Groot gedeelte oplage van betwiste bloemlezing al verkocht
Samensteller Gerrit Komrij
persoonlijke rancune van de Vijftigers
exposities
meer geld voor kunst
en
1
R6. Je proeftweer datje rookt.
Kunstbond FNV wil
I
B
Landschapscomposities
dreigende mystiek
„Het is
Weinig samenhang bij
expositie De Groep
NIEUW Ö2®
fc
Grote waterschade
in Parijse opera
I
A
9a
r
13
DINSDAG 29 JANUARI 1980
i
Positie scheppende kunstenaars verbeteren
Fijnschilder Hans Röttgering in Zandvoort
Veelzijdig en gevarieerd of bijeen geharkt?
KUNST
door Hans van Straten
I
J
AMSTERDAM. De president
van de Amsterdamse rechtbank
zal donderdag uitspraak doen in
het kort geding dat vier dichters,
te weten Gerrit Kouwenaar, Lu-
cebert, Remco Campert en Bert
Schierbeek, allevier behorend tot
de groep van de Vijftigers, heb
ben aangespannen tegen Bert
Bakker, uitgever van de korte
lings verschenen bloemlezing. De
Nederlandse poëzie van de 19e en
20e eeuw in 1000 en enige gedich
ten door Gerrit Komrij.
(3^
4j
(ADVERTENTIE)
Galerie Tholen aan de Breelaan in Ber
gen (NH) gaat 3 februari aanstaande van
start met een tentoonstelling rond de
kleur blauw. Schilderijen, aquarellen, te
keningen, etsen, grafiek, keramiek, wand
kleden en textielramen, waarin deze pri
maire kleur is opgenomen, zijn daar tot en
met 22 februari te zien. De medewerkende
kunstenaars zijn onder andere: Marjan de
Bruijn, Johan van de Meer, Martine Stolk,
Cor Stoel, Rien Wensma en Ries Kleynen.
Geopend: dinsdag tot en met zaterdag van
11 tot 17 uur, zondag van 14 tot 17 uur.
De Belgische kunstenaar Pierre Goos-
sens exposeert olieverfschilderijen en de
Haarlemse Marlene Scot stelt wandkle
den tentoon in de Kunstzalen Heerkens
Thijssen aan het Houtplein 13 in Haarlem
van 2 februari tot 7 maart. Dit is Goossens
eerste tentoonstelling in Nederland. Ge
opend: maandag van 14 tot 17 uur, dins
dag tot en meh zaterdag van 10 tot 17 uur.
Tien Jaar wonen in het Maas-
mondgebied is het onderwerp van een
tentoonstelling die tot en met 14 februari
in het Stedelijk Museum in Schiedam te
zien zal zijn. Met onder andere opgegra
ven gebruiksvoorwerpen uit deze periode
wordt het leven in dit gebied getoond. Tot
10 maart zijn ook schilderijen, tekeningen
en grafiek te zien van Hans Landsaat in
het museum. In dezelfde periode is in het
Stedelijk Museum in Schiedam de ten
toonstelling Vrienden Schenken te zien. In
deze tentoonstelling zijn alle schenkingen
van de Vereniging Vrienden van het Ste
delijk Museum opgenomen. Deze presen
tatie is ter ere van het 25-jarig bestaan van
de vereniging.
De doeken van Hans Röttgering, in foto
realistische trant geschilderd met frisse
acrylverf, doen soms een beetje denken
aan het werk van Carel Willink. Afbrok
kelende ruines omgevallen Dorische zui
len laten zien hoe elke beschaving het
uiteindelijk moet afleggen in het gevecht
tegen Vader Tijd. Op lange wandelingen
door de duinen naar Noordwijk, en over
het eiland Texel, maakt Rötgering zowel
schetsen als foto’s. In zijn atelier werkt hij
dit materiaal verder uit, door van diverse
schetsen één hecht duinlandschap te com
poneren. Met een fijne glacerende acryl-
spuit gaat Röttgering vervolgens over de
onderschildering heen. Deze manier van
werken verleidt hem er nog wel eens toe
tegen elkaar roepen: „For Gods sake all
together boys!”.
