Haarlemse kunstenaar stelt beeldverschuivingen centraal
Sensatie van anarchistische lolligheid
Nieuwe prijzen
persfotografie
Werk Da Vinei
omstreden
Aandoenlijke primitieve
dubbelrietklanken
Een Spaarpandbrief van nominaal
f1000,- groeit naar f1700,-.
4
Q Westland Utrecht Hypotheekbank
^0
Museumtarieven in
Italië omhoog
Tafelhoofdpijn minder geslaagde nieuwe muziektheaterproduktie ICP
door John Oomkes
Vingers afgehakt.
Prix Femina ’79 voor
schrijver Pierre Moinot
Hobo op slotconcert in Kadens
19
WOENSDAG
2 8
NOVEMBER
KUNST
19 7 9
van;
v.
belegging kunt u inwinnen bij het kantoor van de Westland/lItrecht Hypotheekbank of bij
sionair in effekten.
AMSTERDAM. Niet zo gek
veel Haarlemse kunstenaars valt
de eer te beurt om door het Stede
lijk Museum te Amsterdam te
worden geïnviteerd om hun werk
er te laten zien. Exposeren daar
waar je rustig kunt aannemen dat
sowieso de helft van de Neder
landse kunstwereld er getuige
van zou kunnen zijn, vormt een
behoorlijke mate van erkenning.
Kees Verweij was vorig jaar de
laatste die dat genoegen smaakte.
Fons Brasser, een tekenaar van
een heel andere generatie en op
tiek, stelt zijn werk momenteel in
het Prentenkabinet van het Ste-
delijk ten toon (tot en met 1 janu-
4»
Beleggen in Spaarpandbrieven van de Westland/lItrecht Hypotheekbank
is een veilige manier om uw geld aanzienlijk te laten groeien.
Vooreen Spaarpandbrief van nominaal f 1000,-ontvangt uop 13*2-’85 f 1700,-.
>t van uw belegde geld is zo hoog, omdat de rente niet jaarlijks wordt
uitgeleerd, maar steeds wordt herbelegd.
-
Haarlem, Frederikspark 1/hoek Houtplein, 023-31 91 54
fW De opbrengsi
V uitgekeerd, m
IJ trekt zo ca. 5 jaar de-rente-van-de-rente-etc. Het rentepercentage staat de
hek looptijd vast.Wilt u eerder over uw belegde geld beschikken Spaarpandbrieven
hebben een notering op de effektenbeurs.
I U kunt ze praktisch probleemloos verhandelen via uw bank of commissionair
in effekten. Iedereen kan n.l. zien hoeveel uw Spaarpandbneven aan het einde van de looptijd opleveren Het bedrag
waarvoor u uwSpaarpandbneven kunt verhandelen is afhankelijk van de dan geldende koers, waarin de opgelopen rente
is verwerkt; het kan dus voor iets minder of meer zijn dan het nominale bedrag plus opgelopen rente.
De huidigeafgiftekoers van Spaarpandbrieven is 100%, d.w.z. u betaalt nu f 1000,- (plus de opgelopen rente
laf23-7-79); effectief rendement 10%. Spaarpandbrieven zijn aan toonder.
U kunt dus zonder formaliteiten uwgeld beleggen en verhandelen. Meer informatie over deze veilige, profijtelijke
j uw bank of uw commis-
Si
Brassers mathematische lekkage
JOHN OOMKES
(ADVERTENTIE)
1
De scènes worden met weinig timing
gespeeld, ook al omdat de rollen niet
scherp zijn ingestudeerd. Maar ik moet
Kunst, het met name in samenspel met de
musici op zijn heupen krijgt en zich een
rol aanmeet die hem boven de huiselijk
heid doet uitgroeien. Zo componeert hij,
vertelt een mop als een situatie dreigt
dood te vallen of zingt hij een meezinger
waarin hij voortdurend over het gehan
teerde metrum struikelt. De vrouw (Truus
Dekker) groeit de sleur van het dagelijks
bestaan langzamerhand boven het hoofd
en zij valt ten prooi aan langzaam groeien
de krankzinnigheid, die zij met „tafel
hoofdpijn” aanduidt.
