Stravinsky-potpourri
overtuigt maar half
Onverwoestbaar’’ amusement kent ingebouwde tragiek
Tam programma
Nederlands
Kamerorkest
Colin Davis
Filmfestival
overweldigend
bezocht
Jules Croiset
opvolger van
Beppie Nooy
Uitzonderlijke
visie van
The Stranglers zijn niet
in 1977 blijven steken
komende
exposities
i
Franse komedie met ondertoon van lichte ernst
Breuk tussen punk en tijdsgewricht definitief
Catalonië laatste
rustplaats Casals
Oostenrijkse schrijver
Torberg overleden
I
NOVEMBER
19 7 9
MAANDAG
1 2
KUNST
Amusant toneel
in 4 x Verkocht
(Foto Lemaire)
JOHAN VAN KEMPEN
5 5
Charisma Belafonte’s
ergste vijand
JOHAN VAN KEMPEN
In Museum Bomans-Van Beuningen in
Rotterdam worden van 17 november tot 6
januari 130 tekeningen tentoongesteld
van Joseph Beuijs. In het vooijaar komt
de Duitse kunstenaar naar Rotterdam om
lezingen te geven binnen en buiten het
museum.
De meeste voorstellingen waren in bei
de filmhuizen al uitverkocht in de voor
verkoop en er was zelden een lege stoel te
zien tijdens de voorstellingen. Tientallen
mensen moesten dan ook worden afgewe
zen in Haarlem en Velsen.
Opmerkelijk ook was het aantal nieuwe
bezoekers in de Filmschuur waar het fes
tival een heel ander publiek trok dan
anders in De Schuur het geval is.
In Velsen mochten ook de dertien video-
produkties zich verheugen in de interesse
van de festivalgangers.
In beide plaatsen begon het festival om
19 uur afgelopen vrijdag en eindigde in de
vroege uren van zondagmorgen. Er wer
den in beide filmhuizen 20 films gedraaid.
Want hoezeer hij een vorm als de calyp
so ook ingang heeft doen vinden en hoe
zeer hij ook koketteert met Afrikaanse
ritmiek een afschuwelijke bewerking
van Dylan’s Forever Young als schrijnend
toppunt! met folklore heeft Harry niets
van doen. Zijn succes schuit dan ook in
zijn vermogen om zich in alles aan te
JEAN-JACQUES BURNEL.
(Foto Lex van Rossen)
Jules Croiset heeft na het overlijden van
Beppie Nooy de regie op zich genomen
van de muzikale komedie Potasch en Per-
lemoer, die enkele weken geleden in pre
mière ging.
Onlangs kwam het Amsterdams Volks
toneel in het nieuws doordat de drie zoons
van Beppie Nooy zich verzetten tegen wat
zij noemden een nieuwe artistieke lijn bij
het gezelschap.
De keuze van de nieuwe artistieke lei
ding werd gemaakt vanuit een speciaal
daarvoor samengestelde commissie onder
leiding van bestuurslid Wim Faassen en
met Ton Lutz als adviseur. In deze com
missie waren ook zoons van Beppie Nooy
vertegenwoordigd.
(Van onze kunstredactie)
AMSTERDAM. De acteur Jules Croi
set gaat de artistieke leiding op zich
nemen van het Amsterdams Volkstoneel.
Hij zal dat samen doen met de musicus en
arrangeur Martin Kesseler. Een en ander
is rond het weekeinde bekend geworden.
Uitzondering vormden daarbij vooral
de door Lucia Meeuwsen gezongen Priba-
outki-chansons plaisantes; zeer beeldend
en kemachtig en in eenheid met de instru
mentale begeleidingen voorgedragen. Die
uitzondering gold dan eigenlijk ook voor
de hier eveneens gespeelde, gemeen moei
lijk Drie stukken voor strijkkwartet en
misschien sterker nog voor het op reek
sentechnieken gebaseerde Septet.
De overige werken waren of liflafjes of,
zoals de (overigens door Johan Kracht en
Marion Pollard uitstekend weergegeven)
Suite Italienne voor viool en piano, eigen
lijk dan weer te veel gemeengoed om het
programma er eodanig mee te belasten
dat dit middarconcert tot bij half zes
moest uitlopen.
Interessant en functioneel was zeker
wèl het na elkaar laten horen van Les
Cinq Doigts voor piano en Stravinski’s
eigen bewerking daarvan voor vijftien
instrumenten (blazers zowel als strijkers).
