II 'lil
Kimman B.V.
Bonn nog steeds
voorlopige hoofdstad
Innocenti. De ex-
Mini Cooper.
JT cr-i
I
nf. 'lp
Ou^ÏL,
Neutraliteit
prijs voor
oplossing van
bneffl
Kronenbourg
AEG
MOTORENDIENST
„Deutsche Frage”
Provinciestadje werd wereldbekend
metzelaar techniek bv
E&fe
DINSDAG 6
15
NOVEMBER
19 7 9
—=5
i
(Door Hans Amesz)
De Bondsrepubliek Duits
land en de Duitse Democrati
sche Republiek hebben dit
jaar hun 30-jarig bestaan ge
vierd. Aan de andere kant van
de muur gebeurde dat met
veel opsmuk en pathos. Bijna
alle socialistische partij bazen
waren in het „Volkspaleis van
de Republiek” in Oost-Berlijn
getuige van het „vredesaan
bod” aan het Westen van de
Russische partijleider Brezj-
njev. Ongeveer 250.000 men
sen waren opgetrommeld voor
een fakkeltocht door de hoofd
stad van de DDR. Er werd een
gigantische militaire parade
gehouden en het hele land was
al sinds een jaar geconfron
teerd met propagandaspreu-
ken als: „30 jaar DDR, het
levende bewijs. Zonder kapi
talisme gaat het beter”.
AEG MOTOREN UIT
VOORRAAD LEVERBAAR
Moderne uitrusting voor
al uw reparatiewerk
Al va. fH.190,-
rr I
4
Iwohteit
J a
Berlijn, de Kurfürstendam en de Gedachtniskirche.
Amerikaanse patrouille langs de Berlijnsemuur.
•fr Gezicht op Bonn
euwd):
737.
(ADVERTENTIES)
verdragen af met de Sovjet-Unie en de
(ADVERTENTIE)
i
Zijlweg 35/Schipholweg 5 Haarlem. (023) 339069.
larkt
AAC
Import en
distributie
weg
eld.
Wikkelen en revisie,
vacuümimpregneren,
drogen, balanceren, belasten
Verkrijgbaar
in de betere
slijtenj/wijnhandel
scheurd. Ook na dertig jaar is dit leed in
de meeste gevallen niet door de tijd
geheeld.
Vandaar dat „die Deutsche Frage” (het
Duitse probleem) nog steeds leeft. De
DDR mag dan met woorden ontkennen
dat dit probleem bestaat „de eerste
arbeiders- en boerenstaat op Duitse bo
dem heeft de toekomst” wie met Oost-
duitsers praat weet wel beter. De grond
wet van de Bondsrepubliek schrijft voor
dat moet worden gestreefd naar het „be
reiken van de Duitse eenheid”.
Hoe moet dat? De eerste Duitse bonds
kanselier, Kondrad Adenauer, was ervan
overtuigd dat een sterke Bondsrepubliek,
ingeworteld in een krachtig westelijk
DDR en zorgde op die manier voor „gaten
in de muur”. Daar hebben sinds 1970
talrijke mensen van geprofiteerd.
Maar was, of is, dat genoeg? De laatste
tijd wordt steeds meer over een echte
hereniging van de beide Duitse staten
gepraat. De meest recente zet in deze
richting stond onlangs in het Engelse zon
dagsblad The Observer. „Brenzjnjev wil
verenigd Duitsland”, aldus de kop boven
een artikel van Lajos Lederer uit Wenen.
Vooralsnog kan hieraan inderdaad niet
worden getwijfeld. Maar op de lange duur
is het volgende scenario mogelijk: de Rus
sen bieden aan de DDR zelf te laten beslis
sen over haar eigen toekomst; een moge
lijk herenigd Duitsland ligt dan in het
verschiet. De prijs daarvoor is, dat de
Bondsrepubliek uit de NAVO moet, zodat
de Sovjet-Unie de mogelijkheid krijgt et
telijke van haar divisies te verplaatsen
naar de grens met doodsvijand China.