Brasser: „Ik heb een waanzinnige pro-
duktie gekregen sinds ik naar de wetma
tigheden ben gaan zoeken binnen die ma
thematische modellen en heb leren snuf
felen naar die varianten die voor mij een
bevredigend visueel effect hadden. Je
kunt spreken van de jongen met de ma
thematische lekkage. Ik kan als ik nu
exposeer selectiever uit mijn werk kiezen
en toch een goede indruk bieden van waar
ik mee bezig ben.
zeggen dat het oplezen van een dialoog
van blad een merkwaardige spanning ver
leent aan een meningsverschil tussen man
en vrouw, vooral daar waar je gespannen
afwacht of de juiste zinsnede wel wordt
gevonden. Die chaotische onbeholpenheid
creert weliswaar wel een sensatie van
anarchistische lolligheid, maar heeft ver
der weinig om het lijf. Feitelijk schort het
de ICP voortdurend aan balans tussen
muziek en theater, zodat in plaats van
dramatische of antidramatische effecten
effectloosheid tot resultaat en in zichzelf
verheven doel wordt.
ruimte werd gelaten tussen de variaties
onderling, waardoor de spanning van het
geheel, voor een groot deel verloren ging.
Rykle van de Heide speelde tenslotte
zijn hoogste troeven uit inzake virtuositeit
en als afwisseling met gevoelige cantile
nes in het Tweede concertino van de
19de eeuwer Gustav Vogt, waarbij hij ook
hier, als steeds op soepel aangepaste pia
nobegeleidingen van Marianne de Beau
regard kon rekenen.
JOHAN VAN KEMPEN
Tot dusver werd aangenomen dat Leo
nardo het ontwerp in 1502 maakte voor
Cesare Borgia. Volgens Mancini dateert
het werk echter uit 1473. De plattegrond
maakt deel uit van de kunstverzameling
in het kasteel Windsor.
PARUS (AFP). De prix Femina 1979,
een van de belangrijkste Franse litera
tuurprijzen, is maandag toegekend aan de
schrijver Pierre Moinot voor zijn boek Le
Guetteur d’ombre. Claude Durand kreeg
de Prix Medicis voor La nuit zoologique.
De Prix Medicis voor buitenlanders werd
toegekend aan de Cubaan Alejo Carpen
tier voor zijn roman Le harpe et l’ombre.
De 27-jarige Henry Benvenuti zou
tegen de politie hebben gezegd dat hij
zijn vingers had afgehakt „terwille van
de kunst”. Artsen proberen nu de mid
del- en ringvinger weer aan te naaien
aan de rechterhand van de kunstenaar.
NEW YORK (Reuter). Een boze
kunstenaar heeft dinsdag op het kan
toor van het blad Soho Weekly News in
New York twee van zijn vingers afge
hakt toen een criticus van het blad hem
niet wilde spreken.
ROME (Reuter). Italië is van plan de
toegangsprijzen voor zijn musea die tot
de laagste in Europa behoren, drastisch
te verhogen.
m
□3
ROME (DPA). Een aan Leonardo da
Vinei toegeschreven plattegrond voor de
Italiaanse stad Imola is in werkelijkheid
van de hand van de ingenieur Danesio
Maineri. Tot deze slotsom komt de voor
malige directeur van de stedelijke biblio
theek van Imola, Fausto Mancini, in een
pas gepubliceerd boek.
HAARLEM. De hobo stond centraal op het slotconcert van de Dubbelrietserie van
„Een vruchtbare jongen, ja” (knipoogt): Ik
werk overigens niet in het wilde weg.
Eerst werk ik de mogelijkheden uit op
centimeterpapier, dan op proef en dan
pas als het effect me bevalt op dit
formaat. Het beeld moet interessant zijn,
daar gaat het om. En aan het werken met
die figuren hou ik een soort alfabet van
wetmatigheden over, dat me later wel
weer van dienst zal zijn. Ik voorzie voorlo
pig geen einde aan dit werk, want het
aantal varianten binnen een bepaald mo
del is groot. Maar in de visuele vorm,
waarbij ik bepaalde delen van de grond
vorm ben gaan „lossnijden” en elders ben
gaan toevoegen, herken je de driedimensi-
onaliteit alweer”.
Tekening, serie 4, insnijden-samenvoegen-roteren. 1978. Een voorbeeld van Brassers
behendigheid met visuele beeldverschuivingen
Slotconcert Dubbelrietserie in zaal
KADENS. Uitvoerenden: Rykle van
de Heide, hobo, Marion van Harre-
veld, piano, Marijke Verbeme, barok-
cello, Marianne de Beauregard, piano.
Programma: Geminiani, Hotteterre,
Telemann, Mihalovici, Debussy, Sini-
gaglia, Vogt. Haarlem, 27 november
1979.