Een heel bijzondere ervaring inderdaad
om piano-oefeningen, steeds bedoeld als
gymnastiek voor één bepaalde vinger, op
zo’n meesterlijke wijze getransformeerd
te zien in instrumentaalkleurrijke minia
turen van geheel ander karakter.
Op 22 december vindt de Stravinski-
cyclus zijn voortzetting in een concert van
religieuze werken van deze componist
dan weer in de grote zaal.
Het tijdsgewricht, zeggen we dan. Toen
in 1976, 1977 zich in Engeland op grote
schaal een jonge generatie zich ontplooide
met nietsontziende strijdlust, anarchie en
onverschilligheid, die zich in muziek, kle
ding en gedrag uitte, kreeg die leeftijds
groep het etiket punk opgedrukt. Veel
muziek die toen werd geproduceerd om
vatte heldere, gewelddadige rock met zin
volle rechttoe-rechtaan-teksten, die vaak
werden misverstaan. Vooral jongeren die
niet onder deeelfde sociale omstandighe
den verkeerden, pleegden de punkmuziek
af te doen als onzin.
The Stranglers behoren tot de eerste
stroom artiesten die uit de punkgeneratie
voortkwamen, hoewel de leden van de
groep eigenlijk te oud zijn om er deel van
uit te kunnen hebben gemaakt. Bekend
werd de groep met keiharde, onversluier
de, ronduit seksistische teksten en een
agressieve bühne-act. Inmiddels legenda
rische concerten in het Amsterdamse Pa
radiso zijn er om de herinnering daaraan
levend te houden.
passen aan het verwachtingspatroon dat
hij zelf heeft opgeroepen.
JOHN OOMKES
Voorstelling: 4 x Verkocht (Quatre pièces sur Jardin) van Barillet en Grédy.
Regie Jules Rooyaards. Vertaling Jan Staal. Decor André van den Heuvel.
Uitgebracht door Katrijn Theaterprodukties. Première 10 november, Stads
schouwburg Haarlem. Spelers: Kitty Janssen, André van den Heuvel, Carla Hardy,
Jaap Stobbe, Hans van der Gragt.
ongekend pianissimo, terwijl hij in de
cadens van het eveneens op dit concert
door hem gespeelde Hoomconcert KV 447
van Mozart, ook nog eens de nodige verba
zing wekte door te laten horen dat ook
dubbeltonen bij hem tot de mogelijkhe
den behoren.
Al bood het programma met Mozarts
Divertimento KV 113 en een niemandalli-
ge Sinfonia Breve van Bellini, bepaald
geen schokkende luisterervaringen
vastgesteld kon weer worden dat het Ne
derlands Kamerorkest onder Kees Ba-
kels, die van huis uit zelf strijker (violist)
is, altijd de meest expressieve klank pro
duceert.
Het meest gedifferentieerd was dit wel
te beleven in de tot slot gespeelde, uit een
eerder geschreven strijkkwartet ontstane,
vierdelige Sonate for strings van Walton,
waarvan vooral in de eerste helft (in het
verdere verloop blijkt de componist al zijn
kruit al verschoten te hebben) boeiende
indrukken konden worden afgegeven.
TARRAGONA (AFP). De stoffelijke
resten van de in 1973 in Puerto Rico
overleden Spaanse componist en cellist
Pablo Casals zijn zaterdag bijgezet in zijn
geboorteplaats in de Catalaanse provincie
Tarragona. Eerder waren zij naar Barce
lona overgebracht. Casals overleed na ja-
ren van vrijwillige ballingschap uit pro
test tegen de Franco-dictatuur in zijn ge
boorteland.
AMSTERDAM. Met als stemmige
inleiding de Pavane van Ravel, zorgde
Colin Davis zondagmiddag voor de sen
satie van zijn huidige directies bij het
Concertgebouworkest: een grandioze uit
voering van Stravinski’s Symfony in
three movements.
HAARLEM. André van den Heuvel en Kitty Janssen maken voor hun
niet gesubsidieerde toneelprodukties meestal een repertoirekeuze die een
zeker niveau heeft. Als vrije producent kunnen zij het zich niet veroorloven
met artistieke waagstukken te komen, zo zij dit zelf al zouden willen. De zaal
moet vol, want er dient brood op de plank te komen. Maar voor Van den
Heuvel en Janssen betekent dat toch nooit een bedenkelijk lachsucces of
goedkoop melodrama. Zorgvuldig wordt er gewikt en gewogen. Voor dit
seizoen werd de uitkomst daarvan de Franse komedie Quatre pieces sur
Jardin van het schrijversduo Barillet en Grédy. Het kreeg als Nederlandse
titel: 4 x Verkocht.
