Rariteitenkabinet van
Shusaku Dance Theatre
innerlijke waarden blijven
Wagner-Opera gecastreerd
I
komende
exposities
Wondere
Dingen
„Alles mag dan nivelleren;
de A
Cormcks
„Claus verbluffend veelzijdig talent
Jal
Componist Hans Osieck
vooravond 70e verjaardag:
aan
Staking personeel
Are de Triomphe
t
Eerste bedrijf Die Walküre door Concertgebouworkest
BON
Prijs: ƒ9,90
R
1
Intrigerende beelden met soms sadistische inslag
JURY HUYGENSPRIJS:
de helpende hand
bij uw etentje thuis
<door J°s Lodewijks)
zs^KGezellige, ontspannende lectuur in de sfeer van de
komende decemberfeesten. Een weldadige afwisse
ling in een wereld vol ongezellige dingen
19
18
DONDERDAG 20 DECEMBER
KUNST
1979
ïl-
-door Johan van Kempen-
Humor
huiscomponist
Ie
i
Naam:
Adres:
Woonplaats:
Wij verzorgen
graag uw koude
en/of warme
schotels voor Kerst
en Oud en Nieuw.
;ds
i
iet
le
lijk,
ilt
k-
n.
o
d-
>r-
al
Inzenden In open enveloppe zonder postzegel naar:
Zénen mij exemplaren van ..Wondere dingen'
11,60 (inclusief porto/bestelkosten).
BUNDEL VAN DECEMBERVERHAL
De bundel „Wondere dingen' is tevens verkrijgbaar in de boek
handel of door inzending van onderstaande bestelbon. (Thuisbe
zorging onder bijbetaling van de ixirto/bestelkosten).
Spoedige bestelling is
gewenst.
31
i
1
CONRAD VAN DE WEETERING
N.
(ADVERTENTIE)
(ADVERTENTIE)
(afgehaald bij een van onze kantoren)
Haarlema Dagbtmi:
I
JOHAN VAN KAMPEN.
B
Umulder Courant:
Beverwljkee Courant:
i
i
in
De bekroonde literatoren bijeen in het voormalige Stadhuis van Den Hag: vlnr. Henk
Barnard, Hugo Claus, Willem Brakman en Roland Jooris.
HAARLEM. „Mijn moeder is ge
boren in St. Petersburg. In haar ou
derlijk huis kwamen constant kun
stenaars over de vloer. Toen Tsjai-
kovski in 1893 zelfmoord had ge
pleegd, kwamen er musici op bezoek
die ontroostbaar bleken. Gebroken!
Tsjaikovski dood. Dat had een bete
kenis! Dat is hier nooit zo geweest.”
Aan het woord is de componist
Hans Osieck, wiens Rhapsodie voor
orkest morgenavond op het C-con-
cert van het NPO te beluisteren is.
Osiecks naam is al sinds jaar en dag aan
het Haarlemse muziekleven verbonden.
Doordat deze in, op 25 januari 1910, in
Overveen geboren componist dus een pia-
noleerling is geweest van Piet Vincent,
was de relatie met de vroegere muziek
school van de maatschappij tot bevorde
ring der Toonkunst waarvan de laatst
genoemde pedagoog directeur was
zeer hecht. Osieck werd er in de na-
Zijn gevoel voor humor is Osieck er
door de gewijzigde omstandigheden niet
door verloren, zo blijkt uit een verse anec
dote in dit verband: Juist terug van een
van de vele concertreizen die Osieck nog
steeds regelmatig naar het buitenland on
derneemt en waarop hij dan als pianist
ook zijn eigen werk speelt, blijkt hij de
Nederlandse ambassadeur ter plaatse (de
niet voor zijn oren bestemde worden) te
hebben horen zeggen: „Ik weet toch heel
veel van muziek, maar van ene Osieck heb
ik toch nog nooit gehoord.”
„Mijn publiek is eigenlijk steeds kleiner
geworden, maar zeker niet minder betrok
ken, zeker niet minder oprecht geïnteres
seerd. En je merkt daarbij steeds duidelij
ker dat er dingen zijn die buiten de tijd
staan”, stelt Hans Osieck nadrukkelijk
vast. „En dat is ook zo met de essentie van
de muziek. Alles mag dan nivelleren,
maar die innerlijke waarden blijven. En
ook al valt mijn muziek dan misschien
niet meer zo goed in de huidige mode, de
waardering ervoor kan tenslotte ook op
nieuw veranderen. Maar wat voor mij in
elk geval het belangrijkste is: ik heb altijd
het beste gegeven wat ik in me had”.
