R INFORMATIE WERK JE PEILVERHOGEND
JAN RITSEMA::
Theaterboekhandel
kan slechts halve
dagen open zijn
Ik toon mijn karakter niet
Askjaers onbewuste fantasie
Kt®
Zoons Beppie Nooy komen
met eigen toneelgroep
Wondere a
Dingen
^^^^(door Jos Lodewljks)
zo gemakkelijk aan iedereen
Gustav Leonhardt kreeg Erasmusprijs voor gehele oeuvre
BON
door Alma Post
Tegenspraak en twijfel in miniaturen Van Overbeke
Prijs: ƒ9,90
a
■MH
i
13
DINSDAG 18 DECEMB ER 19 7 9
KUNST
I
1
NOORDHOLLANDS PHILHARMONISCH ORKEST
door Wim-Henk
Bakker
AMSTERDAM. De Theater
boekhandel, sinds mei van dit
jaar gevestigd in het linker trap
penhuis van de Stadsschouwburg
op het Leidseplein, zal vanaf half
januari alleen nog maar halve
dagen geopend zijn. Om perso
neelskosten te sparen zal deze op
merkelijke boekhandel, die voor
al gescpecialiseerd is in alles wat
maar met theater te maken heeft,
alleen ’s middags open zijn. Een
ongewone boekhandel, ook al
vanwege het rode schouwburg-
pluche. Een boekhandel binnen
het schouwburgcomplex, zoals
dat bijvoorbeeld ook het geval is
bij het Londense National Thea
tre. Maar ook tijdens de voorstel
lingen is de Amsterdamse Inter
national Theatre Bookshop ge
sloten.
ue bundel „Wondere dingen is tevens verkrijgbaar In de boek
handel of door inzending van onderstaande bestelbon. (Thuisbe
zorging onder bijbetaling van de porto/bestelkosten)
Omgeving
BUNDEL VAN DECEMBERVERHALI
^KGezellige, ontspannende lectuur in de sfeer van de
komende decemberfeesten. Een weldadige afwisse
ling in een wereld vol ongezellige dingen
ZéndFrnïf exemplaren van „Wondere dingen
11,60 (inclusief porto/bestelkosten).
Naam:
Adres:
Woonplaats:
(ADVERTENTIE)
- Rhapsodie voor orkest
entrée f 12,— (a.i.) c.j.p. geldig
(ADVERTENTIE)
(afgehaald bij een van onze kantoren)
J. ZUMBRINK
ft- -
Mmulder Courant:
Beverwl|kae Courant:
Concertgebouw Haarlem vrijdag 21 december 1979 20.15 uur
TWEEDE CONCERT SERIE C
van
Het nieuwe gezelschap heet „Nooy’s
Volkstheater”. Het is de bedoeling, dat de
groep komend theaterseizoen van start
gaat met het stuk Ronde Ka van Herman
Bouber. De actrice Carry Tefsen, afkom
stig van Croisets gezelschap, komt in
dienst van „Nooy’s volkstheater”. Verder
heeft het gezelschap Hanny Vree, Martin
Broziüs, Loeki Knol, Lucy Steyn, Jan
Tromp, Bertus Botterman en Frans Vro
lijk gecontracteerd. Jan Blaaser zal Ron
de Ka een vrije produktie regisse
ren.
De zoons ,van Beppie Nooy vinden dat
Croiset teveel „educatieve” stukken op
het repertoire van het Amsterdams Volks
toneel heeft gezet. „Stukken die boven
dien al door andere gezelschappen zijn
gespeeld”, aldus Hanny Vree. „Croisets
keuzes zijn niet zo in de geest van Beppie
Nooy, die destijds stukken als De Jantjes
kaartverkoop en plaatsbespreken aan de kassa van het Concertgebouw, Lange
Begijnestraat 13, Haarlem van 10-15 uur; telefonisch 32 09 94 van 12-15 uur.
- Balletmuziek „Agon”
- Pianoconcert voor de linkerhand
HAARLEM. Askjaers werk bestaat
sinds 1971 uit kleine plastieken van hard
gebakken klei; onder andere door haar
Skandinavische afkomst ligt daaraan
een onderbewuste fantasie ten grondslag
van droom, fabel en natuurlijke vrucht
baarheid. In de keramische kunst, die net
als in de Nederlandse schilderkunst een
abstraherende traditie kent, wordt wel
zwijgend verder gewerkt aan kunstobjek-
ten, dieeen surreële en mythologische in
houd hebben. De belangstelling daarvoor
is vooral onder particuliere kopers erg
groot.
