HONGAARSE PIANIST IN DUBBELROL BIJ NPO
Bette als The Rose:
authentiek rockidool
Pro Theater verwarrend
door realistisch spel
ISBTJlBli!
Jute-Magazine:
leesbaar archief
Werkgroep voor
cultureel boek
Springplank toont
kracht en souplesse
i
Filmdebuut komt pas in april in bioscopen
naar Amsterdam
Jazzfestival
van Laren
13
ZATERDAG 2 FEBRUARI
1980
Nostalgie
Mode
EMOTIES IN HIPPOLYTUS DIKWIJLS OVERSCHREEUWD
schoonmaakbedrijf
blanken J b.v.
02510-25444
beverwijk
sinds 1953
Uitdagende choreografieën van Kylian, North en Bruce
KUNST
door Johan van Kempen
BEVIMEX BV
10 JAAR GARANTIE
RIJKSBIJDRAGE 30%
BESPARING 50%
MET KOMO KEUR
i
HAARLEM. De Hongaarse
i pianist Tamas Vasary is sinds
1974 een regelmatig en graag ge
ziene figuur in de Haarlemse mu
ziekwereld. Zijn eigen recitals en
ook de diverse optredens als so
list bij het Noordhollands Phil-
harmonisch Orkest zijn daar de
bet aan. Vasary treedt de laatste
jaren, behalve als pianist, ook als
dirigent meer en meer in de be
langstelling. In Groot-Brittannië,
waar hij woont, heeft hij in die
hoedanigheid vaste verbintenis
sen met het BBC-Norman Orche
stra en het Schots Kamerorkest.
Als gast dirigeert hij in de Ver
enigde Staten en Duitsland, ter
wijl andere landen dienaangaan
de op de nominatie staan.
A
Tamas Vasary: Als musicus
voel ik me nu completer
trokken kunstenaars Pieter Zwaans-
JOHN OOMKES.
(ADVERTENTIE)
HAARLEM. De Hippolytus (428 v.
(ADVERTENTIE)
ALMA POST.
Het jazzfestival is in 1973 voor het eerst
vanuit Singer in Laren via de radio en
televisie gebracht. Oorspronkelijk startte
het in 1958 als concours in Loosdrecht. De
motieven om het festival uit Laren weg te
halen zijn volgens de NOS van program
matische en financiële aard.
(Van onze kunstredactie)
LAREN. Het internationaal jazzfesti
val dat de NOS in samenwerking met
VARA en BRT jaarlijks organiseert, zal
dit jaar niet in Laren worden gehouden.
De programmaleiding van de NOS heeft
besloten de jazzfestivals voort te zetten in
de Meervaart in Amsterdam-Osdorp. Dit
jaar wordt de manifestatie gehouden van
8 tot en met 10 augustus.
Selected Essays werd gemaakt door de
Engelsman Robert North die als choreo
graaf zyn sporen heeft verdiend bij The
London Contemporary Dance Group. Op
een lichtelijk oosters klinkende en wee
moedige muziek voor cello en piano van
Howard Blake maakte hij een leuk, dan
sant werk, dat nog het meeste doet denken
aan Israëlische volksdansen met al hun
golvende wendingen, verheven tot het ni
veau van toneeldans. Vooral boeiend is
het, hoe de choreograaf in het groepswerk
de stemmingen in de muziek steeds su
bliem opvangt. Helaas is die muziek veel
te lang uitgesponnen en daardoor het bal
let ook.
In ons land was Tamas Vasary twee
jaar geleden al in die dubbele functie van
dirigent en solist mee te maken op concer
ten van het Nederlands Kamerorkest.
Thans is het NPO wat dat betreft aan de
beurt. Vasary dirigeert hier namelijk de
Die verschuiving van activiteiten, lijdt
de kwaliteit van het pianospel daar niet
onder?
