Londen gaat verder met Moezorewa
Proces in Zuid-Korea
achtergrond
Bonn wordt beproefd
Verdeeldheid oorzaak verlies links Portugal
Brandt: Vertrouwen in
Saoedisch leger
grijpt in bij
rellen tegen VS
1
Sa Carneiro
vermoedelijk
nieuwe premier
Meer eisen bij
ontvoering van
ambassadeur
Carter vanavond
weer kandidaat
Protesten tegen
verdwijnen van
Pekingse „muur
Voorman Praagse
Lente overleden
Priesters hebben
alcohol-problemen
„Als Strauss wordt gekozen
Hier ben ik
Roem
Sjah
Geen doetje
DINSDAG 4 DECEMBER
1979
BINNEN- EN BUITENLAND
a
;ebo«
man
shulp
en hal'
achtof
>rg, dit
rilligér
project
pverle
woord
jstera
vast
iverk
(Van onze redactie buitenland)
LONDEN. De Britse regering heeft
gisteren een wederzijds akkoord gesloten
met de Zimbabwese regering-Moezorewa
over de toekomst van het vroegere Rho-
desië. Het akkoord is niet ondertekend
door het Patriottisch Front van Nkomo
en Moegabe.
billen
estatk
imissif
Patriottisch Front
I
blijft buiten akkoord
Moezorewa
Lord Carrington
,99
99
e r niet
i beter
s voor-
het eit
nieuw
:eeboo:
/an 2ï
iwd oj
oogdol
voort»
Tweed:
andelij
.ar strij
'stalij
en ver
De voorzitter van de Zimbabwe-conferentie in Londen,
lord Carrington, heeft het Front opgeroepen zich bij het
akkoord aan te sluiten.
Lord Carrington, de Britse minister van Buitenlandse
Zaken, verklaarde gisteren op een persconferentie dat
(Van onze redactie buitenland)
LISSABON. Dr. Francisco sa Car
neiro, voorzitter van de Sociaal-Democra-
tische Partij (PSD), die waarschijnlijk de
nieuwe premier van Portugal wordt, is
een advocaat van 45 jaar, klein van stuk,
maar zeer strijdbaar. Hij begon zijn poli
tieke loopbaan onder het oude regiem. In
1969, tijdens de „lente” van de liberalise
ring die Marcelo Caetano, opvolger van de
dictator Salazar, het volk beloofde, werd
Sa Carneiro op de lijst van de eenheid
spartij in de Nationale Vergadering geko
zen. Hij ontplooide een grote activiteit
binnen de groep van acht afgevaardigden,
die toen de liberale vleugel van het parle
ment vormden. In 1973 stelde hij zijn zetel
Na de Anjerrevolutie van 25 april 1974
richtte hij de Democratische Volkspartij
- (PPD) op,die hij links van het midden
situeerde. In de eerste voorlopige regering
werd hij minister toegevoegd aan premier
Palma Carlos. Generaal Antonio Spinola
was toen president. Sa Carneiro spande
zich in voor vergroting van de presidentië
le bevoegdheden. Toen dat niet lukte, trad
Spinola af.
aantal zetels in het parlement te krijgen,
daar zijn we voorlopig tevreden mee”,
zei hij.
Maar bij de oppositie ziet de situatie er
zeker niet beter uit. Het zal de Socialisti
sche Partij heel wat moeite kosten uit
deze nederlaag de „gezonde stimulans”
te halen die Mario Soares er gisteren nog
in meende te zien. Ook in de oppositie
blijkt de linkse eenheid nog niet te groei
en. Soares benadrukte tijdens zijn pers
conferentie dat er geen sprake zou zijn
van toenadering tot de Portugese Com
munistische Partij.
Toetssteen voor de nieuwe regering
zal opnieuw de landhervorming zijn.
Verwacht kan worden dat de politiek
van de vroegere premier Mota Pinto en
zijn landbouwminister Vaz Portugal
weer zal worden opgepakt. Deze politiek
leidde tot een storm van protest onder
communisten en socialisten, welke ten
slotte tot de val van Mota Pinto leidde.
