V-raad roept op tot vrijlating
betrokken
Situatie in Bolivia
Begrafenis
Mesrine
Zaïre ontkent
bloedbad
S. Bruins bij
meer executies
Vliegtuig gaat
door de remmen
nog steeds verward
Idealen Concilie bevestigd
Babyverkopers
in Indonesië
gearresteerd
W.-Duitsland zet
Palestijnen
het land uit
Vakbonden wijzen voorstel af
Ook voor generaal De Spinola
Kerk wil Beyers
Naudé uit
Ozonlaag wordt
sterk aangetast”
„ban”
3
BINNEN- EN BUITENLAND
ZATERDAG
10 NOVEMBER
19 7 9
(Van onze redactie buitenland)
9 9
zestig
moeten
(Van onze redactie buitenland)
LA PAZ. Ook gisteren, ruim een
week na de staatsgreep waarbij de
burgerregering aan de kant werd ge
zet, is de situatie in Bolivia nog steeds
(Van onze redactie buitenland)
TEHERAN/WASHING-
TON. De gijzelaars in de
bezette Amerikaanse ambas
sade in Teheran vrij in ruil
voor het fortuin van de sjah.
Dat zou de strekking zijn van
een Amerikaans aanbod aan
de moslim-leiders van Iran. De
sjah zou na vrijlating van de
ongeveer zestig gijzelaars
Amerika moeten verlaten,
maar niet aan Iran worden
uitgeleverd.
VS
voor
n
c
g
e
s
I
1
l
(Van onze redactie buitenland)
Paus beëindigt beraad
Eanes kondigt
amnestie aan
I
t
I
l
verward. De vakverenigingen heb
ben het aanbod van kolonel Natusch
om deel te nemen aan de regering van
de hand gewezen. Het parlement,
door Natusch aanvankelijk opge-
doekt, maar later weer toegelaten,
heeft op het aanbod nog niet gerea
geerd.
F
S
l
l
De staatsgreep-president, die de demo
cratisch gekozen Walter Guevara Arze
afgezet heeft, wil ook het kiesstelsel ver
anderen. Het Boliviaanse parlement is gis
teren opnieuw in de hoofdstad La Paz
bijeengekomen om zich over een oplos
sing van de politieke crisis te beraden.
Natusch had de voorzitter van de Se
naat voorgesteld, samen met een verte
genwoordiger van het vakverbond COB,
aan een presidentiële raad deel te nemen,
waarvan Natusch als vertegenwoordiger
van de militairen deel zou uitmaken. Dit
regeringsstelsel zou volgens Natusch „de
definitieve overgang naar volledig demo
cratische normen” waarborgen. Er zou
den voorts in mei 1980 nieuwe verkiezin
gen worden gehouden en de machtsover
dracht aan de nieuwe president zou in
augustus 1980 geschieden.
Het leven in de Boliviaanse hoofdstad is
na een week van stakingen en hevige
botsingen tussen tegenstanders van het
bewind en militairen, die ongeveer 200
mensen het leven kostten, normaal gewor
den. Ook in de rest van het land is het nu
rustig. De proteststaking tegen de staats
greep van kolonel Natusch wordt echter
nog door de arbeiders van de tinmijnen
voortgezet. Hun woordvoerders hebben
kritiek geleverd op het besluit van de
vakverenigingen, de algemene staking te
eindigen. De mijnwerkers eisen als „de
enig mogelijke oplossing" het aftreden
van Natusch en herinstallatie van de op 1
november afgezette president Guevara.
Op verschillende plaatsen in de Ver
enigde Staten kwam het gisteren tot ge-
Ook oud-wereldkampioen boksen Mo
hammed Ali, zelf overtuigd moslim, voeg
de zich in de rij van bekende persoonlijk
heden die voor vrijlating van de ongeveer
zestig gijzelaars in het geweer zijn geko
men. Hij bood aan de plaats van de Ame
rikanen in te nemen, maar een woord
voerder van de bezetters zei dat iedere
bemiddelingspoging wordt afgeslagen, zo
lang de sjah niet door de VS wordt uitgele
verd aan Iran.
tegen de islamitische beginselen van lief
de en broederschap.
