Een liber amicorum
voor Arthur Lehning
’t Hart
Veel informatie, veel blunders
Frederick Forsyth haakt
Nederlandse archieven
handig in op Orwell’s 1984
beeld gebracht
in
wij
ontvingen
Bewust-komische effecten in De Aansprekers
Een kroniek van meer dan acht eeuwen
19 7 9
KUNST
ZATERDAG
NOVEMBER
k
2 4
t
i
I
Algemene Muziek Encyclopedie
1
MM
zolderkamer
voorzienigheid
M j
*^7
Zi
Op 13 September respectievelijk 23 oktober vierden Anton Constandse en Arthur
A
||M
JAN DE ROOS
bibliotheek
Maarten t Hart.
i
JOHAN VAN KEMPE1N
is een
JAN DE ROOS
WOUTER HENDRIKSE
Maarten 't Hart heeft een
diepgewortelde af keer van reizen.
Hij heeft die weerzin vaak
beschreven, en ook wel in stelling
gebracht als een boek hem niet
beviel. De onredelijkheid van zijn
oordeel verdedigde hij in zo 'n
geval met het argument dat de
held wat te vaak of te ver van huis
ging naar zijn zin. Dat verwijt is erg
kinderachtig, eigenlijk net zo
kinderachtig en flauw als de
argumenten die hij aansleepte in
zijn kruistocht tegen het
feminisme. Hoe flauw, dat valt na
te lezen in de bundeling van
essays, ,,al dan niet
autobiografisch", Ongewenste
Zeereis, die dit jaar verscheen bij
uitgeverij De Arbeiderspers.
Discriminatie van vrouwen bestaat
niet, want mannen mogen geen
lippestift, geen plooirokjes en
geen pumps dragen. Zo flauw
ongeveer zijn die argumenten, en
mèt de toon waarop ze naar voren
werden gebracht, zullen ze
Maarten 't Hart als criticus en
polemist bij nogal wat lezers
onsympathiek gemaakt hebben.
Ik vermoed dat het
verbazingwekkende succes van Een
vlucht regenwulpen (1978) Maarten
’t Hart ook veel niet-lezers heeft
opgebracht. Antipathie tegen een
schrijver als persoon kan je
jarenlang beletten zijn werk ter
hand te nemen, en succes is in zo’n
geval wel ’t minst geschikt om je te
vermurwen. In het geval van
Maarten ’t Hart is het echter toch
wel de moeite waard om te
proberen de stijgende irritatie te
bedwingen. Over zijn afkeer van
reizen bijvoorbeeld, blijkt Maarten
’t Hart, bij afwisseling, ook
uitstekend te kunnen schrijven. Het
titelverhaal van de laatste
essaybundel, „Ongewenste
Zeereis”, is geheel van dat
onredelijke sentiment doortrokken,
maar ik zou het niet hebben willen
missen.
Alle thema’s die in dat verhaal zeer
dwingend aanwezig zijn, beheersen
ook de nieuwe roman De
aansprekers, die vorige maand bij
De Arbeiderspers uitkwam. Het
zijn de thema’s die, in de grond, niet
alleen in ieder boek, maar ook in
ieder leven dwingend aanwezig
zijn: de zin die een mens aan zijn
bestaan geeft, en de mate van
verzoening die hij bereikt met de
dood. Door angstvallig dicht bij
huis te blijven heeft Maarten ’t Hart
daarover minstens zoveel te
vertellen als schrijvers die, op de
vlucht voor het eigene, het in het
verre en vreemde zijn gaan zoeken.
De menselijke horizon is beperkter
dan we wel zouden wensen. In dit
verband is er een erg aardige
uitspraak van de achttiende-eeuwse
filosoof Kant, die opmerkte dat
niemand meer van de wereld
ervaren kan dan hij door het
dakraam van zijn zolderkamer ziet!
Maarten 't Harts zolderkamer heeft
niet zo’n erg weids uitzicht, maar hij
kan wel erg goed kijken, en dan
blijkt dat er binnen de
gemeentegrenzen van zijn
geboortedorp Maassluis, of nog
strikter, de muren van het
ouderlijke huis, erg veel op te
merken valt.
Voor mij heeft Maarten ’t Hart vaak
iets dominee-achtigs, omdat hij zich
altijd voorziet van een hele reeks
geloofsartikelen om zijn
opvattingen en oordelen te
ondersteunen: bijbelteksten,
schrijvers, boeken, gedichten.