Vasary’s antwoord ligt al klaar: „Sinds
ik die werkzaamheden combineer, hoef ik
minder te studeren en bereik ik méér
resultaat. Het is zo trouwens veel gezon
der leven. Heel merkwaardig is, dat ik het
véél drukker heb gekregen, maar dat het
leven toch juist gemakkelijker voor me is
geworden. Ik functioneer ontspannender
en tegelijk vollediger”.
„Het solistenbestaan zonder meer, heeft
trouwens sowieso heel ongunstige kan
ten”, volgens Savary. „Hoeveel grote pia
nisten hebben ze al niet naar het gekken
huis kunnen brengen?! Dat is toch wel
tekenend”.
Dat solisten gaan dirigeren lijkt een
soort van mode te zijn geworden. Baren
boim is er mee begonnen en heel veel
anderen moesten opeens ook zo nodig.
Vasary weet dat allemaal heel goed. En hij
dankt zijns inziens voor een belangrijk
deel zijn kansen ook juist aan de opkomst
van die mode. Maar voor hem betekent
en het betrekken van elementen daaruit in
hun eigen componeren.
must voor een concertpubliek dat Midler
onder meer kan zien gloriëren in Percy
Sledge’s When a Man loves a Woman als
voor een doorsnee bioscooppubliek dat
eindelijk eens een niet al te zeer geroman
tiseerd beeld van het leven „on the road”
krijgt voorgeschoteld. Met de aantekening
dat de werkelijkheid uiteraard navranter
en ontroerender is.
pen zal hij zich in de toekomst zelfs met
de uitvoering van opera’s gaan bezig
houden.
Tamas Vasary:
„Ik functioneer ont-
spannener en tege
lijk vollediger"
Spoorsingel 24A, Beverwijk,
telefoon 02510-225431
Wij plaatsen door geheel
Noord-Holland
Phaedra voor haar stiefzoon Hippolytus.
Die twee zijn echter pionnen binnen een
ruimer thema: de strijd tussen Aphrodite
en Artemis, liefde en kuisheid. Het stuk
begint met Aphrodite die zich op Artemis
wil wreken vanwege het bestaan van een
figuur als Hippolytus, die van de liefde
niets moet hebben. Het eindigt met Arte
mis, verslagen, maar vol vuur om op haar
beurt wraak te nemen. Het is moeilijk na
te gaan wat zo’n strijd tussen kuisheid en
liefde voor de Grieken betekend moet
hebben. Ons zegt het mijns inziens weinig
meer.
komende week vijf concerten, waarvan
het programma dan steeds bestaat uit
Beethovens Eerste pianoconcert waarin
hij dan ook de solopartij voor zijn reke
ning neemt, het Concert voor orkest van
Bartók en Kodaly’s Dansen uit Galanta.
het eind met een zekere tragiek. Misschien
had een kuise man voor de Grieken toch
een bepaald allure. Voor zover ik kan
nagaan gaat in onze tijden de sympathie
van de toeschouwer eerder uit naar Phae
dra, die hier weinig kansen krijgt.
Het Pro Theater heeft zich gestort op
een min of meer realistische voorstelling
van het stuk. Ze raakt echter verstrikt in
een wirwar van eigentijds klinkend spel
en Griekse gedragenheid. Des te storen
der, omdat het aan de acteurs vastzit:
Frederik de Groot (Theseus) brengt een
op zich prettig klinkende alledaagsheid,
Ineke Holzhaus (o.a. Phaedra) heeft de
afstandelijke toon die vaak bij tragedies
wordt toegepast. Ik heb haar vaak beter
zien spelen. Alleen als ze schertst leeft er
even iets van die kwaliteit op. Groepen die
een tragedie spelen denken vaak dat emo
ties alleen op het publiek overkomen als
ze geschreeuwd worden. Mijn ervaring
leert dat dat maar zelden het geval is.
Misschien voelt de acteur de emotie sterk
op deze wijze, niet het publiek. In deze
voorstelling gaat zelfs de ingetogen Hip
polytus zich aan schreeuwen te buiten.
Euripides schreef dus geen psycholo
gisch drama, zoals Seneca en Racine, die
dezelfde stof bewerkten en haar toesplit
sten op de innerlijke strijd van Phaedra.