Hans Osieck maakte destijds met zijn
kamermuziek, orkestwerken en solocon
certen al als jong componist, ook in Duits
land en Frankrijk waar hij zijn officiële
opleiding ontving, veel furore. Figuren als
Carl Schuricht, Rafaël Kubelik en Eduard
van Beinum gingen voor hem in de bres
staan en verzorgden premières.
Waarom werden die verwachtingen niet
ten volle waargemaakt? Een bedachtzame
reactie: „Een combinatie van karakter en
lot. Maar in elk geval: de belangstelling is
in de loop der tijd verflauwd, de mode
veranderd”.
oorlogse jaren zo’n beetje de huiscompo
nist. Heel wat van zijn muziek raakte door
toedoen van Vincents leerlingen, waaron
der ook de latere Toonkunst-directeur
Leendert Huges, bij de muziekminaars in
onze regio ingevoerd.
AMSTERDAM. Het Concertge
bouworkest neemt op de abonne
mentsconcerten van deze week de
uitvoering van het eerste bedrijf van
Die Walküe voor zijn rekening, juist
terwijl op deze avonden tevens de
complete Ring des Nibelungen in de
Bayreuthuitvoering onder Boulez via
NOS-radio te beluisteren is. Wagner
kan zich verheugen in een stijgende
populariteit.
DEN HAAG (ANP). Hugo Claus is
als schrijver een verbluffend veelzijdig
talent, dat al vele malen is erkend. De
jury voor toekenning van de Constantijn
Huygenprijs van 8.000 gulden heeft dit
woensdag in de Oude Raadszaal van de
gemeente Den Haag onderschreven. Vol
gens haar mag de laureaat met recht
zeggen geen postzegel te zijn maar een
planeet in het universum, en dit recht
vaardigt ten volle een bekroning met de
prijs, aldus het juryrapport, dat bij de
prijsuitreiking werd voorgelezen.
perprijs van vierduizend gulden voor poë
zie en de F. Bordewijkprijs van vierdui
zend gulden voor verhalend proza: ze was
aangevuld met Miep Diekman en Paul
Biegel voor de Nienke van Hichtumprijs
van vierduizend gulden voor jeugdlitera
tuur.
Dichter Roland Jooris kreeg de prijs
voor Gedichten 1958-’78, een keuze uit vijf
bundels die nauwelijks van Jooris zijn bij
Wuustwezel blijven steken, aldus de jury,
zelfs de hele stroming het Vlaamse
nieuw-realisme waarvan zij Jooris een
der meest overtuigende vertegenwoordi
gers noemde.
Willem Brakman ontving de prijs voor
Zes subtiele verhalen. Brakman blijkt
voortdurend in staat iemands essentie in
enkele woorden weer te geven of in preg
nante beknoptheid de tragiek van een
relatie te schilderen,kjldus de jury. Als
Onder de verrassende beelden noem ik
het spook, staande op een poppenkast
gekleed in het lange witte laken, dat voor
die poppenkast als gordijn dient, twee
horizontakg hangende mannen, een gil
lend rondrennende juffrouw in het wit
achtervolgd door een man met een mes in
het zwart, twee heren met een paraplu op
en een danseres die boven hun hoofden
balanceert en dan uit haar schoenen rijst
op hun paraplu strooit.
Hetzelfde gaat op voor het licht: er is
stroboscopisch (snel flikkerend) licht, te
genlicht, kaarsen, open lampen en vooral
veel duisternis en ook dat wil wel intrige
rend werken, maar verveelt ook gauw.
HAARLEM. De Japanner Shusaku weet met zijn rariteitenkabinet best enige tijd
de aandacht vast te houden of eventueel weer even te vangen, maar anderhalf uur
beeldend theater met soms sadistische inslag, waarin eigenlijk niets gebeurt, is wel
wat veel van het goede.
Voor Henk Barnard was er de Nienke
van Hichtumprijs voor de roman Laatste
nacht in Jeque. Barnard beleert niet maar
laat zijn lezers zich samen met de neger
jongen Raul bewust worden van wat er in
Mozambique aan de hand is. Dit bewust
zijn ontwikkelt zich vanuit een perspec
tief, niet dat van de alleswetende volwas
sen verteller, maar dat van de negeijon-
gen met zijn dromen, zijn lef en zijn angst.