Nu deze laatste twee partijen langs par
lementaire weg geen halt meer kunnen
toeroepen aan wat zij als een aanslag op
de grondwet beschouwen, dreigt het ge
vaar van nieuwe gewelddadige botsin
gen. Met nieuwe grondwetswijzigingen
voor de boeg blijven de Portugezen ver
geefs wachten op de oplossing van het
probleem van een niet afgemaakte revo
lutie die nu meer dan vijf jaar sleept.
ter beschikking. Hij vond dat hij bij ge
brek aan vrijheid geen volksvertegen
woordiger kon blijven zonder verlies van
zijn waardigheid.
In de oostelijke gebieden, waar veel olie
wordt gewonnen, woont een sjiitische
minderheid. Men zou zich ook tegen de
heersende koningsfamilie in Saoedi-Ara-
bië hebben gekeerd.
BEIROET-RIAD (AFP/Reuter). Van
goed ingelichte kringen in de Libanese
hoofdstad Beiroet is vernomen, dat het
leger van Saoedi-Arabië gebieden in het
oosten van het land heeft afgegrendeld na
onlusten. Duizenden mensen zouden hier
hebben gedemonstreerd tegen de VS en
voor steun aan de Iraanse revolutie.
irting
■chter
or de
shuis
niet
eslis-
Zij eisten al eerder de uitlevering, be
rechting en executie van de gewezen
rechtse presidfenten Arturo Molina en
Carlos Romero en verbreking van de ban
den met de Chileense militaire regering.
De FPL heeft ook verklaard solidair te
zijn met de bevolking van Zimbabwe,
Namibië en „andere Afrikaanse staten die
lijden onder het racistische beleid van de
fascistische regering van Zuid-Afrika”.
Ondertussen kwam zaterdag in El Sal
vador de Zuidafrikaanse gezant Volche-
nik aan om een onderzoek naar de Ontvoe
ring van de ambassadeur in te stellen.
De FPL heeft gisteren ook een rijke
koffieplanter ontvoerd. Het slachtoffer
was de 68-jarige José Adolfo McEntee, die
in de grootste stad van het land, Santa
Ana, door acht zwaarbewapende, gemas
kerde mannen werd meegenomen.
I ruim
in de
vorige
i toen
;t dok,
oansk,
ij Sta-
evaar-
i repa-
trijfël
door Nico Scheepmaker^
Ik weet natuurlijk wel wat hem tegen
houdt. Hij wil niet dood. En hij wil zeker
niet gemarteld worden. Maar dat wilden
de naamlozen die gedurende zijn bewind
door de SAVAK werden gemarteld en ter
dood gebracht (Amnesty International
heeft indertijd verklaard dat het regime
van de sjah op het hoogste aantal dood
straffen in de wereld kon bogen, en dat
martelingen in de gevangenissen aan de
orde van de dag waren) ongetwijfeld ook
niet. Er zijn vele gevallen bekend in de
wereldgeschiedenis van eenlingen, die
zich opofferden om hun vrienden, familie
of kameraden te redden. De sjah kent
precies de prijs die hij zou opbrengen: het
leven van vijftig Amerikanen. Een eeu
wigdurende roem: de sjah der sjahs die
eigen leven niet telde om dat van anderen
te redden! Op die manier zou hij niet
alleen groots en meeslepend hebben ge
leefd, maar ook groots en meeslepend de
dood onder ogen hebben gezien. Zoiets
past beter bij zijn karakter, zoals dat in
zijn gloriejaren via de televisie op ons
over kwam, dan het gezeul tussen New
York en Texas, en het begerig uitzien naar
de post om te kijken of er misschien toch
nog een aardig land is dat hem eventueel
onderdak zou willen verschaffen
SAN SALVADOR (AP). Guerrilla
strijders van de linkse Salvadoriaanse be
vrijdingsbeweging FPL, die vorige week
de Zuidafrikaanse ambassadeur Archi-
bald Dunn ontvoerden, hebben gisteren
hun eisen voor de invrijheidstelling van
de diplomaat opgevoerd door erkenning
te eisen van de Palestijnse Bevrijdingsor
ganisatie PLO.
PEKING (UPI). Op de zogeheten
muur van de democratie in Peking, is
gisteren een muurkrant aangeplakt waar
in wordt geprotesteerd tegen eventuele
plannen van de overheid het aanplakken
van kranten op deze muur te verbieden.