Als er bij Euripides iemand extra belicht
wordt dan is dat Hippolytus. Hij sterft aan
Vasaray was namelijk destijds niet al
leen leerling, maar later ook assistent van
Kodaly (aan het conservatorium van Boe
dapest) en hij had de allerbeste relaties in
de muziekwereld daar, ook met de opera,
waar hem al directies in het vooruitzicht
waren gesteld.
Het geeft Vasary intussen veel bevredi
ging om nu de muziek van zijn land in de
Westerse wereld waar hij zich sinds de
Hongaarse opstand van 1956 gevestigd
heeft te dirigeren. En dan speciaal de
combinatie Bartok-Kodaly. Componisten
die op een bijzondere manier met elkaar
verbonden waren, met name ook door
hun gezamenlijke studies van de folklore
Voorstelling: Hippolytos van Euripides,
door het Pro Theater. Regie en toneel
beeld: Apostolos Panagopoulos. Verta
ling: Pro Theater. Met: Ineke Holzhaus, I
Die van Duin. Ferry Kaljee, Frances San
ders, Frederik de Groot en anderen. Ge
zien op 1 februari in de Toneelschuur te
Haarlem. Daar nog te zien op 2 februari.
j koop 3,20.
AMSTERDAM. Bette Midler, Ameri-
ka’s beste vrouwelijke entertainer,
maakt haar filmdebuut in The Rose. Het
is een door Mark Rydell en Aaron Russo
met veel gevoel voor de realiteit van de
rock ’n rollbusiness vervaardigde pro-
duktie geworden, waarin The Devine
Miss M. de laatste, onstuimige levensda
gen van een rockzangeres uitbeeldt. In de
film - die bijna een jaar te laat uitge
bracht is op de Europese markt, maar
waarop de Nederlandse bioscoopbezoe
ker desondanks nog tot 3 april zal moe
ten wachten - zijn duidelijke overeen
komsten aan te wijzen met de omstandig
heden waaronder de diepbetreurde zan
geres Janis „Pearl” Joplin nu bijna tien
jaar geleden om het leven kwam. Maar
nog interessanter zijn de associaties met
het beestachtig drukke leventje van Mid
ler zelf, waardoor The Rose een grote
mate van authenticiteit en geloofwaar
digheid krijgt.
Bartók is voor hem de meest universele
van de twee en Vasary noemt het Concert
voor orkest „een van de grootste meester
werken die er überhaupt geschreven
zijn”. Natuurlijk is ook Bartók voor hem
een echte Hongaar. Maar dan toch niet in
de zin zoals Kodaly dat is. „Bartók mag
dan als componist misschien wel groter
zijn; Kodaly is voor Hongrjje, wat Elgar is
voor Engeland, Grieg voor Noorwegen en
Dvorak voor de Tsjechen”, zo drukt Vasa
ry het uit. „In elk stuk muziek van Kodaly
proef je Hongarije”.
Iets van die nostalgisch geaarde, au
thentieke atmosfeer van zijn geboorte
land wil Tamas Vasary de komende week
ook in zijn musiceren met het NPO tot
leven wekken.
Voor iemand die de krankzinnige draai
kolk van „het wereldje” niet kent, moeten
de eenzaamheid van een ster en de span
ningen waaraan een dergelijk artiest
blootstaat verklaarbaar lijken als de ge
volgen van een bewust gewild proces van
bewustzijnsvernauwing. De waarheid is
een andere. The Rose (Bette Midler) heeft
zich als zangeres omhooggevochten tot
het moment dat zij een symbool is voor
een hele generatie. De verplichtingen die
zij aangegaan is op het kronkelige pad
naar wereldsucces vormen daarbij een
steeds zwaardere belasting.