De betrokkenheid bij zijn thema en de
manier waarop hij zijn lezers daarin laat
delen waren voor de jury bepalend om
Barnard voor de prijs voor te dragen.
belangrijkste kwaliteit van de bundel
werd genoemd het vermogen om binnen
een kort bestek een gedurfd, alle registers
van de taal omvattend, taalgebruik te be
zigen en met en groot psychologisch raffi
nement de thematiek te verwoorden.
Koningstraat 17, Haarlem
Tel. 023-322802
Culinaire lijn: 023-322804
I
ik
Dat het speelse aspect in het musiceren
Haitink minder ligt dan het handenwrin
gende, werd weer eens duidelijk in de aan
Die Walküre voorafgaande Derde Symfo
nie van Schubert. Een vaktechnisch knap
pe realisatie, die bewust in de luchtige
sfeer leek te worden getrokken, waardoor
Schuberts inderdaad al niet meest spiritu
ele Symfonie ditmaal werkelijk al te neu
traal klonk.
Damiate Pers b.v. Antwoordnummer 416 - 2000 VC Haarlem
De componist (breed lachend) voegt er
aan toe: „Dan zou ik misschien deeply
depressed moeten zijn, maar ik heb die
bewuste avond naar mijn gevoel meer
overtuiging in m’n spel kunnen leggen
dan ooit”.
Globaal karakteriseerde de jury de eer
ste „experimentele” fase van Claus’
schrijverschap als een romantische, ge-
kenxerkt door „ondermeer de vernieu-
wingswil, een surrealistische voorkeur
voor het irrationele, accentuering van ge
voel en verbeelding, een hang naar au
thenticiteit en een drang naar avontuur,
zijn wrevelig anti-maatschappelijk isole
ment, zijn idealisering van jeugd en onvol
wassenheid- zijn animale, lichamelijke
beeldspraak.
Tien nieuwe leden van het Kunste
naarscentrum Bergen exposeren hun
werk in het KCB-centrum aan het Plein 7
in Bergen (NH) van 29 december tot en
met 17 januari. De werken van Henk
Meijer, Ema van Mondfrans, Joep Neef
jes, Theo van den Akker, Jannie Borel,
Michiel Hertroys, Marcus van Hoorn, Gea
Karhof, Joop Mader en Rob Verkerk is
dagelijks te zien van 10.30-12.30 en 14-17
uur behalve op zondagfmorgens.
I pest aan heb.Het calvinisme uitte zich
in onze streken al in een neerbuigend
benaderen van de kunstenaars. En alles
wat zelfs maar naar muziek rook was al
mis. Als je als kind uit een behoorlijk
milieu de muziek inging, betekende dat
een complete afgang”.
Hans Osieck: „Er waren heel grote ver
wachtingen die ik niet heb kunnen waar
maken.
deze hoogborstige, gezwollen muzikale
uitdrukkingsvorm meestal ook weer niet
kan worden gesproken.
Dat een dergelijke culturele atmosfeer
in de lage landen nooit heeft kunnen be-
staan, is zijns inziens mede door de in-
I vloed van het calvinisme. Hans Osieck,
met venijnige blik: „Als ik ook ergens de
Gad- Oud» Gracht 82 - Haariam (Centrum)
SoandapMn - Haariam (Noord)
CalNomMpMn - Haariam (Schalkwijk)
Raadhulaatraat 60 - Haamatada
Langa Niauwatnurt 427 - IJmuldan
Zaaatraat 18 - Bavarwilk
Hugo Claus is schrijver van veelsoortig
en omvangrijk werk en krijgt de prijs
voor zijn gehele oeuvre: gedichten, ro
mans, verhalen, toneelstukken, vertalin
gen, filmscenario’s. Enkele delen ervan
zoals De Oostakkerse Gedichten en de
roman De Verwondering behorentot de
internationale toppunten van de twintig
ste eeuw, vindt de jury. Hij droeg ook bij
aan de doorbraak van de experimentele
poëzie.
Wagners genialiteit is geen punt van
discussie meer en zijn opera’s verdienen
ook zeker de aandacht die ze krijgen. Dat
ook de concertprogramma’s een gedeelte
lijk en dus in gecastreerde vorm opdienen
van deze muziektheaterstukken zouden
moeten inhouden, lijkt me wel wat te ver
gaan. Ook al geven de orkestpartijen bij
Wagner-opera’s het leeuwenaandeel van
de hierin voorkomende opgeklopte emo-
tieverbeeldingen weer, en al is in dit geval
Haitink er zeker wel de man naar om dit
magisch uitwerkend sentiment in al z’n
geladenheid op te roepen.