Haarlem, Pr. Bernhardlaan 2
Tel. 023-350104
Alkmaar, Bestevaerstraat 77
Tel. 072-117546
inkl. btw.
Telefoon
015-569324*
BierrdV I
M'rfrv.
IMPOK’i
Verfijnd bier uit
de Elzas.
Gebrouwen volgens
300 jaren bestaande
kwaliteitsnormen
Stevig bier met een
milde, volle smaak.
Grootste biermerk van
Frankrijk
Volgens dit „exclusieve” stuk zouden de
Russen een verenigd, maar geneutrali
seerd Duitsland willen, omdat ze bang zijn
voor een heropleving van een militair
Duits nationalisme. De Bondsrepubliek
zou een zo machtig land in West-Europa
zijn geworden, wat overigens het geval is,
dat de Russen het zo langzamerhand beter
vinden de DDR maar „op te geven”, zodat
West-Duitsland kan worden ingebonden.
In Bonn is het stuk van Lederer, die zich
beroept op kringen rondom de Joegoslavi
sche partijchef Tito, door regerings
woordvoerder Bolling afgedaan als pure
(door Hans Amez)
Dertig jaar geleden, in november 1949, besloot de Bondsdag dat het
kleine aan de Rijn gelegen stadje Bonn, definitief de „voorlopige zetel
van de leidende Bondsorganen” zou zijn. Aan dit besluit was een vrij
heftige strijd voorafgegaan. De eerste Bondsregering met Konrad
Adenauer als chef, maar ook de deelstaatregering in Dusseldorf en niet
in de laatste plaats de stad zelf, maakten onophoudelijk reclame voor
Bonn als „voorlopige regeling” (Provisorium). De SPD en enkele andere
partijen, als bijvoorbeeld de Bayempartei en de Wirtschaftliche Auf-
bauvereiniging (Vereniging voor economische opbouw) wilden veel
liever Frankfurt. In een geheime stemming won Bonn het tenslotte van
de metropool aan de Main met 200 tegen 176 stemmen.
Waarom werd juist Bonn, dat eigenlijk
nauwelijks geschikt was, hoofdstad van
de Bondsrepubliek? Als iemand dat des
tijds vroeg, luidde het antwoord: omdat
Adenauer dat wilde. Hij woonde im
mers, om het zomaar uit te drukken,
naast de deur in een villa aan de voet van
de Drachenfels, in Rhondorf.
Nu moet men de behoefte aan gemak
van een toen al 73-jarige kanselier niet
geringschattend beoordelen, maar de
geschiedschrijving heeft inmiddels uit
gewezen dat dit toch niet de beslissende
reden was om Bonn tot „Provisorium”
uit te roepen. Adenauer wilde Bonn als
hoofdstad, juist omdat het geen metro
pool was als Frankfurt. Van hieruit zou
het veel gemakkelijker zijn om ooit weer
naar Berlijn te gaan.
De toenmalige FDP-minister Erich
Mende: „De stemming werd bepaald
door de hoop zo spoedig mogelijk naar
Berlijn te gaan; om in een herenigd
Berlijn het zelfbeschikkingsrecht via
vrije verkiezingen te realiseren. Naast
de hoop dat Bonn eerder dan Frankfurt
zou voldoen aan het „voorlopige ele
ment”, werd in de verkiezing vóór Bonn
ook de wens van veel politici weerspie
geld voorrang te geven aan de mense
lijkheid van een universiteitsstad aan de
Rijn boven de anonimiteit van een grote
stad als Frankfurt”.
De stad aan de Rijn, met haar „inspire
rende” omgeving, is in wezen altijd
„Provisorium” gebleven. Dat het SPD-
hoofdkwartier, het Erich Ollenhauer
Haus, nog altijd „de barak” wordt ge
noemd, spreekt voor zich. Maar nu, na
dertig jaar, lijkt het „Provisorium” sym
bolisch aan zijn einde te komen. Van
Bonn moet een echte regeringshoofd-
stad worden gemaakt. De bouwplannen
voor een reusachtig parlements- en rege-
ringskwartier zijn rijp. Kosten: honder
den miljoenen marken.