Hij heeft er geen bezwaar tegen als
mensen een boek urenlang inkijken zon
der het te kopen. „Het mag hier best een
beetje bibhotheekachtig zijn”. „Een leuk
motief voor mij is”, zegt hij, „dat je door
informatie die je verschaft peilverhogend
werkt. Ook al heeft iemand een boek
maar in zijn hand, het scherpt zijn thea-
tergeheugen, en daardoor ook de dingen
die hij gaat maken. Het is per slot zo, en
dat geeft ook niet, dat alles wat iemand
maakt eerst gejat is, en later zelf be
werkt”.
De theaterboekwinkel is geopend van
dinsdag t.m. zaterdag van 10 tot 6 uur,
vanaf half januari van 12 tot 6.
Turend op het miniatuur-formaat van
zijn voorstellingen schijnt het werk vol
van poëzie. Mijns inziens zit het vol tegen
spraak en twijfel. Ik constateer deze kom-
binatie: een gekunsteld gebruik van de
Job-teksten aan de boven- of onderrand
van het beeld vol van eigen erotische
fantasie.. Om de eventuele samenhang te
wel met behulp van een „old-fashioned”,
Engelse versie.
De 51-jarige Gustav Leon
hardt is een man die van het in
de praktijk brengen van de
wellevendheid nog een kunst
maakt. Hij gedraagt zich be
paald niet als een extravert
mens. Daarom valt het des te
meer op met hoeveel speels
heid, hoe joyeus hij kan musi
ceren. Zit daar ergens een dis
crepantie tussen? Een moment
kijkt de clavecinist strak voor
zich uit. Dan zegt hij: „Ik ben
inderdaad niet zo’n extravert
mens. Of, en dat is hoop ik
toch wel wat dichter bij de
waarheid, ik toon m’n karak-
Toch is het bekend dat u
zich veel vrijheden, bijvoor
beeld in het bepalen van de
tempi, veroorlooft.
court in 1980 door prins Bern-
hard worden overhandigd.
Aangezien het opnemen van
alle cantates van Bach ge
noemd is de beide prijswin
naars zijn tot nummer 106 ge
komen, dat is zo ongeveer de
helft gaat Leonhardt, die
moe is van een juist afgelopen
toemee door Duitsland, er nog
even over door. „Het is juist
dat Nikolaus Harnoncourt en
ik alle cantates van Bach op de
plaat vastleggen, hij in Wenen
en ik hier. Maar precies het
enige waarover we overleg
plegen, is welke cantates hij
doet en welke ik. En soms
vraagt de platenmaatschappij
dan ook nog om technische
redenen weleens of een canta
te niet in Wenen kan worden
opgenomen in plaats van in
Amsterdam of andersom”.
Keramische plastieken van Marion
Askjaer Veld; „Miniaturen" in goua
che en kleuretsen van Michel van
Överbeeke, in galerie Klein, Krocht 6;
t/m. 9 januari 1980
ter niet zo gemakkelijk aan
iedereen”.
Dan, na een moment gezwe
gen te hebben: „Het gaat uit
eindelijk om de muziek.
Vraagt de muziek om vrolijk
heid, dan geef ik die. Ik ben de
componist niet. Er is méér
overeenkomst tussen het ka
rakter van de componist en
diens muziek dan tussen de
man die de herscheppende
kunstenaar is en de muziek die
hij ten gehore brengt”.
G*d. Oud* Gracht 82 - Haarlem (Centrum)
SoendapMn - Haarlem (Noord)
CalKornMpMn - Haarlem (Schalkwijk)
Raadhulaatraat 80 - Heematede
Lange Nieuwatraat 427 - Mmulden
Zeextraa* 18 - Beverwllk
Het zijn met name de vrouwen onder de
keramisten (Askjaer, H. Daamen) die deze
symbolistische tendens in de keramiek
voorstaan. Je moet in dit opzicht een im
proviserende fijnzinnigheid ontwikkeld
hebben, die menig manlijk kunstenaar nu
eenmaal ontbreekt. In de literaire wereld
is de aanleg daartoe bij mannen minder
ongewoon. Hoe dan ook, de figuren van
Askjaer stoelen op een diepere betekenis,
die zjjn verbinding heeft met de loop van
de natuur; dierenwereld en de invloed van
de loop van de seizoenen zijn aanwezig in
het maakproces. Het is tenslotte haar in
tuïtie die maakt dat oudé natuurlegenden
in ons worden opgeroepen bij het zien van
haar „hesjes-vrouwtjes” en tedere hoof
den, met padden en leguanen of hage
dissen.