Bent u op de zitting geweest?
„Nee. Deftige mensen verschijnen nooit
op hun eigen korte gedingen. Het is op
zichzelf natuurlijk wel een interessante
kwestie. Er bestaat een bijna ongeremde
mogelijkheid voor schoolbloemlezingen
in Nederland. De uitgevers hoeven au
teurs praktisch niets te betalen. Je hoeft
zelfs geen toestemming te vragen”.
„Dat zou wat bevredigender geregeld
moeten worden, want zoals het nu is, kun
je aan de ene kant je gang gaan en aan de
andere kant zou je het in Nederland vol
strekt onmogelijk maken om een bloemle
zing te maken. En het behoort toch tot de
verschijnselen van een volwassen cultuur,
dat er altijd bloémlezingen ontstaan”.
„Het argument van de keuze is natuur
lijk belachelijk, want hoe bescheiden het
werk van de bloemlezer ook is, het is in elk
geval zijn onvervreemdbaar recht om die
gedichten te kiezen die hij er graag in wil
hebben”.
„Kouwenaar kan nu wel zeggen dat het
slechte gedichten zijn die ik van hem heb
gekozen, maar hij heeft ze bij mijn weten
toch zelf geschreven! En gepubliceerd
ook”.
„Dat men mij in Vijftigerskringen niet
genegen is, heb ik al vaker gemerkt en met
veel amusement ervaren. Soms heb ik
zelfs wel eens in de verleiding gestaan
enkele van die mensen een flesje van mijn
bloed te sturen, zodat ze zich daaraan
konden verlustigen”.
„Sommige mensen kunnen heel kinder
achtig reageren. Ik zou zelf, als ik had
moeten reageren op alles wat over mij
geschreven is, niet meer hebben geleefd.
In elk geval was ik volkomen suf geproce
deerd. Maar de enige passende reactie
lijkt mij zulke dingen in een schoenendoos
te gooien en er trots bij te gaan zitten.
Verder heb ik weinig trek mij op te win
den over een groep mensen, die mij altijd
onverschillig is geweest”.
Om de positie van de scheppende kun
stenaars te verbeteren en voor hen een
minimale sociale zekerheid te bewerkstel
ligen is een georganiseerde, gezamenlijke
inspanning nodig,, aldus de Kunstenbond
FNV, die zich op het congres bereid ver
klaarde de organisatie hiervan in handen
te nemen. Daartoe werd een hele serie
voorstellen gedaan, die voor het meren
deel werden aangenomen. Zo zal de Kun
stenbond er onder meer voor zorgen aan
incidentele gebeurtenissen als opdrach
ten, beurzen en stipendia een rechtsposi
tie te koppelen. Er zullen regelingen ge
troffen worden in verband met het uitle
nen van literaire werken en de bond zal
het initatief nemen tot de oprichting van
een onafhankelijk, niet-commercieel insti
tuut voor controle op en inning van de
auteursrechten.
Op de bijeenkomst in Amsterdam wer
den vijf moties aangenomen. Drie hiervan
waren afkomstig van de leden, die het
hoofdbestuur opdroegen bij de regering
krachtig te protesteren tegen de aange-
kondigde loonpauze.
Het hoofdbestuur kreeg de opdracht er
bij het bestuur van de FNV op aan te
dringen actie te voeren tegen de crisispoli-
tiek. Actie zou ook gevoerd moeten wor
den door de federatieraad FNV waar het
gaat om de loonpolitiek van de regering.
In een motie, ingediend door het hoofd
bestuur, over het komend overleg orkes-
tenbestel spreekt het congres uit dat het
ministerie van CRM bij de bespreking
over het orkestenbestel moet uitgaan van
duidelijke plannen voor een integraal mu
ziekbeleid. Deze plannen zouden niet ge-
jp
In de verbindingsgang van het St. Jo
annes de Deo ziekenhuis achter de Haar
lemse Schotersingel, exposeert Jan van
Geem een grotendeels nieuwe collectie
lino’s van 1 februari tot 31 maart. De
werken zijn dagelijks te bezichtigen.
