VERZOENEND GEBAAR NAAR BANI-SADR
Olie Saoedi-
Arabië duurder
Weer Russen in
Syrië vermoord
Sadat: Russen
weg uit Egypte
PLO geweigerd
door assemblee
I
„Rede Carter
terugkeer naar
koude oorlog”
„Libië achter
aanval op stad
in Tunesië”
„GEEN WEZENLIJKE BIJDRAGE VAN FRANKRIJK’’
Vergeten...
Pokputje
Gorki
Geheimen?
1980
DINSDAG 29 JANUARI
BINNEN- EN BUITENLAND
2
door Nico Scheepmaker
(Van onze redactie buitenland)
tak
ten
1
ing
dat
die
den
nle-
ens
lagt
fte-
ing
eeft
Za-
lan-
lua-
AK
aat-
iou-
lur-
ele
ers
slij-
lag-
leid
lee-
WASHINGTON-TEHE-
RAN. De Amerikaanse mi
nister van Buitenlandse Za
ken Cyrus Vance heeft giste
ren de Iraanse leiders en met
name Abdolhassan Bani-Sadr,
de nieuwe president van Iran,
aangeboden samen te werken
om een einde te maken aan de
Amerikaans-Iraanse crisis en
de gijzelingsactie in Teheran.
I
trijfël
Vance biedt Iran
samenwerking aan
Vance
m
(Van onze redactie buitenland)
Overleg over zoutlozingen
Rijn op niets uitgelopen
President Sadat gisteren tijdens zijn
toespraak in het Egyptische parlement.
van
de
in
md
sen
oor
LZO
;elo
idie
:be-
De
van
kzo
ref-
van
MOSKOU. De Russische regering
heeft gisteren bekend gemaakt, dat de 54-
jarige wiskundige Goeri Martsjoek is be
noemd tot vice-premier van de Sovjet
unie en tot voorzitter van de staatscom
missie voor wetenschap en technologie.
Martsjoek volgt vice-premier Vladimir
Kirillin op, die vorige week plotseling ont
slag nam. Volgens het Russische persbu
reau Tass werd Kirillin „overeenkomstig
zijn verzoek van zijn taak ontheven”.
„Wij hopen dat Iran zal besluiten tot het
beëindigen van de crisis zodat het zich
kan bezighouden met de ernstige bedrei
gingen en problemen waarmee het wordt
geconfronteerd”, aldus Vance. Die proble
men zijn niet alleen binnenlandse, maar
buitenlandse: met name de aanwezigheid
van de Russen in Afghanistan, zo voegde
de Amerikaanse bewindsman hieraan toe.
Hij herhaalde dat de VS bereid zijn de
onafhankelijkheid van Iran en alle andere
landen in het gebied te ondersteunen.
Vance zei overigens niet te kunnen voor
den gisteren kritiek op Bani-Sadrs opmer
king dat er in Iran niet twee machten
naast elkaar mogen bestaan: de regering
en de studenten. „Wij hebben het recht er
andere standpunten op na te houden dan
de regering”, aldus een woordvoerder van
de studenten.
Intussen heeft het Iraanse ministerie
van Buitenlandse Zaken gisteren de defi
nitieve uitslag van de presidentsverkiezin
gen bekendgemaakt. Bani-Sadr kreeg 75,7
procent van de stemmen, zijn naaste riva
len Madani en Habibi 14,6 respectievelijk
4,8 procent. De opkomst bedroeg onge
veer 64 procent. Begin maart kiest Iran
een volksvertegenwoordiging.
Overigens zal de rechtbank in Rotterdam op 10 maart
een vonnis uitspreken in het proces dat de stichting
Reinwater en drie Westlandse tuinders hebben aange
spannen tegen de Franse kalimijnen. De rechtbank zal
een oordeel vellen over de vraag of de zoutlozingen in de
Rijn door de kalimijnen onrechtmatig zijn.
gse
•uik
iui-
ent.
van
len-
als
>rd-
zei
wet
De Russen in Afghanistan, Sacharov in
Gorki, de boycot van de Olympische Spe
len... Wilt u wel geloven dat ik mij er
gisteren, niet zonder enig schaamtegevoel,
op betrapte dat ik al een paar dagen geen
enkele gedachte, hoe terloops ook, aan de
gegijzelde Amerikanen in Teheran had
gewijd? Hoeveel weken is het nu alweer
geleden dat de Amerikaanse ambassade
werd bezet door de Iraanse studenten?
