Plakaat van Verlatinge
in facsimile herdrukt
De oorzaak zoeken van
hyperventilatie
Wanue ^>tatc sentrart
n
STAATSUITGEVERIJ: EEN
BEWERKELIJK BUITENBEENTJE
I
I
door Kees Tops
Complex fonds
NATUURLIJKE REACTIE OP DREIGEND GEVAAR
DdtiDc gïjeDntcetDe /ÜcöcnanDen:
Belangrijk
Profilering
„Uw borst”
Concurrentiepositie?
Openheid
PL ACC AERT
en
ld-
Tot Leyden,
>or
en
ïk-
)S-
ns
de
ns
ic-
ns
we
fei
len
g
Of het nu een telefoonboek is, een paspoort, een rijbewijs, of slechts een
staatslot iedere Nederlander heeft wel drukwerk in huis dat afkomstig is
van het Staatsdrukkerij- en Uitgeverijbedrijf in Den Haag. De uitgeverijsector
daarvan, die opereert onder de naam Staatsuitgeverij, neemt een bijzonder
plaats in in de Nederlandse uitgeverswereld. Over het werken in zo’n
uitzonderingspositie spraken we met de heer H. van Haaren, directeur van
deStaatsuitgeverij.
Binnen de kring van de bijna vijfhonderd
uitgeverijen die ons land rijk is, is de
Staatsuitgeverij stellig een buitenbeentje. Als
onderdeel van het Staatsdrukkerij- en
Uitgeverijbedrijf (SDUB) heeft zij immers
primair tot taak, de officiële publicaties van de
overheid onder de burgerij te verspreiden.
Daarnaast brengt de Staatsuitgeverij weliswaar
vele n/et-officiële publikaties op de markt, zoals
boeken met een algemeen informatief karakter,
maar ook op dit terrein onderscheidt ze zich van
de „gewone” uitgeverij, doordat de overheid
haar enige auteur is.
1
BYDEN WELCKEN, MIDTS
I ‘«-ï'
iki-
De overheid
ScXVTA-
U INI.
als auteur
e te
n
en
ile
rd-
d de
157
Handelingen der Staten-Generaal (de
Kamerverslagen).
De inbreng van de Staatsuitgeverij in deze uitgaven
blijft beperkt tot ordening, typografische
vormgeving en exploitatie, daar het nu eenmaal om
pulicaties gaat waarvan de tekst letterlijk moet
worden weergegeven.
Dat fonds bestaat uit uitgaven, die een informatief,
wetenschappelijk of cultureel karakter gemeen
Staatsuitgeverij: „Landendocumentatie” een serie
boekjes met per land gegevens ten behoeve van
handel en industrie, wetenschappelijk onderzoek
en onderwijs, samengesteld door het Koninklijk
Instituut voor de Tropen; het Nederlands theater-
Om tien uur die morgen voelde ik me
weer kiplekker.
Hyperventileren is te snel en te vlug
ademen. Het is een natuurlijke reactie op
dreigend gevaar. Dit vormt een probleem
voor de moderne mens, omdat de extra
ingeademde lucht niet gebruikt wordt om
het gevaar lijfelijk te ontvluchten of aan
te vallen. Want vandaag de dag is het
gevaar meestal in subtiele psychologische
vormen verpakt.
Het opnemen van extra zuurstof heeft
als gevolg een tekort aan koolzuurgas. Dat
signaleert het begin van de problemen.
Hartkloppingen, slapeloosheid, duizelig
heid, trillingen, kortademigheid, diarree.
Noem maar op.
Marion Bloem en Ivan Wolffers, beiden
journalisten gespecialiseerd in medische
zaken, brachten recentelijk mensen bij-
Een sterk uiteenlopend aanbod. Van Haaren:
„Onze auteur, de staat, is zeer complex, waardoor
ook ons fonds complex is, dus een grote diversiteit
kent. Sommige publicaties behoeven trouwens niet
dirèct uit kringen van de overheid te komen, maar
kunnen ook afkomstig zijn van (en gericht zijn op)
instanties die door de overheid worden
gesubsidieerd. Zo al met al is er binnen de overheid
een grote kennis aanwezig, waaruit wij kunnen
putten”.
worden geconfronteerd met dreigend ge
vaar. Komen de klachten regelmatig terug
dan is het mogelijk dat bijvoorbeeld hart
kloppingen het gevolg zijn van hyperven
tileren. De enige echte oplossing is dan om
het gevaar uit de weg te werken. En dat is
iets wat iedereen persoonlijk moet doen.