De muurkrant waarschuwde ervoor dat
een verbod op het gebruik van deze muur
„duizend andere kleine muren van demo
cratie” tot gevolg zou hebben. De krant
- s ondertekend door een student. De
officiële Chinese pers voert al enige tijd
een campagne om het aanplakken van
muurkranten te verbieden.
Volgens mij zou de sjah der sjahs daar
om als volgt moeten redeneren: „Ik heb
een mooi leven gehad. Rijkdom, prachtige
vrouwen, kinderen, en aanzien in de we
reld. Ik heb veel gereisd en veel gezien, en
ik ben nu zestig jaar, dat is tien jaar ouder
dan de gemiddelde leeftijd die de man in
Iran bij zijn geboorte mag verwachten te
bereiken. Daar komt bij dat ik kanker
heb. Wat houdt me nu eigenlijk tegen om
naar Iran te vliegen en te zeggen: hier ben
ik, laat die Amerikaanse gijzelaars vrij,
die hoeven niet te boeten voor wat jullie
me allemaal aanwrijven, geef me een
openbaar proces in tegenwoordigheid van
binnen- en buitenlandse correspondenten
in de grootste rechtzaal van Teheran, en
zend het proces uit via radio en televisie.
We zien dan wel wat daar uitkomt. Ik wil
niet dat vreemdelingen voor mijn zonden
boeten, en ik wil helemaal niet dat mijn
zonen en dochteren, want jullie zijn alle
maal mijn zonen en dochteren, zich in het
oog van de wereld misdragen alleen maar
om mij te pakken te krijgen. Ik onderwerp
me aan de wil van het volk!”
it” is
vens-
ositie
issie-
voor-
irron-
inter
1 de
-ggen
jank
voor-
om-
n” en
oerdek
boven
uit In-
eer op
it voor
r Sta-
lands-
■hting
rekin-
ng te
m. In
oken.
VATICAANSTAD (Reuter). „Al
coholisme onder priesters en religieuze
orden neemt toe en vormt een pro
bleem op wereldschaal”. Dit heeft de
leider van de Amerikaanse orde van
dienaren van de Heilige Geest, vader
Joseph McNamara, in Rome gezegd op
een conferentie van leiders van reli
gieuze orden. Volgens vader McNama
ra, wiens congregatie priesters in moei
lijkheden helpt, is het niet zo dat pries
ters alcoholist worden. Eerder is het
waar dat alcoholisten priester, non of
monnik worden, aldus McNamara.
Londen de officiële onafhankelijkheid van Zimbabwe
wil bespoedigen door op korte termijn een Britse gouver
neur naar Salisbury te sturen. Deze krijgt volledige
wetgevende en uitvoerende bevoegdheden. De gouver
neur zal bovendien de nieuwe verkiezingen in Zimbabwe
coördineren.
Tijdens het nu drie maanden durende overleg in Lon
den hebben de drie partijen overeenstemming bereikt
over verkiezingen en een nieuwe grondwet. Een akkoord
over het staakt-het-vuren bleef echter uit.
„Wij kunnen niet eeuwig wachten op antwoord van het
Patriottisch Front”, aldus lord Carrington. Hij verklaar
de niet wanhopig te zijn, maar wel te verlangen naar een
eind aan het lijden van de bevolking in Zimbabwe en de
buurlanden.
Een woordvoerder van de regering-Moezorewa compli-
De sjah, die altijd groots en meeslepend
heeft geleefd, heeft blijkbaar niet de puf
om ook groots en meeslepend te sterven,
en dat valt me een beetje van hem tegen.
Wat me altijd wel in hem beviel was, dat
hij in interviews met brutale BBC-onder-
vragers op een ongebruikelijke onbewim
pelde, cynische manier antwoordde als
het over de SAVAK ging, over politieke
gevangenen, over martelingen, over al het
onrecht, kortom, dat in zijn naam aan het
Iraanse volk werd misdreven. Televisie-
interviews met de sjah waren krachtme
tingen, waarbij de sjah ongetwijfeld loog
en loochende, zoals autoriteiten in misse
lijkmakende landen nu eenmaal plegen te
doen, maar hij loog nooit alles, hij gaf
zelfs dingen toe en deed dat dan op een
wat minachtende manier, alsof hij zeggen
wilde: als jij, jongeman, geen BBC-inter-
viewer was maar sjah van Perzië, dan zou
je precies hetzelfde doen, en waarschijn
lijk met meer plezier. Word eerst zelf
maar eens sjah, dan kun je me beter
beoordelen!
