1
Mannenhuis in Alkmaar
meer dan sokken stoppen
I
elkaar moeten”
JEUGDOPVANGTEHUIS HANGT FAILISSEMENT BOVEN HET HOOFD
au
Sandra (14 jaar):
„Het ergste is
dat we uit
M BESTAANDE PATROON DOORBREKEN
24
door Daniëlle Kraft
door Cees Kramer
:h
I
1
Huilen
Te laat?
Beraadsgroep
Deeltijdbaan
Bedreigend
Pi
Vaderpraatgroep
EK k
i 'W -
KW
tg
Jos Zeegers (links) en Jan Goes: eventueel opnieuw beginnen.
Dertig kinderen moeten weg
n
keus. „Na overleg met de stichting Geestelijke Volksgezondheid bleek dat er in Noord- Holland
em
jis.
30 r
Het grote gebouw van De Wering.
en
Helemaal ontkennen doet de Regionale
Alan Hughes, de oprichter van het Alkmaarse Mannenhuis.
n
le-
uis
ille
Vlak achter de duinen in Egmond aan Zee
staat een enorm gebouw. Daaromheen liggen
enkele paviljoentjes verspreid en een flinke
lap grond. Sinds anderhalf jaar zetelt hier het
behandelingscentrum De Wering voor
jongeren van 12 tot 18 jaar. 0p1 januari 1980
wordt daar voor de laatste maal de sleutel in
het slot omgedraaid. Het tehuis hangt een
faillisement boven het hoofd. Het heeft nu ruim
een miljoen gulden schuld.
De Wering was een tehuis voor jongeren die
om uiteenlopende redenen het ouderlijk huis
hebben verlaten. Sommigen zijn door hun
ouders verwaarloosd, anderen konden de
scheiding van hun ouders niet verwerken.
Kinderen klapten dicht, werden wantrouwig
ten opzichte van iedereen of werden agressief.
In elk geval liepen alle kinderen een flinke
deuk in hun ontwikkeling op. De Wering ving
deze kinderen op en begeleidde ze. Bij
sommigen met de bedoeling dat ze te zijner tijd
weer naar huis zouden gaan; anderen konden
op kamers gaan, waarvoor zij bij De Wering
werden begeleid via het zogeheten
trainingscentrum voor kamerbewoning. Een
belangrijke voorwaarde voor plaatsing in De
Wering was dat de kinderen zelf graag wilden
komen.
De jongeren in De Wering waren, gemengd,
ondergebracht in drie paviljoentjes. Iedereen
had zijn eigen kamer. Dag en nacht was er een
groepsleider. De kinderen werd een eigen
verantwoordelijkheid bijgebracht.
De in totaal dertig kinderen voelden zich, zo
blijkt uit reacties, thuis in het tehuis. De
meesten zijn inmiddels elders in het land
geplaatst. Bij de nu nog ongeveer tien
overgebleven kinderen hebben de eerste
huilpartijen bij het horen van de sluiting plaats
gemaakt voor berusting en een gelaten sfeer.
een bal en een meisje een pop.
Tegenwoordig begint dat
langzamerhand al wat minder te
worden”.
Het leger is naar het idee van de
Alkmaarder ook zo’n instelling
waar de man zich constant waar
moet maken. „Nou, daar
verwachten ze van je datje
bikkelhard bent en geen enkele
emotie toont. Je loopt er onder
grote spanning, die je best wel kwijt
wilt, maar dat kan er helemaal niet.
Toch vind ik de opvoeding de
belangrijkste rol spelen in de
mannenemancipatie. Maar bij de
opvoeding van kinderen gaat het
ook ongelijkwaardig toe. De
moeder domineert, terwijl er voor
de vader geen plaats is. Kinderen
hebben helemaal geen contact met
de vader en als ze druk zijn irriteert
hem dat vreselijk als hij ’s avonds
moe thuiskomt”.
houden. Wij willen dat belangstellenden bij ons
komen”.
De koper van De Wering liet het dus afweten.
