Opwindend sfeertje met mallotige dertigers
Moord op vrijdag
Krisztina de Chatel met minimal dance in Toneelschuur
D’Oude Stadt wil
alleen maar
Muziektheater
Henk Batenburgh boeit
met sterke teksten
„Ik heb er wel rekening
mee gehouden dat ik ooit
zo’n prijs zou winnen”
gaat niet door
Tweede plaat over
Zuidlimburgse
mijnwerkers
Jij ook, of ik alleen verzorgde produktie
Brand tijdens concert
Residentie-Orkest
in Engeland
Cornelis Verhoeven, winnaar P. C. Hooftprijs
door Peter Huysman
13
VRIJDAG
NOVEMBER
1 6
N O O R D H OLLANDS PH1LHARMONISCH ORKEST
1 9 7 9
KUNST
AMSTERDAM. Eigenlijk zou je de eeuwig
heidswaarde van The Kinks - muzikaal-technisch
toch altijd een band geweest die het moest hebben
van in ruwe vorm gegoten, schitterend-puntige
songs - moeten afmeten aan de teksten van zanger-
frontman Ray Davies, een man die je overigens zijn
35 jaren wel afziet. Op leeftijd komen in letterlijke
betekenis is er echter nog steeds niet bij. De in 1964
gevormde Kinks weten nog altijd een energie en
dynamiek op te brengen, waar je paf van staat.
Anders dan vorig jaar, toen de band voor het eerst
sinds jaren weer live van zich deed spreken, is het
nu niet een eenzijdig gokken op het nostalgisch
element, maar komen ook vele nieuwe en goede
songs aan bod.
4
r
1
JOHN OOMKES
Lines boeit in
ontspannen sfeer
(ADVERTENTIE)
(Van onze kunstredactie)
Inmiddels hadden de musici zich met
I
Pure pret, maar weinig
ontroering bij The Kinks
HAARLEM. Via een fraai affiche met blauwe golflijnen van Gielijn Escher lokt
de Stichting Dansgroep Krisztina de Ch&tel ons tot en met zaterdag naar de
Toneelschuur. De voorstelling die ik daar donderdagavond zag blijkt echter maar
weinig relatie met dat affiche te hebben. Het stuk „Lines” in die voorstelling heeft
echter wel interessante kanten. Zo’n tien jaar geleden werd er gepraat over een vorm
van electronische muziek, die het beste omschreven zou kunnen worden als museum-
muziek. Het ging om hele lange stukken, die afgedraaid moesten worden in een ruimte
waar men in en uit kon lopen om er net zo lang te blijven luisteren als het stuk de
aandacht kon vasthouden.
weg, verschillende mensen willen dat wel
maar blijven zich toch zitten ergeren en
krijgen daardoor de lachstuipen of gaan
opmerkingen maken.
Zo boeiend als het deel na de pauze
begint, zo teleurstellend is het deel voor de
pauze. In Variaties op een thema-1 pro
beert Krisztina de Ch&tel geruime tijd via
armseinen iets duidelijk te maken aan
mensen die de betekenis van die armsei
nen niet kennen. „Afwijkend” laat inder
daad drie danseressen zien in van elkaar
afwijkende koele structuren, die op een
hun instrumenten in veiligheid gebracht
op straat.
De brand was door snel optreden van de
brandweer spoedig bedwongen en na an
derhalf uur kon het tweede deel van het
concert aanvangen.
Dans. Dansgroep Krisztina de Cha
tel. Afwijkend van K. de Ch&tel voor 3
danseressen, muziek I. Xenakis. Aan
Jou van en voor José Way, muziek
Georg Zamjïr. Variaties op een thema
1 voor K. de Ch&tel en Lines voor 5
danseressen, beide van K. de Ch&tel
met muziek van Philip Glass. Premiè
re 15 november 1979, Haarlem, Toneel
schuur. (Vanavond en zaterdagavond
wordt dit dansprogramma in de To
neelschuur herhaald.)
Het Residentie-Orkest is een „gouden
doos” toegekend voor het platenproject
„400 jaar Nederlandse muziek” die het ter
gelegenheid van zijn 75-jarig bestaan pro
duceerde. De gouden doos zal 24 novem
ber op het jubileumconcert worden uitge
reikt.