Haar werk is het betere, want minder
pretentieus, in deze dubbel-expositie in
galerie Klein. Een vergelijking dringt zich
altijd op, zodra je twee kunstenaars in één
ruimte samenbrengt. De tweede exposant
Michel van Överbeeke is nog altijd niet tot
een eigen, kenmerkende tekenstijl geko
men. Het werk dat hij nu toont, omvat ten
eerste een reeks van zes kleuretsen „me
mories”, waarop ik met opluchting een
gewone wastafel of gekke potkachel
waarneem; ten tweede toont hij een groep
van kleine en grote gouaches op het thema
van teksten uit het boek Job en dat nog
programma: Hans Osieck
Rudolf Escher - Symfonie no. 2
Strawinsky
Ravel
Jan Ritsema. eigenaar en oprichter van de Theaterboekhandel in de Amsterdamse
Stadsschouwburg: „Je kunt beter een zaak in legerbroeken beginnen".
Ik deed in die tijd op school een project
samen met Hans Croiset. Die wist van
mijn plannen, en op een keer sprak hij er
over met Berend Boudewijn (directeur
van de schouwburg). Berend was niet
afwijzend, en Hans Croiset schreef mij
een briefje: „Je moet het ijzer smeden als
het heet is”.
AMSTERDAM (ANP). De drie zoons van de deze zomer overleden actrice Beppie
Nooy hebben een eigen theatergezelschap opgericht. Ze hebben zich hiermee losge
maakt van de Stichting Amsterdams Volkstoneel, die jarenlang door hun moeder
werd geleid. De broers zijn het niet eens met de repertoirekeuze van de nieuwe leider
het Amsterdams Volkstoneel, Jules Croiset, die Beppie Nooy is opgevolgd.
op de planken zette. „Nooy’s Volksthea
ter” wil met dergelijke stukken een breed
publiek blijven bespelen, om zo het werk
van de overleden toneelleidster te kunnen
voortzetten”, aldus Hanny Vree.
Croiset presenteerde vorige maand een
vijfjarenplan voor het Amsterdams
Volkstoneel, waarin wordt toegewerkt
naar een verandering van het oorspronke
lijke repertoire in de richting van minder
gespeelde volkstoneelstukken. Zo wil
Croiset een bewerking .van Zuckmeyers
Circus Knie en een stuk van Heijermans
(bij voorkeur Uitkomst) op de planken
brengen.
De zakelijk leidster van het Amster
dams Volkstoneel, Martine Verhoog-
Kaag, heeft gezegd het nieuwe gezelschap
veel succes te wensen. Beide partijen wij
zen erop, dat zij geen ruzie hebben met
elkaar.
„Ik sloot toen een lening als pariculier
bij een bank. We werken nu nog met
verlies, maar voor een gespecialiseerde
zaak is dat normaal in de beginjaren. We
sturen een catalogus aan bibliotheken,
met alles er in wat er verkrijgbaar is aan
theaterliteratuur. Dat leverde de Sorbon
ne en de Universiteit van Antwerpen als
klant op. We verzenden überhaupt vrij
veel, ook in Nederland”. Verder probeer
je deals te maken met grote theateruitge-
vers. Eerst lukte dat niet, maar nu we een
tijdje bestaan wel”.
Wat voor deals?
„Bijvoorbeeld dat je boeken in commi-
sie krijgt: je betaalt pas als je verkoopt”.
Hij laat dure en zeer specialistische boe
ken over dansgeschiedenis zien. „Ik kan
dit soort boeken niet betalen, maar mijn
klanten misschien wel. „De remainders,
dat zijn uitgeversrestanten, daar zit voor
een deel handjeklap bij. Ik nam van Rot
terdam 1000 Penthesileia exemplaren
over. Om die kwijt te raken moet het niet
te duur zijn. En het is ook leuk als hier
boeken van 1 of 3 gulden liggen”.
AMSTERDAM. „La
ten we wel eerst even recht
zetten, dat ik mijn deel van
de prijs zeker niet alleen
heb gekregen voor dat
grammofoonplatenproject
van alle Bach-cantates. De
Erasmusprijs is een alge
mene prijs die ik, voor de
helft dan, gekregen heb
voor al mijn activiteiten
met betrekking tot de oude
muziek”.
aligators of absurde paringen, die dan op
één blad samengaan met die bijbelse
Thou-tekst, plus de groen-bruinige achter
grond van gouache.