Geboeid en bewaakt door een lid van de marechaussee zit de Zuidkoreaan Kim Jae-kjoe (links) op de beklaagdenbank in een
rechtszaal in Seoel. Hij zou, toen hij nog hoofd van de Zuidkoreaanse veiligheidsdienst KCIA was, president Park Tjoeng Hee
hebben doodgeschoten tijdens een diner. Zeven anderen staan terecht op beschuldiging van medeplichtigheid.
len bj
■n is ii
lerdoo:
?d tus
mstig
ukken
)UW.
>mmis-
Vlees-
ld. De
lortaan
ren, zo
Je Ak-
happij
-escen-
lijke at
evangt
ride op
litgei»
aterd«
zijnde
nieuw
jn” et
van d(
derde was
rern, ir
n wed
hebben verenigd, kunnen elkaar op ver
schillende punten doorkruisen. In het
conservatieve noorden van het land be
staan in verschillende plaatsen grote
wrijvingen tussen de christen-democra-
ten en de zogeheten sociaal-democraten,
die diepe wortels hebben in het verleden.
Regeringssamenstelling en de verdeling
van een groot aantal posten in het staat
sapparaat zijn andere punten die tussen
de twee grote geallieerden nog geregeld
moeten worden.
Ook de monarchisten en de reformato
ren de vroegere rechtervleugel van de
Socialistische Partij kunnen veel ge
wicht en dus moeilijkheden in de schaal
leggen. Beide groepen hebben vijf zetels
verworven en zitten daarmee binnen de
alliantie precies op de wip. De monar
chisten hebben wat de kernenergie en
andere belangrijke punten betreft fun
damentele meningsverschillen met hun
partner. Antonio Ribeiro Teles gelooft
echter niet dat deze verschillen in de
komende jaren een rol zullen spelen.
„Het belangrijkste voor ons was een
Brandt sprak de openingsrede van het
partijcongres in West-Berlijn uit. De bij
eenkomst staat geheel in het teken van de
komende verkiezingen. Volgens Brandt
heeft niet alleen het Westduitse volk, maar
heel Europa „recht op een bezonnen en tot
compromissen bereid Duitsland”. De
waarborg daarvoor kan volgens de partij
leider alleen door de bestaande sociaalde-
mocratische/liberale coalitieregering wor
den gegeven.
Met een overwinning van de CDU/CSU
van Franz Josef Strauss gaat de Bondsre
publiek een tijd van „innerlijke gespleten
heid” tegemoet, zo waarschuwde Brandt.
Hij zei in dat geval een radicalisering in de
politiek en een heilloze confrontatie te
voorzien en een „terugkêer naar de repu
bliek van Weimar”.
Brandt zei verder vrijwel niets over de
twee belangrijkste thema’s bij de verkie
zingen: de kernenergie en de atoombewa
pening. Binnen de SPD bestaat weerstand
tegen de huidige regeringspolitiek, die er
op is gericht door te gaan met de bouw
van kerncentrales. Bovendien bestaat
groeiend verzet tegen de voorgenomen
modernisering van het NAVO-kemwape-
narsenaal in Europa en de plaatsing van
een aantal van deze wapens op Westduits
grondgebied.