Ter gelegenheid van de 400-jarige binding van de
Staatsdrukkerij met de Staten-Generaal heeft de
Staatsuitgeverij een belangrijk staatsstuk uit de
vaderlandse geschiedenis in facsimile uitgegeven:
het Plakkaat van Verlatinge, waarin in 1581 Philips II
werd afgezworen.
Philips II, koning van Spanje en zoon van keizer
Karel V, had In 1555 het bestuur over de
Nederlanden aanvaard, maar bezat volgens de
gewestelijke staten slechts een door hèn
gedelegeerde soevereiniteit. Daardoor kon hij direct
aan de dijk worden gezet als hij in strijd met de
rechten en vrijheden van de gewesten handelde.
In het Plakkaat van Verlatinge nu wordt Philips II
door de Staten-Generaal der Nederlanden officieel
van zijn landsheerlijkheid vervallen verklaard. Het
Plakkaat bevat tevens een uitgebreide opgaaf van
redenen waarom hij de rechten op de Nederlanden
had verspeeld.
Volgens cijfers van de Koninklijke Nederlandse
Uitgeversbond (KNUB) heeft er al sinds enige jaren
De Amerikaanse dr. F. M. Houston, die
dit doe-het-zelfsysteem al vele jaren pro
pageert, geeft in „De genezende krachten
van acupressuur” een korte, maar rijk
geïllustreerde uitleg van het systeem en
hoe men het toe kan passen.
BRIGITTE SPRENGER
De tendens van „zelf-genezing” neemt
steeds meer toe, mede door een groeiende
bewustzijn en mede door de steeds ver
warrender structuur van de moderne ge
neeskunde. Met de principes van acu
punctuur, is de „zelf-geneeskundige” me
thode acupressuur binnengekomen. In
plaats van naalden, worden de vingers
gebruikt op de diverse acupunten, die
betrekking hebben op verschillende li
chaamsdelen. Wanneer de stoornis gecon
stateerd is, wordt de drukpuntmassage op
het juiste acupunctuurpunt aangepast.
Behalve de herdruk in facsimile bevat de
jubileumuitgave van de Staatsuitgeverij een
transcriptie, een vertaling in modern Nederlands en
een lijvige historische beschouwing door dr. M. E. H.
N. Mout.
De eerste (luxueuze) editie van duizend
exemplaren is inmiddels door de Staatsuitgeverij als
geschenk verspreid onder de leden van het
koningshuis en de Staten-Generaal en andere
begunstigden.
Dezer dagen verschijnt de handelseditie van het
Plakkaat, die zij het eenvoudiger uitgevoerd uit
precies dezelfde onderdelen bestaat. Het historisch
document is voor 25 gulden te koop bij de winkels
van de Staatsuitgeverij in Den Haag (Christoffel
Plantijnstraat en Binnenhof) en bij die
boekhandelaren, die de uitgaven van de
Staatsuitgeverij gewoonlijk in voorraad hebben.
De Staatsuitgeverij mag dan nog nauwelijks in dag
en weekbladen adverteren, het brede publiek kan
in een (beperkt) aantal boekwinkels, verspreid over
het land, kennismaken met haar uitgaven.
Van Haaren: „Wij hebben met die boekhandels,
zowel wetenschappelijke als algemene, de afspraak
gemaakt, dat zij onze uitgaven in huis hebben met
het recht van retour, dat uiteraard gebonden is aan
een bepaalde periode. In onze uitgaven wordt veel
van de inzichten van de regering zichtbaar en het is
belangrijk dat dat wordt verspreid. Trouwens, elke
boekhandel bestelt bepaalde boeken bij ons. Denkt
u maar aan de serie van De Jong".
Om nog even op uw uitzonderingspositie ten
opzichte van de andere uitgeverijen terug te
komen, in hoeverre kunt u, als directeur van de
Staatsuitgeverij nu nog een stempel drukken op
uw fonds? De meeste uitgeverijen hebben een
bepaalde signatuur, maar u bent gebonden aan de
overheid.