Mevrouw Mesrine, de moeder van Fran
krijks staatsvijand nummer één, zegent de
kist van haar zoon bij diens begrafenis
gisteren in Clichy, vlakbij Parijs. Mesrine
werd een week geleden in Parijs door de
politie doodgeschoten, nadat lang jacht op
hem was gemaakt.
Volgens de paus hebben allerlei „fa
bels” en „mythen” over de veronderstel
de rijkdom van het Vaticaan grote scha
de aangericht. De kardinalen hebben nu
een nauwkeurig beeld van de financiële
situatie. Dit is van belang voor het stre-
Ongeveer duizend Iraanse studenten trok
ken gisteren onder politiebewaking op
naar het Witte Huis om tegen het verblijf
van de sjah in Amerika te demonstreren.
Ze werden door Amerikaanse voorbijgan
gers bekogeld met stenen, flessen en
eieren.
Officieren op wie de amnestie van toe
passing is, zijn ondermeer de eerste Por- -
tugese president na de revolutie, de ge
pensioneerde 68-jarige generaal Antonio
de Spinola en de voormalige bevelhebber
van de strijdkrachten, die de revolutie
moesten uitvoeren, majoor Otelo Saraiva
de Carvalho.
Generaal De Spinola is ervan beschul
digd verwikkeld te zijn in een rechtse
coup-poging in maart 1975. Er is ook een
reeks beschuldigingen uitgebracht tegen
ven van de katholieke kerk naar een
grotere openheid, aldus de paus. Vol
gens hem zijn overigens de geldmidde
len van de kerk „zeer bescheiden” voor
haar veelvoudige taak, gemeten naar de
sommen die de wereld bijvoorbeeld aan
bewapening uitgeeft. Waarnemers zijn
van mening dat de paus te zijner tijd de
deze week besproken financiële cijfers
zal vrijgeven.
Johannes Paulus dankte de kardina
len voor hun adviezen over de reorgani
satie van de Romeinse curie. Dit centrale'
bestuursorgaan van de katholieke kerk
wordt van vele kanten bekritiseerd. Het
wordt onder meer verweten dat het te
bureaucratisch en te centralistisch is.
De vergadering van de paus met zijn
123 van de 129 kardinalen was de eerste
van deze soort in 400 jaar. De besprekin
gen waren geheim, zodat de buitenwe
reld tot dusver een zeer onvolledig beeld
van het gebeuren heeft.
De vergadering had zichzelf vanaf het
begin geheimhouding opgelegd. Geen
van de kardinalen heeft zich daaraan
onttrokken. Ook het perscommuniqué,
dat in de laatste zitting werd opgesteld,
doorbreekt dit principe niet: het beves
tigt slechts wat tevoren al was bekendge
maakt. Zo hebben de kardinalen het
genoegen gesmaakt hun mening te uiten,
zonder weerklank in de wereldopinie.
Kardinaal Willebrands constateerde vol
daan, dat hij in de Franse taalgroep de
kwestie van de Nederlandse kerkprovin
cie te berde had kunnen brengen.
De vrijlating van de Palestijnen ge
schiedde twee weken, nadat de Bondsre
gering moest toegeven, dat een Israëlische
veiligheidsagent de twee in de gevangenis
van Straubing had verhoord. Deze onthul
ling bracht de Bondsregering in grote
verlegenheid.
de 41-jarige majoor oaiaiva de Carvalho
wegens zijn rol in de woelige dagen voor
afgaande aan een mislukte linkse coup in
november 1975. Majoor Saraiva de Car
valho was hoofd van de veiligheidstroe
pen voor november 1975 en mededinger
van generaal Eanes bij de presidentsver
kiezingen van 1976.
Generaal Eanes, die het bevel voerde
over de loyale troepen, die de linkse op
stand onderdrukten, sprak zijn veto uit
over het amnestie-ontwerp, toen dit in mei
door het parlement werd goedgekeurd.
Dit veto werd tenietgedaan door de vereis
te constitutionele parlementaire meerder
heid in juli, waarbij socialisten en commu
nisten voor de maatregel stemden. Gene
raal Eanes en de gevestigde militaire
macht kantten zich tegen de amnestie,
omdat deze naar hun mening de militaire
discipline afbreuk zou doen.