Zeker, alles wat er in deze trage witte
wereld gebeurt is uiterst beheerst en ge
kund, maar komt toch vaak niet uit boven
het niveau van mannetjes maken. In de
aankondiging (op het affiche) wordt ge
sproken over experimentele muziek op
oude instrumenten, primitieve Aziatische
en Afrikaanse muziek, vogelgezang, gelui
den van het lichaam en uit de natuur. Dat
klopt inderdaad, er is een ratjetoe van
piep-, zucht-, kreun-, en ruisklanken, ge
klop, getik, gefluit, teksten, saksofoon-
loopjes, slagwerk, pianospel en Für Elise
op een speeldoosje en al die effekten wil
len best af en toe een sfeertje scheppen,
maar blijven toch uiteindelijk gewoon ef
fekten.
Hokjesgeest is iets dat van Osieck
vreemd is. Daarvoor heeft hij vanuit zijn
voorgeslacht teveel tegenstrijdige invloe
den in zich: om te beginnen in de vorm
van Pools, Frans, Duits, Russische en ten
slotte ook nog Nederlands, bloed, wie er
oor voor heeft neemt al deze invloeden
ook in Osiecks muziek waar. Met ideologi
eën weet de componist uiteraard evenmin
raad.
Stravinski heeft aan het eind van zijn
leven gezegd: „In mijn jeugd haatte ik
Wagner, en daar had ik zeer goede rede
nen voor. Nu heb ik hem lief, en daar heb
ik ook uitstekende redenen voor”. De
scherpe kantjes van een pro- en anti-
stemming ten opzichte van deze Duitse
laatromanticus en nastrever van het Ge-
samtkunstwerk zijn er overigens intussen
door het verstrijken van de tijd wel af. En
opmerkelijk is dat het gemiddelde con
certpubliek nu enigszins ambivalent te
genover Wagners muziek staat: men kan
zich aan de machtige uitstraling van de
met groot vakmanschap samengestelde
partituren niet onttrekken, terwijl er
nochtans van een werkelijke liefde voor
Daarna heeft Claus een ontwikkeling
doorgemaakt in de richting van een wel
bepaalde klassieke kunstopvatting en
werkwijze. Deze werd ingeluid met wer
ken als „de verwondering” en „het teken
van de hamster”. Het individu manifes
teert zich, ongrijpbaar in zijn vele facet
ten, in d intertextualiteit van de wereldli
teratuur, aldus het juryrapport.
In de jury zaten: Gerrit Borgers, Pierre
H. Dubois, Jacques den Haan, Anton Kor-
teweg, Andre Matthijsen, Harry Scholten
en Paul de Wispelaere. De jury adviseerde
ook voor de toekenning van de Jan Cam-
Osieck: „Ideologieën? Met de vrijheid
van de kunstenaar is het in de Oostblok
landen maar al te vaak treurig gesteld.
Maar al is het misschien weleens wat
kunstmatig aangezwengeld, het cultureel
begripsniveau is er zo beroerd nog niet.
En verder; zijn mensen m Oost-Berlijn
zoveel ongelukkiger dan in West-Berlijn?
Aan deze kant van het Ijzeren Gordijn
zitten we ons vol te vreten en worden we
gehersenspoeld met die Amerikaanse rot
zooi op de TV. Zou dét soms zo gezond
zijn? Om de vrijheid op zo’n ordinaircon-
sumptieve wijze te misbruiken?”
Osieck die ondanks z’n introverte
manier van optreden soms in
scheldkanonnades kan vervallen wil
aan de vooravond van die gebeurtenis zijn
gedachten wel vrijgegeven.
Halverwege de voorstelling begint het
geheel wat meer met gevoelens te werken:
Een man wrijft genietend met de handen
langs de warme binnenkant van een open
geklapte theemuts tot er opeens zaadkor
rels kletterend uit zijn binnenzak op het
toneel vallen, een dame in het groen ope
reert een andere dame in het groen en
haalt spartelende visjes uit haar ingewan
den die ze daarna op een spiritusbrander
bakt, zodat er bij de beelden, lichteffek-
ten, klanken en kleuren, ook nog geuren
gevoegd worden.