(foto Lex
van Rossen)
Het is reeds de tweede plaat binnen drie
jaar met liedjes over de avontuurlijke en
gevaarlijke arbeid die vele duizenden ja
renlang meters onder de Zuidlimburgse
grond hebben verricht.
Beide elpees bevatten liedjes als Ode
aan de „Koempels” die geschreven zijn in
de taal van de mijnwerkers door journa
list Jan Hendriks. Ze zijn op muziek gezet
door Jean Innemee en worden gebracht
door de Limburgse groep' Carboon. De
nieuwe mijnwerkerselpee en wat Car
boon betreft ook de laatste over dit thema
draagt als titel De Laatste mijnwerker
dooft zijn lamp, en bevat tien liedjes over
toestanden in het vroegere mijnbedrijf.
Scène uit Lines van Dansgroep Krisztina
de Chatel.
KARIN LECHNER, DANIËL WAYENBERG-piano
EMMY VERHEY-viool
abonnement 3 concerten 24,(a.i.) c.j.p. geldig. Losse kaart 12,(a.i.)
Kinderen tot 1.2 jaar onder begeleiding van volwassene(n); abonnement
3 concerten 6,Losse kaart f 3,
Kaartverkoop en plaatsbespreker: aan de kassa van het Concertgebouw, Lange
Begijnestraat 13, Haarlem van 10-15 uur; telefonisch 32 09 94 van 12-15 uur
dirigent: JERZY KATLEWICZ
SEIZOEN 1979-1980
SERIE Z
Het tweede deel van het programma
vind ik in z’n geheel aanmerkelijk sterker
dan het eerste. Misschien komt dat wel
door het te vreed uitgesponnen nummer
De nieuwe Nederlandse speelfilm, dat te
gen de pauze aan ligt en op de duur
vervelend wordt.
In z’n geheel genomen is Jij ook, of ik
alleen een heel aangenaam programma
waarin Batenburgh de mogelijkheden
van zijn talent laat zien en nergens irritant
wordt. Hij wordt bijgestaan door een trio
begaafde muzikanten dat de muziek, die
ook al voor groot deel van Batenburgh
zelf is, sprititueel tot leven brengt. Thom
Jansen aan de piano, Toon Vieijra ver
scheidene gitaren, en Esther Strumphler
(speelt ook o.a. in het Haarlems Blazers
Ensemble) diverse fluiten en saxofoon,
vormen samen een prettig klinkend mini-
orkestje.
De hele produktie ziet er zeer verzorgd
uit, met een fraaie belichting en beheerst
gebruikte geluidsinstallatie.
KO VAN LEEUWEN
AMSTERDAM (ANP). Staatssecre
taris Koning van Binnenlandse Zaken
moet bevestigen dat het rijk alleen wil
meebetalen aan een combinatie stadhuis
muziektheater aan het Amsterdamse Wa-
terlooplein. Dit vraagt het Amsterdamse
wijkcentrum d’Oude Stadt in een brief
aan de staatssecretaris.
AMSTERDAM. Toneelgroep Cen
trum heeft om artistieke reden besloten
de voorstelling van Moord op Vrijdag,
van Benjamin M. Kuras, niet uit te bren
gen. Het gaat hier om voorstellingen in
Amsterdam, Utrecht en op 28 november
in de Haarlemse Toneelschuur.
Een voorstelling van Moord op Vrijdag
die op 12 december in Haarlem zou ko
men wordt nu vervangen door een her
opvoering van Keefman.
gegeven moment, parallel aan de muziek
van Xenakis, in een cluster op elkaar
botsen om daarna weer naac hun oor
spronkelijke plaatsen terug te gaan, een
fraai, nogal hoekig vormenspel, maar
meer ook niet. Dankzij „Lines”, toch een
interessante ontwikkeling sinds Voltage
control 1 en 2.
CONRAD VAN DE WEETERING
Het Residentie Orkest geeft dezer dagen
de laatste paar concerten op zijn Britse
tournee. Overal speelt men voor uitver
kochte zalen. De Britse pers is vol lof voor
„The Hague Philharmonic Orchestra”, al
dus een woordvoerder van het R.O.