Daarom trok het bestuur van het tehuis de
financiële toestand maar eens precies na. „We
hebben toen gekeken naar het exploitatie-
overzicht. Toen hebben we de beslissing genomen:
we gaan dicht. Kijk, als je begint, mag je, vind ik,
best een aanloopverlies hebben, maar op een
gegeven moment moet er wel iets terugkomen”,
aldus Jan Goes. De schulden van de Wering
belopen nu ruim een miljoen.
je aan begint?”. Maar die man wist
helemaal niet waar hij aan begon en
kreeg de kinderen niet als gevolg
van een bewuste keuze, nee, hij
kreeg ze gewoon omdat „iedereen”
ze nam. Het hoorde erbij. Later
werd hij zich er pas van bewust”.
De moeilijke beslissing van De Wering werd zo’n
twee maanden geleden genomen. „Wij hebben er
verschrikkelijk tegenop gezien om het de kinderen
te vertellen. Maar het was hartverwarmend hoe ze
reageerden”, vertelt Jos Zeegers. Hij is
teleurgesteld. „De Wering is een instantie, waaraan
behoefte is en dan zie je dat het op een paar ton
doodbloedt. De jongeren reageerden volstrekt
onthutst, ze identificeren zich blijkbaar met De
Wering, de ouders waren overwegend positief over
het tehuis, de plaatsende instanties ook”.
Volgens de Alkmaarder zullen de
mannen, die het emancipatie-idee
naar buiten willen uitdragen nog
erg botsen op bestaande
maatschappelijke „waarden en
normen”.
„Neem nu werken, ofwel
prestatiegericht bezig zijn, wat het
veelal is. Voor twijfel en
onzekerheid in je persoon is toch
heel weinig plaats op het werk. Als
je coöperatief gedrag in je
werksituatie wilt doorvoeren en
weigert mee te doen aan de
prestatiedwang en onderlinge
concurrentie, kom je op een
gegeven moment in conflict met die
op prestatie en concurrentie
gebaseerde organisatie van het
arbeidsproces. En welke gevolgen
dat kan hebben kun je onder
Intussen gaat De Wering onverminderd verder
met de afbouw van het tehuis. Er is geen keus, het
risico kan niet worden genomen, dat de kinderen
straks op straat staan. Iedereen betreurt het. Veel
van de reeds overgeplaatste kinderen zitten volgens
Jos Zeegers „niet onder ideale omstandigheden” of
„verder van huis”.
„We liepen allemaal te huilen”, zegt de 16-jarige
Karin, nu nog in De Wering, over het moment dat de
kinderen hoorden van de sluiting. Sommige
jongeren boden hun zakgeld aan ter leniging van de
financiële nood, anderen bezetten een paviljoen als
protest. „Het ergste is dat we allemaal uit elkaar
moeten”, vertelt Sandra (14 jaar).
Het bestuur van De Wering heeft overigens nog
steeds een sprankje hoop, nu er nog geen principe-
uitspraak ligt over de behoefte aan „een” De
Wering. Verder zijn er ook nog belangstellenden
voor een koop. „De intentie is er bij het bestuur”,
aldus Goes, „om eventueel later verder te gaan.
Natuurlijk het liefst met dezelfde staf en
groepsleiders”.
„Het hangt er vanaf waar De Wering eventueel
weer zou beginnen, maar ik zou wel willen
doorgaan met dit tehuis en met de meerderheid van
het personeel”, zegt een van de groepsleiders. „Ik
denk dat De Wering belangrijk was als eerste
opvanghuis na het gezin. Het was ook een tehuis
waar de kinderen geen etiketje kregen opgeplakt”.
De beraadsgroep was op haar tenen getrapt. „Het
riep grote vraagtekens op. De beraadsgroep was
zeer gebelgd en gereserveerd. Dat hebben we toen
ook zo tegen CRM gezegd, ja”. Inmiddels echter
lijkt de beraadsgroep te zijn omgeturnd, zij wil nu
wèl helpen. Dat is niet te laat, vindt Hartog. „Het
tehuis functioneert goed, laten we nu maar niet
kijken naar de oude historie, niet gaan zitten zeuren
en oud zeer oprakelen”.
De beraadsgroep heeft inmiddels gesprekken op
gang gebracht over de toekomst van De Wering.