Een vlucht regenwulpen is
eigenlijk een uitwerking van zo’n
geloofsartikel, Zondag 10 van de
Heidelbergse Catechismus. Die
tekst, over de voorzienigheid Gods,
heeft als consequentie dat het
verschrikkelijke lijden van de
moeder dat erin beschreven wordt,
door God zo gewild is. In essentie
beschrijft het boek wat er gebeurt
als iemand die consequentie ziet en
maar het grootste deel van het boek be
staat uit afbeeldingen van interessante
documenten uit onze vaderlandse archie
ven. Zo treft men diverse oorkonden aan
(de oudste archiefstukken van duurzaam
materiaal, perkament), onder meer die uit
1417 waarbij Rooms-koning Sigismund de
voorrechten van de Friezen bevestigt. Hoe
belangrijk een oorkonde was, valt op te
maken uit de omvang der zegel en het
aantal daarvan. Uit recentere tijd vinden
we bijvoorbeeld het document uit 1862 dat
de afschaffing van de slavernij in Surina
me bekrachtigt en het telegram waarin
het uitbreken van de spoorwegstaking
(1903) wordt gemeld aan de minister van
Justitie. Het koninklijk huisarchief is in
het boek onder meer vertegenwoordigd
door een eigenhandig geschreven felicita
tiebrief van koningin Victoria bij Wilhel
mina’s troonsbestijging in 1898.
De beeldkroniek is mede door de helde
re en beknopte toelichting bij iedere af
beelding een geschikte eerste kennisma
king met de rijkgeschakeerde wereld van
het archief. Als dit boek de toeloop naar
de archieven veel zou stimuleren, zou het
archiefwezen overigens weleens (verder)
in de problemen kunnen raken. Voor de
vele nieuwe taken van het archief en voor
het inventariseren en verstrekken van in-
Nederland in stukken. Beeldkroniek van Ne
derlandse archieven. Samengesteld door F. van
Anrooy, W. J. Formsma e.a. Uitg. Fibula-Van
Dishoeck. Prijs 29,50.
lichtingen is meer deskundig personeel
nodig, anders missen we de boot, zo luidt
de noodkreet van dr. W. J. Formsma in dit
boek.
Bij uitgeverij Luitirigh verscheen een
viertal handige dierengidsjes met kleur
rijke illustraties. De titels zijn. „Honden"
door John Gordon; „Katten" door Grace
Pond en Angela Sayer; „Tropische vis
sen" door C. J. Harrison en „Hamsters
Gerbils" door K. W. Smith. De deeltjes die
.1 9,90 per stuk kosten werden vertaald
door ir. B. D. Swanenburg en mevr. J
Swanenburg-Lopes Dias.
Enkele hoofdstukken zijn gewijd aan
vrienden van Lehning als de kunstenaar
Prachtig ziet de betreffende Algemene
Muziek Encyclopedie er overigens uit. En
het eerste, zojuist verschenen deel ervan,
dat de A en een gedeelte van de B in ruim
vierhonderd rijk geïllustreerde bladzijden
behandelt, geeft wat het visuele aspect
aangaat vertrouwen in de interessantheid
van de overige negen delen die in voorbe
reiding zijn en dus te zijner tijd moeten
volgen.
Er staat tussen de schat aan foto’s, teke
ningen en muziekvoorbeelden enorm veel
wetenswaardigs te lezen; er zijn goede
definities geformuleerd over zaken als het
absoluut gehoor en dergelijke. De verkla
ring van het begrip becijferde bas lijkt mij
daarentegen, gezien de bedoelde uitge
breidheid van dit kader, dan weer te sum
mier uitgewerkt. Maar over het algemeen
is er toch zeker alles gedaan om, via het
van alle kanten bijeengesleepte materiaal,
zoveel mogelijk aan de eventuele wensen
van zowel vakman als leek in begrijpelij
ke taal tegemoet te komen.
Wat ook nogal opvalt, is dat het bij deze
uitgave van Unieboek gaat om informatie
tussen
Staten
Persoon en werk van Arthur Lehning
zijn in het liber amicorum te volgen aan
de hand van een uitgebreide chronologie.
Jammer genoeg heeft niemand zich ge
waagd aan een uitgebreide beschrijving
van zijn leven. Overigens is het vrienden
boek vooral voor belangstellenden in de
sociale geschiedenis en de kunst een inte
ressante uitgave.