Natuurlijk is al eerder in Bonn ge
bouwd. Sinds de hoop op Berlijn als
hoofdstad van een herenigd Duitsland
niet meer van veel werkelijkheidszin ge
tuigt, was men steeds minder bereid de
prijs voor Bonn als Provisorium te beta
len. Aan het begin van de jaren zestig
werd ingezien dat het verlangen naar
een solide wetgevende arbeid niet meer
strookte met de miserabele werkom
standigheden van de afgevaardigden.
Die hokten vaak met zijn tweeën of
drieën in veel te kleine, ver uit elkaar
gelegen ruimten.
Na een voorbereiding van zes jaar en
een bouwtijd van tweeëneenhalf jaar
werd in het voorjaar van 1969 een 29
verdiepingen tellende „silo voor parle
mentsleden" ingewijd. Met 114 meter
bondgenootschap, het zekerste middel
was om zichzelf te beschermen en gelijk
tijdig druk te kunnen uitoefenen op het
andere kamp, zodat dit bedoeld is de
Sovjet-Unie zijn „buit”, de DDR, vrij
zou laten en ermee akkoord zou gaan dat
17 miljoen mensen zelf over hun toekomst
zouden beslissen.
Paradoxaal genoeg betekende deze op
vatting in feite dat een hereniging (Wie-
dervereinigung) werd uitgesloten. In Ade
nauers zienswijze betekende een hereni
ging immers niets anders dan een uitbrei
ding van de Bondsrepubliek naar het oos
ten, wat een duidelijke nederlaag voor de
Russische diplomatie zou zijn en daarom
niet realistisch. Het aanbod van Stalin in
1952 om een neutraal Duits blok in Euro
pa te verwezenlijken, werd door Adenau
er afgedaan als een listige zet waar men
niet serieus op in kon gaan.
De situatie tussen de beide Duitslanden
veranderde pas door de Ost-politiek van
de in 1969 gekozen bondskanselier Willy
Brandt. Zijn sociaal-liberale coalitie sloot
'y. J
In Bonn werd het feit dat de grondwet
van de Bondsrepubliek Duitsland in 1949
van kracht was geworden, zeer beschei
den gevierd. De bondspresident hield een
toespraak en regeringsleider Helmut
Schmidt sprak eveneens. De Bundeswehr
marcheerde niet en president Carter was
ook niet naar de Westduitse hoofdstad
gekomen.
Alleen al deze tegenstelling, is tekenend.
Kan er, met andere woorden, nog twijfel
aan bestaan dat er inderdaad twee Duits
landen zijn? De Bondsrepubliek, een de
mocratische rechtsstaat, lid van de
NAVO, in het Westen, en de Duitse Demo
cratische Republiek, een autoritair gelei
de socialistische staat, lid van het War
schau Pact, in het Oosten.
DUNHILL
Er zijn waarschijnlijk niet veel politici
fcie dat ontkennen. Dat neemt echter niet
gfeg dat er tussen de beide Duitslanden
Bndere verschillen zijn dan tussen bij
voorbeeld de Sovjet-Unie en de Verenigde
■laten. Duitsland is immers een gedeelde
Satie. Voor buitenlanders is dat welhaast
een vanzelfsprekendheid. De Duitse de
ling en het ontstaan van de DDR was een
logisch gevolg van Hitlers misdadige oor
log en niet het werk van de Russen, zoals
nog steeds veel Westduitsers graag willen
doen geloven. Voor buitenlanders is het
relatief ook eenvoudig te beweren dat de
Duitsers, dertig jaar na 1949, maar eens
definitief moeten aanvaarden dat er daad
werkelijk twee Duitse staten bestaan.