Elke dag heb ik er wel even bij stilgestaan
in gedachten, maar door alle consternatie
over de Russische inval in Afghanistan, de
verbanning van Andrej en Elena Sacha
rov naar een voorstadje van Gorki, en de
eis van Carter dat de Amerikanen verstek
zullen laten gaan in Moskou tijdens de
Olympische Spelen, was ik de vijftig gijze
laars in Teheran even glad vergeten!
)OS
tot
ntal
i in
;d.”
dr.
cul-
irti-
len-
on-
op
in
□n-
dn-
art-
1 is
ing
de
gen
per
ge-
>od-
rers
ver-
vijk
n is
het
lere
ieb-
cht-
aele
:hte
uit
ane
De
de
>en-
ge-
het
jor-
:eer
-en,
ien-
lige
.‘lei-
het
)US
eeft
ge-
aor-
age
jele
ssis-
iaal
is.
De
1 is
:en-
rge-
fge-
(Van onze redactie buitenland)
TUNIS. De Tunesische regering heeft
Libië beschuldigd van medeplichtigheid
aan de aanval die in het weekeinde door
200 goed bewapende mannen werd onder
nomen op de stad Gafsa in het westen van
Tunesië. Urenlange schietpartijen kostten
aan twintig mensen en volgens oogge
tuigen aan ongeveer honderd aanvallers
het leven.
Politieke kringen in Tunis houden het
erop dat de aanvallers Tunesische gastar
beiders in Libië waren, die in dit land een
militaire opleiding hebben genoten. Het
zou hierbij gaan om leden van het zogehe
ten Tunesische Gewapende Verzet. Gewe
zen wordt op de verslechtering van de
betrekkingen tussen Tunesië en Libië
sinds de mislukte „fusie” in 1974.
Gisteravond werd in Gafsa een avond
klok ingesteld, hoewel de stad in handen
is van het Tunesische leger en geheel is
afgegrendeld.
De Algerijnse regering, eerder door Tu
nis van de inval beschuldigd, heeft giste
ren de verantwoordelijkheid voor de infil
tratie afgewezen. Men betoogde, dat de
aanval past in de officiële strategie van
het Libische staatshoofd Khadaffi, die in
september 1978 heeft gezegd dat hij open
lijke en geheime acties zal ondernemen
om de arabische eenheid te bevorderen en
de politieke problemen in de arabische
wereld op te lossen.
De aanval van gewapende mannen
richtte zich op vijf openbare gebouwen in
Gafsa; de kazernes van leger en Nationale
Garde, het hoofdbureau van politie, een
school en een hotel.
BRUSSEL. Het overleg in de internationale
Rijncommissie over het zout in de Rijn is gisteren
in Brussel op niets uitgelopen. In tegenstelling tot
de verwachtingen hebben de Fransen geen con
creet plan op tafel gelegd voor een oplossing van
het zoutprobleem, waarvoor Frankrijk voor een
belangrijk deel verantwoordelijk is.
Vorige maand trok Frankrijk het zoutverdrag van 1976
terug, waarna de Nederlandse regering verontwaardigd
haar ambassadeur in Frankrijk voor enige weken teru
griep „voor overleg”. De verschillende mogelijkheden om
het afvalzout van de kalimijnen in de Elzas weg te
werken in plaats van in de Rijn te lozen, zullen nu de
komende maanden opnieuw voorwerp van studie zijn. De
Internationale Rijncommissie zal zich op 9 mei in Parijs
voor de zoveelste maal over de plannen beraden, waarna
spellen in hoeverre de verkiezing van Ba
ni-Sadr tot nieuwe president van Iran van
invloed is op de oplossing van de gijze
lingsactie in Teheran, die nu al 87 dagen
duurt.