PARIJS (AFP). Het toneel en onder
liggende ruimten van de Parijse opera
zijn maandagavond in het water komen te
staan als gevolg van een breuk in de
waterleiding. Dinsdagmorgen zou men
pas kunnen zeggen of er dinsdagavond
gespeeld zou kunnen worden.
De door het water aangerichte schade is
groot, aangezien zich in de onder water
gelopen ruimten talrijke elektrische in
stallaties bevinden.
Op het ogenblik van de breuk was een
repetitie bezig voor Mozarts Entführung
aus dem Serail.
Zal er na de uitspraak niet een algehe
le verzoening plaatshebben?
„Ik hoop van niet! Wat ik wel hoop is
dit: als de rechter besluit dat de resteren
de oplaag vernietigd moet worden, dan
zou ik graag willen dat er nog twee
exemplaren bij de uitgever liggen die we,
door erop te gaan stampvoeten of dansen
op de Dam, officieel kunnen vernie
tigen”.
De vier dichters hebben geen toestem
ming gegeven tot opname van hun werk.
Nu dit toch is gebeurd, op een voor hen
blijkbaar weinig bevredigende wijze, ei
sen zij vernietiging van dit boek.
Bij Fijnaut aan de Amsterdamse Kei
zersgracht worden tot en met 17 februari
werken tentoongesteld van Herman Gor
dijn en Hans Hey.
Er staan enkele interessante ontdek
kingen in het boek, ik denk aan Augusta
Peaux en Jopie Breemer.
„Dat is het gevolg van vijftien jaar heel
intensief poëzie-bundels verzamelen. Ik
heb ook maanden op de
universiteitsbibliotheek gezeten, maar ik
heb ook voor een groot deel kunnen put
ten uit mijn eigen bibliotheek. Dat zijn
van die voorkeuren waar je al heel lang
mee rondloopt”.
„Met de ontdekking van Jopie Breemer
was ik erg gelukkig. Dat boekje „De ont-
boezemingsbundel” heb ik gewoon gevon
den aan een boekenstalletje. De Neder
landse literatuur is niet zó rijk aan onont
gonnen gebieden. Ik heb de indruk dat de
Engelse en de Fransen voortdurend met
wat nieuws kunnen aankomen. Dat zij
telkens weer het stof kunnen afblazen van
iemand, die buitengewoon de moeite
waard blijkt. Maar in Nederland is dat
nooit zo. Het gaat misschien om een rand
figuur of om een paar verzen, maar spec
taculaire ontdekkingen, nee”.
In Galerie VAN en de VAN Studio aan
de Hagestraat 18 in Haarlem hebben in de
maand februari een aantal kunstzinnige
acties, presentaties en tentoonstellingen
plaats. Aan deze serie werken mee Thom
Geraedts, Peter Klapwijk, Peter Baren,
Piet Franzen, Julia Hazenberg, Roni
Klinkhamer, Willem Koos Broer, Jolanda
Prinsen, Fred Benjamins en Floor van
Keulen. Het gebeuren heeft dagelijks (be
halve maandag) plaats van 15-18 uur met
uitzondering van een paar acties die ’s a-
vonds plaatshebben.
Deze vraag is inderdaad makkelijker
gesteld dan beantwoord. Neem nou een
groepsexpositie. Wanneer verleent men
het predikaat ’veelzijdig gevarieerd’, en
in welk geval spreekt men van een bij
elkaar geharkt zooitje zonder onderlinge
samenhang? Een feit is dat het goot van
de regen, toen ik naar de Vishal wandelde
om de jaarlijkse expositie van De
Groep te bekijken. Was ik door het
slechte weer zo uit mijn humeur geraakt,
of was het zicht door mijn natte haren zó
vertroebeld, dat ik geen oog meer had
voor de hoge kwaliteit van het gebodene?
Omdat ik niet twijfel aan de goede be
doelingen van de leden-kunstenaars van
De Groep heb ik de tentoongestelde
Werken nog per categorie geturfd: 11
schilderijen, 24 aquarellen, 16 tekeningen
(waarvan 3 ’immaterieel’), 2 litho’s, 8 stuks
keramiek, 2 roestig-stalen plastieken, 1
neon-object en 8 kiezelstenen. Het hangt,
ligt en staat er allemaal, in de Vishal.
