Spreekbuis zwarte
Britse minderheid
Weemoedt en Dorrestijn
dichters der droefenis
ÏLWl H.DEVRIES BOEW
studieboekcentrum van kennemerland
grootst®
iptöten
te
elpee 4^90
BOEKKOOPJES
Treffende schilderijen
Van Kempen en Zeiler
Reggaedichter Linton Kwesi Johnson
Moestafa overleden
Ongelukkige jeugd en de weg der treurigheid
ubel
\V1MKVl
^eparsavono
1 nwslcassette ^90
DONDERDAG 3 JANUARI 1980
16
Galerie Mokum toont werk jonge neo-realisten
door John Oomkes
uur.
ig ka-
uijter.
VROOM\3DREESMANN
Z
wi-
en.
allen-
wat u
heeft
joede
mand
The evolution of modern sculpture
Moderne Encyclopedie in één deel
en nog veel meer bij
ie.
subel-
ingen
boei-
Dt uit-
3 ver-
onze
i zaak
ima
erten-
screet
i bent
Lindai-
»n-,
leel
L
b.v. algemene boekhandel en antiquariaat
3.30-
r.
Wereld, waar levens
niveau hoe dan ook ho
ger ligt. Van in- of aan
passing aan de West-
europese samenleving
is nauwelijks sprake,
ook al omdat uit Zuid-
Amerika, Afrika en
Azië afkomstige men
sen de eenvoudiger po
sities in onze maat
schappij kregen toebe
deeld. Bovendien na
men zij hun eigen cul
tuur mee.
Bruegel
Beeldhouwkunst in het Rijksmuseum
Mythologie van Grieken en Romeinen
Ikonen
Zeilvaart 1520-1914
Geïllustreerde geschiedenis van de Bouwkunst
Alle bomen van de wereld
14 delen uit de serie
KREATIEF ZIJN THUIS per deel slechts 7,90
Audubon Magazine
Wilde vogels uit de gehele wereld
5 deeltjes over het avontuurlijke beertje
Paddington per deel slechts 2,90
OPLAND Buitenlandse zaken slechts 5,90
Het Weinreb-Rapport slechts 25,00
11 titels over Science Fiction per deel slechts 3,90
Voor vele landen in
West-Europa heeft het
koloniale verleden in
het achter ons liggen
de decennium nog een
onplezierig staartje
gekregen. Duizenden,
in sommige gevallen
honderdduizenden in
woners van de vroege
re overzeese gebieds
delen besloten niet te
profiteren van de on
afhankelijkheid van
hun geboorteland,
maar zich blijvend te
vestigen in de Oude
Bijzondere
Brood op de leesplank slechts 19,50
Het goud van Toetanchamon slechts 47,50
Een serie prachtboeken van de NATIONAL GEOGRAFIC SOCIETY
Wonderbaarlijk diergedrag - Dagelijks leven Bijbeltijd
Riddertijd Grote Godsdiensten
Renaissance - Griekenland en Rome
elk slechts 29,50
slechts 9,90
slechts 39,50
slechts 19,50
slechts 39,50
slechts 34,50
slechts 32,50
slechts 29,50
Carnaval
BRUSSEL. „Onze ouders
zijn indertijd naar Engeland
overgebracht in de periode van
wederopbouw na de Tweede
Wereldoorlog. Vanaf die tijd ves
tigden zwarten zich in stëeds gro
tere getale in Groot-Brittannië.
Niet uit vrije wil, maar omdat dat
noodzakelijk was in het arbeids
proces. Het werk, dat de Engelsen
zelf weigerden te doen, omdat zij
het peil van hun leven wilden
verbeteren, moesten anderen
doen. Wat was simpeler dan een
beroep te doen op de onderdanen
van overzee? In de koloniën wer
den onze belangen al gemakke
lijk verschoven, dat was rond
1950 nog niet veranderd. Er was
arbeidskracht nodig en dus ver
trokken onze ouders gedemorali
seerd, omdat ze de koloniale
strijd verloren hadden, naar Eu
ropa”.
KUNST
s
Linton Kwesi Johnson
i jr.
R
I
Joost van Kempen: Dorset (1979).
Linton Kwesi Johnson.
ARTHUR BELMON
(ADVERTENTIE)
‘KV
A Hans Dorrestijn.
(ADVERTENTIE)
slechts 49,50
so-m.