The Rose moet zich elke dag opnieuw
waarmaken. Haar persoonlijke vrijheid is
ingeschrompeld tot de minieme marges
die een brok publiekseigendom zich nog
kan veroorloven. Ontsnappen uit de mal
lemolen is haast onmogelijk, omdat een
groot aantal mensen hun brood verdienen
in haar dienstverband. Bovendien is zin
gen het enige dat The Rose kan en put ze
uit de symbiotische relatie met haar pu
bliek telkens weer de kracht om verder te
gaan, ondanks haar eenzaamheid en het
gevoel dat ze dodelijk vermoeid is.
Het besef dat het publiek evenzeer vein
haar is, als andersom, houdt The Rose
overeind. De relatie tussen vak en artieste,
tussen zangeres en manager (Alan Bates)
Interactions van Christopher Bruce
(eerste danser en choreograaf van het
Rambert Ballet in Londen) is gebaseerd
op een voortdurende wisselwerking tus
sen spanning en ontspanning in de dan-
serslichamen, waardoor er eigenlijk een
constante stroom van kronkelingen ont
staat Deze sluiten goed aan bij de electro-
nische muziek van Gary Carpenter. De
aanzet van allerlei bewegingen is vaak een
aanraking, aai, tik of trap van een danser
tegen zijn eigen been of dat van een ander,
waardoor een wat gezochte situatie ont
staat die zich toch steeds weer logisch
oplost. Doordat de dansers elkaar zelden
aankijken maakt het ballet een beelje de
indruk van microben bekeken door een
microscoop. Het is knap gemaakt, wordt
zeer aanvaardbaar gedanst, is te lang en
blijft toch boeiend.
CONRAD VAN DE WEETERING
In over het algemeen vlot geschreven
artikelen zet een keur van voornamelijk
Haarlemse schrijvers zijn gedachten over
een grote verscheidenheid aan facetten
van Jute op papier. Centraal in al die
verhalen klinkt de drang tot evalueren
door. Hoe heeft Jute de voorafgestelde
doelen verwezenlijkt? Wat zijn de reacties
geweest uit de burgerij? Zijn de vier be-
DEN HAAG (ANP). Minister Garde-
niers van CRM heeft besloten een werk
groep in te stellen „inzake de problema
tiek van het bedreigde cultureel waarde
volle boek, en voor zover daarmee ver
bonden, de inkomenspositie van de
schrijver”.
In Londen, aan de vooravond van haar
kennismakingstoernee door Europa
vroeg ik Midler, die in oktober 1978 nau
welijks zelf bekomen was van de
vermoeienissen van de filmopnamen, of
zij een vergelijking met The Rose kon
trekken. Bette: „Ik ben beslist niet iemand
die zichzelf zo opbrandt. Dat hoop ik niet
tenminste.”
DEN HAAG. De Springplank is de
onerbruggingsgroep tussen de balletaka-
demies en het Nederlands Dans Theater.
Toen dit ensemble drie jaar geleden
startte, werden die arme aspiranten op
gescheept met experimenten van jonge
choreografen. Deze keer, nu er pas weer
een nieuwe lichting gekomen is heeft men
gelukkig deze fout vermeden. De dansers
kunnen in principe twee jaar bij de groep
blijven en worden dan vervangen. Nu
J krijgen ze tenminste werk te dansen van
ervaren choreografen en het moet werke
lijk een genot zijn om je debuut te mogen
maken met enkele fragmenten van het
laatst uitgekomen meesterwerk Dream
Dances, dat Jiri Kylian onlangs voor het
Nederlands Dans Theater maakte.
staan derhalve centraal in de film, ook al
vormt een liefdesrelatie met een toevallige
taxichauffeur (Frederic Forrest) een aan
gename tegenmelodie in de loop der zaken
die de montage vaart verschaft, zijn
agressieve en amoureuze verwikkelingen
geeft, en bovendien de keuze tussen privé-
en zakelijk leven aanscherpt.