MEERSSEN (ANP). Oud-mijnwer-
kers die in het vormingscentrum De
Klinkenberg in het Zuidlimburgse
Meerssen regelmatig deelnemen aan ge-
spreksgroepenwerk hebben deze week de
eerste exemplaren van een elpee gewijd
aan het vroegere mijnwerkersbestaan in
ontvangst mogen nemen.
Minimal music zou onder deze categorie
van muziek kunnen vallen en het soort
minimal dance dat Krisztina de Ch&tel
ons in Lines voorzet zeker ook. Vijf danse
ressen vormen binnen een vierkant, om
sloten door zestien staande neonbuizen
(van Jan van Munster), mathematische
figuren. Door het zich verplaatsen via
vier, steeds weer herhaalde pasjes, staan
ze nu eens op een rechte lijn, dan weer in
een driehoek en dan weer in een diago
naal. Hierdoor wordt het een soort Tan
gram ballet, u weet wel, dat spel waar men
met behulp van driehoekjes, vierkantjes
en rechthoekjes allerlei figuren kan con
strueren. De uiterst simpele passenstruc
tuur sluit perfect aan bij de voortdurende
herhaling van hetzelfde korte orgelmo-
tiefte van Philip Glass. Door het gedrag
van de danseressen ontstaat er een zeer
ontspannen sfeer op het toneel maar door
het ontwikkelen van al die patronen
wordt het geheel toch merkwaardig boei-
end- Tegen de tijd, dat de componist met
zijn herhalingen ophoudt is het thema
tisch materiaal voor de dans echter ook
tot op het bot afgekloven, maar dan blij
ven de vijf danseressen toch nog een
kwartier lang hun zelfde patronen herha
len. Op dat moment zou men de tentoon
stelling moeten verlaten maar dat hebben
we nog niet geleerd, slechts één man gaat
Concert: The Kinks in Concertge
bouw Amsterdam. Vanavond nog op
treden in Muziekcentrum Vredenburg
te Utrecht (eveneens uitverkocht). Be
zetting: Ray Davies (zang, ritmegi-
taar), Dave Davies (gitaar), Mick Avo-
ry (drums), Jim Rodford (bas). Toege
voegde musici: lan Gibbons (keybo
ards) en Nick Dewell (sax, percussie).
Amsterdam, 15 november 197f>
HAARLEM. Henk Batenburgh, nu 29 jaar, is iemand die de Kleinkunstakademie
gevolgd heeft, al heel lang gitaar speelt en lange tijd verbonden was aan Poezie
Hardop. Maar hij had net zo goed toneelspeler kunnen zijn. In zijn eigen theaterpro
gramma Jij ook, of ik alleen zet Batenburgh zijn onmiskenbaar talent in op een
vrijwel universele manier. Hij zingt, acteert een beetje, doet conférence-achtige
teksten, sketches, mime-bewegingen en laat tal van typetjes zien. Niet om de
typeringen zelf, maar veeleer om wat er in de onderhavige karakters steekt. En hij
doet dat allemaal op een heel onderhoudende manier.
weemoed, maar niet voor momenten van ontroering, een kant die
Davies óók tekent. Eigenlijk alleen in Celluloid Heroes
waarin hij beschrijft hoe zeer succes en mislukking hand in hand
gaan, pinken we even een traantje weg. Voor het overige is het
ontspannen genieten, je ergeren (bij voorbeeld aan het aan
Satisfaction van de Stones ontleende schema van Catch Me now
I’m falling) en je verbazen (over een verrassende saxsolo in A
Gallon of Gas van een sessiekracht die slechts weinigen al
hadden ontwaard).
Jij ook, of ik allen is een titel die gebo
ren lijkt te zijn vanuit de onzekerheden
van je kinderjaren. Dingen die je als kind
meemaakte, persoonlijke belevenissen en
eigenschappen waarvan je in eerste in
stantie meende dat niemand anders met
zulk merkwaardigs behept was maar
waarvan je toch verwonderd maar opge
lucht ontdekte dat je de enige niet was.