JAKARTA (AFP). In de Indonesi
sche hoofdstad zijn zeven vrouwen en
een man gearresteerd wegens het ver
kopen van dertig zuigelingen, voorna
melijk aan Nederlanders. Het is de
tweede serie arrestaties in deze zaak
binnen enkele weken.
De kinderen werden voor 2.500 gul
den per stuk aan Nederlanders ver
kocht, zo verklaarde de politie van
Jakarta. De acht verdachten zijn aan
gehouden in een villa in de hoofdstad.
Daar vond de politie zeven baby’s, die
blijkbaar voor de verkoop waren be
stemd. De gearresteerden zijn de eige
naar van de villa, zijn zoon, twee vroed
vrouwen en vier kinderverzorgsters.
West-Duitsland heeft
Palestijnse guerrillastrij-
uitgezet, die in Straubing
gevangenisstraf uitzaten.
HAGEN. Is de oud -SS’er Siert
Bruins toch bij meer executies be
trokken geweest dan hij tot nu toe
heeft toegegeven? Het lijkt er veel op.
Gistermorgen zei Bruins via zijn ad
vocaat dat hij heeft meegedaan aan
het ter dood brengen van Kees Enno
de Haan in oktober 1944 op het kerk-
hof van Delfzijl.
Eerder in het proces, dat op het ogen
blik in het Westduitse Hagen tegen hem en
August Neuhauser wordt gevoerd wegens
moord op 22 april 1945 op de joodse ge
broeders Sleutelberg, heeft Siert Bruins
gezegd bij de executie van Baltus Timmer
lid van het vuurpeloton te zijn geweest.
n
s
i-
l-
t
5
a
i-
a
r
a
e
e
Overman herkende Bruins overigens
niet van de foto’s die de president hem
voorhield. Helemaal duidelijk werd Ook
niet hoe de heer Overman met zekerheid
kon zeggen dat het Bruins was die hem
geslagen had en die Kees de Haan naar
zijn terechtstelling had gebracht. Wel was
hij heel pertinent: „Bruins was de brutaal
ste, hij sloeg er meteen op, hij was erg
fanatiek”.
Voorzitter Kremer zei blij te zijn met het
verhaal van Overman. „Want de beide
andere beroepsrechters hier zijn nog jong
en hebben die tijd niet meegemaakt”. Dr.
Kremer probeerde ook Siert Bruins aan
het praten te krijgen. „Alwas het maar
een woord van verontschuldiging, dat zou
al mooi zijn”. Bruins: „Ik kan het me niet
te binnen brengen. Het zit er niet in”.
De andere getuigen die gisteren hadden
moeten verschijnen, zullen waarschijnlijk
op 21 november in Groningen door rech-
ter-commissaris mr. Meijeringh worden
gehoord. De rechtbank in Hagen ver
wacht in elk geval nog een week langer
nodig te hebben dan tot nu toe gedacht
was. Dat betekent dat het vonnis op zijn
vroegst pas eind november te verwachten
is.
se gijzelaars vrij te laten. De Raad was op
Amerikaans verzoek in spoedzitting bij
eengekomen.
De Boliviaanse president van de Veilig
heidsraad, die 15 lidstaten telt, zei na
afloop van de twee uur durende vergade
ring, dat de Raad zich niet wilde mengen
in de interne aangelegenheden van andere
landen, maar wel opkwam voor de diplo
matieke onschendbaarheid van ambassa
des en hun personeel, zoals die is vastge
legd in internationaal aanvaarde gedrags
regels. Dat standpunt werd voor de verga
dering ook door de Russische VN-ambas-
sadeur vertolkt.
De Egyptische president Anwar Sadat
heeft gisteren in een persoonlijke bood
schap aan president Carter aangeboden
de sjah in Sadats privé-vliegtuig naar
Egypte over te brengen. Het Witte Huis
verklaarde in een reactie dat Sadats voor
stel alleen door de sjah zelf kan worden
beantwoord. De verdreven Iraanse heer
ser wordt in een Newyorks ziekenhuis
behandeld aan een kankergezwel. Uit zijn
directe omgeving kwamen donderdag al
berichten dat de sjah Amerika het liefst
zou verlaten om een einde aan de bezet
ting te kunnen maken. Toen de sjah zijn
land en de islamitische revolutionairen in
januari dit jaar per privé-jet ontvluchtte,
werd hij eveneens gastvrij in Egypte ont
vangen.