Om mijn eerste indrukken wat te laten
bezinken, en er tevens enige afstand van
te nemen, heb ik vervolgens de oversteek
gemaakt naar de Vleeshal, alwaar de
tweede ronde te bezichtigen is van het
gevecht van de Gezamenlijke Haarlemse
Kunstenaars tegen de Gemeentelijke
Kunstaankoop Commissie.
Gemakkelijk te bereiken is de eerste
verdieping van de Vleeshal in dit jaarge
tijde bepaald wel: na het openen van de
«we®
A
In de bibliotheek van Zandvoort (Prinsesseweg 34) is tot en met 10 februari een
tentoonstelling te zien van schilderijen van Haarlemmer Hans Röttgering. Het gebrek
aan expositieruimte is nijpend, en getuige ook de vorige week verschenen nota van
Stedelijke Museumdirecteur De Wilde aan het gemeentebestuur van Amsterdam zal
deze nood in de toekomst alleen maar groter worden. Spijtig en jammer is dit vooral
voor jonge kunstenaars, die zich nog moeten bewijzen.
Hans Röttgering, een 28-jarige fijnschil
der, heeft voor zijn debuutexpositie zijn
toevlucht moeten nemen tot de biblio
theek van Zandvoort. De plaats, Zand
voort, is misschien zo gek nog niet, aange
zien Röttgering voornamelijk duinland
schappen schildert. De manier waarop
zijn werken gepresenteerd worden doet
echter nauwelijks recht aan de kwaliteit
ervan: Het zaaltje, waar de schilderijen
zijn opgehangen, is in de eerste plaats
bedoeld om lezingen in te organiseren. In
sommige gevallen zal de belangstellende
kunstkijker dan ook een halsbrekende
klauterpartij over een tribune met plastic
zitkuipjes moeten ondernemen, teneinde
de schilderijen van Röttgering aan een
nadere studie te onderwerpen.
Duinlandschap van Hans Röttgering
Variatie en veelvormigheid, in principe
kan een uitgebreide menukaart er toe
leiden dat iedereen aan zijn trekken komt.
Presenteert men zich echter onder een
naam als De Groep, dan verwacht ik toch
wat meer samenhang en lijn, dan ik op
deze expositie ben tegengekomen. Ter il
lustratie laat ik hierbij een tekening zien
uit een serie van vier, waarop Jan Polak
de jacht van een hond op een stok in beeld
brengt. Hoewel de uitwerpselen van
’s mensen beste vriend mij al jaren een
doom in het schoeisel zijn, staan de hal-
fabstracte viervoeters van Polak mij zeer
aan. Maar wat zij te maken hebben met de
aquareldoos, die Poppe Damave mee op
reis neemt naar de Canarische Eilanden is
mij een raadsel.
Nee, dan laat ik mij voor de somma van
1100 gulden liever twee weken vertroete
len door een Neckerman-hostess in een
ligbad met uitzicht op dezelfde baai.
Tot 17 februari kunt u de tentoonstel
ling van De Groep nog bezoeken.
ARTHUR BELMON.
AMSTERDAM (ANP). De Kunstenbond FNV (tot maandag kunstenaarsorganisa
tie NW) zal er bij het parlement op aandringen één percent van de totale rijksbegro-
ting te besteden aan de sector kunsten en in het bijzonder aan de opheffing van de
grote werkloosheid in die sector. De uitgaven liggen nu op ongeveer 0,2 percent. Dit
voorstel van de Kunstenbond werd maandag aangenomen op het derde congres van de
bond in Amsterdam. Hoofdthema’s hierbij waren het kunstenaarsbeleid en de positie
van de scheppende kunsten/kunstenaars.