Alles draait daarbij om de vraag: is er behoefte aan
„een” De Wering? Volgens Hartog liggen de
doelstellingen van de CHJ-tehuizen straks dus in
Alkmaar dicht bij die van De Wering, liet gaat
volgens hem om hetzelfde type kinderen. „Men is
nog bezig dat uit te diepen”, aldus Hartog. Verder is
er een vragenlijst naar alle instellingen in de regio
uitgegaan zoals het algemeen maatschappelijk
werk, de sociale diensten en de gezinsvoogdij
waarin onder meer wordt gevraagd waaraan in de
regio behoefte is. Ook is een brief „met spoed”
gestuurd naar CRM met het verzoek om financiële
hulp totdat de beraadsgroep met advies komt.
Maar als de Regionale Beraadsgroep nu
concludeert dat De Wering inderdaad nodig is,
wat gebeurt er dan? Alle kinderen zijn straks
over geplaatst, je kunt ze niet meer terughalen,
dan weten ze helemaal niet meer waar ze aan toe
zijn.
Hartog: „Dan komt er weer een gesprek met de
ministeries over de vraag: onder welke
voorwaarden kan het nu toch gecontinueerd
worden. Dan zou De Wering helemaal opnieuw
moeten beginnen, ja. Ik denk trouwens dat een
nieuwe start toch veel beter is”.
Zeger Hartog wil zich in elk geval sterk maken
voor De Wering. „Persoonlijk zou ik willen pleiten
voor continuering. Zij het dan met een kleinere
capaciteit bij voorbeeld 22 beddenen mogelijk
wat moeilijkere kinderen. Dat kan volgens mij door
de goede ligging van het tehuis”.
Op de vraag waarom De Wering nooit een
antwoord heeft gekregen op de aanvraag voor een
hogere dagverpleegprijs antwoordt de heer
Zijlmans, provinciale bijstandsconsulent van de
buitendienst van CRM, dat er te veel
onduidelijkheden zijn geweest. Geen laksheid
volgens hem.„Er waren nogal veel vraagtekens
door de overgangssituatie van St. Jozef naar De
Wering. En er waren ook vraagtekens over de
inhoudelijkheid ten aanzien van de ordening en
planning”, aldus Zijlmans.
andere in Duitsland zien. Mannen
die actief zijn in de
mannenbeweging worden daar als
staatsgevaarlijk beschouw met als
gevolg dat ze een Berufsverbot
krijgen”.
„Wanneer vrouwen in een bedrijf
werken wordt er veel op hen gekat
als ze ziek zijn, maar in ieder geval
vindt niemand het blijkbaar gek dat
ze vaak ziek zijn. Mannen
daarentegen durven veelal niet eens
te laten zien dat zien dat ze ziek zijn.
Laatst nog kwam ik iemand tegen
die zich vreselijk beroerd voelde.
Toch ging hij naar zijn werk, omdat
hij vond dat hij er heen moest gaan.
Ze gaan soms veel te lang door en
later zitten ze met maagzweren of
andere ernstige kwalen”.
beperkt, dus besloot ik tot het
opzetten van een mannenhuis”. Het
belangrijkste in de emancipatie van
de man vindt Alan Hughes „het
kunnen zijn zoals je wilt zijn en
geen masker moeten dragen”.
„Als je bijvoorbeeld in een kroeg
om je heen kijkt zie je dat mannen
zich erg groot voordoen en er de
versierders uithangen, maar vaak
zijn ze niet zo. Ze tonen daar alleen
het zogenaamde manbeeld.
Mensen, die daar in vastlopen
kunnen volgens mij hun emoties
niet meer kwijt en gaan zuipen”.
„Dat manbeeld komt voort uit de
opvoeding. Van een jongen wordt
namelijk verwacht dat hij
mannelijk is en bijvoorbeeld van
voetballen houdt. Nou, ik hou
helemaal niet van voetballen, maar
dan tel je bijna niet meer in
sommige kringen. Voor zijn
verjaardag krijgt een jongen toch
huishouden. Bovendien vindt de
vrouw hierdoor erkenning als
vrouw. Ik ben namelijk van mening
dat als de mannen niet meegaan de
vrouwenemancipatie een
subcultuur blijft. Wanneer vrouwen
in een vrouwenhuis over feminisme
praten en thuisgekomen de
pantoffels voor hun man moeten
pakken, ja, dan blijft er nog niet
veel over”.
Alan Hughes verder: „De behoefte
aan een mannenhuis bestaat vooral
bij mannen met emanciperende
vrouwen. Die mannen krijgen veel
kritiek van hun vrouwen en er
wordt veel tegen hen aangeschopt.
