Hondse
literatuur
voor de
liefhebber
Een blik achteraf op
Culturele
Revolutie
wij
ontvingen
„Wij stellen alleen
de vragen
Wereldspoorwegwezen fraai in kaart gebracht
„De nieuwe kleren van voorzitter Mao”
Auteur Harry Harrison vindt sf noodzakelijk
MiW
12
7 J
f
i
I
VRAAG AAN een willekeurige on
derwijzer wat het nut is van aardrijks
kunde. Grote kans, dat hij zal ant
woorden, dat die je van pas kan
komen wanneer je met de trein er
gens heen wil. Je weet dan bijvoor
beeld, dat het onhandig is om van
Vlissingen naar Maastricht te reizen
via Amsterdam en Groningen; dat je
dus in Roosendaal moet overstappen
en in Tilburg en in Eindhoven nog
eens. Treinreizen is aardrijkskunde
oefenen in de praktijk. En omgekeerd
kan een landkaart met spoorwegen
erop de gedachten doen wegdwalen
naar imaginaire treinreizen, vol exo
tisch avontuur, voorbijschuivend
landschap, onbekende stationsna
men, langsflitsend in de nacht.
Visie
door Brigitte Sprenger
eigen luie stoel
I
ELI VLESSING
bibliotheek
I
lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
niemand luistert, eigenhandig het universum de ramp bespaart.
JACOB LOOSJES
lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
r
r
I
I
I
se communisten. Voor zo’n kolossale ver
andering is een uitzonderlijke figuur no
dig. Mao was zo iemand.
Nu, dertig jaar na de vestiging van de
Volksrepubliek China zijn de Chinezen
vrienden van de Amerikanen geworden.
Het tijdperk-Mao is voorbij. Hua Guofeng
- ex-hoofd van de Chinese veiligheidspoli
tie - is de „grote stuurman” opgevolgd. De
Russen, min of meer vrienden en bondge
noten in 1949, zijn inmiddels China’s
grootste vijand geworden: aan de Chinese
noordgrenzen, in Vietnam en Cambodja.
Wie de nog jonge, soms verwarrende
geschiedenis van de Chinese Volksrepu
bliek enigszins wil begrijpen kan intussen
kiezen uit een lange rij boeken. En wie bij
het lezen over die dertig jaren (1949-1979)
stuit op de ingewikkelde, veelal tegenstrij
dige kwestie van de Culturele Revolutie
die twaalf jaar geleden uitbrak, zal er
geen spijt van krijgen wanneer hij de visie
van de Belg Simon Leys op dat complexe
verschijnsel er bij betrekt. Zijn kroniek
van de Culturele Revolutie heet „De nieu
we kleren van voorzitter Mau”. Een Ne
derlandse vertaling van drs. M. W. Blok
kwam zeven jaar nadat het boek in het
Frans was gepubliceerd tot stand als uit
gave van Het Wereldvenster in Baam. Een
voordeel van die tamelijk late vertaling is
dat Leys de actualiteit in een reeks na
woorden heeft verwerkt.
Een „in feite erg banaal boek” noemt de
nu 41-jarige Pierre Rijckmans zoals Si
mon Leys eigenlijk heet in een recent
Liefhebbers van jachthonden worden
door Thieme bedacht met „Het omgaan
-net en het africhten van jachthonden”.
Uitstekend informatief geïllustreerd.
Bij Elsevier Focus verschenen in de
reeks Populaire Rashonden twee paper-
oacks. „Ken uw Duitse Staander” en „Ken
jw Retriever” geven uitvoerig inzicht in
carakter en gedrag van deze honden die
gerekend mogen worden tot het type mid
denslag maar dan wel van het betere
soort
vraaggesprek zijn Culturele Revolutie-
kroniek. Dit omdat „iedere Chinees” vol
gens hem al op de hoogte was van de
informatie die de kort daarop culturele
attaché van de Belgische ambassade in
Peking geworden Leys zijn lezers had
verschaft Dat klinkt niet zo logisch uit de
mond van iemand die in 1974 nog veron
derstelde een „historische getuigenis” te
hebben gewrocht, zoals in het nawoord
van dat jaar kan worden gelezen.
„De nieuwe kleren van voorzitter Mau”
is een soort syntaxis op de Chinese politie
ke grammatica. Leys haakt in dagboek
vorm in op wat zich voordoet in het
nieuws. Dat wil zeggen het nieuws uit de
Chinese kranten in Hongkong en „per
soonlijke getuigenissen”. Hij geeft er heet
van de naald zijn visie op. Overigens kon
Leys zijn kijk op de gebeurtenissen van
1967 nog geruime tijd bijschaven en toet
sen aan wat andere China-observateurs er
over te zeggen hadden.