In een interview met het Franse dag
blad Le Monde zei Bani-Sadr gisteren dat
de Amerikaanse regering allereerst open
lijk moet erkennen schuld te hebben aan
misdaden die tijdens het bewind van de
sjah zijn gepleegd. Voorts moeten de VS
volgens hem erkennen dat Iran het recht
heeft de ex-sjah en zijn aanhangers te
vervolgen. Ook moet de Amerikaanse re
gering beloven de onafhankelijkheid en
soevereiniteit van Iran voortaan te respec
teren, aldus Bani-Sadr. De Iraanse be
windsman kondigde aan, dat hij Ameri
kaanse journalisten spoedig toestemming
zal geven terug te keren naar Iran. Bani-
Sadr veroordeelde in het interview de
Russische inval in Afghanistan, maar
wees tegelijkertijd een Amerikaans aan
bod tot hulp als „onaanvaardbaar” van de
hand. Iran wil in geen geval de Amerika
nen een voorwendsel geven opnieuw voet
te zetten op Iraanse bodem, aldus Bani-
Sadr.
De studenten die de Amerikaanse am
bassade in Teheran bezet houden lever-
NICOSIA (UPI). Het gezagheb
bende financiële blad Middle East Eco
nomie Survey (MEES) heeft gisteren
bericht dat Saoedi-Arabië zjjn prijs
van ruwe olie met twee dollar per vat
heeft verhoogd tot 26 dollar met terug
werkende kracht tot 1 januari. Het
Libanese dagblad, dat verschijnt in
Nicosia, meldt dat de grote oliemaat
schappijen die in Saoedi-Arabië wer
ken, evenals onafhankelijke klanten
van Saoedi-Arabië hiervan zaterdag op
de hoogte zijn gesteld.
Saoedi-Arabië loopt nu met zijn olie
prijzen weer in de pas met de groep
van gematigde olieproducenten van de
Organisatie van Olie Exporterende
Landen (OPEC). Sinds de OPEC-con-
ferentie van Caracas, een maand gele
den, was de Saoedische olieprijs lager
dan de prijzen die de gematigden in
rekening brachten.
(Van onze redactie buitenland)
CAIRO. De Egyptische president
Sadat heeft gisteren in het parlement ver
klaard dat Russische deskundigen die
werkzaam zijn in de Egyptische ijzerin-
dustrie en de scheepsbouw het land moe
ten verlaten.
Naar aanleiding van de Russische inval
in Afghanistan zal de diplomatieke staf
van de Russissche ambassade in Cairo
moeten worden verminderd van vijftig tot
zeven personen: dezelfde omvang als de
Egyptische ambassade in Moskou. De eer
ste groep Russische diplomaten heeft
Egypte eind vorige week al verlaten. In
juli 1972 gelastte Sadat ruim 15.000 Russi
sche militairen en technici het land te
verlaten. De Russen vertraagden volgens
hem de wapenleveranties aan Egypte.
Sadat leverde in het parlement scherpe
kritiek op de Arabische landen die de
toenadering tussen Egypte en Israel kriti
seren. Achttien landen hebben de d j-
matieke betrekkingen met Cairo ve o-
ken na het vredesverdrag tussen Egypte
en Israel. Volgens Sadat zullen er stappen
tegen deze landen worden ondernomen.
Hij liet zich niet concreet over de te nemen
maatregelen uit.
In zijn toespraak van gisteren bena
drukte Sadat nog eens zijn bereidheid de
Verenigde Staten de nodige militaire faci
liteiten te verlenen om, aldus Sadat, ieder
Arabisch land aan de Perzische Golf beter
te verdedigen tegen een eventuele aanval.
De Egyptische president waarschuwde
voor een verder opdringen van de Sovjet
unie in dit gebied. Saoedi-Arabië maakt
dit gevaar volgens Sadat alleen maar gro
ter en speelt Moskou tegen Washington
uit.
De president leverde ook felle kritiek op
Saoediarabische toestemming aan de
Sovjet-Unie via het luchtruim wapens aan
Zuid-Jemen te leveren.
In Israel is verwarring onstaan over het
Egyptische verzoek pas na 15 februari
ambassadeurs uit te wisselen. In de ak
koorden van Camp David is een datum
opgenomen van 26 januari. Egypte heeft
niet bekendgemaakt waarom om uitstel is
verzocht.