Dat laat hij vooral zien aan het begin van
zijn programma, dat ontstaat vanuit een
soort geboorte.
Henk Batenburgh is een sympathieke
theaterpersoonlijkheid. Hij treedt be
heerst op, heeft een aangenaam klinkende
stem en zingt goed. Zijn teksten koos hij
voor een niet onbelangrijk deel uit be
staande literatuur, maar hij maakte er
ook veel zelf. En die laatste zijn zeker niet
de minste. Om er drie opvolgende in zijn
programma te noemen: Erine, Emancipa
tie en Amsterdam zijn in het tweede ge
deelte van zijn optreden van een bijzonder
sterke inhoud. Emancipatie is een sketch
die gevaarlijk dicht op de rand van de
banaliteit ligt, maar zoals nu gepresen
teerd uitstekend overkomt. Prachtig is
ook Als ik zacht voor je was, eveneens
eigen tekst. Bijzonder komisch werkt het
nummer Je bent nooit zo verliefd als je
wel denkt. Daarin geeft Batenburg een
komische bloemlezing en gebruikt hij
tekstdelen van Leautaud, Lodeizen, Sha
kespeare, Karei en de Elegast en een reis-
folder. Een knap uitgespeelde collage.
MIDDLESBOROUGH (ANP). Het
Residentie-Orkest, op tournee in Enge
land, heeft donderdagavond moeten
vluchten voor een brand in een concert
zaal. Tijdens de pauze van een concert te
Middlesborough brak door onbekende
oorzaak plotseling hevige brand uit in de
concertzaaL Hoewel de alarmbellen on
middellijk in werking werden gesteld,
bleef het publiek rustig in de foyers om
dat het dacht dat het de pauzebel was.
Ray Davies: maakt
tweeslachtige
positie van 15
jaar oude groep
voor publiek
duidelijk.
In Low Budget heet het in Ray’s ironische tijdsblik dat „We
just gotta learn to economise” (wij moeten leren zuinig te zijn) en
in A Gallon of Gas komen prachtige regels voor over het in
duigen vallen van een welvaartsideaal. „I’ve been waiting for
years to buy a Cadillac” (jarenlang heb ik erop gewacht om een
Cadillac te kunnen kopen), en dan gaat zoiets niet door omdat we
merken dat we ons niet eens meer een paar liter benzine kunnen
veroorloven. Die ondertoon van typische Davies-humor kruidt
veel Kinks-songs en maakt de groep tot een lichtend voorbeeld
voor andere.
Helaas is het tijdens deze tweede jeugd van een vriendelijk,
maar volkomen mallotig stelletje dertigers zo dat de nadruk bij
het presenteren van de eigen songs teveel wordt gericht op het
opwindende karakter ervan. Davies schept al vanaf de eerste
momenten een sfeer die de grote zaal van het Concertgebouw in
lichterlaaie lijkt te zetten.
Vanaf de eerste klanken van Sleepwalker, met een daarin
verpakte korte versie van Tired of Waiting, komt er een commu
nicatie met het publiek tot stand die Davies en consorten
voortdurend alert houdt. Bassist Jim Rodford (ex-Argent) wipt
als een kobold op de maat van de muziek mee, drummer Mick
Avory ziet de ernst van zijn taak meer dan ooit en Ray’s broer
Dave, ach, Dave bouwt een act waarbij we moeten geloven dat
hij zijn gitaar speels onder controle houdt, zodat je angstig zit op
te letten of hij de volgende overgang wel doorkomt.
D&t genoeglijke, knusse karakter van The Kinks is gebleven,
dus. Vroeger had je altijd al het idee dat je hun songs na drie
dagen oefenen kon naspelen, en dat is nu niet anders. Till the
End of the Day, Where have all the Good Times Gone, Lola (dat
wordt dus een meezinger); het zijn liedjes waarmee ik ben
opgegroeid en die dus een hele bijzondere waarde hebben. Als
dat oude materiaal in een atmosfeer van pure pret en hilariteit -
omdat Ray Davies zijn keurige uiterlijk in enkele tellen weet
teniet te doen door zijn overhemd onder zijn kolbertjasje te laten
uithangen - wordt gepresenteerd, dan kan zo’n concert niet meer
stuk.