AMSTERDAM. Twee avonden ach
tereen klonk er in het Amsterdams Con
certgebouw Nederlandse muziek. Vrij
dagavond de Symfonie van Peter Schat
in handen van Colin Davis en het Con
certgebouworkest (zie onze krant van za
terdag j.l.); zaterdagavond nota bene een
wereldpremière. Nu was het de beurt aan
het Nederlands Kamerkorkest onder lei
ding van Kees Bakels, om met solist Her
mann Baumann een splinternieuw
Hoomconcert van Jan Koetsier te intro
duceren.
Echt Nederlands kan overigens het
werk van Koetsier, die woonachtig is in
het Beierse München, niet genoemd wor
den. Deze vanouds Deutsfreundliche
componist schrijft weliswaar met kennis
van zaken en gevoel voor afwisseling,
maar zijn muzikale vinding of liever ge
zegd naaperij van van alles en nog wat,
komt wegens de absolute oninteressant
heid ervan in artistiek opzicht, niet voor
nadere bespreking in aanmerking.
De Duitse hoomsolist echter, verdient
AMSTERDAM. Om een soort Stravinski-potpourri als concertprogramma in
enthousiaste stemming te kunnen aanhoren, zul je waarschijnlijk wel een echte
doorgewinterde fan van deze componist moeten zijn. Op het tweede VARA-matinee-
concert in de aan Stravinski gewijde serie ditmaal vanwege het kamermuziekachti
ge karakter van de geboden werken, als uitzondering in de Kleine Zaal te beluisteren
was overigens behalve weinig verband in het programma, soms ook niet al te veel
vuur in het pleidooi te voelen. Alle negentien uitvoerenden zorgden namelijk wel
steeds voor respectabele vertolkingen, maar hier en daar ontbrak dan toch in elk
geval weleens iets van het nodige aplomb.
WENEN (DPA). In Wenen is de Oos
tenrijkse auteur Friedrich Torberg dit
weekeinde op 71-jarige leeftijd overleden
tengevolgde van een vaatziekte. Hij werd
in Wenen geboren doch week bij de komst
van de nazi’s in 1938 uit naar Zwitserland
om na een verdere ballingschap in Spanje
en de VS in 1951 in de Oostenrijkse hoofd
stad terug te keren.
Abonnementsconcert door het Neder
lands Kamerorkest. Dirigent: Kees
Bakels. Solist: Hermann Baumann,
hoorn. Programma: Mozart, Bellini,
Koetsier, Walton. Concertgebouw Am
sterdam, 10 november 1979.
Belafonte’s shows zitten wonderlijk
eenvoudig en haast traditiegetrouw in el
kaar. Voor de pauze vier, vijf ballads, dan
een intermezzo waarin zijn vrouwelijke
alter-ego (al sinds enkele jaren Falumi
Prince, voorheen Miriam Makeba of Letta
Mbulu), vervolgens een duet en dan
Schlusz. Na de koffie volgt dan nog een
dwarsdoorsnede van zijn bekendste suc
cessen als New York City Taxidriver,
Daylight Come en Mathilda. Dat alles met
een gehoorzaan regagerend publiek dat
zich graag overgeeft aan community-sin
ging. Bloemen, buiging, toegift, doek.
Haast elk jaar opnieuw kun je vaststel
len dat Belafonte met dit hapklare amuse
ment in een grote behoefte voorziet. Ik
kan daar op zich weinig bezwaar tegen
hebben, zeker als het vakbekwaam op de
planken wordt gezet en een zekere varia
tie kent. Bovendien heeft Harry altijd een
prima orkest bij zich en vervult al enige
jaren een voortreffelijk zingend dubbel-
kwartet een welkome, centrale rol in het
geheel.
Belafonte’s charisma is bij de uitoefe
ning van zijn beroep ’s mans sprekendste
vijand geworden. Wat hij ook doet, hoe
zeer hij ook de gang van zaken op het
podium vertraagt door familiair het pu
bliek te gaan toespreken of zich te laten
fêteren met bloemen en jenever; het
maakt niet uit en doet niets af aan het
uiteindelijke resultaat. Belafonte is een
ster, hij weet dat, gedraagt zich erna en
wordt door dit adagium in wezen belem
merd. Doordat het publiek bij voorbaat
uit zijn hand eet, wordt hij niet door de
omstandigheden gedwongen er telkens
een schepje boven op te doen.