S
792A293
i
b.v I
Ie 11
few*"
r<X*4
slechts 25,00
slechts 59,50
van
be-
energieke treurnis al praktisch van buiten
kent.
in wij
>orde-
n- en
aden-
s!
mede
Johnson onderstreept in zijn gedichten
de eigen culturele bagage die de zwarten
hebben meegebracht naar Europa. „Ui
teraard. Toen wij ons, althans onze ou
ders, hier vestigden, hamen zij niet alleen
hun lichaam mee, maar ook hun achter
grond, hun gewoonten en muziek. Zo bee
tje bij beetje hebben zij en wij ons gewend
aan de Engelse samenleving. Let wel niet
overgenomen; wij zijn daar niet in opge
gaan. Maar door de bank genomen kun je
zeggen dat we aardig met de blanken
overweg konden en kunnen”.
zullen met alle middelen vechten voor een
gelijkwaardige positie. Zo liggen de zaken
in Engeland. En hoewel ik de voorgeschie
denis van de Surinamers niet goed ken,
neem ik aan dat er overeenkomsten zullen
zijn, al was het alleen maar omdat zij ook
een koloniaal verleden kennen”.
Zo de voorstelling volgend, ontkom ik
niet aan de indruk getuige te zijn van een
geforceerd gebeuren, dat door een volsla
gen kritiekloos publiek verzaligd wordt
beluisterd. Beide rijmartiesten leggen er
de nadruk op via hun ongelukkige jeugd
de weg naar treurigheid te hebben gevon
den. Dorrestijn en Weemoedt, geen namen
die klinken als vreugdeschoten. Maar ze
kennen het geheim van voorgewende
droefenis, ze zien het mooie in de lelijk
heid. En in een veelal jeugdig, maar voor
al zachtmoedig publiek vinden zij een
dankbare klaagmuur.
KO VAN LEEUWEN
Ook al geen muziek van ingewikkelde
toonzetting, hoewel Dorrestijns tonen soe
pel en sprankelend klinken.
Met Weemoedt is het al niet veel vrolij-
ker. Hij doet niet veel meer dan met
gepaste intonatie voorlezen uit eigen
werk. En als ik deze woensdagavond als
maatstaf neem, dan doet deze beminnelij
ke Vlaardingse Neerlandicus dat vooral
voor een publiek dat zijn dichtbundels vol
(Van onze kunstredactie)
AMSTERDAM. In Amsterdam is de
in vroeger jaren bekende cabaretier en
liedjeszanger Moestafa, pseudoniem van
de advocaat mr. E. A. Moes, overleden. Hij
was 79 jaar.
In de jaren dertig werkte Moestafa, die
zichzelf op de luit begeleidde, regelmatig
mee aan de Bonte Dinsdagavondtrein van
de AVRO, het populairste radioprogram
ma van die dagen. Ook in de Showboot
(VARA) en in Negen heit de klok (KRO) is
hij opgetreden.
Moestafa maakte vele jaren deel uit van
het cabaret van Chiel de Boer, die tevens
tandarts was. Tot zijn bekendste liedjes
behoorde de ballade van de Farao, die ook
te horen is op de langspeelplaat, die in
1974 van Moestafa is verschenen.
Zingen kan Dorrestijn eigenlijk niet. In
zijn stem zijn nogal wat haarscheuren té
beluisteren en dat schenkt daar nu juist
een ongebruikelijke charme aan. Ter
compensatie beroert hij met enige gede
gen virtuositeit het gebit van de vleugel.
Dorrestijn springt met dartel gemak
door ons Nederlandse-taalbestel. Zijn
liedjes en gesproken teksten hebben dik
wijls veel weg van gesublimeerd sinter
klaasrijm, maar zoals zo vaak, bedriegt
ook nu weer de schijn. Wat zo simpel in
elkaar lijkt te steken, moet beslist moeilij-
ker te bakken zijn dan heft zo oogt. Daar
komt bij dat de door Dorrestijn in dicht
vorm geuite zieleroerselen de grauwe
werkelijkheid van het bestaan soms ang
stig - maar wél met sardonische humor -
dicht benaderen.