De Belg is - dat blijkt ook uit de titel van
zijn boek - geen Mao-adept. In zijn latere
boek „Chinese schimmen” noemt hij het
Chinese communisme „stalinistisch, bu
reaucratisch en totalitair”. Daar zijn felle
reacties op gekomen. Maar ook uitbundi
ge lof - in Nederland onder meer vanuit de
NRC-hoek. Tot „ongenoegen” van Leys
werd echter zijn tweede boek óók door
rechtse commentatoren in de Verenigde
Staten gretig gebruikt als bevestiging van
hun behoudende China-opvattingen.
De „Kleren” komen in het Nederlandse
taalgebied eigenlijk wat als mosterd na de
maaltijd van de „Schimmen”. Maar als
tamelijk volledige, soms gortdroge op
somming van de culturele revolutie-ge-
beurtenissen is het geschrift met zijn aan
hangsels en biografische aantekeningen
beslist de moeite waard van een tijdroven
de bestudering.
Honden hebben en houden door A. M. Heger.
Uitgeverij Thieme (Zutphen). Prijs 13,50.
Het omgaan met en het africhten van jacht
honden door A. J. van Buuren. Uitgeverij Thie
me (Zutphen). Prijs 29,90.
Ken uw Duitse staander door Goesten. Uitge
verij Elsevier Focus. Prijs 15,50.
Ken uw retriever door mevr. Van Krerel-van
Oss. Uitgeverij Elsevier Focus. Prijs 15,50.
Treinreizen en aardrijkskunde ho
ren bij elkaar als kookkunst en voe
dingsleer. Een wereldspoorwegatlas is
dus niet meer dan een logisch uitvloei
sel van die verwevenheid. Bij uitgeve
rij Elsevier is onlangs een dergelijk
boekwerk verschenen, een vertaling
van de World Atlas of Railways van O.
S. Nock, een autoriteit op het brede
nent. De overwinning van de hoge An
des, de plannen voor een trans-Asie-
route enzovoorts. Vertrekpunten te
over, om de gedachten de vrije loop te
laten en weg te dromen naar niet of
nauwelijks uitvoerbare vakantieplan
nen. Dat geldt zo mogelijk nog sterker
voor het hoofdstuk over beroemde trei
nen (zoals de vermaarde raadselach
tige Oriënt-Expres, de luxueuse Itali
aanse Settebello, of de spectaculaire
Canadian op weg door de Rocky
Mountains)
De Wereld-Spoorweg-Atlas is een ta
melijk compleet boek over het spoor
wegwezen. Tamelijk compleet bete
kent: niet helemaal. In de veertig blad
zijden kaarten in het werkelijke atlas
gedeelte zijn de belangrijkste spoorlij
nen weergegeven. Dat wil tevens zeg
gen, dat een aantal (toch ook wel ir.te-
Vertrekpunt voor verre
treinreizen vanuit
I
zichzelf is niet slecht. Omdat iets mogelijk
gemaakt is door de techniek of weten
schap, hoeft niet te betekenen dat we daar
gebruik van móeten maken”.
Harrison stipt de electronica aan: „Kijk
nu eens naar de chip. De technologie met
al die chips wordt een heel grote affaire.
Die technologie bestaat al. We zitten er nu
al mee opgescheept”.
„Nu moet je niet kwaad zitten kijken
naar die chips. Dat zo’n chip meer werke
loosheid kan veroorzaken enzovoort. Het
hangt er toch vanaf wat wij met die chips
gaan doen, of niet? En dat hoeft niet slecht
te zijn
De blaffende huisgenoot wordt met
overleg gekozen in overeenstemming met
ie mogelijkheden van onze behuizing.
Maar daarnaast worden ook motorisch
vermogen en karakter zaken die medebe
palend zijn voor de keus. De hond heeft
zich min of meer als een volwaardig huis
genoot een plaatsje weten te veroveren in
ie woonkamer,als het even kan met
goed uitzicht op het televisie-oog.
Uitgeverij Thieme in Zutphen heeft met
haar rasmonografieën op een uitstekende
manier ingespeeld op de geschetste ont
wikkeling. Aan het reeds uit twaalf deel
tjes bestaande assortiment is toegevoegd
sen uitgave gewijd aan de tekkel. Net zo
compleet als alle voorgaande pubicaties
in deze reeks.