Sadat liet zijn aanbod vergezeld gaan
van een felle aanval op de geestelijke
leiders van Iran. Hij noemde Khomeini
een „krankzinnige” en de bezetting een
„misdaad”, en riep de moslimregeringen
in de Arabische wereld op de islamitische
revolutie in Iran te veroordelen als een
„schanddaad” die rechtstreeks indruist
Er was gisteren maar één getuige ko
men opdagen: de 70-jarige Johannes
Christiaan Overman, gepensioneerd hout
handelaar uit Hoogezand, die in oktober
1944 bij een razzia in Hoogezand-Sappe-
meer door de SD gevangen is genomen.
Twee van zijn medegevangenen, Jan Huit-
sing en Jan Sangers, zijn bij de openbare
lagere school in Martenshoek standrech
terlijk doodgeschoten. Overman en de an
dere leden van de ondergrondse ontspron
gen de dans. Later werd een van hen, Kees
Enno de Haan, alsnog in Delfzijl doodge
schoten.
Op 5 oktober 1944 is in Hoogezand een
aantal leden van de ondergrondse gevan
gen genomen, onder wie Jan Huitsing, Jan
Sangers en Kees Enno de Haan. Ook
Overman was erbij. Hij werd door een
SD’er opgevangen toen hij Sangers wilde
waarschuwen. Die SD’er, zo hoorde
Overman later, was Siert Bruins.
Zonder hulp van de tolk vertelde de
heer Overman wat hem overkomen was in
dat najaar van 1944. Zijn getuigenis
draagt niets bij aan de zaak-Sleutelberg,
maar geeft aldus rechtbankvoorzitter
Kremer wel een kijk op de toenmalige
omstandigheden en op alles wat er ten
tijde van de moord op de Sleutelbergs in
het bezette Noord-Nederland aan de hand
was.
BERGEN (AP). Een door de Scandi
navische luchtvaartmaatschappij SAS ge
charterd vliegtuig heeft, naar nu pas be
kend is geworden, donderdagavond op
het vliegveld bij Bergen een bouwkeet
verwoest en aanzienlijke schade aan een
administratiegebouw aangericht doordat
het toestel na de landing wegens falende
remmen niet op tijd tot stilstand kon ko
men. Een in de keet aanwezige vrachtma-
nager kwam met de schrik vrij. Van de
124 passagiers en vijf bemanningsleden
raakte niemand gewond. Het toestel zal
over een week weer kunnen vliegen.
De gevangenen die de dans ontspron
gen, werden op transport gesteld naar
Delfzijl. Na twee dagen werd uit hun
midden Kees de Haan opgehaald, door
dezelfde Siert Bruins, aldus Overman.
’s Avonds hoorden de overgeblevenen
dat De Haan was doodgeschoten. Van een
SD’er hoorden ze toen dat ze niet bang
hoefden te zijn; ze zouden niet worden
doodgeschoten. Na uitvoerige verhoren,
waarbij hij alles ontkende, werd Overman
met twee anderen, Willem van der Berg en
Jan Koops, naar het eiland Borkum ge
bracht. Daar moesten ze tankvallen gra
ven en bunkers bouwen.
MÜNCHEN,
gisteren twee
ders het land
(Beieren) een
Dit hebben Beierse autoriteiten bekend
gemaakt. Volgens het ministerie van Bin
nenlandse Zaken van de Westduitse deel
staat hebben de twee het land per vlieg
tuig verlaten. Over de bestemming werd
niets meegedeeld.
Bij zijn aanhouding is Overman gesla
gen en geschopt. Met een machinepistool
zijn hem vier tanden uit de mond gesla
gen. In het huis van Sangers is hij op een
sofa gegooid en voelde hij de loop van een
pistool op zijn hoofd. De gevangenen wer
den later naar Martenshoek gebracht en
daar werden Huitsing en Sangers doodge
schoten. Sangers vroeg als speciale gunst
nog afscheid te mogen nemen van zijn
vrouw, die elk ogenblik kon bevallen. Het
werd hem niet toegestaan.