Daar lag ik onder de dekens, samen met
11 mijn schuldgevoel. Jeremy had me toch
j eerst gevraagd. Ja maar, verdedigde ik
mezelf, ik had hem niets beloofd. Je bent
een gemeen wichtLangzamerhand
voelde ik me niet meer zo lekker. Een
beetje koortsachtig eigenlijk. Een uurtje
later vond mijn moeder me in een zweet
bad. Ik moest thuisblijven.
hebben Een greep uit de najaarsaanbieding van de
Ik herinner me het nog goed die dag toen ik zo vroeg wakker werd dat de vogels
nog bij Klaas Vaak op bezoek waren. Ik was dertien jaar oud en een verraadster.
De komende zaterdag zou het schoolbal worden gehouden en een jongen met
J kastanjebruine ogen, op wie ik stapelverliefd was, zou mij vergezellen. Dat was die
dag ervogr besloten. Maar vandaag zou ik mijn klasgenoot Jeremy, die pukkels had
j en als geschikt" was geclassificeerd door mijn vader, moeten vertellen dat ik niet
met hem mee zou gaan. En hij had me twee dagen geleden al gevraagd.
jaren zo’n mooie, uit het Latijn afkomsti
ge naam is gekomen.
een, die soms al jaren problemen hadden
ten gevolge van hyperventileren. De resul
taten die de groepsbesprekingen oplever
den en heel wat achtergrondinformatie
hebben zij bijeengebracht in een paper-
back-boek.
en televisiejaarboek 1978-’79; „Schrijfwijzer” een
handboek voor duidelijk taalgebruik, door drs. Jan
Renkema; „Woordblind” een populaire versie van
een proefschrift van dr. Christine Kuipers over
deze ook bij volwassenen veel voorkomende
stoornis; deel 9 van „Het Koninkrijk der
Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog”, door dr.
L. de Jong; en verder boeken over Nederlands
zilver, planten, postzegels, het Van Abbemuseum
en de Nederlandse Grenadiers en Jagers.
naam bleef gehandhaafd tot de Tweede
I Wereldoorlog, waarna de huidige naam werd
I ingevoerd.
J Tot de officiële uitgaven van de Staatsuitgeverij
t behoren de Nederlandse Staatscourant (de officiële
1 krant van ons land), het Staatsblad (waarin de
wetsteksten worden gepubliceerd), de
Kamerstukken (nota’s, wetsontwerpen) en de
TT 3-1 J O4-„4 1
een duidelijke verschuiving plaats in het
koopbedrag van de lezer ten gunste van
informatieve boeken. In 1974 werd de totale afzet
van boeken in geld uitgedrukt nog gelijk verdeeld
tussen fiction (romans, poëzie, belletrie, e.d.) en
non-fiction (informatieve boeken, plaatwerken
e.d.), vorig jaar „won” de informatieve sector al met
54 tegen 46 percent.
Van Haaren: „Dat kunnen wij goed merken. Als
uitgeverij van uitsluitend informatieve boeken
groeien wij gestaag. Onze reële omzetstijging per
jaar bedraagt ongeveer tien percent. Ik wil niet
zeggen dat die groei speciaal de verdienste van de
Staatsuitgeverij is, hoor. Als oorzaken zie ik die
groeiende behoefte aan informatie en de
openbaarheid van bestuur. We zitten in een sector
waar de groei verklaarbaar is. Zo neemt de oplage
van de Staatscourant al sinds acht jaar met zeven a
acht percent per jaar toe”.
„Als onderdeel van een staatsbedrijf zijn wij
natuurlijk inderdaad een buitenbeentje”, zegt
directeur H. van Haaren. „Wij zijn immers ontstaan
doordat wat de staat verplicht is te laten drukken,
domweg ook verspreid moet worden, te koop moet
zijn. Zo is onze uitgeverijsector min of meer
automatisch voortgekomen uit de drukkerijsector,
dus uit de Staats-, vroeger de Landsdrukkerij”.