In het werk van Mengelberg en Schip
pers (produkties als Met Welbeleefde
Groet van Het Kameel en Hé Hé Hé waar
is de Marechaussee en Een Behoorlijk
Kabaal; om er enkele te noemen)
overheerst een radicale kunstzinnigheid,
waarin de improvisatie vrijwel elk facet
van het gebeuren beheerst. Of het nu het
acteren is, het spel of zelfs de structuur
van het geheel betreft. Erg diep graaft
Mengelberg nooit, het is niet zoals bij de
veel gedisciplineerder werkende Breuker
die a propos vorige week een geplande
nieuwe produktie onder de titel De Vuyle
Wasch voor onbepaalde tijd moest afstel
len de bestaande politieke verhoudin
gen aan de kaak stelt en de subsidiepoli
tiek van CRM op de korrel neemt.
In Tafelhoofdpijn zijn een aantal in hun
onuitgewerktheid en onderlinge losse
band vrijblijvende akties te zien die het
absurde dagelijkse levensritme van een
echtpaar Doorsnee laten zien, waarbij de
man (Cees Schouwenaar), alias de heer
Overeenkomsten tussen beide Haar
lemmers zijn er verder niet. Waar Verweij
een bekendheid heeft die bijzonder groot
is en waar diens werk weinig inlevingsver
mogen vraagt om ervan te kunnen genie
ten, daar heeft Brasser enkel in kleine
kring een zekere faam en geldt voor zijn
mathematisch gemodelleerde werk dat de
„massa het er moeilijk mee zal hebben”,
zoals Fons het omschrijft.
Naar de regering dinsdag bekendmaak
te, voorziet een wetsvoorstel in een verho
ging van 100 of 200 lire (25 of 50 ct.) tot
1.000 lire (ongeveer ƒ2,50). De huidige
tarieven dekken nog niet eens de salaris
sen van het personeel en de drukkosten
van de kaartjes, aldus minister van cul
tuur Egidio Ariosto.
Toch is er de erkenning nu, niet alleen
van het Stedelijk, maar ook van de Haag
se avant-garde galerie Ores Mobil die
werk van hem toont en van de Jugend-
triennale Meister der Zeichnung waar
twee tekeningen van zijn hand in een
internationaal verband getoond worden.
„Die erkenning heb ik bepaald wel no
dig, bepaald wel”, overweegt Brasser.
„Als ik weet dat die kritisch tot stand
komt, dan geeft me dat zelfvertrouwen.
Als bijvoorbeeld zo’n Ores Mobil iets in
mij ziet dan geeft me dat een reden om te
werken. Ik werk niet vanuit een oogpunt
van gezelligheid of van therapie. Ik heb
voor het eerst in mijn leven de afgelopen
drie jaar mogen ervaren wat het betekent
om bezeten van mijn werk te zijn. Ik
schilder vanaf mijn dertiende, en het had
altijd een zekere toevalligheid in zich.
Maar op een gegeven moment trek je het
juiste blik open en dan weet je wat je nooit
Rykle van der Heide die overigens
ook regelmatig en zelfs in vaste formatie
als kamermuziek-ensemblespeler optreed
liet zich in het eerste programmage-
deelte horen op een door Peter de Koning
nagebouwde barokhobo. Met klaveciniste
Marion van Harreveld en celliste Marijke
Verbeme, die samen het voornaam bege
leidend continuo vormden, werden in ga
ve eenheid drie acttiende eeuwse sonates
uitgevoerd. Waarbij dan Italië, Frankrijk
en Duitsland aan bod kwamen in de vorm
van respectievelijk een sonate van Gemi
niani, een suite van Hotteterre en een
sonate van Telemann.
Aandoénlijk in z’n primitiviteit vaak, dit
weerbarstige instrument met z’n, soms
luidruchtig tikkende, anderhalve klep. En
al wordt een subtiele zangerigheid en nu
ancering, ondanks de vaardigheid van de
bespeler, op zo’n oud type slechts bij mo
menten bereikt, interessant toch om in dit
kader van een globaal historisch
overzicht, nog eens te horen in hoeverre
klankzuiverheid en correctheid in het
18de eeuwse hobospel zullen hebben afge
weken van het huidige.
In het gedeelte na de pauze, waarin de
moderne hobo werd gebruikt, in combina
tie met piano, had Rykle van de Heide in
Marianne de Beauregard zijn betrouwba
re muzikale partner gevonden om de vaak
virtuoze begeleidingen bij zijn spel te ver
zorgen. Dat gebeurde dan allereerst in de
Sonatine van Mihalovici, artistiek gezien
hoogst onbelangrijke muziek waarvan
overigens alle impulsen en stemmingen
door het uitvoerende duo met toewijding
werden weergegeven.
Stemming was er trouwens vooral in
drie stukken van Debussy: Et la Lune
descend sur le Temple, voor piano solo, en
La Fille au Cheveux de lin evenals Le
petit Berger in een bewerking voor hobo.