„Het doet mij nu niets meer hier te
moeten getuigen”, aldus de heer
Overman. „Het is 35 jaar geleden en ik
heb er helemaal afstand van genomen. Ik
ken ook geen wraakgevoelens meer. Maar
in mijn familie zijn dan ook geen doden
gevallen. Ik getuig hier omdat ik er toen
bij was, nergens anders om”.
WASHINGTON (AFP). Chemische
produkten met fluor als basis tasten de
ozonlaag in de atmosfeer tweemaal zo
sterk aan als tot nu toe in wetenschappe
lijke kring werd aangenomen. Dit staat in
een rapport, dat de Amerikaanse Nationa
le Academie voor Wetenschappen giste
ren in Washington heeft gepubliceerd.
Volgens dit stuk wijzen nieuwe bereke
ningen erop, dat algemeen gebruik in de
wereld van deze chemische produkten de
hoeveelheid ozon in de atmosfeer met 16,5
procent doet afnemen, waarvan de helft
in de komende dertig jaar. Eerdere schat
tingen gingen ervan uit, dat de hoeveel
heid ozon in de lucht met slechts 6,5 pro
cent zou verminderen.
De ozonlaag in de atmosfeer beschermt
de aarde tegen ultraviolette straling. Aan
tasting van die laag kan, zo zeggen de
wetenschappers, een verveelvoudiging
van het aantal huidkankergevallen ver
oorzaken. Ook kunnen er grote verande
ringen in plantengroei en klimaat optre
den. De produkten, die de ozonlaag het
ernstigst bedreigen, zijn de drijfgassen
voor spuitbussen, bepaalde oplosmidde
len en gassen voor koelapparaten.
PARIJS (AFP). De ambassade van
Zaïre in Parijs heeft gisteren berichten
tegengesproken, waarin melding was ge
maakt van een bloedbad in dit Afrikaanse
land. Volgens de internationale federatie
voor de rechten van de mens werden in
juli 215 jongelui in de Zaïrese provincie
Kasai gedood door soldaten, die het va
kantiekamp overvielen.
In een verklaring aan de pers zei de
ambassade dat de berichten deel uitma
ken van een „systematische campagne om
het imago van Zaïre omlaag te halen.” De
gebeurtenissen in Kasai hadden geen be
trekking „jongelui”, maar op „diamant-
smokkelaars", aldus de ambassade.
Donderdagavond was Guevara ver
momd met baard en pruik uit „de onder
grondse” opgedoken in het parlement,
waar hij verklaarde niet afgetreden te zijn
en ook niet te zullen aftreden. „Zolang de
tegenwoordige toestand bestaat, zal ik
vanuit de ondergrondse voor de Bolivi
aanse democratie vechten,” zo zei Gueva
ra. Daarna verdween hij weer met onbe
kende bestemming. Gisteren zijn in Boli
via de kranten weer verschenen. Het nieu
we bewind heeft zowel de staat van beleg
als de censuur op de pers opgeheven.
De twee Palestijnen, die tot tweeëneen
half jaar waren veroordeeld wegens het
bezit van explosieven, hadden nog maar
vier maanden van hun straf uitgezeten. In
een verklaring van de Beierse regering
wordt gezegd, dat zij is bezweken voor de
druk van de Bondsregering. „Een van de
redenen”, zo zei de premier van Beieren.
Frans Josef Strauss, „is de angst voor
gewelddaden in de Bondsrepubliek”. Een
van de Palestijnen zou, zo zeggen Beierse
veiligheidsautoriteiten, hebben gepro
beerd brieven uit de gevangenis te smok
kelen, waarin wordt opgeroepen tot ge
welddadige acties.
Door een initiatief van Overman kregen
ze tegen het einde van de oorlog van de
Duitse autoriteiten gedaan dat ze met 50
man, allen Nederlandse arbeiders, per
schip naar Delfzijl werden gebracht. Op
20 april 1945 moet dat geweest zijn, enkele
dagen voordat de gebroeders Sleutelberg
werden doodgeschoten. De mannen slie
pen nog een nacht in door de Duitsers
gevorderde huizen in Delfzijl en gingen
toen ieder op eigen gelegenheid naar huis.