Het tragische van deze situatie schuilt
niet eens in een status quo (op zich al een
achteruitgang), maar in een afbraak van
zijn talent. Het is tragisch om te zien hoe
gemakzuchtig hij zich moeiteloos
overeind kan houden en toch een hele zaal
kan plezieren. Daarbij zijn zijn ballads
aan het begin van de show nog niet eens
het zwakste onderdeel. Het intermezzo
met de gekunsteld zingende Miss Prince
en de finale met publieksparticipatie wel.
Als amusement werkt het, is het onver
slijtbaar omdat Belafonte voor een groot
publiek de jongensachtige, geassimileer
de, in-keurige neger vertegenwoordigt.
De overige programma-onderdelen, ge
speeld in het gedeelte vóór de pauze van
dit Z-serieconcert, waren al te beluisteren
geweest op het vrijdagse „Informeel uit”-
concert, dat al in onze editie van zaterdag
werd beschreven.
Wat Davis doet met Stravinski’s Symfo
nie in drie delen, is de accentrijkdom die
deze kunst kenmerkt, op romantische wij
ze onderstrepen, waardoor deze muziek
een ongehoorde expressiviteit krijgt.
Merkwaardig dat deze benadering geen
gechargeerd karakter krijgt, zoals bij
voorbeeld wél enigszins het geval is bij
Davis’ pathetische aanpak van de in dit
zelfde programma uitgevoerde Leonore
Il-ouverture van Beethoven.
Nog nooit heeft Stravinski’s muziek zo
romantisch geladen geklonken, terwijl het
specifieke beeld van bijtende ritmen en
transparantie van het lijnenspel onver
valst bleef bestaan. Zo werkten de ritmi
sche hoekigheid en de sensuele kracht van
de instrumentale kleuren even indringend
uit, en werden Apollo en Dyonisis, in
briljant orkestspel en met behoud van het
grootst mogelijke contrast, door Colin Da
vis met elkaar verzoend.
JOHAN VAN KEMPEN
zoveel te meer aandacht vanwege de in
Koetsiers werk getoonde prestaties. Her
mann Baumann jongleert met een super
be techniek en verrast onder meer met
Concert: The Stranglers in Paradi
so. Bezetting: Jean-Jacques Bumel
(bas/zang), Hugh Cornwell (gitaar/
zang), Jet Black (drums) en Dave
Greenfield (toetsen, zang).
Amsterdam, 10 november 1979.
DEN HAAG. Belafonte weer in Nederland. U kent de Amerikaanse zanger-
entertainer ongetwijfeld. Lichtelijk hees stemgeluid, vlotte, niet onknappe verschij
ning, een rappe danser en een showman met gevoel voor humor. De man in kwestie
mag dan op middelbare leeftijd zijn geraakt, de belangstelling voor zijn persoon
kwijnt nog altijd niet.
Kitty Janssen en André van den Heuvel
hebben voor deze nieuwe toneelproduktie
versterking gekregen van Jaap Stobbe,
Hans van der Gragt en Carla Hardy, die
via de theaterschool stage loopt bij dit
groepje. Onder regie van Jules Rooyaards
is het gezelschap tot een wat gemiddelde
voorstelling gekomen.
Barillet en Grédy schrijven
amusementstoneel met een lichte ernstige
ondertoon. Hun stukken, hoewel iets con
ventioneler van toon, lijken op die van
hun Engelse c
llega Alain Asckboum. Al eerder in ons
land gespeelde stukken van deze Fransen:
De Cactusbloem en Veertig Karaats.
In 4 x Verkocht is sprake van wat je een
vierluik zou kunnen noemen. Vier op zich
zelf staande korte stukken, die door hun
thematische inhoud verbonden zijn en één
geheel vormen. Verder is voor elk van de
vier delen de plaats van handeling gelijk:
een parijs appartement in de buurt van de
St MichèL In elk der stukken krijgt de
liefde op een bepaalde manier gestalte.
Maar elke keer falen de personen in hun
opzet, hoezeer ze ook hun best doen, en
blijkt er tussen wens en vervulling een
diepere kloof te liggen dan aanvankelijk
werd aangenomen.
Vooral de eerste twee bedrijven konden
mijn aandacht niet steeds gevangen hou
den. Dat wil niet zeggen dat er geen aardi
ge dingen gebeuren, in deze zeker amu
sante voorstelling. Vooral Janssen en Van
de Heuvel slagen erin de diverse typerin
gen in veel gevallen ook gevoelsmatig
geloofwaardig te maken. Daarbij gaat
mijn bewondering vooral uit naar Kitty
Janssen, niet alleen omdat zij haar ver
schillende rollen met afgewogen stijl rond
maakt, maar vooral doordat zij telkens
een aparte karakteristiek toont.