Uitgever Bert Bakker heeft een be
nauwd gezicht getrokken en gezegd, dat
hem dit 140.000 gulden gaat kosten. Dat
valt echter mee. De laatste dagen heeft
zich namelijk een run op dit boek ontwik
keld. Van de oplaag van 20.000 exempla
ren zijn er al 17.000 verkocht. Het restant
zal ongetwijfeld zijn weggevlogen op het
moment dat de rechter zijn vonnis uit
spreekt. Waaruit dan weer blijkt, dat zul
ke procéssen altijd precies het omgekeer
de bewerkstelligen van wat men eigenlijk
had gewild.
Tijdens de zitting is het woord
„stammenoorlog” gevallen en dat is aan
leiding om aan samensteller Gerrit Kom
rij te vragen of het inderdaad zo erg is.
Komrij: „Het is een woord dat niet door
mij gebruikt wordt, maar dat al enige tijd
door de Nederlandse letterkunde spookt.
Toen deze mensen dat kort geding aan
spanden, heb ik meteen gezegd dat dit het
middel was en niet het doel. Het gaat er
natuurlijk om dat ze iets met mij te verre
kenen hebben”.
Waarom denkt u dat?
„Nou, ik heb mij van het allereerste
moment dat ik een pen kon vasthouden,
nooit erg lovend over de Vijftigers uitgela
ten. Blijkbaar speelt bij enkele mensen de
gedachte van: nu heeft die lelijkerd wat
van ons gestolen, nu zal hij er ook van
lusten”.
„Ja God, het ligt natuurlijk ook aan de
Gerrit Komrij: .Als je je status als literaire beweging wilt handhaven, doe dat dan door te
schrijven”.
aard van mijn gedichten. Toen in 1968
mijn eerste bundel verscheen, „Maagden-
burgse halve bollen en andere gedichten”,
was dat toch een publicatie waarin abso
luut geen spoor meer van de Vijftigers
terug te vinden was”.
„Het is ook louter persoonlijke rancune.
Want die Vijftigers, ja, ze zijn in die
bloemlezing niet geplaatst als een soort
omwenteling. Ook door de chronologische
volgorde zijn ze meer teruggedrongen in
hun historische rol. Hoewel ze naar mijn
mening toch alleszins redelijk vertegen
woordigd zijn”.
„Maar ze meten zich nog altijd een pri-
ma-donna-rol aan, ze beginnen te gillen
als ze in hun kont geknepen worden. Ik
zou zeggen, als je je status als groep en
literaire beweging wilt handhaven, doe
dat dan door te schrijven, maar blijkbaar
is niemand van hen daartoe meer in
staat”.
„Het is wel gek dat mensen die zozeer
uiteengedreven zijn, die deels ook niet
meer schrijven, elkaar in deze actie weer
gevonden hebben. Ik heb echt het idee van
die paar allerlaatste veren op de hoed van
een hele ouwe dame, die bij elke stap
baseerd mogen zijn op „dubieuze” rap
porten zoals dat van de Federatie van
Kunstenaarsverenigingen, aldus het
congres.
Voordat de plannen aan de Tweede Ka
mer worden aangeboden zouden deze
moeten worden doorgesproken met de
Kunstenbond FNV. De bond onderstreept
hierbij het belang van een rijker muziek
aanbod door de symfonie-orkesten en een
veelzijdiger functioneren van de orkest-
musici. Ook zal het muziekaanbod voor de
bevolking beter toegankelijk moeten zijn.
In een tweede motie eist het hoofdbestuur
het voortbestaan van het Gewestelijk Or
kest voor Zuid-Holland dat door CRM op
eenzelfde manier gesubsidieerd zou moe
ten worden als de overige Nederlandse
orkesten en niet langer door de provincie.