Romantische aanvoelingsvermogen
kwam bij de betreffende musici speciaal
tot uitdrukking in de opzet van Twaalf
variaties van Sinigaglia, over een thema
(Knaapje zag een roosje staan) van Schu
bert. Heel jammer dat het spel hier geen
continuïteit bezat, doordat er teveel tijds-
steeds naar andere mogelijkheden gegre
pen om de beeldveranderingen te creëren:
deling, verandering van het aantal graden
en uiteindelijk heeft hij zelfs afgezien van
de tekenstift toen het erom ging de syste
matische vakverdeling makkelijker en vi
sueel zichtbaarder tot stand te brengen.
Brasser: „Ik nam bijvoorbeeld twee bla-'
den ik kies Schulhammer papier, 300
grams die ik op dezelfde manier in
sneed, bijvoorbeeld vanuit het midden
van een van de zijden naar het middel
punt. Vervolgens voegde ik die bladen
samen en door verdraaiing en rotatie
krijg je dan als je dat met een telkens
vast gegeven doet, bijvoorbeeld een gelijk
aantal graden bepaalde visuele wetma
tigheden”.
„Als je bijvoorbeeld bij een vel van 100
bij 50 vanuit het midden van de lange
zijde in de richting van het hart insnijdt en
dan die flap omvouwt, krijg je een heel
ander effect dan wanneer je langs de
aldus ontstane diagonaal zou insnijden en
juist contra zou omvouwen. Op het eerste
gezicht is het resultaat hetzelfde. Maar
waar bij de ene „tekening” de diagonale
zijde van de driehoek met een zwarte
schaduw vanwege het insnijden zou wor
den aangegeven, ontstaat bij de andere
een „witte” aflijning vanwege het omvou
wen. Je krijgt een merkwaardige span
ning als je ze beide naast elkaar ophangt.
Maar je moet het wel willen zien natuur
lijk”.
Vermaakt heb ik me bij de groteske
situaties best, maar bevredigd voelde ik
me nergens. Of het moet zijn als trompet
tist Toshinori Kondo met behulp van een
koeiehoom en een kleine, draagbare ver-
sterkingsinstallatie een voortreffelijk en
spannend betoog opzet, waarbij de be
reikte geluidsgolven het voorstellingsver
mogen voortdurend overschrijden. De
sessies tussen de broeders Bennink en
Mengelberg die zorgt voor een kostelij
ke solo op een over de p’ondschurende
stoel kennen die spanning voor de inti
mi nauwelijks meer.
de stichting KADENS. Dit meest spectaculaire instrument uit de betreffende catego
rie werd hier bespeeld door Rykle van der Heide, wiens naam door het publiek
allereerst in verband zal worden gebracht met het NPO, waarvan deze hoboïst deel
uitmaakt.
(Van onze kunstredactie)
DEN HAAG. Naast de gebruikelijke
hoofdprijs voor de beste persfoto van het
jaar, „Het gouden oog” plus 5000 gulden,
zal dit jaar ook door de Verenigde Naties
een prijs beschikbaar worden gesteld. De
prijs van de Verenigde Naties zal worden
gegeven voor de beste foto of fotoserie
over het thema ontwikkeling, waarmee
bedoeld wordt alle activiteiten die de ver
betering van de menselijke levensomstan
digheden voorstaan. Bijvoorbeeld: opvoe
ding, gezondheid, werk of maatschappe
lijk welzijn.
Tevens is dit jaar voor de eerste maal de
Oskar-Barnackprijs ingesteld voor de fo
tograaf die op de meest indringende wijze
de relatie van de mens tot zijn omgeving
heeft vastgelegd. Deze prijs van 10.000
ontleent zijn naam aan de grondlegger
van de kleinbeeldfotografie en uitvinder
van de Leica-camera.
Een internationale jury zal van 16 tot en
met 22 februari voor de 23e maal uit
ongeveer vierduizend foto’s de winnende
persfoto’s uitzoeken. De officiëls opening
van de tentoonstelling en de prijsuitrei
king zullen plaatsvinden op 2 april 1980 in
het Tropenmuseum in Amsterdam. Daar
na zal de tentoonstelling rondreizen door
Nederland (10 plaatsen), Duitsland, Bel
gië, Zweden, Engeland, Japan, Australië
en voor de eerste maal door de Verenigde
Staten en Canada. In Amerika zal de
première plaatsvinden in het hoofdkwar
tier van de VN in New York. Daar zal ook
de prijs van de Verenigde Naties worden
uitgereikt.
hebt gekend. Ik heb al langer een feeling
voor mathematische figuren, maar het
had altijd iets oppervlakkigs, iets luchtigs.