Een thuiswedstrijd voor het publiek in
haar geboortestad vormt de wat aange
dikte, maar ontroerende apotheose. The
Rose had gehoopt na dat concert er een
tijdje tussenuit te gaan, maar ze haalt
haar adempauze niet eens. Met ontzetting
ziet het eerst voor de oude kraker Stay
with Me jubelende publiek aan, hoe een
feest van herkenning verandert in een
nachtmerrie. Doek voor The Rose. De film
vormt door zijn voortreffelijke mise-en-
scene’s van concertsituaties zowel een
HAARLEM. In een veelkleurig, be
drieglijk Elsevier-achtig omslag met
uiteraard Til Gardeniers op de cover
prijkt bij mijn tijdschriftenverkoper tus
sen De Groene, HP en Vrij Nederland een
nieuw, zij het eenmalig uitgegeven opi-
nie-magazine. Jute, het spraakmakende
project van een kollektief van vier Haar
lemse kunstenaars dat een jaar lang te
gen het doorgaans rustige decor van de
Spaamestad in al dan niet gewaardeer
de vorm commentaar leverde op de poli
tieke actualiteit, heeft wel een zeer bij
zondere vorm bedacht om zijn testament
te kunnen presenteren; als extraatje
naast de overzichtsexpositie die sinds
vandaag in de Vleeshal te bezichtigen is.
De andere twee balletten halen dit bril
jante niveau niet, maar zijn de dansers
wel op het lijf geschreven. Ze vormen een
uitdaging, maar geven ook de kans iets
van hun kwaliteiten te tonen. Opvallend is
daarbij de grote kracht en de katachtige
soepelheid van Peter Schetters, de speel
se, snelle rankheid van Lia Bolte en de
warmte en inzet van Yvette Olof. Deze
laatste ging in Interactions bijna onderuit
maar herstelde zich perfect en ging onver
stoorbaar door met haar werk. Dat is
klasse.
Dans: De Springplank met Selected
Essays. Choreograaf Robert North,
muziek Howard Blake, aankleding
Howard Blake. Voor 10 dansers. Delen
uit Dream Dances. Choreograaf Jiri
Kylian, muziek Luciano Berio. Voor
10 dansers. Interactions. Choreografie
Christopher Bruce. Muziek Gary Car
penter, Kostuums Pamela Marre.
Voor 6 dansers. Première op donder
dag 31 januari in HOT, Den Haag.
Herhaling op 1 en 2 februari.
Het Pro theater is vorig jaar ontstaan,
en telt op Ineke Holzhaus en Frederik de
Groot na, onervaren spelers. Ik vond het
daarom wel verstandig dat ze 'de koorlie
deren via de bandrecorder lieten horen.
Het koor bestaat uit acht vrouwen. Ze zien
er landelijk uit en vervullen een soort
dienstbodefunctie. Vooral in de scènes
met Phaedra vormden ze een vriendelijk
groepje. Een van hen is geestelijk ge
stoord, en hobbelt wat met de anderen
mee. Wat het spel betreft viel Frances
Sanders nog op als Phaedra’s vriendin
Phili. Voor komisch-nuchtere rollen heeft
ze zeker talent.
Chr.) van Euripides heeft de vorm van
Het besluit is genomen na overleg met i een tweeluik. De eerste helft is, ruim
de Vereniging van Letterkundigen/Vak- genomen, gewijd aan de liefde, de tweede
bond van Schrijvers (WL). Van de groep aan de kuisheid. Het verhaal van de
maken deel uit: mevr. H. Michaelis, Am- tragedie behelst de wanhopige liefde van
sterdam, G. Bussink, Amsterdam, S. P.
Berger, Den Haag, A. Velgersdijk, Rijks-
wijk en A. H. P. Kieboom, Amsterdam.
Toegevoegd secretaris is mevr. C. H. de
Rooi in Leiden.
het dirigeren de verwezenlijking van een
oude wens, die hij zelfs van kindsbeen af
koestert en die al veel eerder in vervulling
zou zijn gegaan als hij niet door politieke
omstandigheden uit zijn vaderland was
verdreven.
wijk, Gerrit van Dijk, Luc van der Lage-
maat en Wigbolt Kruyver er in zekere
mate in geslaagd cultuurdrempels te
slechten? Wat was het artistiek niveau?
Hoe zijn de subsidiegelden besteed?