Herinnert u zich de berichten en foto’s
nog over de zakken vol met post die door
de Amerikanen naar de gijzelaars ge
stuurd werden en die we dan de ambassa
de zagen binnengaan? Zouden de postzak
ken nog steeds uitpuilen, of komen er nu
alleen nog maar brieven en ansichten van
familie en kennissen van de gijzelaars in
Teheran aan? Is de stroom post al verlegd
naar Gorki, waar professor Andrej Sa
charov en zijn vrouw Elena, ver van de
bewoonde wereld, aan een soort apart
heidspolitiek van de Sovjet-autoriteiten
worden onderworpen?
Als ik zeg: „ver van de bewoonde we
reld”, wil ik niet suggereren dat Gorki een
ontvolkte negorij is. Het is het voormalige
Nizjni Novgorod, een romantische, exoti
sche naam die niets méér beduidt dan
Lage Nieuwstad, een stad met ruim 1
miljoen inwoners, geboortestad van de
schrijver Maxim Gorki, wiens naam de
stad in 1932 toebedeeld kreeg. Na Moskou
en Leningrad is Gorki het grootste indu
striële centrum in de Sovjet-Unie, verbo
den gebied voor buitenlanders, maar geen
negorij. Sinds 1918 ook een universiteits
stad. Alleen zitten de Sacharovs niet in
heh centrum, maar in het voorstadje
Sjtsjerbinka, wat volgens mijn Russisch-
Nederlandse woordenboek „pokputje”
betekent. Het litteken van een pok. Een
weinig uitnodigende naam...
Het zou aardig zijn als we allemaal een
bemoedigend briefje of een ansichtkaart
je aan de Sacharovs stuurden. U schrijft
eerst: Andrej i Elena Sacharov. Daaron
der? kv. 3. Daaronder: Ulica Gagarina
214. Daaronder: Sjtsjerbinka 2. Daaron
der: gorod GORKI. Daaronder: USSR.
Kvartira 3 betekent: flat 3. Dan Gaga-
rinstraat 214, Sjtsjerbinka 2 is wat Dui-
vendrecht voor Amsterdam is, en gorod
Gorki betekent stad Gorki. Twee dingen
goed begrijpen. De kans dat Sacharov de
brieven metterdaad krijgt, is onwaar
schijnlijk. Toen Boekovski onlangs door
een studentikoze Amsterdamse student
gevraagd werd of hij indertijd, toen ei
duizenden brieven naar zijn kampadres
werden gestuurd, ooit iets onder ogen had
gehad, vertelde Boekovski dat hij niet
meer dan twee ansichten in handen had
gekregen. Dan hebt u mijn brief die ik
zeven jaar geleden stuurde dus ook niet
ontvangen, concludeerde de student iet
wat aangeslagen, onder hilariteit van het
hem omringende publiek.
De onwaarschijnlijkheid dat Sacharov
uw brief of prentbriefkaart in de bus
krijgt, moet u er overigens niet van weer
houden er eentje te sturen. U moet Pok
putje 2 maar beschouwen als de Russi
sche Trevi Fontein. Van de film Roman
Holiday herinnert u zich ongetwijfeld nog
dat toeristen in Rome een muntstukje in
de Fontana di Trevi plegen te gooien,
omdat deze handeling hun weerkeer naar
Rome zou bespoedigen. Dat geld ben je
kwijt, en of je ooit nog eens naar Rome
terugkeert, hangt van heel andere dingen
af. Pokputje 2 is ook zo’n „wishing well”;
baat het niet, het schaadt ook nauwelijks,
uw ansicht is een van de postale wensen
dat de Sacharovs weer snel naar Moskou
terug kunnen keren. Bovendien komen al
die brieven en ansichten terecht bij de
man die de directe verantwoordelijkheid
draagt voor de verbannen Sacharovs.
Misschien konfiskeert hij ze wel om er
heimelijk de postzegels af te weken voor
zijn zoontje, waardoor het hem per brief
nog eens ingescherpt wordt dat het lot van
de Sacharovs ons niet onverschillig laat.
