan het komende seizoen dertien
circussen door Nederland zullen trekken.
Twee schilderijen van Max Ernst, Sur
realisme en Schilderkunst en Totem en
Taboe deden respectievelijk ruim 1,2 mil
joen en bijna 700.000 gulden. Dit beteken
de nieuwe records voor de in Duitsland
geboren Fransman. Een doek van Juan
Miro, Vogel die op bij jaagt, ging in andere
handen over voor een bedrag van ruim
650.000 gulden.
Er mag ook geen werkvergunning wor
den afgegeven als circussen niet akkoord
gaan met de salarissen en arbeidsvoor
waarden zoals die zijn vastgesteld door de
looncommissie van de NTB. De lonen
komen neer op 2500 gulden bruto per
maand voor een zesdaagse werkweek,
waarin ook op zaterdagen en zondagen
wordt opgetreden.
In zijn brief aan de minister wijst de
NTB op persberichten inzake de verkoop
van de winterresidentie van Boltini in
Vught voor enige miljoenen. De bond ver
wijt de minister aan Boltini steeds vergun
ningen te hebben gegeven voor het optre
den van goedkope buitenlandse musici.
„Daardoor bleven Nederlandse musici
werkloos en kon Boltini onder meer zijn
miljoenen vergaren”, aldus de NTB.
De bond stelt verder dat een of meer
buitenlandse circussen zoals bijvoorbeeld
Krone uit München wel weer op het aller
laatste moment werkvergunningen zullen
aanvragen zodat er zogenaamd geen tijd
meer is om met Nederlandse musici te
repeteren. De minister moet niet meer
zwichten voor deze „smoesjes”, meent de
NTB.
De elf artiesten zijn gekleed in oogver
blindende kostuums van eveneens elf
leerlingen van de „Wimbledon School of
Art”, die ook voor decors en requisieten
zorgden.
De revue bestaat uit 22 kleine scènes,
die de geschiedschrijving niet volgen,
maar er stukjes uit oppikken. Er wordt
behalve duchtig geakteerd ook met wat
enkele spelers betreft verrassend mooi
stemmateriaal gezongen dat het een
lieve lust is. LAMDA rnaakt met dit pro
ject een tournee van tien weken door
Nederland, helaas zullen maar weinig vol
wassenen van „The Absolute Monarch”
kunnen genieten, want het gezelschap
treedt op voor de jeugd. Voor de regelma
tige schouwburgbezoeker is het een op
merkelijke ervaring acteurs die een ande
re taal spreken beter te verstaan dan
menig Nederlandse toneelspeler.
JAAP KOOPMANS
Nu Zou men, alle onthoofdingen, be
smettelijke ziekten en godsdienstig-poli-
tieke moeilijkheden indachtig zeggen: dat
moet wel een heel zwaar stuk geworden
zijn. Het tegendeel is waar: de directeur
van The London Academy of Music and
Dramatic Art (LAMDA) Roger Croucher
en zijn vrouw Vicky Ostroumoff hebben
voor hun eindexamenleerlingen een
mooie, vrolijke revue gemonteerd, waarin
de acteurs en actrices bovendien de gele
genheid krijgen al hun verworvenheden
te exposeren.
Lange tijd werden buitengewone ge- nan, astrologie, yoga èn acupunctuur, een
neeswijzen zonder pardon afgewezen als gebied waarin traditioneel de artsen wer-
kwakzalverij maar langzaam aan hebben den betaald terwijl de patiënt gezond was!
Na een aantal herdrukken van het boek,
heeft uitgeverij Ankh-Hermes ditmaal
een paperback en dus goedkopere versie
gedrukt een stimulatie voor mensen
buiten het medische vak. Als wetenschap-
Drie Bergense schil
ders exposeren tot en
met 22 november in Ga
lerie Tholen in de Ane-
gang in Haarlem. De
olieschilderijen van de
kunstenaars tonen als
gemeenschappelijk ken
merk een sterke betrok
kenheid op de visuele
ruimte.
pelijk handboek, maar met een weinig
moeilijke terminologie, is het duidelijk
leesbaar ook voor de patiënt. Maar dan
met in achtneming van Van Dijks aanwij
zing dat de „volksgeneeskunde” terecht
haar plaats heeft en onbevoegd uitoefe
nen van alternatieve wijzen schadelijk
kan zijn, al is het alleen soms omdat
officiële medische hulp daardoor langer
uitgesteld wordt of achterwege blijft.