Door de bank genomen vallen de beoor
delingen en afwegingen in twee hoofdlij
nen uiteen. Enerzijds ook al doordat de
Jute-kunstenaars doorgaans niet de veili
ge opstelling van het alleen maar parodië
ren van de actualiteit verkozen en derhal
ve tot een eigen politieke meningsvorming
kwamen klinkt een ondertoon van te
leurstelling door in die zin dat zowel de
kunstenaars als hun observanten besef
fen dat de reikwijdte van het artistiek
commentariëren nu eenmaal gering is.
Die lichte onvrede slaat om in verwijt en
verbittering als behoudende reakties van
de zijde van Haarlemse CDA en WD-
gemeenteraadsleden op diverse Jute-pro-
dukties ter sprake komen. In de bijdragen
van Ted Dobson en Maria Schlichting
wordt de reikwijdte daarvan en het impli
ciete gevaar voor de artistieke vrijheid
van meningsuiting het sterkst omlijnd
naar voren gebracht. Voor wat het tweede
element van de evaluatie betreft,
overweegt de indruk dat Jute daadwerke
lijk goed en zinvol heeft gefunctioneerd;
op de mening van een weinig humoristi
sche columnist als ene Charles Pérukel
na.
Wij kunnen ons in de terugblik an sich
op dit hoogst belangwekkende en kleurrij
ke projekt goed vinden, hoewel het helaas
zo is dat de nalatenschap voor de erfgena
men bij dit testament wat al te gering is.
Immers, vorm, inhoud en opzet van een
magazine liggen min of meer vast. Het
bedoelt een medium te zijn dat de lezer
niet alleen achtergronden verschaft over
zaken die kortelings in het nieuws waren,
maar waarvan de actualiteit zich verder
en mogelijk in de toekomst uitstrekt. Jute
heeft zelf een jaar lang met dergelijke
journalistieke uitgangspunten en met een
redelijk onderscheidingsvermogen kun
nen operaren. Het is derhalve wat jammer
dat deze fraaie en leuke uitgave met knap
pe staaltjes artwork (bijvoorbeeld in de
ironiserende advertenties) ondanks alle
ijver bij het in elkaar zetten niet boven de
waarde van een leesbaar archief uitkomt.
In een interview met Henk Maurits en bij
columnist Jean Leering (CRM) klinkt het
besef dat er uit het Jute-projekt lessen
voor een ruimer kunstbeleid moeten wor-
I den getrokken in te vage bewoordingen
I door. Jute-Magazine kost in de losse ver-
JOHN OOMKES
Na de eerste repetities is deze 46-jarige
dirigent-pianist in opgewekte stemming te
vinden in het Haarlemse Concertgebouw.
Gevoeligheid en integriteit, dat zijn de
eerste indrukken bij de ontmoeting met
Tamas Vasary. Indrukken die in de loop
van het gesprek nog worden versterkt.
„Er is een zekere weerstand voelbaar
vanuit een orkest dat je gaat dirigeren,
terwijl je er al eerder als solist mee hebt
samengewerkt”, aldus deze musicus, die
geen enkele moeite heeft om zich te for
muleren. „Het is ook eigenlijk wel lo
gisch”, meent hij, „dat zo’n orkest zo rea
geert. Je moet je dan natuurlijk bewijzen.
Pas wanneer ze merken dat je de parti
tuur door en door kent, ontstaat er de
gewenste werksfeer. En zo is het nu ook
hier met het NPO gegaan. Alles verloopt
intussen heel succesvol”.
Tamas Vasary krijgt tegenwoordig
steeds meer aanbiedingen om te dirige
ren. Er is een verschuiving in de richting
van die activiteiten. En als die ontwikke
ling zich doorzet Vasary is daar overi
gens zéker van, alhoewel hij nadrukkelijk
stelt nooit met pianospelen te zullen stop-
Prijzen va. 155.-
p/m2 geplaatst/excl. BTW
excl. 30% subsidie.
Vraag vrijblijvend offerte.
■■’’•te