Wat zijn toch de maatstaven, die de criticus aanlegt voor hij tot zijn eindoordeel
komt? In acteurskringen wordt een negatieve recensie nog wel eens toegeschreven aan
de huiselijke omstandigheden, waarin de recensent verkeert. Zijn vrouw zou er net
met een ander vandoor zijn, dan wel hij moet, door haar weinig verfijnde kookkunst
gedwongen, zijn toevlucht nemen tot slechte restaurants, waarna de voorstelling hem
vanzelfsprekend niet meer smaakt. Spelen dergelijke zaken nu ook een rol, wanneer
iemand een stukje moet schrijven over een tentoonstelling?
achterdeur wordt de bezoeker door een
ijzige thermiek als een veertje naar de
zolderverdieping gezogen. Eenmaal op de
ze zolder aangeland, wordt men gecon
fronteerd met een zo overstelpende hoe
veelheid kunstuitingen, dat je door de
bomen de Haarlemmer Hout nauwelijks
meer ziet. Dit houdt echter tevens een
uitdaging in, die, als men de moed heeft de
handschoen op te nemen, soms tot verras
sende, en ook profijtelijke uitkomsten kan
leiden. Wie kent ze niet, de verhalen van
mensen, die in een uitdragerij een stoffig
pulletje kochten, dat bij taxatie uit de
Ming-periode bleek te stammen. En op
rommelmarkten schijnt toch ook nog wel
eens voor een riks een eefste-drukets van
Rembrandt te worden aangeboden? Hoe
wel zelf nooit erg gelukkig in deze, meen
de ik op de rommelzolder van de Vleeshal
toch beet te hebben: Op een houten uit
stalkast trof ik, naast een kijkdoos van
Roni Klinkhamer, een kunstwerk aan, dat
prachtig was in al zijn eenvoud. Het be
stond uit niet meer dan een stuk hout,
waarbovenop een zaag lag. Hoe kon
iemand met zulke simpele middelen een
zo fascinerend spel van licht en schaduw
opbouwen? Terwijl het hoopje zaagsel
eronder mij aan het denken zette over de
vergankelijkheid der dingen. ’Mag ik
even?’. Ruw werd ik uit mijn overpeinzin
gen opgeschrikt door een heer naast mij,
die vervolgens het door mij zo bewonder
de kunstwerk onder de arm nam. Bij
navraag bleek het hier te gaan om tim-
merwerkzaamheden in verband met de op
hande zijnde Jute-evaluatie in de bene
denzaal van de Vleeshal.
Was ik door dit teleurstellende voorval
dermate gedesoriënteerd geraakt dat ik
na terugkeer in de Vishal in het geheel
geen verband meer zag tussen het werk
van de vijftien exposerende leden van De
Groep? Op zich is het natuurlijk uitste
kend dat de beeldende kunstenaars van
Haarlem naar buiten treden met produk-
ten, die eruit zién zoals de kunstenaar
vindt dat ze eruit moeten zien.
het landschap onder te dompelen in al te
dikke nevels en zandverstuivingen. De
landschappen van Röttgering dragen van
zichzelf al zo’n dreigende mystiek uit, dat
een extra-portie mist eerder versluierend
werkt, dan de bedoelingen van de kunste
naar te onderstrepen. De heldere kleuren
blauw, waarmee de luchten en het zeewa
ter door Röttgering geschilderd zijn, de
den bij mij het idee ontstaan dat hij wel
erg goed gekeken had naar het werk dat
Frans Deckwitz de afgelopen jaren in
Egypte, en andere landen rond de Middel
landse Zee, maakte. Bij navraag bleek
Röttgering echter nog nooit van Deckwitz
gehoord te hebben. Hij kan zich slechtere
schilders voorstellen om zich, zij het dan
in dit geval onbewust, aan te spiegelen.
Via de Beeldende Kunstenaars Regeling
zijn inmiddels zes schilderijen van Hans
Röttgering in het bezit gekomen van het
Frans Halsmuseum. Wellicht is het een
aardige gedachte om deze doeken eens op
de bakstenen van het museum te expose
ren, zodat ook mensen die hun portie
leesvoer buiten de bibliotheek van Zand
voort om betrekken, kennis kunnen ne
men van het werk van deze jeugdige,
maar besüst getalenteerde stadgenoot.
ARTHUR BELMON
(De tentoonstelling duurt nog tot 10
februari. Geopend tijdens de uitleenuren
van de bibliotheek. Belangstellenden ad
viseer ik hiervoor even 02507-4131 te
bellen)
Hond vangt
stok, tekening
van Jan Polak uit
een serie van
vier.
Of