BRITITTE SPRENGER
Geneeswijzen in Nederland, door Paul van
Dijk. Eenmalige paperback. Uitgeverij Ankh
Van Dijk schreef zijn Geneeswijzen in
Nederland in 1976 voor werkers in de
gezondheidszorg als oriëntatiewerkstuk
en handboek. Alfabetisch komen tiental
len geneeswijzen aan de beurt met korte,
maar duidelijke beschrijvingen over ge-
schiedems, filosofie, diagnostiek, thera- Hermes bv (Deventer), 25,
pie, onderzoek, indicaties voor aanpas
sing, kosten (ook of het ziekenfonds deze
kosten vergoed) adressen en andere gege
vens. Vele van deze geneeswijzen zijn ei
genlijk uitgebreide filosofieën of gods
diensten met een sterke geneeskundige, of
medisch preventieve, kant zoals Mazdaz-
(Van onze kunstredactie)
AMSTERDAM. Ter ondersteuning
van de bevordering tot een positieve
besluitvorming ten aanzien van de
bouw van het nieuwe stadhuis annex
muziektheater in de hoofdstad, is in
Amsterdam een comité gevormd waar
in representanten vertegenwoordigd
zijn uit vakbonden, culturele instellin
gen en het zakenleven.
\rmianliyd dourde
Kiuiinkliike'liilxiljiibriel;
■J.&A.l ’.mli Kassein,
tiilxikss/xiliilisteii
sedert lr.it
Voorstelling: The Absolute Mo
narch, gespeeld door The London Aca
demy of Music and Dramatic Art. Re
gie Roger Croucher. Muziek Richard
Blackford. Den Haag, 5 november
1979, Koninklijke Schouwburg.
Opvallend zijn ook de
groepsportretten van de
regenten en regentessen
van het Doopsgezinde
Weeshuis. Verder han
gen er van hem nog eni
ge werktekeningen.
daar een uiting van, ook de vele boeken
die ze voor kinderen schreef. Voor het
Montessori-onderwijs stelde ze een boekje
samen getiteld „Nederlandse geschiede
nis in perioden”.
Het eerste boek dat ze schreef was een
meisjesboek „Aan den Oedjong” (1928).
Ze vertaalde de sprookjes van Anderssen
uit het Deens en ze schreef in het Russisch
vertelselboek het verhaal „Waar komt het
alfabet vandaan?”
De tentoonstelling geeft ook een goed
overzicht van haar feministische instel
ling. Vanaf de jaren ’20 schreef ze al over
de positie van de vrouw en haar rol als
huisvrouw en moeder. In de inleiding op
het boek „Ik kan huishouden” schrijft ze
over de niet te onderschatten taak als
huisvrouw. Zelf had ze haar leven lang te
maken met het probleem hoe ze haar tijd
moest verdelen tussen het huishouden en
haar werk, schrijven.
Ze had al snel door dat ze een meisje
voor halve dagen was en probeerde zich
zoveel mogelijk daarmee te verenigen. In
het televisie-interview zegt ze dan ook:
1 „Ach, het had niet zozeer met het karakter
van mijn man te maken. Als ik hem vroeg
te helpen afwassen deed hij dat zeker.
Maar dan dacht ik vaak: dat doe ik zelf
wel sneller”.
Annie Romein-Verschoor’s politieke
stellingname: ze had een scherp oor voor
het opkomend fascisme. Samen met haar
man nam ze zitting in het Nederlands
Comité van Waakzaamheid dat voor de
oorlog werd opgericht. Dit Comité nam
stelling tegen het opkomend fascisme en
waarschuwde voor de jodenvervolging. In
het voorwoord op het dagboek van Anne
Frank geeft zij de éllendige gevolgen hier
van nog eens weer.