Dat scheelt altijd. Hij wordt immers nu al
met de nodige omzichtigheid behandeld.
Heeft het Russische publiek niet te horen
gekregen dat Sacharov atoomgeheimen
aan het buitenland heeft doorgespeeld?
Hoogste vorm van landverraad dus? Des
ondanks krijgt hij, nog geen uur in Gorki,
in een stad met grote woningnood, een flat
toegewezen. Weliswaar in Pokputje 2,
maar menige Gorkiaanse woningzoeken
de zal het nu betreuren dat hij ook niet
over atoomgeheimen beschikt die hij aan
Amerika kan verraden...
(Van onze redactie buitenland)
STRAATSBURG/ATHENE. De as
semblee van de Raad van Europa, een
samenwerkingsverband van 21 Westeuro-
pese landen, heeft gisteren een motie aan
genomen die zich uitsprak tegen de komst
van een vertegenwoordiger van de Pales
tijnse Bevrijdingsorganisatie (PLO) naar
Straatsburg.
De Zweedse socialist Lidbom had voor
gesteld een PLO-afgevaardigde een toe
lichting op het PLO-beleid te laten hou
den. Op initiatief van de Nederlandse
christen-democraten Schoften en Mom-
mersteeg werd dit voorstel echter ver
worpen.
In hun motie werd gezegd dat het ver
zoek van Lidbom moet worden behandeld
door het bestuur van de assemblee, zodat,
vóór de assemblee erover stemt, de poli
tieke commissie van de Raad van Europa
nog een oordeel kan geven.
Schoften en Mommersteeg vinden de
tijd nog niet rijp voor een PLO-bezoek
aan de assemblee. Tegen informele con
tacten met de PLO hebben zij overigens
geen bezwaar.
De Griekse regering is gisteren akkoord
gegaan met de vestiging in Athene van een
PLO-kantoor. Omdat Griekenland vol
gend jaar hoopt te worden toegelaten tot
de Europese Gemeenschap is nog niet
besloten diplomatieke betrekkingen met
de PLO aan te knopen. Het is niet bekend
of Griekenland nu, evenals de negen EG-
landen, over zal gaan tot officiële erken
ning van de staat Israel.
zo spoedig mogelijk een ministersconferentie moet wor
den belegd.
Frankrijk drong gisteren bij de andere Rijnoeverstaten
aan op de bouw van een zoutfabriek voor de verwerking
van het afvalzout. Nederland, West-Duitsland en Zwitser
land zouden daar voor vele miljoenen in moeten deelne
men en bovendien een deel van de afzet van keuken- en
strooizout moeten garanderen. Als gevolg hiervan zou de
zoutlozing in de Rijn met 20 kg per seconde verminderen.
Vooral Nederland en West-Duitsland zien weinig heil in
dit plan, omdat de markt in beide landen al oververza
digd is. De Nederlandse en Westduitse delegatieleiders
(Van onze redactie buitenland)
BEIROET. In Syrië, waar op het
ogenblik de Russische minister van Bui
tenlandse Zaken Gromiko op bezoek is,
zijn tijdens het weekeinde weer twee Rus
sen vermoord. Dit heeft het radiostation
van de rechtse falangisten bekend
gemaakt.
Anderhalve week geleden werden in Sy
rië twee Russische kolonels vermoord, en
twee andere Russen bij overvallen zwaar
gewond.
In Syrië werken ongeveer 2.500 militaire
adviseurs en technici uit de Sovjet-Unie.
Volgens de Syrische autoriteiten zijn de
aanslagen het werk van de religieus-natio-
nalistische moslimbroederschap, maar
deze organisatie zegt van niets te weten.
Gisteren vergaderde Gromiko in de Sy
rische hoofdstad Damascus met president
Assad. Moskou wil met het bezoek de
kritiek van de Islamitische staten op de
Russische inval in Afghanistan wegne
men. Gromiko zal ook overleg plegen met
PLO-leider Jasser Arafat.
ue Elzas, die aantasting van het
van de bevo”.!:
milieu vreest.
Gisteren werd ook de mogelijkheid geopperd het afval
zout te vervoeren naar de sodafabrieken in West-Duits
land, die het als grondstof zouden kunnen gebruiken. De
Westduitse afgezant had echter weinig oren naar dit plan.