Daarnaast werd opnieuw aandacht be
steed aan belangrijke zaken als fokken,
houden, verzorging en opvoeding in meer
algemene zin in „Honden hebben en hou-
ien”. Van harte aanbevolen voor degenen
iie „er wat meer van willen weten” en
voor wie de in omloop zijnde standaard
werken wat te prijzig uitvallen.
Maritiem 19,50; na 1b november 24,50).
„In het kielzog van Marconi”, de ont
wikkeling van de maritieme communica
tie en navigatie, door Jan Noordegraaf,
uitgave De Boer Maritiem 49,50).
In de Tina Topstrip-serie verscheen bij
uitgeverij Oberon het elfde deel onder de
titel „Sonja, en de mysterieuze zwem
coach” 5,50).
Klare taal en een duidelijke veroorde
ling van het China vóór Mao Tsetoeng.
Aan het woord is Felix Greene, de Britse
filmer en schrijver in zijn boek The Ene
my. Schrijnend in beeld gebracht is een
gedeelte van die periode van wanbeleid,
van feodale en kolonialistische uitbuiting
in het fotoboek „The Face of China”.
(Uitgeverij Landshoff, Bentveld-Aerden-
hout). Een uniek boek met antieke foto’s
van 1860 tot 1912. Gewone Chinezen treft
men op de oude prenten nauwelijks aan,
of het moet zijn als „menselijke verlie
zen”, als kanonnenvoer bij de ongelijke
strijd tegen westerse invasietroepen. Zo
registreerde fotograaf Beato een fort bij
Taku, veroverd na een aanval door Fran
se militairen. De grond is bezaaid met
lijken van Chinezen. Deze verdedigers
verweerden zich met kruisbogen - waar
van er één nog duidelijk zichtbaar is -
tegen de kanonnen van de „beschaafde
blanken”.
Het einde van de vorige en de eerste
helft van deze eeuw brachten de Chinezen
voornamelijk misère: decadente be
stuurders, brutale inmenging vanuit Eu
ropa en de Verenigde Staten, fascistische
invasielegers uit Japan, de Tweede
Wereldoorlog en tenslotte drie jaar bur
geroorlog. Tsjang Kai-sjek contra Mao
Tse-toeng.
Azië’s grootste omwenteling van onze
jaartelling was de revolutie van de Chine-
„Opdracht voltooid”, spionagethriller
door Eric Clark, uitgave A. W. Sijthoff
14,50).
„Zending voor Moskou”, spionagethril
ler door Howard Kaplan, uitgave A. W.
Sijthoff 14,50).
„Het leven van Edgar Allan Poe (1809-
1849)”, geestelijke vader van de Ameri
kaanse detective en schrijver van griezel
verhalen, door Wolf Mankowitz, uitgave
Zomer en Keuning 39,90).
„Maritiem Journaal 1979”, jaarlijks
verschijnend informatie- en dokumenta-
tiewerk op maritiem gebied voor Neder
land en België, uitgave De Boer Maritiem
(bij intekening ƒ47; losse delen ƒ56).
„Per mailboot naar de Oost”, reizen
met de Lloyd en De Nederland tussen 1920
en 1940, door A. Alberts, uitgave De Boer
Vóór de Chinese revolutie stierven per
jaar gemiddeld minstens een miljoen
mensen in China de hongerdood. Het In
ternationale Rode Kruis rapporteerde
dat elk jaar alleen in Sjanghai 20.000
lijken uit de straten werden opgehaald -
mensen die gewoon van honger op straat
gestorven waren. Miljoenen Chinezen
leefden zo vlak bij het biologische be
staansminimum dat hun lichamen nooit
tot volle wasdom kwamen, en er bestond
voor hen geen hoop op iets anders dan
een leven lang van louter zwoegen en pijn
lijden. Dat waren de „menselijke verlie
zen” waaronder talloze generaties te lij
den hadden omdat er geen revolutie had
plaatsgevonden
terrein van het spoorwegwezen. De
vertaling en bewerking werden ver
zorgd door Hans Hanenbergh van het
NS-blad „de Koppeling”.
Deze Wereld-Spoorweg-Atlas van El
sevier is méér, dan een verzameling
landkaarten met spoorwegen erop. Het
is een tamelijk compleet naslagwerk,
waarin alle facetten van het spoorweg
wezen worden behandeld. Het boek
begint (uiteraard) met een historisch
overzicht van het ontstaan van de
spoorwegen, hun triomphtocht over de
aardbol, van paardentractie tot de toe
komstige supersnelle treinen. Vervol
gens trekt een trein vol technische
spoorbijzonderheden aan de verbaas
de lezer voorbij: de werking van de
stoomlocomotief, de diesel en de E-lok
worden uiteengezet, De aanleg van de
spoorweg zelf, met tunnels en bruggen
passeert de revue. Het seinwezen
wordt uit de doeken gedaan, de ver
keersleiding, de dienstregeling, de
problematiek van het voorstadverkeer
en de metro’s, de bijzonderheden van
het goederenvervoer, het rangeren.