Linton Kwesi Johnson spreekt over de
geschiedenis van zijn „volk” alsof hij do
ceert. Op zachte, indringende toon licht
hij zijn werk toe, dat hij ziet als onderdeel
in de strijd voor een grotere bewustwor
ding van de zwarte minderheid in Groot-
Brittannië. Als socioloog heeft hij histo
risch leren denken en als hem gevraagd
wordt toe te lichten waarom zijn teksten
en gedichten op zo’n scherpe toon de
langzaam verslechterde rassenverhoudin
gen in Engeland bespreken, herinnert hij
telkens aan de geschiedenis, van de zwar
ten in West-Europa. „Vergeet niet, dat wij
als zwarten in een blanke maatschappij
feitelijk pas een historie van dertig jaar
hebben. Ónze emancipatie staat nog in de
kinderschoenen”.
Johnson ziet de komst van de zwarten
naar ons deel van de wereld als een gevolg
van de koloniale verhoudingen in het
jongste verleden. „Onze ouders waren zo
gedemoraliseerd toen ze naar West-Euro-
pa kwamen, omdat zij de koloniale strijd
in eigen land feitelijk verloren hadden. Zij
hadden het koloniale systeem in de tropen
bevochten en verloren. Echte staatsmacht
bleef hen onthouden. Die kwam te liggen
in de handen van een zwarte bourgeoisie,
toen de blanken daar vertrokken. Het
systeem bleef, alleen de machthebbers
veranderden”.
„Wij behoren tot de tweede generatie
zwarten in Engeland; vaak zijn wij hier
geboren, in ieder geval opgegroeid. Wij
zijn mondiger en nog niet gedemorali
seerd. Wij kunnen dan ook niet de trooste
loze omstandigheden accepteren waaron
der onze ouders moesten wonen en wer
ken. Wij zullen niet hetzelfde rotwerk in
de smerige fabrieken voor dezelfde grijp-
stuiver verrichten. Wij willen als moderne
mensen in moderne tijden leven. Wij wil
len niet met minder genoegen nemen en
wereld.
Het whs natuurlijk niet mogelijk net te
doen alsof de tijd drie eeuwen lang had
stilgestaan. De Romantiek uit de vorige,
en het Surrealisme uit deze eeuw hebben
dan ook zeker hun sporen gedrukt op het
werk van de Nieuwe Realisten.
Het minutieuze en gedetailleerde schil
deren met kwastjes, die soms maar enkele
haren bezitten, is een tijdrovende zaak en
de produktie van de schilders uit de Mo-
kum-stal is daardoor niet van dien aard,
dat in een hoge frequentie eenmansten-
toonstellingen kunnen worden ingericht.
Het is om die reden dat er groepsten
toonstellingen als deze Mokumwinter ge
organiseerd worden. Alle schilders zijn
met slechts enkele doeken vertegenwoor
digd, en het publiek kan zich aldus regel
matig van hun vorderingen op de hoogte
stellen.
Het werk van de Nieuwe Realisten is
door een groot deel van de kunstkritiek
altijd met veel wantrouwen bejegend.
Kunst moet de grenzen verleggen, en het
geeft geen pas paden te bewandelen, die
door Johannes Vermeer zijn vrienden
reeds goeddeels zijn platgetreden. Ook de
anekdotiek kwam in de jaren zestig in een
kwade reuk te staan. Dat de doeken vaak
razend knap geschilderd zijn verkeerde in
zijn eigen nadeel: „Het eerste de beste uit
hout gesneden molentje in de souvernir-
winkel is ook niet door een ieder na te
maken”, schreef Betty van Garrel eens.
Souvernirkunst of niet, een feit is dat
het Mokum-realisme in het buitenland
veel succes oogst. Vorig jaar was veel
werk te zien op de „Salon d’Automne” in
Parijs, en deze zomer sleepte een Mokum-
inzending een landenprijs weg op de
Triënale voor Realistische Kunst in Sofia,
Bulgarije. Anne Semler en Evert Thielen
is een 27-jarige militante
socioloog en dichter die
zich ontpopt heeft als de
spreekbuis voor de grote
Caraibische minderheid
(Jamaica, Trinidad of To
bago) in Groot-Brittannië.
„De realiteit is dat we hier
wonen en dus ook hier
moeten leren te leven”.
Linton Kwesi Johnson
komt komend weekeinde
onverwacht voor enkele
concerten naar Neder
land. Vrijdagavond treedt
hij op in het Amsterdam-
En voorts verzet t Linton
Kwesi Johnson zich tegen
de zijns inziens uitzichtlo
ze heilsboodschap van die
reggae-artiesten die in
hun eigen Bijbelse geloof
(het rastafarianisme) hun
lotgenoten een terugkeer
naar Afrika voorhouden.
Zijn voornaamste stel
lingen zijn opmerkelijk.