Een hoogtepunt daarin laat zij zien als
zachtaardige schatrijke rijpere vrouw in
het derde bedrijf. Een lieve tragiek, die
haar als mens aandoénlijk maakt. André
van den Heuvel lijkt zijn aandelen in deze
produktie moeiteloos te leveren. Geen
echte verrassingen, want het is bekend
wat hij kan; ook dat hij eigenlijk méér
kan. De drie gasten kregen in 4 x Ver
kocht elk gelegenheid tot verschillende
typeringen en stelden daarbij niet teleur.
Jules Rooyaards’ regie zorgt meestal
voor een vlot verloop en getuigt van aardi
ge, maar niet te opdringerige vondsten.
Franse sfeer in het decor dat André van
den Heuvel zelf ontwierp, en een vertaling
van Jan Staal die goed in de oren klinkt.
KO VAN LEEUWEN.
AMSTERDAM. Over de samenhang tussen muziek en tijd met name in de 20e
eeuw zullen nog bibliotheken worden vol geschreven. Hoe kan het bestaan dat muziek
onder bepaalde omstandigheden „maatschappelijk” gaat functioneren? Hoe is het
mogelijk dat songs van Dylan en Baez zo grote uitwerking vonden, ook zo aanspraken
tot de verbeelding terwijl dezelfde liederen jaren na dat ondanks het nostalgisch
element vriendelijk, nauwelijks rebellerig klinken?
Zaterdagavond speelde de band weer in
de Amsterdamse rocktempel. Voorzorgs
maatregelen als publieksbeperking
(slechts 800 belangstellenden werden toe
gelaten) moesten „erger” voorkomen. Het
optreden staat van de aanvang aan in het
gekleurde licht van de nostalgie. Neo-
punks dansen de pogo voor het podium,
hopend op een herleving van 1977. Hun
desillusie moet aanzienlijk zijn. The
Stranglers zijn niet in dat jaar blijven
steken. De songs missen een duidelijke
melodielijn, de ritmesectie speelt veel ge
varieerder en in elk werk steekt eigenlijk
de wil om bizarre, artistieke vormen te
creëren.
Op wat oud repertoire na Bring on
the Nubiles, Toiler on the Sea, Hanging
Around, Curfew wordt het optreden
gewijd aan het werk van de recente plaat
The Raven, waar de gekunsteldheid grote
vormen heeft aangenomen. Live open
baart zich dat in een zekere mate van
introvertie; de band is mindér publieksge
richt, meer op zichzelf betrokken. Avon
tuurlijk is de formule, waarin de melodie-
instrumenten (ook Bumel’s bas) meer
ruimte wordt gegund wel, maar lang niet
altijd lonend. Daarvoor overheerst de
koelheid te zeer. Zwarte en witte kleuren,
een gestileerd decor onderstrepen dat,
evenals de belichting, die zeer professio
neel aantoont waar The Stranglers mee
bezig zijn: zelfonderzoek.
JOHN OOMKES
(Van onze kunstredactie)
HAARLEM/VELSEN. Het derde
Noordhollands Filmfestival dat afgelo
pen weekeinde in de Haarlemse Film
schuur en het Velsense Witte Tejater
plaatshad, is qua publieke belangstelling
een overweldigend succes geworden.
Abonnementsconcert Z-serie door
het Concertgebouworkest. Dirigent:
Colin Davis. Programma: Beethoven,
Mozart, Ravel, Stravinski. Concertge
bouw Amsterdam, 11 november 1979.
Tweede VARA-matineeconcert in
de Stravinski-serie. Uitvoerenden: het
Amsterdams Nonet met toegevoegde
instrumentalisten en de sopraan Lu
cia Meeuwsen. Kleine Zaal Concertge
bouw Amsterdam, 10 november 1979.
ir Harry Belafonte: zonder grote inspanning
overeind blijven.
Scène uit 4 x Verkocht met als schilder André van den Heuvel. Midden Kitty Janssen en
daarnaast Hans van der Gragt.
Concert: Harry Belafonte in Con
gresgebouw Den Haag. Vanavond nog
optreden in Carré, Amsterdam (moge
lijk nog enkele plaatsen beschikbaar).
Achtmans orkest en vocaal dubbel-
kwartet onder leiding van Richard
Cummings. Soliste: Falumi Prince.
Den Haag. 11 november 1979.
r
-