Voor Arthur Lehning. Een liber amicorum,
samengesteld door Maria Hunink, Jaap Kloos
terman en Jan Rogier, over Buonarroti, inter
nationale avant-gardes, Max Netllau en het
verzamelen van boeken, anarchistische minis
ters, de algebra van de revolutie, schilders en
schrijvers.
Uitg. Het Wereldvenster. Prijs 39,50, gebon
den 54,50.
over muzikaal groot-Nederland, wat wil
zeggen dat er bij de hele opzet ervan
ongebruikelijk veel aandacht voor onze
zuiderburen, waarvan ook enige promi
nenten in de redactie zitten, is getoond.
gering en vooral wereldhaven Rotterdam
een belangrijke rol in het geheel.
In „Het alternatief van de duivel” weet
Forsyth van begin tot eind een fantasti
sche spanning te handhaven. Het is een
boek dat het verdient in één adem te
worden uitgelezen, maar waar het eigen
lijk een beetje te dik voor is.
„Nederlands gebarenboekje" door Pat
Andrea-Herman Pieter de Boer, uitgave
Elsevier Manteau.
„Tussen vijand en vijand", verhalen en
dialogen door Reinder Blijstra, uitgave
De Beuk 30).
„Alle fabels van Aesopus" met houtgra
vures van Thomas Bewick, uitgave De
Driehoek 20).
„Verborgen wijsheid van oude rijmen"
door Melhe Uyldert, uitgeve De Driehoek
U 20).
„Verborgen wijsheid van het sprookje"
Door Mellie Uyldert, uitgave De Driehoek
27,50).
Het Alternatief van de duivel, door Frede
rick Forsyth. Uitgeverij Bruna en Zoon. Prijs
29.50.
haar niet aanvaarden kan of wil.
Ook de nieuwe roman, De
aansprekers, even oprecht
autobiografisch als de vorige, is de
beschrijving van een geloofscrisis.
De tekst is ditmaal geen bijbels
gegeven, maar een gedicht van Han
Hoekstra, dat ook voorkomt in het
verhaal Ongewenste zeereis.
Het begint met de regel: „Gij zijt er
op een avond, want een vrouw liet u
ontglippen aan haar moede
schoot”, en het eindigt met: „en op
een avond zijt gij er niet meer”. In
begin- en eindregel zijn leven en
dood gevat. Net als in Een vlucht
regenwulpen gaat het erom of het
zin heeft je te verzetten als je zo
machteloos aan leven en dood
onderworpen bent.
Die vraag wordt ook in De
Aansprekers opgeworpen. Hier is
het niet de moeder maar de vader
die (aan kanker) sterft. Maarten ’t
Hart beschrijft wat er in hem
omging nadat artsen hem
aanzegden dat zijn vader niet meer
dan een paar maanden te leven had.
Zelf is hij ook „aanspreker”, maar
het lukt hem niet erg best om met
zijn vader over diens naderende
dood te praten. Onmacht,
schuldgevoel, agressie, berusting,
liefde en haat, het is een chaos van
aandoeningen die in de zeer
zorgvuldig opgebouwde
opeenvolging van hoofdstukken
geordend worden.
Op een andere manier is ook de
vader aanspreker, omdat zijn dood
de zoon aanzegt dat hij de volgende
is die aan de beurt zal zijn. Maar de
ondertitel, „roman van vader en
zoon”, verwijst natuurlijk ook naar
Bordewijks Karakter, met het
verschil dat zowel de zoon als de
vader hier veel sentimenteler zijn.
De zoon protesteert zelfs tegen die
sentimentaliteit van de vader. Hij
zoekt redenen voor zijn
bewondering, en merkt zelf dat hij
voortdurend mis tast. Het portret
dat hij van zijn vader geeft is dat
van een nogal vulgaire, maar zeer
rechtschapen man. Door de nadruk
te leggen op de vulgaire kant van
zijn vader, bereikt Maarten ’t Hart
in De aansprekers bewust-
komische e ecten, waar Een vlucht
regenwulpen nog boog onder een
loodzwaar pessimisme. Die afstand
te kunnen nemen, noem ik:
vooruitgang in schrijverschap. Wat
na lezing overblijft is dat iemand
zich afvroeg wat de minimum
voorwaarden zijn van ons bestaan.
Kan een schrijver meer doen?
DINY SCHOUTEN
Maarten ’t Hart. De aansprekers.
Uitgeverij De Arbeiderspers, 202 blz..
19,50.