De sterkste ogenblikken van het optreden vallen in het midden
van de set op te tekenen als Davies muziek kiest die om
onbegrijpelijke redenen niet zo algemeen verbreid is als zijn
oude werk. Rock Roll Fantasy van het Misfits-album heeft een
dubbele bodem die haarscherp overkomt bij het gehoor. Als Ray
zich afvraagt: Isn’t it strange, we’ll never change” (’t Is merk
waardig maar we blijven onszelf), maar daar meteen bij aante
kent dat hij geen „Rock Roll Fantasy” wenst te worden, krijgt
hij open doekjes van het dankbare publiek. Het is alsof precies
begrepen wordt in welke ambivalente positie een vijftienjaar
oude band zich bevindt.
Een onstuimig concert dus, waarin plaats is voor een zekere
Voor het combinatiegebouw is een rijks-
bijdrage van 230 miljoen gulden toege
zegd. Volgende week beslist de gemeente
raad hoogstwaarschijnlijk in positieve zin
over de bouw, waarmee volgens de huidi
ge schatting ruim 300 miljoen gulden is
gemoeid.
Het wijkcentrum vindt dat de raad be
sluit zonder goede voorbereiding en zon
der te hebben gezorgd voor een behoorlij
ke inspraak, waarbij ook alternatieven
naar voren kunnen komen. De gemeente
vertelt vast te zitten aan het huidige plan,
omdat het rijk geen alternatief wil bijfi
nancieren, zo schrijft d’Oude Stadt.
Het wijkcentrum wil op het Waterloo-
plein alleen een muziektheater gecombi
neerd met de befaamde markt en wonin
gen. De krap behuisde Amsterdamse se-
cretarie-ambtenaren kunnen dan wel ver
huizen naar nu leegstaande kantoren.
Deze visie werd ook verkondigd door de
buurtbewoners en organisaties die don
derdagmiddag spraken op de eerste dag
van de hoorzitting over het plan. De critici
noemden het combinatiegebouw een
„monstrum” en een „wansmakelijk ge
heel”, vooral wegens de grote kantoorge
bouwen voor de stadhuisambtenaren. De
toekomstige gebruikers (ambtenaren, the
atermensen) pleitten voor een 'spoedige
bouw. Hetzelfde deed de FNV.
werk betrekkelijk ontoegankelijk door
de wijze waarop hij de zaken bespreekt.
„Veel mensen vinden mijn werk moei
lijk. Ik vind dat niet. Het vergt wat
inspanning om er door te komen. En de
stukken die ik schrijf, zijn ook niet zo
populair. Het is mogelijk dat dit veroor
zaakt wordt door het feit dat ze weinig
houvast bieden. De lezer krijgt zelden of
nooit een conclusie aangereikt. Een es
say is „een poging” niet „een resultaat”.
Ik heb het gevoel dat de mensen wel eens
denken: al die moeite doen, en dan
wordt me de weg nóg niet gewezen.
Welnu, dat klopt. Ik draag geen oplossin
gen aan”.
Verhoeven heeft een lichtelijk Vlaam
se tongval. „O ja, klink ik zo zuidelijk? Ik
ben in Udenhout, bij Tilburg geboren.
Een echte Brabander. Dat ik na Van
Duinkerken de tweede Brabander ben
die de staatsprijs krijg, vind ik aardig. Ik
ben benieuwd wanneer ze gaan uitreke
nen, hoeveel Drenthenaren de prijs al
hebben gekregen”.
„De schaduw van een haar”, een ver
handeling over de antieke literatuur, is
zijn laatste werk en dit jaar verschenen
(bij Ambo, Baam). Het is echter niet
meegeteld bij de beoordeling door de
jury, die de minister van CRM adviseert,
omdat hij de P. C. Hooftprijs voor 1978
heeft gekregen. Het klopt dan ook dat de
jury „Folteren om bestwil” (in 1978 ge
publiceerd) Verhoevens laatste boek
noemt.