De Nederlandse delegatieleider A. de Graaff, plaats
vervangend directëur-generaal van Rijkswaterstaat, was
zeer teleurgesteld over de houding van de Fransen. Hij
nam het hun vooral kwalijk dat zij gisteren geen voorstel
op papier, hadden en geen wezenlijke bijdrage konden
- leveren tot de oplossing van het zoutprobleem.
vinden ook de prijs van 70 gulden per ton zout uit deze
fabriek veel te hoog.
De Franse delegatieleider stelde de bouw van een
zoutfabriek echter als voorwaarde voor het nemen van
andere maatregelen om het afvalzout op te slaan, zoals
het terugbrengen naar de oude mijnen of het opbergen
'pp het land. Hiertegen bestaan overigens grote bezwaren
De Iraanse centrale bank heeft intussen
alle vestigingen van Amerikaanse banken
die nog zaken deden in Iran, hun vergun
ningen afgenomen. De openbare aankla
ger van Teheran heeft aangekondigd dat
er spoedig een proces komt tegen twaalf
hooggeplaatste legerleiders onder het
sjah-bewind. Canada heeft gisteren zijn
ambassade in Teheran gesloten en het
ambassadepersoneel teruggeroepen, om
dat de ambassade niet meer normaal kon
functioneren. De betrekkingen met Iran
worden overigens niet verbroken.
(Van onze redactie buitenland)
MOSKOU. Uit de State of the Union,
de rede die de Amerikaanse president
Carter vorige week voor het Congres
hield, is een duidelijke terugkeer naar de
koude oorlog te proeven. Dit heeft het
Russische persbureau Tass gisteren ge
zegd onder verwijzing naar een lang arti
kel in de Pravda, de krant van de commu
nistische partij in de Sovjet-Unie.
Het artikel in de Pravda stelt dat de
interventie in Afghanistan in verband
stond met een werkelijke bedreiging van
de zuidgrens van de Sovjet-Unie.
Cuba heeft gisteren zijn eerste recht
streekse commentaar geleverd op de Rus
sische interventie. De Amerikaanse maat
regelen tegen Moskou als gevolg daarvan
„bewijzen dat Washington de koude oor
log wil terughalen”, aldus het partijblad
Granma in Havanna. Tot gisteren had
Cuba zich van commentaar onthouden,
waarschijnlijk omdat het zijn onafhanke
lijkheid tegenover de beweging van niet-
gebonden landen, waarvan het voorzitter
is, wilde bewijzen.
President Karmal van Afghanistan
heeft gisteren gesuggereerd dat de Ver
enigde Staten en zijn afgezette voorgan
ger Amin, plannen beraamden van Afgha
nistan een springplank te maken voor een
aanval op Iran. In een interview met Rus
sische correspondenten in Kaboel zei Kar
mal dat het afzetten van Amin tijdens een
door de Russen gesteunde staatsgreep,
een streep had gehaald door deze verra
derlijke plannen.
Tsjecho-Slowakije en Polen hebben gis
teren geëist dat „imperialisten” en „hege-
monisten in Peking” ophouden met hun
„inmenging in de binnenlandse zaken van
Afghanistan”. De eis stond in een gemeen
schappelijk communiqué dat werd uitge
geven na het bezoek van de Poolse partij
leider Gierek aan Praag. Ook keerden zij
zich tegen de „anti-Russische en anti-soci-
alistische campagne”.
Canada is bereid zijn leger met 16.000
man uit te breiden als de crisis rond
Afghanistan zou verergeren, aldus de Ca
nadese minister van Defensie Allan
McKinnon gisteren.
De Britse premier Thatcher verklaarde
gisteren in het Lagerhuis dat Engeland
zijn hulp aan Pakistan opnieuw zal bekij
ken en samenwerking met Turkije zal
ontwikkelen om de stabiliteit in het gebied
rond de Perzische Golf te vergroten.
Amerikaanse troepen kunnen binnen
een paar dagen in actie komen in de
Perzische Golf, aldus de Amerikaanse mi
nister van Defensie Brown gisteren.