Vier boekjes over kruiden verschenen
bij uitgeverij De Driehoek. De titels zijn:
„Aromatische kruiden” door Roy Gen
ders; „Sla munt uit kruiden" door Phihp-
pa Back; „Kruiden en astrologie" door
Leon Petulengro en „Mensen houden van
kruiden” door Elizabeth Walker. De deel
tjes kosten 16 per stuk en werden voor
Nederland bewerkt door Greet Buchner
Slamat maken", kook zelf eens Indisch
en Chinees, door Ina den Hartog, uitgave
De Driehoek 20).
,Welk dieet zal ik kiezen?” door Greet
Buchner, uitgave De Driehoek 20).
„Zorg voor jezelf", persoonlijke verzor
ging voor elke dag voor iedereen, samen
gesteld door Pia van Boven, uitgave Meij
er Pers en Albert Heijn 14,95).
Aquariumhygiene" door dr Hellmuth
Wachtel, uitgave L. J. Veen 13,90; twee
de druk).
„Grandeur en misère van de literatuur-
Jaren geleden schijnt Frederick Forsyth
eens gezegd te hebben dat hij slechts drie
boeken zou schrijven die alle best-sellers
zouden worden. Het is bekend dat hij met
„De dag van de Jakhals”, „Geheim dos
sier: Odessa” en „De honden van de oor
log” deze vermeende uitspraak gestand
deed. Het ziet er onmiskenbaar naar uit
dat Forsyth met zijn vijfde boek (hij
schreef tussendoor de kleine roman
„Nachtvlucht”) deze uitspraak zal moeten
herzien.
Archieven zijn in de ogen van velen
niet meer dan verzamelingen vergeelde,
stoffige en muf-ruikende paperassen, vrij
nutteloze collecties die om de een of
andere reden jarenlang in dozen en rek
ken worden bewaard.
Er is in ons land echter ook een groei
end aantal mensen dat, uit nieuwsgierig
heid naar het verleden van de eigen stad,
streek of familie, het archief heeft ont
dekt en, al dan niet met deskundige hulp
van archiefambtenaren. in de vrije uur
tjes speurt in de rijke collecties van ge
meente-, streek- of rijksarchief.
De geloofsartikelen
van Maarten
Algemene Muziek Encyclopedie in tien delen.
Uitgave: Unieboek b.v. Bussum. Prijs bij inte
kening 95,- per deel. Losse delen 119,-.
Om trouwens maar even bij Henri
Arends te blijven: vermeld staat daar ook
dat deze zijn opleiding kreeg bij Piet van
Kempen. Nu was Arends inderdaad een
leerling van een Van Kempen, maar dan
wel van Paul. Nu dus maar hopen dat
Paul van Kempen in de nog te verschijnen
aflevering van de tiendelige encyclopedie
waarover dit stuk gaat en waarin dan de
K nog aan bod moet komen, dat Paul van
Kempen daar dan óók niet verward wordt
met Piet, die z’n populariteit niet zozeer
aan zijn muzikaliteit te danken had dan
wel aan de bijzonder sportieve prestaties
op de fiets.
Officieel wordt onder archief verstaan
het geheel van bescheiden, ambtshalve
ontvangen of opgemaakt door een be
stuur of zelfstandig handelend functiona
ris en naar hun aard bestemd om onder
dat bestuur of die functionaris te berus
ten. Ook het gebouw waarin die beschei
den worden bewaard, heet archief. Strikt
genomen is iedere verzameling van bij
voorbeeld ansichten of oude foto’s dus
Als je in een splinternieuwe muzieken-
cyclopedie over Henri Arends leest, dat
deze thans dirigent is van het Noordhol-
lands Philharmonisch Orkest, terwijl hij
die functie in werkelijkheid al acht jaar
geleden heeft verruild voor een lectoraat
aan de universiteit van Johannesburg,
wankelt meteen je vertrouwen in de juist
heid van de informatie-in-het-algemeen
van zo’n naslagwerk.
Charley Toorop en de zeer schilderachti
ge Oostenrijkse historicus Max Nettlau,
een hartstochtelijk verzamelaar van soci
alistische literatuur, wiens enorme collec
tie tenslotte terechtkwam in het Interna
tionaal Instituut voor Sociale Geschiede
nis (IISG) in Amsterdam. Lehning was in
1935 mede-oprichter en een van de eerste
medewerkers van dat instituut.