Dan volgt een hoofdstuk over be
roemde routes, zoals de Gotthardlijn,
de Transsiberische spoorlijn, de oost-
west verbindingen in Amerika, de
doorsnijding van het Australisch conti-
Harrison steekt nog eens een sigaar op
en vertelt weer een mop. Gelukkig keert
hij ditmaal wel terug naar het onderwerp.
„Kijk, sf heeft visie. Sf is de enige moge
lijkheid om mensen te laten zien waar
deze wereld naar toe gaat en hun zo een
kans te geven het te veranderen voordat
het zo ver is”.
Maar er is toch heel weinig sf dat zo’n
serieuze blik door de verrekijker werpt?
Harrison: „Dat klopt. Maar het komt
wel. We zien de wereld nu, het stort hele
maal in elkaar. Kijk maar eens om je
heen. En iedere keer als iets afschuwelijks
gebeurt dan wordt er heus wel over ge
schreven. Vóórdat het gebeurt. Wij sf-
schrijvers zeggen alleen: kijk, dit is hoe de
wereld zal zijn als dit of dat zo doorgaat.
En dan vragen wij door middel van onze
verhalen, willen jullie die wereld zo
hebben
Harrison handelt precies zo in een nieu
we trilogie waarvan het eerste deel, Thuis-
wereld, binnenkort zal verschijnen.
De schrijver heeft een regelmatige pro-
duktie, met tot dusver zo’n 28 romans en
diverse bundels korte verhalen en daar
naast minder belangrijke projecten. Hij
werd in 1925 in de Verenigde Staten gebo
ren en werkte als illustrator voor stripbla
den na zijn terugkeer uit het leger in 1946.
Daarna volgden activiteiten als scriptwri
ter voor Flash Gordon, ghost-writer voor
enkele boeken over de Saint en een me
dewerkerschap aan sf-tijdschriften.
„Er bestaat geen slechte science het
ligt er aan hoe men het toepast. Een scien
tist die dodelijke wapens, ontwerpt is een
slechte wetenschapsman. Maar science op
zaakt door grondige organisatie? Hitler,
de Romeinen „Maar dan alleen knoei
boel bovenaan in de maatschappij, bij de
politieke leiders. De gewone mensen moe
ten zich beter organiseren en vaststellen
wat ze willen doen met deze wereld”.
ressante zijlijnen) op de kaarten ont
breekt. Inconsequent is dan, dat een
aantal - helaas - dode spoorlijnen wel is
aangegeven. Dat is bijvoorbeeld het
geval met een aantal lijnen in Zweden.
De atlas besteedt vrij veel aandacht
aan toekomstige lijnen, zoals de su
persnelle lijn in aanbouw van Parijs
naar Lyon. Maar aan het herstel van de
schitterende berglijn door de Maritime
Alpen van het Italiaanse Cuneo naar
Nice is weer geen woord gewijd. Deze
spoorlijn ontbreekt ook in het kaart
materiaal.
Wel aangegeven zijn de pas gereed
gekomen Zoetermeerlijn en de Schip-
hollijn in aanleg. Voor een boek dat
bestemd is voor de Nederlandse markt
is echter de aandacht, die verder aan
deze nieuwe spoorlijnen wordt besteed
wel erg sumier. De technische presta-
De belangstelling voor de hond als
huisdier, tot voor een jaar of tien nog
vaak gezien als een tijdelijk verschijnsel,
een modegril, lijkt steeds meer een karak
tertrek te worden van een breder publiek.
Opmerkelijk is dat met de ontwikkeling
van die belangstelling er ook een duide
lijke voorkeur is ontstaan. Het „vuilnis
bakkie, hoe gezellig en decoratief ook in
het vroegere straatbeeld, is hoegenaamd
verdwenen.
Op vele archieffoto’s lijkt Harry Harrison op de krankzinnige professor die
op planeet Bgrhtjxz spletterende machines en reusachtige robots voorbereidt
tot het veroveren van het universum. In wezen is hij meer de vriendelijke held
die iedereen probeert te waarschuwen voor het gruwelijke gevaar, en als
„Rakker houdt de vaart erin!”, vrolijk
stripverhaal uit het weekblad Donald
Duck, uitgave Oberon 5,50).