Ten eerste noemt hij de
houding tegenover ge-
kleurden in wezen koloni
aal gedrag. „Vroeger in
West-Indië waren we
tweederangs burgers en
dat is hier zo gebleven”.
„Aan de andere kant valt niet te ontken
nen dat er zich wel degelijk grote proble
men voordoen. En dat heeft dan te maken
met de mate waarin een oorspronkelijk
blanke maatschappij kan accepteren dat
wij onze eigen levensstijl meebrengen en
voor een deel dat wat ons dierbaar is
willen behouden”.
Johnson spitst zijn betoog toe: „Daar
voor is politieke strijd nodig. Neem nou de
sound system-cultuur (typisch Jamai-
caanse ontwikkeling waarbij discotheken
een rol speelden bij de ontplooiing van de
reggae - red.), de reggaemuziek. Nu heeft
die, kun je constateren, grote invloed ge
had. Voor de zwarten in Groot-Brittannië
is het nog steeds moeilijk om in eigen
kring concerten of dansfeesten op te kun
nen zetten. Er zijn maar weinig zaaleige-
naren die je hun ruimte willen verhuren.
Formces of Victory, als in
zijn politieke activiteiten
in de organisatie Race To
day, geeft Johnson uiting
aan zijn ontevredenheid
over de maatschappelijke
achterstand van de ge
kleurde minderheid in
Engeland.
Zowel in zijn gedichten,
die verschenen in de bun
dels The Living and the
Dead en Dread Beat an’
Blood als wel in muiek
verpakt leidden tot de in
drukwekkende albums
Dread Beat and Blood
(onder artiestennaam
Poet and the Roots) en
AMSTERDAM. De zingende tekstschrijver Hans Dorrestijn maakt momenteel
een korte voorstellingenserie vol met zijn geestverwant Lévi Weemoedt. Voorstellin
gen vol gedichte wijsheden in theater De Balie, zonder merkbare pretentie voorgedra
gen voor een overwegend luistergraag publiek. De titel van het willekeurig samenge
stelde programma: Gedeelde Smart.
werden hier bovendien nog onderschei
den met persoonlijke (geld)prijzen. Wie de
schilderijen van deze twee kunstenaars
beziet, is niet verbaasd dat dit van melan
cholie doortrokken werk in het Oostblok
zo aanspreekt. Een tournee door Amerika
staat voor 1982 op het programma.
Van Kik Zeiler hangt op deze winterex-
positie een schilderij, voorstellende een
Amsterdams café-interieur. In het café
zijn, behalve een flipperkast en een fruit
automaat, een zestal bezoekers gegroe
peerd, die werkelijk geen zier met elkaar
te maken willen hebben: de een drinkt zijn
glas uit, een ander prikt een vorkje, een
jongen stalt zijn fiets en een juffrouw
heeft haar kleren er maar bij uitgetrok
ken. Het Ik-tijdperk van de jaren zeventig
treffend in beeld gebracht.
Naar mijn oordeel het mooiste werk op
de expositie wordt geleverd door Joost
van Kempen. Op vroeger werk was al
duidelijk geworden dat .Van Kampen, als
het leven in de grote stad hem te veel
wordt, er nog wel eens met de racefiets op
uit wil trekken. Die racefiets slingert dan
vaak wat achteloos in het landschap, dat
hij met feilloze precisie neerschildert. Dit
jaar is Joost van Kempen naar het Engel
se Dorset getrokken. Zijn fiets kon kenne
lijk geen plaatsje vinden in het vliegtuig,
op bijgaand afgebeeld schilderij -ont
breekt daarvan tenminste elk spoor. Wel
duidelijk te zien is dat Joost van Kempen,
als hij zo doorgaat, hard op weg is de
Nederlandse John Constable te worden.
De tentoonstelling „Mokumwinter 79-
80” duurt nog tot 23 januari en het adres is
Oudezijds Voorburgwal 334, tegenover
het nog nét niet opgeheven Binnen Gast
huis.
En zo je al erin slaagt om iets te kunnen
huren, trekt dé politie de drankvergun-
ning in”.
„Het komt bij dergelijke ontspannings
avonden niet zelden voor dat de Britse
politie ingrijpt zonder dat daar aanleiding
toe is. Er wordt geïntimideerd, het dansen
wordt onderbroken. Voor je het weet
wordt de deur ingetrapt, zonder enige
waarschuwing worden mensen tegen de
muur geduwd, moeten zij hun zakken
omkeren. Mensen die vermaak zoeken,
worden zo behandeld. Het is dan toch
geen wonder dat de rassenverhoudingen
in Engeland onder druk staan?”