De partijleider waarschuwde de zoge
noemde Groene Partijen, die vooral de
bescherming van het milieu willen bevor
deren, dat zij een overwinning van
Strauss in de hand kunnen werken. „Ob
jectief hebben jullie die rol aanvaard die
de CSU van Strauss had toebedacht aan
een vierde partij”, aldus Brandt. Hij wees
erop dat de Groene Partijen onder de
kiesdrempel van vijf procent blijven,
maar wel stemmen trekken uit sociaalde
mocratische en liberale kringen.
over 4
met 4
ng zij
t bij ee
nmissi
idsraat
■erga®
enkel
engeki
orzitte
(Van onze redactie buitenland)
WEST-BERLIJN. Voorzitter
Brandt van de Westduitse sociaalde
mocratische partij SPD heeft giste
ren gezegd, dat het vertrouwen dat de
Bondsrepubliek nu in de wereld ont
moet, op de proef zal worden gesteld
indien de christen-democraat Franz
Josef Strauss volgend jaar tot bonds
kanselier wordt gekozen.
menteerde de Britse regering met het geduld dat men had
gehad met het Patriottisch Front. Volgens de zegsman
hopen de meeste inwoners van Zimbabwe dat het front
zich bij het nu bereikte akkoord aansluit en deelneemt
aan de nieuwe verkiezingen.
lan Smit, de voormalige premier van Rhodesië die in
1965 het land eenzijdig onafhankelijk van Londen ver
klaarde, kwalificeerde het Britse plan een gouverneur
naar Salisbury te sturen als „bangmakerij”. „Het Patriot
tisch Front heeft steeds geïntimideerd, nu doet de Britse
regering het. Als het er op aankomt doet Londen niets
zonder het Patriottisch Front”.
De Verenigde Staten zullen de sancties tegen Zimbab
we opheffen zodra een Britse gouverneur in Salisbury is
aangekomen. President Carter is dit overeengekomen
met de Senaatscommissie voor buitenlandse zaken.
Begrijp me goed, ik voer geen pleidooi
voor de sjah, de schittering waarmee hij
zich omgaf in een land met zoveel doodar
me mensen is al voldoende bewijs dat hij
niet deugde, maar aan de andere kant
kreeg je uit de interviews met hem niet het
gevoel dat je naar een door overerving
omhooggevallen doetje zat te kijken, naar
een playboy die ook niet precies in de
gaten had wat er allemaal om hem heen
gebeurde. Zoiets schept verplichtingen.
Toen Mohammed Reza in 1941 sjah werd,
als opvolger van zijn vader Reza Khan,
die als oud-kolonel door de Britten in het
zadel van de pauwentroon was geholpen,
was hij, de kroonprins, 22 jaar. Hij is dus
nu 60 jaar, oud genoeg om terug te kunnen
kijken op een rijk geschakeerd leven,
waarin hij werd bijgestaan door respec
tievelijk Fawziya, Soraya en Farah Diba.
Ook financieel heeft hij nooit te klagen
gehad, dankzij het familiefortuin, dat zijn
vader in de jaren twintig en dertig, toen
hij van kolonel was opgeklommen tot
„sjah der sjahs”, bijeengegaard had door
vele landgoederen en ondernemingen
domweg te confisqueren.
WENEN (AP/AFP/DPA). In Praag
is zondagnacht dr. Frantisek Kriegel
op 71-jarige leeftijd overleden. Hij was
eens een van de naaste medewerkers
van de liberale communistische leider
Alexander Dubcek. Recenter behoorde
Kriegel tot de ondertekenaars van het
mensenrechtenmanifest van Charta
’77.
Kriegel werd op 21 augustus 1968
aangehouden en samen met Dubcek en
andere Tsjechoslowaakse leiders naar
Moskou overgebracht. Op aandringen
van de toenmalige president Svoboda
werd Kriegel vrijgelaten. Hij nam in
oktober 1968 stelling tegen de „voorlo
pige legering van Sovjettroepen in
Tsjechoslowakije”. Hiervoor werd hij
in mei 1969 uit de communistische par
tij gezet. Toen de autoriteiten in Praag
Kriegel in januari 1977 voorstelden dat
hij het land als balling zou verlaten
weigerde hij dat. -
WASHINGTON (AFP/UPI). De Ame
rikaanse president Carter stelt zich van
avond om half negen onze tijd, kandidaat
voor een tweede ambtstermijn. Hij zal dat
doen tijdens een dinér, bedoeld om geld in
te zamelen voor zijn verkiezingscampag
ne. Carter zal overigens in verband met de
situatie in Iran geen propagandareis door
het land maken.
Carter is voor het eerst populairder dan
'Zijn democratische rivaal voor de presi
dentsverkiezingen Edward Kennedy. Dit
wordt afgeleid uit een opiniepeiling die
het Amerikaanse Harris-instituut en de
omroepmaatschappij ABC tussen 26 en 29
november hielden.