Over Annie Romein-Verschoor valt nog
veel meer te vertellen het is beter om de
tentoonstelling te gaan bekijken. Tot en
met 2 december is deze te zien in het
'Amsterdams Historisch Museum, Kalver-
straat 92 in Amsterdam.
directeur van Carré, K. Boehmer van de
Federatie Beroepskunstenaars, me
vrouw M. van Randwijk van het Initia
tief Comité Muziektheater Nu, de heer F.
Roco, districtsbestuurder FNV, en twee
oud-wethouders' voor kunstzaken in
Amsterdam, P. Treumann en H. Verhey.
Het comité zal een beroep doen op het
Amsterdamse gemeentebestuur alles in
het werk te stellen dat het gebouwen
complex aan het Waterlooplein zo vlug
mogelijk tot stand komt, nu de eindbe
slissing volledig in Amsterdamse han
den ligt.
Het nieuwe comité legt de nadruk op
het algemene belang, dat de Amster
damse binnenstad nieuwe impulsen
The Absolute Monarch komt op 18 no
vember in de Haarlemse Stadsschouw
burg.
Annie Romein-Verschoor promoveerde
in 1935 op het proefschrift De Nederland
se romanschrijfster na 1880 (herdrukt als
Vrouwenspiegel), waarin ze een duidelijk
overzicht geeft van de vrouwen die toen
deel uitmaakten van de Nederlandse lite
ratuur. Zelf zegt ze hierover in een televi
sie-interview dat kort voor haar dood op 5
februari 1978 werd uitgezonden en op de
tentoonstelling te zien is: „Het waren al
leen maar „dames”, die zich in die tijd met
literatuur bezig hielden”. Waarmee ze
aangeeft dat schrijven toen slechts was
weggelegd voor de hogere klassen.
Annie Romein-Verschoor’s grote voor
liefde voor kinderen komt op de tentoon
stelling goed tot uiting. Niet alleen de
persoonlijke foto’s van haar met haar drie
kinderen en de zelfgemaakte breisels zijn
Ze had eigenlijk een zoon moeten zijn,
want Hendrik hertrouwde om een opvol
ger te doen geboren worden; dit hertrou
wen veroorzaakte de afsplitsing van Ro
me én Elizabeth werd als het symbool
gezien van het Engelse protestantse
geloof.
De expositie „Van
Borssum Buisman
Tweemaal”, die tot en
met 25 november nog te
zien is in het Prentenka
binet van het Frans
Halsmuseum, is een aan
gelegenheid van vader
en zoon.
Hendrik van Borssum
Buisman was van 1913
tot 1951 conservator van
het Teylers Museum aan
het Spaarne. Zijn zoon
Jan volgde hem op en
bekleedt deze functie
nog steeds. Jan van
Borssum Buisman
neemt aan deze tentoon
stelling deel met geboet
seerde portretten, waar-
Hoofdzakelijk van de
schilder Hendrik van
Borssum Buisman is er
een losse verzameling
werken te zien, waaron
der vooral geschilderde
portretten in olieverf.
Jaap de Carpentier
(1921) maakt gebruik
van felle kleurvlekken
om de ruimte en het licht
van het polder- en water
land weer te geven in
sterk geabstraheerde
vorm. Dirk Trap (1922)
maakt meer gebruik van
lichtere kleuren om een
ruimtelijk beeld te geven
van de duinen. Zijn ab
stracte schilderijen, die
toch veel herkennings-
vorm tonen, geven de in
druk dat de overgangen
van water, land en lucht
zijn opgeheven. Onder
het werk van Kees den
Tex (1916) bevindt zich
een vierdelige serie ge
zichten vanuit een open
venster. Het is een ge
concentreerde, symboli
sche visie waarbij de
ruimte voornamelijk
wordt gesuggereerd
door kleurstelling, soms
met ondersteuning van
lineair perspectief.
De drie bevriende kun
stenaars hebben de afge
lopen jaren meerdere
malen onder de naam
Groep Bergen in binnen-
en buitenland geëxpo
seerd. Die noemer ver
meden zij ditmaal om de
individualiteit van de ex
posanten te benadruk
ken. Dinsdag tot en met
zaterdag geopend van 11
tot 17 uur.
KOSSEMS
HALFZWAKE SMAQ