Om de archieven wat meer bekendheid
te geven, heeft de Nederlandse Vereniging
van Archivarissen onder de titel „Neder
land in stukken” een beeldkroniek uitge
geven van enkele honderden stukken die
in ons land worden bewaard. Het boek
bestrijkt de periode van de twaalfde eeuw
tot 1945. De archivalia zijn gegroepeerd
rond een aantal thema’s, zoals kerkelijk
leven, sociale zorg, bestuur, rechtspraak,
geboorte, huwelijk en dood. Allerlei stuk
ken passeren daarbij de revue: notulen,
verdragen, akten, doop-, overlijdens- en
trouwregisters, zegels, brieven en dag
boeken.
Zegel behorende bij een oorkonde van
Rooms-koning Sigismund Deze bevestigde
in 1417 de voorrechten van de Friezen Vol
gens de overlevering bestonden die rechten
al sinds Karei de Grote.
Constandse geniet als commentator en
publicist vooral binnen onze landsgrenzen
bekendheid. Lehning verwierf zich met
name in het buitenland faam door zijn
kritische uitgave van de geschriften van
de 19e-eeuwse Russische anarchist Mi
chael Bakoenin.
Ter gelegenheid van Lehnmgs verjaar
dag is een liber amicorum (een vrienden
boek) samengesteld dat een beeld geeft
van zijn activiteiten in de anarchistische
beweging, zijn geschiedschrijving en zijn
aandeel in de politieke en culturele avant-
garde in de tijd tussen de wereldoorlogen.
Zo stichtte Lehning destijds de Internatio
nale Revue i 10, waarin onderwerpen op
het terrein van politiek, filosofie, kunst en
literatuur werden behandoM
Een oorlog tussen beide supermogendhe
den zou voor de wereld de genadeklap
betekenen. In zijn jongste boek „Het alter
natief van de duivel” speelt de Engelse
best-seller schrijver Frederick Forsyth
handig in op Orwell’s boek. Een alles
omvattende wereldoorlog in 1984
de Sovjet-Unie en de Verenigde
lijkt onafwendbaar.
Zijn realistische manier van schrijven
leidde er vorig jaar toe dat hij werd be
schuldigd van het sponsoren van een
staatsgreep, die in het begin van de jaren
zeventig in de Westafrikaanse staat Equa
toriaal Guinée werd uitgevoerd. De coup
mislukte maar het Engelse dagblad „Sun
day times” wist te melden dat Forsyth de
gebeurtenissen daar had gebruikt als ba
sis voor „De honden van de oorlog”. „Een
nauwelijks verhuld verslag” noemde de
Britse krant het boek.
,Knip zelf het haar van uw kinderen"
door Bob Bent, vertaald en bewerkt door
Anne van de Weetering, uitgave Luitingh
(J 19,90).
„Mijn die ben jou” door Theo Vesseur,
uitgave Eksperimenteel-kulturele uitgeve
rij Zonnebol te Voorburg 4,50).
„Kasteel tussen vier muren”, uit het
leven van een Russische dissident, door
Vladimir Boekovski, uitgave Het Spec
trum 27,50).
„Een mens valt uit Duitsland” door
Konrad Merz met een bespreking van
Menno ter Braak, uitgave A. W. Bruna
14.90).
„Jan Modaal, zijn streken en zijn taal”
door Kadé Bruin, uitgave Hollandia
14,50).
„Tegenover elkaar”, dichtbundel door
Anna Vali, uitgave Hollandia 4,90).
„Schrijfwijze”, handboek voor duide
lijk taalgebruik, door J. Renkema, uitgave
Staatsuitgeverij 20).
„Delphie”, roman door Joan Aiken, uit
gave L. J. Veen 27,50).
„De Rolling Stones” door Tony San
chez, uitgave Teleboek 18).
Portret van Arthur Lehning. gemaakt in
1976, toen hij promoveerde in de letteren aan
de Gemeentelijke Universiteit van Am
sterdam.
Wat opvalt tijdens het lezen is de enorme
aandacht die Forsyth besteedt aan het
detail. Forsyth, die met zijn boeken „De
dag van de Jakhals”, „Geheim dossier:
Odessa” en „De honden van de oorlog” al
bewees veel authentieke gegevens in zijn
boeken te verwerken, schrijft ook weer in
„Het alternatief van de duivel” zo natuur
getrouw, dat het lijkt of we nu in 1985
leven en alles zich vorig jaar heeft afge
speeld.