Voor het eerst kreeg Carter 42 procent
tegen Kennedy 40 procent en Brown, mo
gelijk de derde democratische kandidaat,
elf procent. Eerdere peilingen gaven Car
ter slechts 32 procent tegen Kennedy 46
procent. De gestegen populariteit van
Carter wordt in verband bebracht met
zijn optreden in de Iraanse crisis.
procent van het totaal aantal stemmen.
Zij beschouwen zich dan ook net als de
Democratische Alliantie als een van de
winnaars, ook al hebben zij maar 47
zetels. Buiten kijf staat dat het eerste
doel van zowel de communisten als de
socialisten, het behoud van de linkse
meerderheid, niet is bereikt.
De Democratische Alliantie, die tot de
nieuwe verkiezingen in oktober volgend
jaar de regering zal moeten vormen,
heeft haar kiezers voorlopig weinig te
bieden. Grondwetswijzigingen zijn pas
toegestaan na oktober 1980 en kunnen
dan nog alleen maar met een tweederde
meerderheid worden doorgevoerd. Pre
sident Eanes heeft vlak voor de verkie
zingen nog eens duidelijk gesteld dat hij
niet aan de grondwettplijke voorschrif
ten zal laten tomen. Nieuwe presidents
verkiezingen zijn er pas in 1981. „De
Democratische Alliantie moet minstens
twee jaar bijeen blijven om haar doel te
bereiken”, aldus de christen-democrati-
sche leider Amaro da Costa.
De belangen van de vier groepen die
zich binnen de Democratische Alliantie
De voortvarendheid van Sa Carneiro
leidde in december 1975 tot een scheuring
in de PPD. Sa Carneiro meldde zich ziek
en ging naar Londen om afstand te nemen
van de politieke verwikkelingen in zijn
land. Na zijn terugkeer in augustus 1976
wist hij de onbetwiste leiding te veroveren
van zijn partij, die toen Sociaal-Democra-
tische Partij werd genoemd. Bij de verkie
zingen van dat jaar werd de partij met 24
procent van de stemmen de tweede partij
van het land, na de socialisten van Soares.
De Saoedische minister Naef bin Abdel
Aziz heeft gisteren gezegd dat alle bezet
ters van de Grote Moskee in Mekka zijn
gedood of gevangen genomen. Een dag
eerder had koning Chalid nog gezegd, dat
zich nog een aantal „afvalligen” schuil
houdt in de kelders van het heiligdom. De
minister kondigde aan dat binnenkort een
gedetailleerd communiqué zal ver
schijnen.
(Door Jan Halkes)
Onderlinge verdeeldheid heeft links in Portugal de das omgedaan. Met
bijna 53 procent van de stemmen moesten de linkse partijen toch de
absolute meerderheid van de parlementszetels aan de conservatieven
afstaan, die zich verenigd hebben in de Democratische Alliantie.
De schuld kan deels worden gegeven
aan de eigenaardigheden van het Portu
gese kiesstelsel, dat de grootste partijen
bevoordeelt en stemmen op splinterpar
tijen nutteloos maakt. De schuld ligt
echter ook bij de linkse partijen zelf, die
niet in staat waren zich net als de conser
vatieven in een verkiezingsfront te vere
nigen. Op die manier haalde de Demo
cratische Alliantie met 44,6 procent van
de stemmen een absolute meerderheid
van 128 van de 250 zetels.
De stemmen van de emigranten buiten
Portugal, die nog geteld moeten worden,
kunnen de uitslag van de verkiezingen
niet meer bemvloeden. De Democrati
sche Alliantie is zeker van 135 zetels, en
het lijkt waarschijnlijk dat tenminste
drie van de vier emigrantenzetels even
eens naar de alliantiezullen gaan. De
Socialistische Partij, die haar positie als
grootste partij nu verloren heeft, zakt
van 107 naar 73 zetels, een spectaculaire
daling van 35 naar 27,4 procent. De com
munisten van de PCP en MDP, verenigd
in de Alliantie van de Volkseenheid
(APU), stegen met 4,4 procent naar 19
ju