„September-distels”, dichtbundel sa
mengesteld door Martin Boot en Rob Bar
tels, uitgave Opwenteling, coöperatieve
vereniging van auteurs voor presentatie
van literatuur u.a. in Eindhoven.
„Naar morgen 34”, een bundel gedich
ten van onder andere Han van Esch, Roel
Houwink, Wim van Til, Car Flanders en
Roel Houwink, uitgave Opwenteling.
„Honderd en Een sprookjes van de
Lage Landen”, verzameld, bewerkt en
van aantekeningen voorzien door Eelke
de Jong en Hans Sleutelaar en geïllus
treerd door Malsen, uitgave De Bezige Bij
29,50).
De Taj-express in Dehli.
Harry Harrison: „Sf heeft visie”
De nieuwe kleren van voorzitter Mau, door
Simon Leys. Uitgegeven door Het Wereldven
ster, Baarn Vertaling drs. M. W. Blok. Prijs:
ƒ37,50. „The Face of China”, L. Carrington
Goodrich en Nigel Cameron. Uitgegeven door.
Andreas Landshoff, Bentveld-Aerdenhout.
Prijs 59,-.
Een loc van de Erie in 1908 van een ontwerp dat al sterk was verbeterd, een reus van 155 ton.
tie, die werd geleverd met de bouw van
de Schipholtunnel had meer aandacht
verdiend, ook al gaat het hier uiterlijk
wellicht om een minder spectaculair
kunststuk dan een tunnel door de Al
pen. Aan dit soort dingen is te merken,
dat men een uit het Engels vertaald
boekwerk in handen heeft.
In het zesde hoofdstuk geeft de atlas
per land een zeer informatief overzicht
van alle spoorwegnetten in de wereld.
De spoorwegen zijn op schematische
kaartjes weergegeven en een hoeveel
heid statische gegevens completeert de
zaak. Het boek èindigt met een een
globaal overzicht van de belangrijkste
jaartallen van de spoorweggeschiede
nis, een overzicht van beroemde per
soonlijkheden, die daarin een rol heb
ben gespeeld, een trefwoordenregister
en een literatuuroverzicht.
De Wereldspoorwegatlas is niet
goedkoop: 89,50. Maar voor die prijs
heeft men al met al een zeer fraai en
informatief boek van 224 bladzijden,
met meer dan vijfhonderd foto’s en
illustraties, opengewerkte tekeningen
etc, in kleur. Men moet er wel een
speciale plaats voor inruimen op de
boekenplank, wanneer men althans de
atlas daarin vertikaal wil zetten: het
boek meet 34 bij 26 centimeter.
RIEN POLDERMAN.
Soms beschouwt Harry Harrison, een
van de meest populaire science-fiction-
schrijvers van vandaag, zich ook zo.
„Er wordt ontzettend veel sf geschre
ven. In Amerika is elf procent van de
totale boekenproduktie sf. En 90 procent
van het spul is stront. Maar sf is belang
rijk. We hebben het nodig. Je kunt nooit
antwoorden hebben voordat de vraag be
staat. En”, zegt de jolige, kleine man, „wij
stellen die vragen”.
„Ik ben niet de paus. Sf-schrijvers we
ten niet alles. Ik kan geen antwoorden of
oplossingen geven, alleen maar een aspect
laten zien van hoe of wat kan gebeuren.
En dan moet jij beslissen of je het zo wil
hebben”.
Harrison is alleen zo nu en dan serieus
en filosofisch. Met prachtige zinnen steekt
hij telkens van wal, met een beloftevolle
ondertoon van diepzinnige, belangrijke
uitspraken. Maar zonder zijn zinnen te
voltooien maakt hij ze echter even vaak
weer af met een grap over Japanse band
recorders of Deense koningen.
Met zijn boeken is het eigenlijk idem
dito. Zijn krachtig boek „1999”, dat angst-
jagend speculeert over een New York
anno 1999 waar te veel mensen zijn met te
weinig van alles, vloeit voort uit dezelfde
hand die niemandalletjes schrijft over
cowboys in ruimteschepen die gemene
rovers kapotschieten met gecompliceerde
schiettuig.
„Ik hou van sf en het sf-schrijven. Ik
schrijf van alles een boek is steeds
anders al naar gelang het materiaal te
bieden heeft. Sf. is leuk maar het heeft
te weinig humor. Eigenlijk, de wereld
heeft te weinig humor.
„Brian Aldiss (bekende Britse sf-schrij-
ver - red.) en ik besloten jaren geleden dat
wat de wereld nodig had een beetje meer
goede ouderwetse knoeiboel was. Alle
grote oorlogen of slechte hoofdstukken in
onze geschiedenis zijn immers veroor-