Op het affiche staat: „We beschrijven de
deformatie van de natuur en het geperver
teerde verlangen en de instincten van de
mens geconfronteerd met het eind van de
wereld”. Ik heb het allemaal niet zo goed
kunnen volgen en kan slechts constateren,
dat vorige produkties van Shusaku, even
eens bestaande uit een aaneenschakeling
van intrigerende beelden met soms sadis
tische inslag, langer de aandacht wisten
vast te houden dan dit Dormu, maar mis
schien komt dat omdat je snel aan die
effekten went.
Osieck: „Ja, er waren heel grote ver
wachtingen, die ik niet heb kunnen waar
maken. Dat kun je aan de vooravond van
zo’n zeventigste verjaardag heel nuchter
vaststellen. Grote uitvoerende kunste
naars, op internationaal niveau, die zagen
iets ik mag wel zegen véél in me”.
De Haarlemse beeldende kunstenaar
en musicus Kees Okx exposeert etsen en
schilderijen in de Toneelschuur aan de
Smedestraat in Haarlem. De werken zijn
gedurende de openingstijden van de
Schuur te bezichtigen.
Zesde abonnementsconcert B-serie
van het Concertgebouworkest. Diri
gent: Bernard Haitink. Vocale solis
ten: Leonie Rysak, sopraan, Peter
Hofmann, tenor, John Macurdy, bas.
Programma: Schubert, Wagner. Con
certgebouw Amsterdam, 19 december
1979.
Is het Osiecks aversie ten opzichte van
die calvinistische geest die hem destijds
t heeft doen besluiten om de omgeving van
Haarlem waaruit hij afkomstig is te
verruilen voor Noord-Brabant? Osieck:
„Welnee, want ook onder de Roomsen zijn
calvinisten. Nee, de eenvoudige reden is,
dat ik daar aan de Eindhovense muziek
school een baan kon krijgen. En dat dan
nota bene, terwijl ik van nature helemaal
geen pedagoog ben. Maar aangezien ik
van m’n componeren niet kon leven, was
(En dan, schijnbaar even geschrokken:)
„Niet dat ik het niet met alle aandacht
deed, daartoe heeft mijn leraar Piet Vin-
H cent me wel geïnspireerd, maar het was
desondanks een veel te zware belasting.
Dans: Shusaku Dormu Dance
Theater. Anderhalf uur beeldend the
ater van Japanse oorsprong met 4
dansers en 4 musici. Toneelschuur 19
december 1979.
PARIJS. De toeristen die met Kerst
mis naar Parijs zullen gaan, zullen onge
twijfeld niet de beroemde Are de Triom
phe op de Place de l’Étoile kunnen bezoe
ken. Het personeel van de Are ca. 15
personen heeft besloten voor onbepaal
de tijd in staking te gaan. Het wil daarmee
protesteren tegen de situatie van een
werknemer die volgens hen niet de pro
motie gemaakt heeft waarop hij overeen
komstig de werkzaamheden die hij al tien
jaar verricht, recht heeft.
De laatste jaren hoorde men slechts
incidenteel van Osieck. Tot NPO-direc-
teur Rob Mulder nu ter gelegenheid van
Osiecks op handen zijnde 70ste verjaar
dag (op 25 januari a.s.) een orkestwerk
van hem in de C-serie programmeerde.
Enorm spannend, fascinerend en van
een ongekende dreiging was nu ook met
een in zijn handen zo’n instrumentale in
leiding. Expressieve kwaliteit was er ook
zeker in de vocale verrichtingen van Leo
nie Rysanek, Peter Hofmann en John Ma
curdy, die de driehoeksverhouding tussen
Sieglinde, Siegmund en Hundig uitzingen.
Buitenlandse solisten met mooi getim-
breerd en suggestief stemgeluid, die hier
bijhet Concertgebouworkest debuteer
den en met hun nuancerijke zangkunst
een schitterend visitekaartje afgaven. Al
les verenigd in een, op een akelige manier
indrukwekkend tableau vivant van gro
teske gevoelselementen.
-„Overigens woonde ik toch altijd graag
in Brabant. En wat betreft Brabant en
Kennemerland mag ik wel zeggen: entre
les deux mon choeur balance. Hier in de
||g|g» duinstreek liggen m’n jeugdherinnerin-
gen en zijn er veel plaatsen die prettige
I associaties bij me oproepen. Maar cal
vinisme en katholicisme daargelaten
de Brabanders hebben in ’t algemeen wel
méér savoir vivre dan de mensen hier”.