Maar zo eenvoudig is het niet. Het is
namelijk onmogelijk het feit te negeren
dat een deling van het land gepaard gaat
met ingrijpende menselijke tragedies. Te
meer als die deling zo rigoureus is uitge
voerd, met muur en prikkeldraad, als in
Duitsland. Familieleden, vrienden, min
naars en minnaressen zijn letterlijk ver-
speculatie. En minister van Buitenlandse
Zaken Genscher verzekerde dat de bui
tenlandse politiek van de Bondsrepubliek
niet zal veranderen. Die blijft onvermin
derd gebaseerd op twee pijlers: het weste
lijk bondgenootschap en de ontspannings-
politiek naar het Oosten.
nog steeds het hoogste gebouw van
Bonn.
De vooruitziende blik reikte echter
niet ver. Onlangs is naast deze „Lange
Eugen” (genoemd naar de vroegere
Bondsdagvoorzitter Eugen Gersten-
maier) een foeilelijke betonnen koker
neergezet. Die fungeert als brandtrap.
AI jaren geleden was bij een oefening
gebleken dat de ongeveer 1500 mensen
die min of meer regelmatig in de „Lange
Eugen” verblijven, maar een kleine kans
zouden hebben te ontkomen als er brand
zou uitbreken. Terroristen hebben dat
waarschijnlijk nooit geweten.
Naast de „Lange Eugen” werd een
nieuwe Bondskanselarij neergezet. Het
oude Paleis Schaumburg was veel te
klein om de „regeringscentrale” van het
machtigste EG-land te herbergen. Het
huidige kantoor van Helmut Schmidt
mag dan efficiënt zijn, van enige archi
tectonische allure is geen sprake. Dat er
op het grasveld voor de hoofdingang een
beeld van de beroemde Engelse kunste
naar Henry Moore staat, wist die indruk
niet uit. Overigens is er een kleinzielige
nationale rel gaande omdat een Engels
man dat beeld heeft gemaakt. „Zijn
Duitse kunstenaars soms niet goed ge
noeg?”
En nu is dus het besluit gevallen een
nieuw Bondsdistrict te bouwen. Een
nieuw symbool van de Duitse eenheid,
het Plein van de Republiek. Over circa
drie jaar wordt daarmee begonnen. Om
streeks 2000 moet het klaar zijn. Het is
op dit moment moeilijk voorstelbaar hoe
zo’n gigantisch complex past in het nog
altijd provinciale karakter van Bonn. In
Frankfurt, Hamburg, München, mis
schien ook Düsseldorf en Keulen, zou
een dergelijk „ruimtestation” niet mis
staan. Maar in Bonn, waar alle culturele
gebeurtenissen van enig belang niet
plaatsvinden, in Bonn, waarvan alle
door de plaatselijke General-Anzeiger
geïnterviewde buitenlandse correspon
denten bijna onveranderlijk zeggen dat
het voetgangersgebied het meest indru
kwekkend is, in Bonn, waar geen meer
derheid is te vinden voor de bouw van
een nationale Kunsthalle!
In het weekblad Die Zeit vraagt Rolf
Zundel zich af wat er met het nieuwe
complex gebeurt, als misschien na 70
jaar het nationale verbanningsoord
van de Duitse politiek wordt verlaten,
als de democratische en nationale
hoofdstad weer op één plaats verenigd
zijn in Berlijn.
Wordt het regeringscomplex dan een
toeristische attractie, zoals het paleis
van de paus in Avignon, een nachtmer
rie of een kunstwerk?
Hereniging Duitslanden minder
uitgesloten dan vaak gedacht
Toekomstmuziek? De hoofdredacteur
van het toonaangevende Franse dagblad
Le Monde, André Fontaine, schreef een
tijd geleden: „Is de hereniging op lange
termijn niet het logische gevolg van deze
toenadering (tussen de Bondsrepubliek en
de DDR-red), vooral als, zoals zich laat
vermoeden, de betrekkingen tussen de
Bondsrepubliek en haar Amerikaanse be
schermers steeds losser worden en de
Russen steeds met meer moeilijkheden
worden geconfronteerd?”.
AS
i
1
^<3 I Of
Or,c/o..