Voor de heer Overman betekende dat een
tocht langs de noordkant van het Eemska-
naal aan de zuidkant lagen al de Polen
tot aan Schildwolde, soms kilometers
wadend over ondergelopen land. Bij
Schildwolde zag hij van de toren van
Siddeburen de Nederlandse vlag wappe
ren. Met een geleende fiets kon Johannes
Christiaan Overman tenslotte naar
Hoogezand rijden.
LISSABON (Reuter). President Antonio Ramalho Eanes heeft een
omstreden amnestie-wetsontwerp openbaar gemaakt en deze zal wet worden
zodra het in het staatsblad is opgenomen, zo is gisteren van welingelichte zijde
in de Portugese hoofdstad verklaard.
Het socialistische wetsontwerp, dat in
juli voor de tweede keer door het parle
ment werd goedgekeurd, heeft betrekking
op politieke en militaire misdrijven, die
bedreven werden sinds de revolutie van
1974, welke een einde maakte aan een
rechtse dictatuur van bijna een halve
eeuw.
JOHANNESBURG. De Nederduits-
gereformeerde kerk in Zuid-Afrika wil
dat de regering in Pretoria „de ban” tegen
Beyers Naudé, leider van het Christelijk
Instituut, opheft Daartoe hebben acht
vooraanstaande theologen een aanbeve
ling gedaan aan de Algemene Synode van
de Nederduits-gereformeerde kerk.
De 63-jarige dominee Beyers Naudé
werd in 1977 door de Zuidafrikaanse rege
ring in de ban gedaan wegens zijn kritiek
op de apartheidspolitiek. Sindsdien mag
Beyers Naudé niet meer in het openbaar
optreden, zijn naam wordt in de media
zoveel mogelijk vermeden en hij mag
slechts één bezoeker tegelijk ontvangen.
Bovendien werd Beyers Naudé een uit
reisvisum, onder meer om Europa te be
zoeken, geweigerd.
De acht theologen hebben na een be
zoek aan Europa, waar zij gesprekken
voerden met kerkleiders in Zwitserland,
Duitsland en Nederland, om menselijke
redenen gevraagd de ban op te heffen.
Vooral Nederlandse theologen hadden
duidelijk gemaakt dat Beyers Naudé voor
hen het symbool is van een moedig man,
die openlijk kritiek durft te leveren op de
apartheidspolitiek van de Zuidafrikaanse
regering.
Onderhandelingen tussen Washington
en Teheran over dit aanbod werden gis
teravond in de Oostenrijkse hoofdstad
Wenen bevestigd door een lid van de
Volkspartij, Josef Hoechtl na een gesprek
met de Iraanse zaakgelastigde Abed Na-
vandi. Soortgelijke geluiden kwamen van
de voormalige Amerikaanse VN-ambas-
sadeur Andrew Young. Young die ontslag
nam, nadat hij zonder toestemming con
tacten had gelegd met de Newyorkse
PLO-vertegenwoordiger Terzi, is volgens
een woordvoerder van het Amerikaanse
ministerie van Buitenlandse Zaken be
trokken bij diplomatieke pogingen over
de hele wereld om een eind aan de gijze-
lingsaffaire in Teheran te maken.
De Veiligheidsraad van de Verenigde
Naties heeft gisteravond de Iraanse lei
ders opgeroepen de bezetting van de Ame
rikaanse ambassade in Teheran onmid
dellijk te beëindigen en de 60 Amerikaan-
met kardinaalscollege
(Van onze redactie buitenland)
VATICAANSTAD. Paus Jo
hannes Paulus II heeft gisteren het
vijf dagen durende beraad met zijn
kardinalen afgesloten. In zijn slotre
de zei hij, dat de bijeenkomst de
idealen van het tweede Vaticaanse
Concilie heeft bevestigd, terwijl het
ook opheldering heeft verschaft
over de financiën van de kerk.
gijzelaars ruilen
fortuin van sjah
welddadigheden tussen betogende Iraan
se studenten die de uitlevering van de sjah
eisten en Amerikaanse demonstranten,
die van mening zijn dat elke Iraniër on
middellijk de VS moet verlaten. In
Springfield (Massachusetts) konden 300
Iraanse betogers maar nauwelijks het ve
ge lijf redden toen zij door een menigte
van 1000 Amerikanen werden omsingeld.