De (enig?) mogelijke oorspronkelijk
heid voor Van Överbeeke zou kunnen zijn
zich toe te leggen, niet op het rood-goud-
groene effectnajagen, maar op die ver
beelding van de fabelwereld met erotiek
en dit dan in grotere trekken en deze niet
te verstoppen, zoals nu, in een geheel van
goud-gelusterde omtrek. Een uitbreiding
dus van het miniatuur-effect van deze
surrealistische traditie zonder evenwel te
vervallen in een inhoudsloos maniërisme.
begrijpen hoeft men toch niet het boek
Job op te slaan. Ergens zegt Van
Överbeeke: Him (Job) Us...?I Tegelijk
begrijpt de liefhebber van dergelijke af-
beeldinkjes wel dat het beoogde surrealis
tische effect zich juist grondt op deze
vreemde kombinaties; maar dan nog zó
te werken is mij net iets te willekeurig: uit
de gouache opdoemende landschapjes en
behuizingen met tevoorschijn getoverde
koboldjes, fallus-slangen, mens-vogels.
„Ik pas tot op zekere
hoogte vanzelfsprekend
mijn interpretaties ook aan bij
de omgeving waarin ik moet
spelen”. De omgeving kan in
derdaad lastig zijn. Zojuist is
de clavecinist teruggekomen
uit Duitsland. „Je hebt het
daar op een toemee sons hele
maal niet zo gemakkelijk. Dat
komt, je speelt vaak in series
van kamermuziek-recitals,
waarin ook strijkkwartetten,
Schubert-liederen of muziek
van Fauré is geprogram
meerd. Niets dan goeds daar
over, maar de abonnees heb
ben hun abonnement voor dïe
muziek genomen, en dan ben
je als klavecinist wel een
vreemde eend in de bijt. Op
jou hebben de bezoekers niet
gerekend en dan moet je wel
een vreselijke barrière door
breken”.
„Nee, dan geef ik toch liever
recitals waarvoor de kaartjes
in de vrije verkoop zijn, dan
weet je tenminste dat je pu
bliek gemotiveerd is voor het
geen wat ze te horen zullen
krijgen”.
„Die grammofoonplatenpro-
duktie is daar weliswaar een
belangrijk onderdeel van,
maar het betreft hier toch wel
degelijk ook m’n concerten en
de manier waarop ik mijn leer
lingen heb opgeleid en nog on
derwijs”. Klavecinist, organist
en musicoloog Gustav Leon
hardt zegt het niet met zoveel
woorden, maar toch wel met
genoeg nadruk om duidelijk te
maken dat hij het zeer ernstig
meent.
Samen met de Oostenrijkse
dirigent Nikolaus Harnon
court, eveneens een specialist
van wereldformaat op het ter
rein van de oude muziek, zal
Leonhardt de Erasmus-prijs
1980 delen. Deze belangrijke
Europese onderscheiding van
de stichting Praemium Eras-
mianum zal hem en Hamon-
Leonhardt: „Ik zal nooit of
te nimmer de fundamenten
aantasten. Ik houd me aan
maat en slag. Maar daar bin
nen. Ja, dat is juist, daar ga
ik nog weleens wat vrijer te
werk en in vroege toccata’s
van Bach bijvoorbeeld, ja
daarin kun je bijvoorbeeld
tempo-modifïcaties toepas
sen”. Het gezicht van Gustav
Leonhardt betrekt als hem ge
vraagd wordt of hij zich als
een purist beschouwt. „Nee,
dat ben ik niet, of toch.Het
woord purist heeft voor mij
zo’n onaangename bijklank.
Purist. Ja, dat ben ik zover het
om het begrip zuiverheid gaat.
Maar dan ook alleen daarom”.
„Praat je over de manier van
uitvoeren, dan zeg ik, niet een
Haarlem* Dagblad: C_L
Inzandan In open enveloppe zonder poetzegd neer:
Dam late Per* b.v. - Antwoordnummer 418 - Haarlem
Eigenaar en oprichter Jan Ritsema. re-
gie-docent aan de Theaterschool, heeft
zich tot doel gesteld alles te verkopen wat
naar theater ruikt. Daarnaast voert hij om
zakelijke redenen kranten en sjieke an
sichtkaarten. In de korte tijd dat ik binnen
ben wijst hij iemand waar de stripboeken
liggen, verbaast hij zich met zijn mede
werkers over een klant die „crossword
puzzles in German” zoekt en leest hij een
zojuist verschenen kranterecensie voor.