Wat Linton Kwesi Johnson zegt te wil
len, komt neer op een actieve houding van
de zwarten, die hun eigen rechten en cul
tuur moeten leren vèrdedigen. „Ik geef je
nog een voorbeeld. Het carnaval, dat aan
het eind van de zomer gehouden wordt in
de Londense wijk Notting Hill is het groot
ste culturele festival in Groot-Brittannië
geworden; zoveel is daar te doen, en zo
veel mensen zowel zwart als blank
komen daar op af. Het is een evenement,
dat vanuit het Caraibische is geïmpor
teerd. Carnaval is zo’n beetje het hoogte
punt van het jaar in West-Indië”.
„Het recht om zo’n feest op straat te
mogen organiseren is met de jaren ge
groeid. Maar het feit dat daar zovele zwar
ten zich vermaken met dans en muziek
roept nog steeds weerstanden op. Het
wordt als dreigend ervaren; een andere
verklaring heb ik ook niet voor de politie
ke tegencampagnes die gevoerd worden
om Notting Hill te verbieden. De intimida
tie die je daar ervaart van de kant van de
politie is afschuwelijk Déér hangt een
helikopter boven de straat, rechts staat
een overvalbus. Hoe wil je nou zo met je
kinderen en vrienden vrolijk feest vieren?
Er hoeft maar dat te gebeuren en de vlam
slaat in de pan”.
„Dat gebeurde ook in. 1976, een grote rel.
Het is afschuwelijk, maar dat is de tol die
je moet betalen om je eigen levensstijl
geaccepteerd te krijgen. Niets verloopt
zonder schokken. Maar het is onvermijde
lijk. Onze cultuur verrijkt het gehele cul
turele leven in een land als Engeland.
Reggae heeft aan duizenden ontspanning
en vervoering geschonken. Niet dan?”
„Blanke journalisten plegen mijn hou
ding en overtuiging nog al eens af te
schilderen als anti-blank. Noch mijn me
ning, noch de houding van de zwarte
organisatie Race Today Collective waar
voor ik wetk (en dat een maandblad uit
geeft) geven daar aanleiding toe. Het is
ook niet zo. We beleven alleen een tijdperk
dat de zwarten zich van hun eigen moge
lijkheden bewust worden, hun eigen orga
nisaties vormen en opkomen voor hun
rechten. Vergeet niet, alleen zwarten kun
nen het opnemen voor zwarten. Dat ge
beurt er vandaag de dag feitelijk. We
hebben niemands meedeleven nodig; nie
mand hoeft ons de slachtoffers van het
systeem te noemen. We hebben zelf hoof
den, handen en voeten. We kunnen voor
ons zelf denken en opkomen”.
se Paradiso, zaterdag
avond is hij in het Muziek
centrum Vredenburg te
Utrecht te horen. Hij de
clameert zijn gedichten
op een ruwe en stroeve,
maar indrukwekkende
begeleiding van reggae
muziek, die via een band
wordt afgedraaid. Slechts
vier zangers/dansers be
geleiden hem. Later deze
maand is voorzien dat
Johnson een lezing houdt
op de Surinaamse Miles
tones Culture Expo in
Utrecht over de positie
van gekleurden in Groot-
Brittannië.
Voorstelling: Gedeelde Smart. Pro
gramma van gezongen en gesproken
gedichten door Lévi Weemoedt en
Hans Dorrestijn. Aan de piano Hans
Dorrestijn. Ravenswaay Produkties.
Theater De Balie, Amsterdam, 2 janu
ari 1980. Onder auspiciën van de The-
aterunie.
AMSTERDAM. Onder de titel „Mokumwinter 79-80” is in, de Amsterdamse
Galerie Mokum werk te zien' van negen, overwegend jonge, neo-redlisten. Galerie
Mokum werd achttien jaar geleden opgericht vanuit de filosofie dat in de kolkende
maalstroom van abstracte en avantgardistische kunst het figuratieve fijnschilderen
geheel in,de verdrukking dreigde te raken. En dat, terwijl we juist op dat gebied een
grote rlaam te verliezen hebben: het werk van. onze zeventiende-eeuwse meesters
hangt immers als evenzovele glorieuze visitekaartjes in alle grote musea van de