Ook niet-„klassieke” muziekvormen zo
als de jazz zijn er mét representanten
daarvan zij het in lukrake keuze in
vertegenwoordigd. Jammer hierbij is
weer, dat bij een steekproef blijkt, dat
„Buddy” Bolden beschreven staat als de
grondlegger van de Dixieland-muziek,
terwijl die stroming eerst lang nadat Bol
den (aan het begin van deze eeuw) van het
toneel was verdwenen is ontstaan. Dixie
land is zogenoemde „blanke jazz’ die eerst
tegen de jaren twintig opkwam, de neger
Bolden was King of jazz ten aanzien van
de onvervalste, „zwarte” New Orleans-
stijl.
„Het alternatief van de duivel”
gecompliceerde thriller. Eigenlijk bestaan
de 477 bladzijden uit verschillende verha
len, die door Forsyth op een briljante
manier bijeengeschreven worden en tot
een verrassende ontknoping leiden. Cen
traal in het verhaal staan de Amerikaanse
president Matthews, de Russische partij
leider Maxim Roedin, de Engelse geheim
agent Munro, een Russische geheim agen
te, die een dubbelrol vertolkt, en een
groepje jonge Oekrainers in ballingschap,
die ten eerste de Russische geheime dienst
KGB een dodelijke klap toebrengen en ’s
werelds grootste supertanker kapen en
daarmee politieke eisen willen afdwingen.
Bovendien speelt ook de Nederlandse re-
In het boek "1984" van George Orwell dat hij in 1948 schreef wordt een voorspelling
gedaan dat de wereld in 1984 een gecomputeriseerde samenleving is met Big Brother
aan het hoofd. Met nog een dikke vier jaar voor de boeg lijkt het er niet op dat de hele
aarde in handen zal komen van één dictatoriaal regiem. De wereld anno 1979 kent
twee Big Brothers: De Verenigde Staten en de Sovjet-Unie.
wetenschap" door H. A. Gomperts, uitga
ve G. A. van Oorschot 15,90).
„Sprekende schrijvers", gesprekken
met Nederlandse en Vlaamse letterkundi
gen, door G. H. 's-Gravensande, uitgave
BZZTÓH (ƒ22,50).
„Twee Anna's", een nieuwe bundel ver
halen door Hannah Green, uitgave Hol
landia 15,90; tweede druk).
„Plezierdichten" door drs. P„ uitgave
BZZTÓH 19,50).
„Zuster in weer en wind" en „Afdeling
ongevallen", twee verpleegsterromans in
één band door Lucilla Andrews, uitgave
Hollandia (ƒ27.50).
„De schaduw van de Wolf", thriller rond
de raadselachtige reis van Hess naar
Schotland, door James Berwick, uitgave
A. W. Sijthoff 24,50).
..De politionele acties", de strijd om
Indie 1945 1949, door Pierre Heijboer, uit
gave Fibula-Van Dishoek (ƒ29,50).
„Het peuter kiiK.crboek met ideeen
over en patronen en beschrijvingen van
kleren voor kinderen van 1 tot 6 jaar, door
Pieke Stuvel, uitgave J. H. Gottmer.
geen archief, al krijgt een dergelijke col
lectie in het spraakgebruik weleens dat
predikaat.
Naast overheidsarchieven zijn er ook
particuliere archieven; het koninklijk
huisarchief is het grootste particuliere ar
chief in ons land. Veel huis-, familie- en
bedrijfsarchieven, evenals stukken van
kerken en verenigingen zijn in de loop der
tijd gedeponeerd bij openbare archieven.
Bijna alle Nederlandse archieven kam
pen met ruimteproblemen. De grootste
collectie, die van het Algemeen Rijksar
chief (ARA) in Den Haag, verhuist juist
deze maanden naar een riant gebouw in
de residentie, in de buurt van het centraal
station. Dit complex biedt het ARA 103
kilometer strekkende planklengte ar
chiefruimte, met uitbreidingsmogelijk
heid tot 200 kilometer.
Per jaar groeit alleen al het archiefbe
stand van de gemeente in ons land met
maar liefst 14 kilometer. Niet alle ambte
lijke stukken behoeven overigens te wor
den bewaard. Aan de hand van strikte
richtlijnen, nodig om willekeur te voorko
men, wordt nagegaan wat voor vernieti
ging in aanmerking komt.
„Nederland in stukken” informeert de
lezer over dit soort archiefproblemen,
Lehning hun 80ste verjaardag. Beiden speelden jarenlang een vooraanstaande rol in
de anarchistische en anti-militaristische beweging en hebben een groot aantal
publikaties over anarchisme en anarcho-syndicalisme het licht doen zien.
At.