Het was nergens indicatief’.
Samen met Fons loop ik langs
deel van de 71 tekeningen die in het pren- den oneindig. Maar dan kies ik juist voor
tenkabinet zijn opgehangen en door zijn die mogelijkheden, waarin je andere wet
persoonlijke informatieapparaat om zijn
ontwikkeling na te gaan. Het merendeel! zaken doen
van zijn tekeningen uit de afgelopen drie
jaar betreft systematische beeldverande
ringen binnen of buiten bekende mathe
matische figuren als het vierkant of de
rechthoek. De wetmatigheden die aan de
dag treden wanneer je bepaalde essentiële
onderdelen van de gehanteerde figuur
weglaat, of juist toevoegt, inkort, verlengt,
spiegelt of verplaatst, hebben zijn verbeel
dingskracht geactiveerd.
Een onstuitbare productie is er het ge- om het voor de kijker niet al te gemakke-
volg van geweest. Brasser: „Dat is voor lijk te maken. In de loop der tijd heeft hij
mij ook het bewijs dat ik nu goed zit. Als
ik vroeger een uitnodiging kreeg om er
gens werk te tonen, maakte ik een keuze
uit 20 werken. Dan liet je er drie thuis. Nu
is dat anders. Ik hanteer bepaalde vaste
Voorstelling: Tafelhoofdpijn, een
muziektheaterproduktie van de In
stant Composers Pool. Idee en produk
tie: Misha Mengelberg en Wim T.
Schippers. Medewerkenden: Misha
Mengelberg, Truus Dekker, Han Ben
nink, Cees Schouwenaar, Josee Voor-
mans, Peter Brötzmann, Peter Ben
nink en Toshinori Kondo. Nog tot en
met 33 november in de Kleine
Komedie.
Amsterdam, 27 november 1979.
Fons Brasser, vertellend over zijn werk: ,,Op een gegeven moment trek je het juiste blik
open''
AMSTERDAM. Mengelberg sr. en zijn vrouw zijn steevast present bij premières
waarin zoon Misha een aandeel heeft en die aanwezigheid vormt altijd het laatste
overblijvende bewijs dat het dan toch om een première gaat. Want niets wijst daar bij
de muziektheaterprodukties van Misja’s Instant Composers Pool verder op of het
moeten de chaotische generale repetities zijn of het geren van Peter Bennink naar het
Amsterdamse stadhuis.
Chaos lijkt bij alles wat ICP op de
planken zet telkens weer het meest bin
dende element te zijn. Binnen zo’n situatie
levert de figuur van Mengelberg sr. dan
een ongedacht theatraal tintje op, zeker
als hij zoals gisteren het geval was, opeens
hardop reageert en iets komisch zegt te
vinden.
Tafelhoofdpijn heet de nieuw produktie
van Misha Mengelberg en diens vaste co
auteur Wim T. Schippers. Anders dan
gebruikelijk presenteert het kollektief het
ditmaal binnen het lijsttheater van de
Kleine Komedie, zodat een merkwaardige
spanning ontstaat tussen de bespelers en
de sfeer van het theater. Dat zal ongetwij
feld de vooropgezette bedoeling van
Schippers zijn geweest, maar bij de pre-
mière bleek weinig volk op de vreemde
combinatie te zijn afgekomen. En dat ter-
j wijl het toch feitelijk de eerste muziekthe
aterproduktie sinds jaren is van het ICP,
indien we de serie Gevolgen van Kip
(1978) niet meerekenen.
modellen. Bijvoorbeeld model 1 is een
vierkant waar een achtste deel van de
oppervlakte telkens wordt afgesneden of
wordt toegevoegd. Als je die grondvorm
bijvoorbeeld gaat spiegelen over een
Samen met Fons loop ik langs een groot groot vlak dan zijn het aantal mogelijkhe-
deel van de 71 tekeningen die in het pren- den oneindig. Maar dan kies ik juist
matigheden ziet opduiken, en juist die
12__a me wat, Ja, gek genoeg heeft
die kille meetkundigheid dus een duide
lijk gevoelselement. Als ik niet uit een
bepaalde figuur een zekere spanning voel,
dan bevredigt die me niet”.
Vanuit het tekenen in een tweedimensi
onaal vlak is Brasser langzamerhand tot
een eigen beeldtaal gekomen die het dui
delijkst werkt waar hij een bepaald model
in serieverband uitwerkt; vaak laat hij
daarbij met opzet een of meer fasen weg
om 1