Cornelis Verhoeven vindt het combi
neren van schrijven en lesgeven (klassie
ke talen aan het Jeroen Bosch College in
Den Bosch) niet gemakkelijk. Toch weet
hij niet of hij het leraarschap zou kun
nen missen. „Les geven is een prettig
vak”. Hij heeft geen voorkeur voor be
paalde Nederlandse auteurs. Wél - uiter
aard - voor de grote klassieke filosofen.
„Die kun je op elke bladzij openslaan,
die boeien altijd”.
Hij noemt zichzelf „doodverlegen”.
Daarom ziet hij ontzettend op tegen de
uitreikingsplechtigheid, waarvan de da
tum overigens nog niet vaststaat. „Een
vreselijk ritueel. Maar ik zal me er niet
aan onttrekken”.
Voorstelling: Jij ook, of ik alleen.
Muzikaal theaterprogramma door
Henk Batenburgh. Regie Robert
Broekhuis. Teksten en muziek Henk
Batenburgh, met gebruikmaking van
tekstdelen van Jan Hanlo, Visser,
Shakespeare, Leautaud, Van Ostay-
en, Van Kooten e.a. Muzikale begelei
ding Thom Jansen, piano. Toon Vieij
ra, gitaren, Esther Strumphler, sax en
fluit. Première 15 november, Toneel
schuur, Haarlem.
Concertgebouw Haarlem 14.30 uur
eerste concert op 25 november a.s.
3 concerten op zondagmiddagen
25 november, 27 januari, 23 maart
gactdirigent: JAN STULEN
solisten IL"...'” - -
DEN HAAG. „Er zijn niet zo heel veel essayisten. Daarom heb ik er wel
rekening mee gehouden dat ik ooit zo’n prijs zou kunnen krijgen. Niettemin was
het een verrassing toen ik hoorde dat mij deze onderscheiding was toegekend. Een
enorme bevestiging van wat je al vermoedt, namelijk dat je geen onbelangrijke
dingen schrijft”.
Het telefonisch stemgeluid van de
kersverse P. C. Hooftprijs-winnaar, le
raar klassieke talen en cultuurfilosoof
dr. Cornelis Verhoeven, klinkt wat mat.
Juist nu hem in hoog tempo gelukwen
sen bereiken en de 51-jarige Brabander
plotseling middelpunt is geworden van
op informatie azende journalisten, is hij
aan het ziekbed gekluisterd. Een lichte
voedselvergiftiging waarschijnlijk:
koorts. Dat komt slecht uit.
Desondanks wil hij best kwijt dat hij
„erg blij” is met de staatsprijs. Hij acht
het belangrijk dat op deze manier de
plaats van het essay in de Nederlandse
literatuur wordt gehonoreerd. Om de
drie jaar gaat de prijs naar een „be
schouwend proza”-auteur. Het is ook
prettig dat het een onderscheiding is
voor zijn gehele oeuvre en niet voor één
of enkele bijdragen. „Cultuurfilosoof,
ja, als het departement van CRM mij zo
noemt, dat is inderdaad vaag genoeg om
juist te zijn.
Veihoeven noemt als grobt voordeel
van het essay de grote vrijheid die het de
schrijver biedt. „Ik kan er mijn denk
beelden in kwijt op een wijze, die mij het
meest ligt. Ik geef er de voorkeur aan in
de mij toegewezen ruimte één gegeven te
bespreken. Dat kan gaan over rouw,
verdriet. Het essay geeft je, ook qua
vormgeving, de gelegenheid associatief
te denken. Dat wil zeggen dat het essay
je van de verplichting van een strikt
logische gedachtengang ontslaat en je de
vrijheid geeft zijwegen te bewandelen,
wat niet mogelijk is als je louter weten
schappelijk bezig bent. Ja, het zijn altijd
cultuurfilosofische beschouwingen. Bij
voorbeeld over democratisering - de lof
van de ondeskundigheid - of over de
lauwheid - de temperatuur van het le
ven. Ik heb nu iets méér, maar 37 graden
als gemiddelde menselijke lichaams
warmte, dat is een lauw, maar vitaal
element”.
De onderwerpen die Verhoeven be
handelt, zijn niet erg alledaags. In ieder
geval is voor een groter publiek zijn