Zo van ,je doet nooit eens iets in het
huishouden en je laat nooit je
gevoelens zien”. Het huishouden is
een verdomd moeilijke klus, dat
komt hier ook naar voren. Bij de
opvoeding van kinderen hebben
veel mannen ook linkerhanden”.
„Ik wil hier in het Alkmaarse
mannenhuis beginnen met een
radicale-therapie. Dat is eigenlijk
een vervolg op een praatgroep,
waarin je je bewust wordt van je
rollenpatroon. Als jij, net zoals die
Amsterdamse vader, net lekker zit
in het eigen rollenpatroon, kun je
daar in zo’n therapie iets aan
veranderen. In een therapie groep
zit een trainer, die de groep opstart
in tien weken, waarna men zelf
moet doorgaan”.
Het verhaal van De Wering roept enkele vragen
op. Wat was nu bijvoorbeeld de rol van die
Regionale Beraadsgroep Noord-West, waarom
bleef de aanvraag voor een hogere
dagverpleegprijs zo lang onbeantwoord en hoe zit
het met die ordening en planning van tehuizen? De
Regionale Beraadsgroep Noord-West houdt zich
bezig met dit laatste. Er zitten vertegenwoordigers
in van de ministeries van CRM en Justitie, van de
Provinciale Jeugdraad, van de medische en
justitiële kinderhuizen, van de Raad voor de
Kinderbescherming en van de Divosa, de
overkoepeling van de sociale diensten. Komt een
tehuis in problemen, dan klopt het bij de
beraadsgroep aan. Zo ook verging het De Wering.
Al eerder echter had de beraadsgroep op voor haar
niet zo plezierige wijze kennis genomen van het
bestaan van De Wering.
Zeger Hartog, voorzitter van de Regionale
Beraadsgroep vertelt daarover: „Ongeveer
anderhalf jaar geleden heeft de beraadsgroep
bewerkstelligd dat drie tehuizen opgingen in één
stichting. De drie tehuizen hadden samen een
capaciteit van honderd bedden, maar kampten met
onderbezetting. Verder waren de panden zeer
bouwvallig. De beraadsgroep adviseerde: één
stichting, het terugbrengen van het aantal bedden
en nieuwe panden. Dit is gelukt en het werd het
Centrum Hulpverlening Jongeren, het CHJ”.
De beraadsgroep kreeg het voor elkaar dat er in
Purmerend twee nieuwe huizen kwamen, een in
Zandvoort en de realisering straks van zeven
huizen in Enkhuizen. Al geruime tijd liggen
nieuw bouwplannen voor vijf huizen in Alkmaar
klaar. Het huis in Zandvoort wordt dan opgedoekt.
Al met al was het voor de beraadsgroep een enorm
karwei, waar zij nu met enige trots op terug kijkt.
„Het is een geweldige operatie geweest”, herinnert
Hartog zich, „maar toen kwam plotselingnu
anderhalf jaar geleden het bericht dat er een De
Wering in Egmond aan Zee werd opgericht”. Vlak
bij Alkmaar dus. En volgens Hartog gaat het om
twee soortgelijke tehuizen.
'9
ig.
„Voor mannen blijkt het vreselijk
moeilijk om aan een deeltijdbaan te
komen. Ik dacht dat ze er bij de
overheid een beetje mee begonnen,
maar die hanteert ook andere
normen dan commerciële bedrijven
waar alleen de winst voorop staat
en niet aan het welzijn van de
mensen wordt gedacht. Bij een
deeltijdbaan krijgt de man een
belangrijke taak in de opvoeding
van zijn kinderen en het
Alan Hughes denkt dat het
mannenhuis voor velen nog erg
bedreigend is, want, zegt hij:
„Mensen die hier komen kunnen
zich bewust worden van dingen
waaraan ze nooit hebben gedacht.
Zelf voel ik me enorm thuis in de
mannenemancipatie. Ik krijg er het
gevoel van „hier hoef ik niet zoveel”
en bovendien beweeg ik me er veel
vrijer dan in een kroeg. Ons streven
is echter uiteindelijk het
mannenhuis overbodig te maken.
Maar dat geldt ook voor het
vrouwenhuis”.