Uiteenlopende handelingen, die ,wel zo’n
beetje de sfeer in de theaterboekhandel
weergeven.
Tot de opvallendste artikelen in de zaak
behoren de papieren theaters in diverse
formaten. Een kleintje koop je al voor
ƒ8,50. De boeken staan in kasten op wie
len, omdat ze ’s avonds opgeruimd moe
ten worden voor de schouwburgbezoe
kers. Een tocht met Jan Ritsema langs al
dit rollend materieel is heel feestelijk.
Achteraan staat het antiquariaat, dat nog
maar uit één kast bestaat. Dan komen de
boeken over theater, gerangschikt naar
onderwerp. De onderwerpen lopen zeer
uiteen. Een blik in één kast levert op:
regisseurs, theaterteéhniek, circus en au
tobiografieën. De toneelteksten staan al
fabetisch, op land gerangschikt. „Brecht
en Shakespeare beslaan allebei twee plan
ken”, zegt Ritsema met verlekkerde glim
lach.
Joden-, homofielen-, vrouwen- en neger-
theater staan knus bij elkaar. Er wordt
veel naar gevraagd door makers van vor
mingstoneel. Voor de amateurspelers is er
een afdeling éénacters. Vooraan liggen op
tafels de uitgeversrestanten. Je kunt er
van alles vinden, van goedkope werken
over Shakespeare tot teksten van Pro-
loog-voorstellingen. Ten tijde van mijn
bezoek werd je voor 3 eigenaar van tien
geselecteerde delen van het tijdschrijft
Toneel Theatraal uit 1970, of van een
negentiende-eeuws boekje met Theater-
curiosa.
„Het breidt zich steeds uit” zegt Ritsema
„er komt nu nog een leestafel met een
recensiebord, en een wand van drie meter
voor de ansichtkaarten-business. We zijn
begonnen met danskaarten, later kwamen
er wat ik noem highbrowkaarten bij. Dat
loopt heel goed, het scheelt per dag een
paar honderd gulden in je omzet”.
Het antiquariaat is met zijn ene kast nog
aan de bescheiden kant. Jan Ritsema:
„Dat is ontstaan doordat mensen die hun
theater-bibliotheek wilden opdoeken hier
uit eigen beweging heenkwamen, met kof
fers vol. Nu komt er een bord met „in- en
verkoop”. Als ik elders bij een antiquari
aat vraag om theaterboeken beginnen ze
te lachen. Theaterboeken blijven bij hen
jaren staan. „Er zit geen geld bij die
mensen”, zeggen ze, je kunt beter een
zaak in legerboeken beginnen”.
Ritsema vervolgt: „Nu kosten achter-
grondboeken over theater al gauw een
paar tientjes. Je weet precies wie dat wel
kopen uit de theater-wereld. Regisseurs
bijvoorbeeld. Acteurs zijn geen verwoede
kopers, er zijn er maar enkele die lezen.
Toen ik van te voren mijn omzetcalculatie
maakte had ik daar geen idee van, maar
het blijkt dat 50% van de omzet naar
theaterkijkers gaat”.
„Er komen veel jonge mensen van thea
terscholen, en toneelmensen. Als ik hier
zelf ben sta ik de hele dag te knikken. Wat
je ook ziet is wat ik de studieuze theater
bezoeker noem. Oudere mensen vaak, die
de stukken komen kopen die gespeeld
worden. Ze willen het in de oorspronkelij
ke taal lezen. Die komen met een zeker
professionalisme naar theater kijken”.
Hoe is de theaterboekhandel ontstaan?
Jan Ritsema: „Ik lijd een beetje aan
ideeën. Altijd plannen en dingen willen
doen. Begin van dit jaar was ik ziek en
had ik wat tijd om te denken. Dat gaat dan
echt als bij jongetjesdromen. Je denkt:
waar moet het dan? In de echte boeken-
buurt, het Spui: in de buurt van de Rozen
gracht, waar ook Mickery en het Neder
lands Theater Instituut zitten? Bij de
schouwburg?
„Duizend woor
den, één ge
voel", klei, ge
glazuurd van
Marion Ask/aer
Veld, (rechts)
dirigent: ANDRÉ VANDERNOOT
solist JAN WIJN - piano
uitvoering is ooit aan een an
dere gelijk. Vroeger niet en nu
niet. Er bestaat niet een enkele
goede manier van compositie
vertolken. En dat maakt het
echte purisme voor mij toch
iets wat niet haalbaar is”.
„Canst
Thou" (Kunst
gij) gouache van
Michel van
Overbeke. (links)
«x.