De geschiedenis van de Staatsdrukkerij gaat
I precies vierhonderd jaar terug, tot 1579, het jaar
waarin de Antwerpse drukker Willem Silvius zich
in de Noordelijke Nederlanden vestigde om de
eerste officiële landsdrukker van de Staten van
Holland te worden. De eigenlijke ontwikkeling naar
r een staatsdrukkerij begon tussen 1669 en 1796 met
I het geslacht Scheltus: de landsdrukker zetelde
jvoortaan op het Binnenhof, drukte niet meer voor
I particulieren (Silvius was tevens boekverkoper) en
het gehele personeel legde de eed af. Na de laatste
Scheltus was er achtereenvolgens sprake van een
nationale en een koninklijke staatsdrukkerij en
(sinds 1814) een Algemene Landsdrukkerij. Deze
Het komt bij de meeste mensen wel eens
voor, zoiets. Soms een keer in het leven,
soms met angstaanjagende regelmaat. En
het ligt niet altijd zo duidelijk. Wat er zich
in mijn lichaam afspeelde die morgen was
het simpele gevolg van hyperventileren.
Iets dat mens en dier al sinds hun bestaan
doen, maar waarvoor pas in de laatste
De vrouwelijke borst, een lichaamsdeel
dat altijd veel aandacht trekt op verschil
lende niveaus, is het onderwerp van een
kort, zakelijk boekje van Edith Risch. Het
gaat hier hoofdzakelijk om de verzorging
van de borst in verband met schoonheid,
moederschap en kankerbestrijding.
Risch, die al meerdere jaren cursussen
geeft over dit onderwerp, behandelt in
ongeveer 50 pagina’s bijna net zoveel fa
cetten. Zaken zoals borstgymnastiek, voe
ding, borstmassage, bustehouders, kan-
kerconstatering, plastische chirurgie,
borstvoeding en wondjes aan de borst, die
vaak apart in tijdschriften worden be
sproken, worden hier netjes onder één
dak gepresenteerd. Het is hoofdzakelijk
een oriëntatieboek, waarin meer diep
gaande uitleg niet aan bod komt.
In hoeverre is er bij de Staatsuitgeverij nu sprake
van een concurrentiepositie ten opzichte van de
gewone uitgeverijen?
Van Haaren: „Wij hebben niet echt een
concurrentiepositie, omdat we op een geheel ander
terrein dan dat van de anderen opereren. Wij
kunnen niet zeggen: morgen gaan we boeken
uitgeven van particulieren. Dat is statutair
vastgelegd, en we willen het trouwens ook niet.
Kijk, wij hebben wel eens een uitgave die zeer
succesvol is. Dat roept dan bij sommige uitgevers
de vraag op: waarom komen zij daarmee? Maar wij
kunnen niet onze eigen bestsellers genereren; we
kunnen hoogstens zorgen dat we hoge
verkoopcijfers halen. We moeten commercieel
exploiteren; de gemeenschap is tenslotte onze
aandeelhouder.
„De serie van De Jong is natuurlijk een bestseller
en uit een oogpunt van concurrentie een
grensgeval: u weet dat de wetenschappelijke
uitgave ergens anders wordt uitgegeven. Maar de
Staatsuitgeverij zou zich oneigenlijk gedragen,
zodra ze een terrein zou betreden waar zij qua
opdracht niet thuishoort. Trouwens, over
concurreren gesproken, wij zijn maar een kleintje
hoor. Ons aandeel op de boekenmarkt is relatief
klein: een paar percent. Inclusief de officiële
uitgaven brengen we per jaar zo’n vijfhonderd
titels op de markt. Daar zitten dus ook
jaarverslagen en rapporten bij, waarvan een
aantal in zeer kleine oplagen. Het is een
bewerkelijk fonds, dat wel.”
Van Haaren: „Ja, een signatuur in de zin van een
scherpe profilering hebben wij natuurlijk niet. Wij
hebben een wezenlijk andere opdracht. Dat neemt
niet weg, dat we binnen die opdracht wèl een zekere
profilering kunnen aanbrengen. Ik bedoel, binnen
het enorme pakket van overheidsinformatie heb je
al die verschillende sectoren: cultuur, sociale
zaken, economie, milieu, maatschappelijke
ontwikkelingen; die kunnen wij in een gerichte
vorm bij elkaar brengen. Wij kunnen er verband in
brengen”.
In die zin bent u ook wel een echte uitgever?
„Ik bèn geen uitgever. Ik ben binnen de directie van
het SDUB belast met de uitgeverij en de
vormgeving. Ik ben stuurder, manager. Mijn
specialisme is vormgevingsbeleid. We hebben
natuurlijk wel uitgevers van professie in onze
uitgeverij. Wat wij in wezen doen, is meedenken in
kwalitatieve communicatie. Wij zijn tenslotte een
communicatiebedrijf’.
Hyperventilatie, door Marion Bloem en Ivan
Wolffers. Uitgeverij Bert Bakker. Prijs 14,50.
Uw borst, jong en gezond door de juiste verzor
ging, door Edith Risch. Uitgeverij De Driehoek
Amsterdam. Prijs 12,50.
De genezende krachten van acupressuur door
dr. F. M. Houston. Vertaling G. Grasman. Uitge
verij De Driehoek Amsterdam. Prijs 35,-.
Hyperventilatie is een van de leukste
„geneeskundige” boekjes, geschreven
voor Jan en Alleman, die ik in lange tijd
onder ogen heb gekregen. In duidelijke,
simpele taal, met een uiterst leesbare stijl,
worden de problemen, oorzaken en sug
gesties op tafel gelegd. Niet eenvoudig,
want hyperventilatie is' ook voor de des
kundigen nog geen totaal-duidelijke zaak.
Zoals Bloem en Wolffers uitleggen ver
keert de (para-)medische discipline maar
al te vaak in onzekerheid, bang dat de
verschijnselen iets zeer ernstigs aandui
den. En dan wordt hyperventileren een
„ziekte” en de „patiënt” komt terecht in de
specialistische molen.
De auteurs spelen er op in dat de per
soon zelf kan zoeken naar de oorzaak van
de hyperventilatie (het boek is duidelijk
gericht op mensen met dit syndroom, of
schoon te veel op huisvrouwen alleen).
Mensen hyperventileren wanneer ze
Staatsuitgeverij ervoor zorg moet dragen dat het
publiek de weg weet te Vinden naar hetgeen je op de
markt brengt. De uitgaven van de staat moeten
voor iedereen bereikbaar zijn. Dat is een primaire
taak van onze uitgeverij, in mijn ogen”.
Door de aard van de uitgaven, publicaties op vaak
specialistisch gebied, voert de Staatsuitgeverij een
sterk gericht verkoopbeleid, gebruik makend van
direct mail en advertenties in de vakpers. In de
meer algemene media, zoals dag- en weekbladen,
wordt nauwelijks geadverteerd.
Daardoor zullen de uitgaven Van de
Staatsuitgeverij niet erg bekend zijn bij een breder
publiek.
„Dat kan wel kloppen”, reageert Van Haaren.
„Maar daar bestaan hier in huis wèl bepaalde
denkbeelden over. Kijk, je kunt je afvragen: hoe
voer je je verkoopbeleid? Wij hebben nu eenmaal
goede ervaringen met die direct mail en ook de
advertenties in de vakbladen blijken goed te
werken. Het is dan de vraag in hoeverre je ook nog
regelmatig moet adverteren in de openbare pers.
Dat is een afweging van kosten en baten, maar ook
een afweging van algemeen belang. Daar is hier een
serieuze discussie over gaande, maar er is nog geen
conclusie getrokken; ik mag u daar dus niets over
zeggen”.
U hebt natuurlijk een privémening.
Van Haaren: „Ja, natuurlijk. Ik vind datje als
I.’ In de opbouw van het niet-officiële fonds laat de
P Staatsuitgeverij zich beter vergelijken met
1 „gewone” uitgeverijen, zij het dan datzoals
r gezegd de auteurs afkomstig zijn uit de
overheidssector. Van Haaren: „De
I overheidsvoorlichting heeft de laatste tien jaar een
L enorme ontwikkeling doorgemaakt. De
f toenemende openheid van bestuur en de groeiende
i behoefte aan informatie stellen hun eisen aan onze
J uitgeverij. Wij zijn samen met de drukkerij, altijd
E bezig te kijken, of bepaalde drukorders die zijn
bestemd voor een betrekkelijk beperkte
I (overheids)markt, zich ook lenen voor een grotere
verspreiding. Is dat het geval, dan nemen wij ze in
R exploitatie. Anders gezegd: als wij op het spoor
I komen van geschriften die zich laten
I vercommercialiseren, dan doen wij dat. Daaruit
I bouwen wij ons fonds op”.
PEN REDENEN INT LANGE INT SELFDB
begrepen, men verclaert den Coninck van Spac
emen vervallen vande Ouerheyt ende Heer-
fchappije van dele voorf. Nederlanden,
ende verbiet fijnen naem ende ze
ghel inde felue Landen meer
te ghcbruycken, &c.
,5j