Bovendien is dat het antwoord op
de vraag waarom een mannenhuis
nu nodig is. We moeten gewoon dat
bestaande patroon eens
doorbreken en dat kan door zoiets
als dit. Vrouwen worden hier niet
binnengelaten, omdat de man in
een veilige sfeer zit, die je wilt
scheppen. Datzelfde telt ook voor
het vrouwenhuis. Ik denk zelfs dat
het goed is eens toenadering te
zoeken met het vrouwenhuis voor
een eventuele samenwerking”.
1 je
de
en.
1
Het bestuur van St. Jozef werd voor De Wering
aangevuld. Er werd een begroting gemaakt,
waarbij men rekende op 38 kinderen. Men hield
verder rekening met een oude St. Jozef-vordening
van de Amsterdamse Raad voor de
Kinderbescherming van 265.000. Verder was het
bestuur van plan om het hele complex na verloop
van tijd te verkopen om elders op kleinere schaal te
beginnen. De ruimte werd namelijk toch niet
helemaal benut. Het bestuur ging er bij die
verkoopgedachte steeds vanuit dat het complex
zo’n drie miljoen waard was, een bedrag gebaseerd
op de toenmalige grondprijs.
De financiële perikelen van De Wering begonnen
bij de te optimistische begroting. Het aantal van 38
kinderen is nooit gehaald, terwijl de staf en het
aantal groepsleiders daar wel voor aanwezig
waren. Een andere tegenvaller betrof de
dagverpleegprijs. „We hebben vanaf de oprichting
pogingen ondernomen om de dagverpleegprijs
omhoog te krijgen”, zo vertelt bestuurslid Jan Goes.
Die prijs, een bedrag van 146,50, moest volgens De
Wering worden opgetrokken naar 186,50. Die
pogingen zijn mislukt.
De beschuldigende vingers gaan daarbij uit naar
de Regionale Beraadsgroep Noord-West in
Amsterdam. Dit is een adviserend orgaan van
onder meer het ministerie van CRM. De
beraadsgroep houdt zich bezig met de ordening en
planning van jeugdtehuizen ofwel: waaraan is
behoefte en wat wordt er geboden. „Wij hebben
gehoord dat de beraadsgroep een beetje stelling
tegen De Wering had genomen”, aldus Jan Goes
van De Wering. Daar ziet hij dan ook oorzaken van
het tegenvallend pupillenaantal en van het niet
k toekennen van een hogere dagverpleegprijs.
'r Helemaal ontkennen doet de Regionale
behoefte was aan behandeling van jongens en meisjes van ongeveer 14 tot 18 jaar. In het voorjaar
van 1978 is de doelstelling van St. Jozef veranderd en zijn we met pubers begonnen”. Dit vertelt
orthopedagoog Jos Zeegers, die sinds een jaar bij De Wering, zoals het nieuwe tehuis ging heten,
werkt.
Deze wijziging van de doelstelling gebeurde in een tijd dat dit nog zonder meer kon. Nu is dat niet
meer zo. Op 1 januari van dit jaar is een wet van kracht geworden die inhoudt dat tehuizen die via
de bijstandswet worden gefinancierd zoals De Wering een vergunning moeten hebben. Dit
omdat het ministerie van CRM vraag en aanbod op elkaar wil afstemmen.
Ooit wekte zijn verschijning hevige woede op bij een man die om
gezinshulp had gevraagd en hem toen als gezinsverzorger aan de
deur kreeg. „Goh, wat was die man kwaad. Ik mocht er ook niet in. Hij
dacht natuurlijk dat er een gezinsverzorgster kwam. Zoiets kon
helemaal niet en hij zou een brief aan De Telegraaf sturen”.
Alkmaarder Alan Hughes kon na zijn opleiding voor gezinsverzorger
vrijwel direct stoppen, want, zegt hij nu, „misschien één procent van
de mensen die hulp vroegen, zei „laat hem maar voor een paar
dagen komen", en dat waren nog de vooruitstrevende mensen.
Normaal gesproken zijn mensen blij als ze een gezinsverzorgster
krijgen, maar met mij was dan anders”.
Ruim anderhalf jaar geleden stond het bestuur van het voormalige kindervakantie- en
herstellingsoord Sint Jozef in Egmond aan Zee voor een moeilijke keus. Het tehuis voor
bleekneusjes, die in de frisse zeelucht de kans kregen weer wat kleur te krijgen, voldeed niet meer
in een behoefte, er kwamen te weinig kinderen. Sluiten of de doelstelling veranderen, dat was de
Beraadsgroep dit niet
Naast het afsluiten van leningen op basis van het
bezit het gebouw, de paviljoentjes, drie hectare
grond bleef De Wering toch maar hopen op meer
kinderen en op een hogere dagprijs. In de lente van
1979, toen er een ontwerp-bestemmingsplan van de
gemeente Egmond lag, waarin het terrein van De
Wering voor kindertehuizen werd bestemd,
schakelde het tehuis twee makelaars in die het bezit
op 765.000 taxeerden. Een domper dus voor De
Wering, die steeds aan zo’n drie miljoen dacht.
„Het bezit dekte de financieringen dus niet
meer”, vertelt Jan Goes. „De enige mogelijkheid
was om goodwill-fondsen aan te boren. We hebben
de zaak toen wat kunnen rekken. Maar, zo dachten
we. er is nog steeds een ontwerp-bestemmingsplan,
dus we gaan proberen de zaak te verkopen op de
vrije markt, in de speculatieve sector. Er kwam een
koper, die op het terrein sociale woningbouw met
een gouden randje wilde plegen”. Grote bungalows
op de duintoppen derhalve. „Op basis van dit plan
kwam een prijs op tafel: 1,3 miljoen”.
Na aflossing van alle schulden zou er volgens
Goes zo’n vier ton overblijven voor De Wering om
elders opnieuw te beginnen, wat, zoals gezegd,
altijd al de bedoeling was. „Maar de gemeente
Egmond zei nee tegen het plan”, aldus Goes.
Gedeputeerde Staten van Noord-Holland gaven
ook geen groen licht. Het gevolg was dat De Wering
ook nee van de koper kreeg te horen. Dit speelde
allemaal in juni 1979.
„Het ontwerp-bestemmingsplan voor het gebied
is vastgesteld voor kindertehuizen omdat het daar
slecht mee ging. De gemeente heeft bewust gekozen
voor een conserverende behoedende)
bestemming”, zo laat een woordvoerder van de
gemeente Egmond weten. Hij zegt daarbij dat het
niet zo is dat de gemeente niet wil meewerken aan
eventuele bouwplannen waarvoor dan een
wijzigingsprocedure van het plan nodig zou zijn
maar „de gemeente wil een vinger in de pap
Alan Hughes wijst daarbij op een
vaderpraatgroep van het
Mannenhuis in Amsterdam.
„Iemand uit die groep schreef laatst
in een blad een stukje over het
„bewust of onbewust vader zijn”.
Hij baalde er goed van dat hij
kinderen had die hem in zijn
vrijheid beperkten. Mensen zeiden
dan tegen hem „Maar je hebt ze
toch zelfgewild?” en „Als je
kinderen neemt weetje toch waar
I Zijn „ervaring” als gezinsverzorger
I is hem bij de oprichting van het
Alkmaarse Mannenhuis van pas
gekomen. Binnenkort gaat dit
Mannenhuis, na Amsterdam,
I Utrecht en Rotterdam het vierde in
ons land, draaien met een algemene
informatieavond, een café-thema-
avond en waarschijnlijk een doe-
avond, waarop mannen, zegt Alan,
misschien net als in Amsterdam
bezig kunnen zijn met het stoppen
van gaten in hun broeken of
sokken.
„In Alkmaar had je een
mannenpraatgroep, maar de
jongen die deze groep leidde stopte
ermee. Ik zou het toen overnemen.
Later dacht ik „alleen een
h praatgroep hier is toch wel
Zij wachten af, weten nog niet zeker waar ze
terecht zullen komen.
Drie dingen spelen bij de sluiting van De
Wering, gefinancierd via de Algemene
Bijstandswet, een belangrijke rol: een te
optimistische toekomstvisie, het
bestemmingsplan dat voor het gebied geldt en
de houding van het adviserend orgaan van het
ministerie van Cultuur, Recreatie en
Maatschappelijk werk. CRM heeft in het
verleden de dagprijs van De Wering bepaald
een prijs die De Wering te laag vond. In
onderstaand verhaal vertellen betrokkenen
over de gang van zaken en over de toekomst.
'■®S
T:
