Poolse cineasten breken met traditie
Meteor van Neame een
teleurstellende ramp
W'
haarlem
Kimman B.V.
zomer
vakantie
Boek
nüuw
Inspirerende Manhattan
als blijvende vreugde
cimsterdcim
Morris 1.3 Coupé
1
Ambitie man breekt huwelijk op: terugkerend thema op Film International
n
F
föBOSfWKI©
/IRKE
Menselijke en ontroerende Eboli van Rosi
till
VRIJDAG 8 FEBRUARI
15
1980
FILM
3
Ztjlweg 35/Schipholweg 5 Haarlem. (023) - 339069.
NOORDHOLLANDS PHILHARMONISCH ORKEST
■^■1
Girlfriends: subtiel debuut van Claudia Weill in Filmschuur
WW
FBfi
«Hl
Kompleet met afleveringskosten, ML-behandeling,
radio en diverse accessoires: f 13.990,-
mkl. BTW.
want een goed advies
isde halve reis
Haarlem
Barteljorisstraat 6,
tel. 023 - 317955.
Een zeven man sterke Poolse
afvaardiging (waaronder twee
vrouwen) hield begin deze week
een geanimeerde persconferentie
in een der zalen van het Rotter
damse Film International. De
grootte van de ploeg, bestaande
uit filmers, een filmjournalist en
een vertegenwoordiger van de
overheid, gaf al enigzins de be
langrijkheid aan van de Poolse
inzending op dit Rotterdamse
filmfestijn, een inzending die gro
tendeels bepaald werd door een
jonge generatie filmers die naar
andere wegen zoekt dan hun ge-
renomeerde voorgangers.
Charles Boost
Scène uit Rosi’s Eboli.
Scene uit Wajda's Zonder Verdoving.
(ADVERTENTIES)
20.15 uur
(ADVERTENTIE)
solist:
Concertgebouw Haarlem - vrijdag 15 februari 1980
VIJFDE CONCERT SERIE B
Woody Allen’s Manhattan, de grote aanwinst deze week van de Haarlemse
bioscoopagenda, door de regisseur omschreven als een „romantische kome
die” begint met een overrompelende montage van New Yorkse stadsgezich
ten, betrekking hebbend op dat deel van de wereldstad dat op de kaart
aangegeven staat als Manhattan.
Zelfs Andrzej Wajda, de onbetwiste cen
trale figuur in de Poolse filmproductie die
zich meestal bezighield met oorlog en ver
zet en met de aanpassing van de jeugd in
het veranderde Polen, is nu op Film Inter
national behalve met het nostalgieke Les
Demoiselles de Wilko vertegenwoordigd
met een modern huwelijksdrama dat Zon
der Verdoving heet en waarin de genade
loze ondergang van een al te vrijmoedige
tv-commentator behandeld wordt. Paral
lel daarmee verloopt de afbraak van zijn
huwelijk, vooral als blijkt dat zijn vrouw
een verhouding heeft met een van zijn
grote tegenstanders in het televisiebedrijf.
Het drama eindigt met de dood van de
idealist die èf zelfmoord pleegt óf slacht
offer is van een ongeluk.
Dat brengt ons op een ander thema dat
meer dan eens voorkomt in de huisige
Poolse film: de ambitie van de man waar
aan diens huwelijk kapot gaat.
Filip Mosz houdt van zijn gezin, hij kan
er echter niet een bezigheid voor opgeven
die zijn leven vult en compleet maakt. Zijn
vrouw verlaat hem, er ontstaan moeilijk
heden op de fabriek, maar Filip kan niet
terug. Amator is een perfect opgebouwde
en beheerst verfilmde tragedie die in de
week van 14-20 februari op het avondpro
gramma van Kriterion prijkt.
Hij faalt echter op alle punten. Zijn
vrouw verlaat hem (later komt er wel een
soort verzoening tot stand), de gast-regis-
seur uit Warschau incasseert alle hulde
voor de voorstelling die hij met acteurs uit
seur, ter vermijding van politieke compli
caties, insinueert de acteur.
van
van
Het verhaal dat de oude man doet en dat
zich in een circussfeer afspeelt, is zijn
levensgeschiedenis die begint als hij als
leraar aan een middelbare school vraagt
opgenomen te worden in een voorbij trek
kend circus. Lust naar avontuur en ver
trouwen in zijn fysieke kracht hebben
hem deze grote stap doen nemen. Als
sterke man moet hij het in de arena opne
men tegen befaamde concurrenten waar
tegen hij volgens afspraak moet verliezen
om de lust tot gokken bij het publiek
levendig te houden. Als hij zich niet aan
die afspraken houdt en een erkende groot
heid in die wereld gemakkelijk verslaat,
krijgt hij het aan de stok met twee vak
broeders, de gebroeders Abs, die hem als
straf verraderlijk overvallen en hem half
dood achterlaten terwijl het circus verder
trekt.
Dit bizarre gegeven is door Filip Bajon
stijlvol en feestelijk en met een onuitput
telijke fantasie in een waanzinnig mooie
aankleding met alle glitter van het kermis-
leven in beeld gebracht. Een film vol on
berekenbare momenten, steeds weer op
vallend door hun orginaliteit en bizarre
pracht die de film een uniek karakter
geven.
het mini-verhaal foutloos en boeiend laat
verlopen.
Het jongerencentrum DAC komt op 8
februari met Blazing Saddles, een uit ’74
daterende persiflage op het western-genre
door en mèt de bekende komiek Mei
Brooks. Hij had daarvóór The Producers
en Twelve Chairs gemaakt, maar zijn spe
ciale opvatting van humor werd in die tijd
weinig gewaardeerd. Eerst met Blazing
Saddles en daarna met Young Franken
stein kwam de doorbraak die ertoe leidde
dat het voorafgaande werk tot de klassie
ken van het witte doek werd uitgeroepen.
De aanhouder wint!
ii
I
huwelijk dat kapot gaat door de ambities
van een man, maar ditmaal in het verle
den gesitueerd en in de vorm van een
terugblik verteld door een oude man die
geïnterviewd wordt nadat hij een collectie
van vergulde Atlasbeelden met aardbol
geschonken heeft aan een operagebouw.
In die geladen sfeer wordt aan de repeti
ties begonnen, waarbij vooral de proble
men van de hoofdrolspeler centraal ko
men te staan. Daar is allereerst de ver
slechterde verhouding met zijn vrouw (op
nieuw omdat zij meent verwaarloosd te
worden door zijn toneel-bezetenheid), dan
zijn er de moeilijkheden met de regisseur
die doorgaat met in moeilijke (lees kriti
sche) passages te schrappen en tenslotte
leeft toch ook nog bij de acteur de hoop
dat hij via zijn prestaties in Bevrijding op
zal vallen bij de gasten uit Warschau die
de première bij zullen wonen waardoor
zijn kansen op een aanbieding uit de
hoofdstad om daar te komen spelen aan
zienlijk zouden stijgen.
Woody Allen en Michael Murphy.
Eerst wil Arvid niet trouwen, maar een
verhouding beginnen teneinde zijn vrij
heid veilig te stellen. Lydia durft een der
gelijk risico niet aan en trouwt kort daar
op met een veel oudere, maar rijke geleer
de. Jaren later Arvis is inmiddels ook
getrouwd ontmoeten ze elkaar, nemen
hun vroegere relatie weer op en dan durft
Lydia een scheiding aan en de rol van
maitresse. Als Lydia hem enkele malen
ontrouw is, voelt Arvid zich gedwongen de
verhouding te verbreken en het land te
verlaten. Een tragische en sober verfilm
de liefdestragedie die bepaald wordt door
de wetten en de moraal van de tijd waarin
ze geplaatst is.
De derde vrouwelijke regisseur komen
we tegen in de Filmschuur waar, nadat tot
en met 9 februari Het Atoom Syndroom
gelopen heeft, van 13 tot en met 16 februa
ri Girlfriends wordt vertoond, een onaf
hankelijke productie van Claudia Weill,
uitgebracht door Warner Bros.
De film gaat over vriendschap tussen
twee meisjes, geen lesbische verhouding,
maar een onderlinge genegenheid tussen
Susan en Anne die samenwonen op een
Newyorkse flat en elkaar helpen bij het
moeilijke begin van een zelfstandig be
staan. Anne trouwt al gauw en Susan
blijft een beetje onthand achter, ze komt
moeilijk aan de slag in haar beroep van
fotografie en de verhouding met haar
vriendje Eric kent ook zijn problemen.
De vriendinnen groeien uit elkaar en als
Susan de moeite neemt Anne in haar
zomerhuisje op te zoeken omdat deze niet
aanwezig is geweest bij de opening van
haar eerste fototentoonstelling, is er nog
even iets te bespeuren van de vroegere
sfeer van meiden-onder-mekaar, waaraan
de komst van Annes echtgenoot echter
snel een einde maakt.
Ook voor Clauma Weill is dit de eerste
film, maar ze durft subtieler te werk te
gaan en ze blijkt met een minder sensatio
neel gebeuren genoegen te kunnen ne
men. Melanie Mayron als Susan is van een
opvallende natuurlijkheid waardoor haar
geestig en intelligent spel helemaal past in
de authentieke omgevingen waarin Weill
Vandaar dat de Amsterdamse bioscoop
agenda zich wat rustig heeft moeten hou
den in de wetenschap dat alle ogen, al
thans van de pers, gericht waren op Rot- -
terdam. Waaghalzen als Roxy en Cineac
Damrak durven dan nog wel aan een
première te denken, maar verder dan een
rampenfilm als Meteor van regisseur Ro
nald Neame komen ze dan niet, hopend
dat de angstige gezichten van voormalige
filmgroten als Henry Fonda, Trevor Ho
ward, Sean Connery en Karl Malden vol
doende attracties bieden om het publiek
tot opwinding te brengen en naar binnen
te lokken.
In een vorig overzicht van het overdadi
ge filmprogramma van Film Internatio
nal, heb ik even aandacht besteed aan de
film Amator van Krzysztof Kieslowski.
Amator staat natuurlijk voor amateur
want het gaat in dit tragi-komische werkje
om een amateurfilmer die zich een hand
camera aanschaft om het kind dat hij en
zijn vrouw verwachten, hun eerste kind,
van de geboorte af in al zijn doen en laten
op het celluloid vast te leggen. Zijn vrouw
maakt al bezwaar tegen de voor hen veel
te hoge uitgave aan apparatuur maar als
later de praktijk leert dat van alle kanten
beslag gelegd wordt op de man met de
camera, bijvoorbeeld om buren te vereeu
wigen of een jubileum op de fabriek waar
hij werkt, vast te leggen voor het nage
slacht wil ze niets meer te maken hebben
met de ambities van haar man in wie de
kunstenaar ontwaakt is. Ze probeert hem
te stoppen op het pad van de door ieder
een gefêteerde filmer die zelfs prijzen
wint op een plaatselijk filmfestival, maar
tevergeefs.
Meteor gaat natuurlijk over een komeet
die zich zonder aanwijsbare reden naar de
aarde beweegt en bij een botsing een veel
grotere ramp zou veroorzaken dan een
neerstortende Panam, een brandende
wolkenkrabber of een gekanteld passa
giersschip. Met de meteor is in feite de
ramp bedacht die een einde aan alle ram
pen zou maken. Alle hens aan dek dus.
Wie, ook al is het maar enkele dagen, gedwaald heeft door de jungle van films die
Film Internationaal heet en geconfronteerd is met allerhande films, goede of slechte,
maar bijna steeds verrassend en brekend met de bioscoopsleur van voorspelbare en in
het gareel lopende producties, die vergeet wel eens dat die sleur juist de attractie
uitmaakt van het doornsnee-bioscooppubliek dat zich pas thuis voelt bij het herken
bare amusement en nooit de bovenmenselijke krachten zou kunnen opbrengen zich los
te maken van de tv-set als het wist dat het zich in ruil daarvoor in het avontuur van
een ongrijpbaar filmexperiment zou moeten storten.
dirigent: ELYAKUM SHAPIRRA
MICHEL BLOCK - piano
programma: Richard Strauss - Don Juan
Chopin - Pianoconcert no 2
Dvorak - Serenade in d kl.t.
Enescu - Roemeense rhapsodie no 1
Karl Malden opeens met het verant
woordelijke gezicht van chef van NASA
roept Sean Connery die de bekendste
astrofysicus blijkt te zijn te hulp en samen
bedenken ze dat alleen met het afvuren
van raketten de loop van de komeet in
andere banen geleid kan worden. Wel
moet de Sovjet Unie te hulp worden ge
roepen en een delegatie met onder meer.
Natalie Wood als Tatina Donskaya mag in
het heiligdom der heiligdommen, het
hoofdkwartier van NASA vertoeven om
mee te denken over de redding van onze
planeet. Het schieten op de meteoor ver
oorzaakt talrijke meteorieten die afzon
derlijk grote verwoestingen in de Oosten
rijkse alpen, in Italië en in de stad New
York aanrichten. Maar de aarde wordt
niet verwoest wat teleurstellend is in een
film die meer belooft dan wat plaatselijke
vernielingen en wat overstromingen door
springvloeden.
Gelukkig dat Kriterion en The Movies
enkele belangrijke films van Film Inter
national ovememen, zodat Kriterion iede
re avond om 17.30 en 20.15 Wajda’s Les
Demoiselles de Wilo kan laten zien en The
Movies Francesco Rosi’s Eboli, een aan
grijpende verfilming van de in ’47 ver
schenen roman Cristo si fermato a Eboli
(Christus ging niet verder dan Eboli),
waarin Carlo Levi als politiek tegenstan
der (we zouden nu zeggen dissident) ver
slag uitbrengt van zijn ballingschap in
Gagliano tijdens de voorbereidingen tot
en de uiteindelijke uitvoering van de veld
tocht tegen Abessinië.
Levi die dokter, schrijver en schilder is
weet zich in het onbergzame oord waarin
Mussolini hem monddood trachtte te ma
ken, staande te houden door zich als dok
ter met de achterlijke en bijgelovige be
volking bezig te houden, door wat te teke
nen en te schilderen en door aantekenin
gen van zijn belevenissen te maken die
later in zijn wereldvermaarde boek ver
werkt zouden worden. Hij beklaagt daar
in niet zichzelf, maar de verpauperde be
volking van Gagliano die Rome haat om
dat daar altijd iemand zit die zich van hun
lot niets aantrekt.
Rosi heeft van dat onderwerp een erg
menselijke en ontroerende film gemaakt,
waarin zowel de banneling (gespeeld door
Gian Maria Volonté) als de nieuwe omge
ving waarin hij noodgedwongen komt te
verkeren prachtig uit de verf komen.
Het verschil is dat in het verleden de
„boodschap” of de kritiek die de filmer
kwijt wilde veiligheidshalve verpakt werd
in een historisch drama of in een kos-
tuumstuk van enkele decennia terug zo
dat de actualiteit van de op- en aanmer
kingen min of meer gecamoufleerd werd
en bestemd was voor de verstaander die
maar een half woord nodig had. De nieu
we generatie Poolse cineasten breekt -
zeer in het algemeen gezegd - met deze
traditie en kiest voor een actuele werke
lijkheid en voor alledaagse dramatische
stof waarin de toeschouwers onmiddellijk
zichzelf en hun problemen kunnen her
kennen.
vrijdag- en zaterdagnacht de Nederlandse
productie Het Debuut, Studio in diezelfde
tij, maar ook op maandagavond de
Zweedse film Spel van Liefde en
Overspel. Beide films zijn door vrouwen
gemaakt, Het Debuut door Nouchka van
Brakel, naar een roman van Hester Al-
bach, Games of Love and Loneliness, de
titel waaronder de Zweedse film interna
tionaal wordt uitgebracht, door Anja
Breien die al in ’75 opzien baarde met
Wives (Hustrer).
Nouchka van Brakel vertelt in haar film
die tegelijk ook haar debuut is, van een
korte verhouding tussen de veertienjarige
Caroline (Marina de Graaf) en de veel
oudere Hugo (Gerard Cox), een vriend
van haar ouders die met zijn vrouw voor
korte tijd op verlof is uit Zambia. De iydle
kan maar kort duren, want Hugo wil voor
een avontuurtje van enkele weken zijn
vrouw niet opgeven. Om bij haar alle
argwaan weg te nemen zorgt hij zelfs dat
ze in die tijd zwanger wordt, Caroline wil
zich bevrijden uit haar eerste grote liefde
en probeert aansluiting met wat oudere
vriendjes op school, maar dat pakt falie
kant verkeerd uit. Een begrijpende leraar
vangt haar op dit kritieke moment geluk
kig goed op, zodat ze later in staat is op
een vrij normale manier afscheid
Hugo te nemen in de vertrekhal
Schiphol.
Uit een niet erg aannemelijk verhaal
met talloze psychologische lacunes is door
een vlotte regie en via verrassend-uitda-
gend spel van de zestienjarige Marina de
Graaf een pittige film over puberliefde en
over puberverdriet ontstaan.
Een veel gecompliceerder liefdesspel is
door Anja Breien gedistelleerd uit een
roman van Hjalmar Söderberg. Het ver
haal speelt zich af tussen 1897 en 1912 en
behandelt een langdurige, maar voortdu
rend onderbroken en afgebroken liefdes
verhouding tussen de journalist Arvid
Stjarnblom en Lydia Stille, de dochter
van een schilder.
de provincie tot stand heeft gebracht en
hoewel hijzelf geprezen wordt om zijn
spel vindt „men” uit Warschau dat de
hoofdrolspeler nog niet rijp is voor pro
motie.
Dit gecompliceerde gegeven met veel
boeiende kijkjes achter de schermen van
een toneel-enscènering, waarbij de drank
geen geringe rol speelt is met veel vaart en
vaardigheid en kennis van zaken door
Agnieszka Holland op film vastgelegd zo
dat men nauwelijks kan geloven dat hier
van een debuut sprake is.
Afwijkend van de voorafgaande films is
Aria voor een Atleet, eveneens een debuut
(van Filip Bajon) en ook weer over een
Een ander voorbeeld van huwelijksfru-
staties als de man zich mee laat slepen
door zijn werk, is Akteurs uit de Provincie
van Agnieszka Holland. Een toneelgezel
schap in de provincie wil meer bekend
heid krijgen en nodigt voor een ambitieu
ze poging om het kostuumstuk Bevrijding
op de planken te brengen een regisseur uit
Warschau, die met de nodige achterdocht,
geboren uit de tegenstelling provincie
stad, ontvangen wordt en al dadelijk ruzie
krijgt met de hoofdrolspeler als hij direkt
>n het stuk begint te schrappen. Om het
stuk speelbaarder te maken, zegt de regis-
Onder begeleiding van Gershwins
Rhapsodie in 'Blue en een opgewonden
commentaar van Woody Allen trekken
beelden van Central Park, Park Avenue,
de Queensboro Bridge en Washington
Square voorbij en brengen de toeschou
wer in de sfeer van de omgeving waarin
de filmer zijn kleine romantische komedie
gelocaliseerd heeft, een liefdeskomedie
natuurlijk want opnieuw zit Allen, dit
maal onder de naam Isaac Davis tot over
zijn oren in de problemen met vrouwen.
Zijn eerste huwelijk is ontbonden, maar
is als een donkere dreigende wolk boven
zijn bestaan blijven hangen. Zijn eerste
vrouw heeft namelijk aangekondigd bezig
te zijn met een boek waarin ze gedetail
leerd in zal gaan op hun mislukt liefdesle
ven. Onder de druk van deze naderende
publicatie ontgaat het Isaac dat hij zijn
tweede liefde (Diane Keaton) langzaam
kwijtraakt aan zijn beste vriend Yale (Mi
chael Murphy), een van die stoffige intel
lectuelen die Isaac haat, maar die hij niet
graag in zijn gezelschap zou willen missen
omdat ze zijn aanzien verhogen.
In die moeilijkheden zoekt hij troost in
een platonische verhouding met de zeven
tienjarige Tracy (Mariel Hemingway) die
zich aan hem opdringt zonder dat Isaac
misbruik maakt van deze bakvisachtige
dweperij.
Dit zijn zo de motieven die Woody Allen
verder uit werkt in zijn Manhattan waar
bij hij als critische toeschouwer uitspra
ken doet over het geestelijk en moreel
verval om hem heen en ook over milieu-
verval dat hem om zijn onstuitbaar karak
ter beangstigt. Wie het vroegere werk van
Allen kent (Play it again Sam, Annie Hall)
weet op welke ironische wijze en met een
vloed van snelle aforismen hij de moralist
weet te spelen. Hij sluit zichzelf nooit uit
als hij de samenleving of mensen uit zijn
omgeving bekritiseert en hij is ook geen
pathologische zwartkijker. Hij ontdekt al
tijd wel weer humor in zijn omgeving en
dan is er als blijvende vreugde het inspire
rende New York waarvoor hij, als een
liefdesverklaring Manhattan maakte, de
meest besproken film van de laatste
maanden. Roxy vertoont de film en is
daarmee de enige bioscoop die zijn avond
programma veranderd heeft.
In de nachtvoorstellingen zijn twee
nieuwe films te signaleren. Roxy brengt
Maar Wladyslaw Góralewicz hersteld
snel, wordt een bekende figuur door zijn
kracht en stijlvolle manier van vechten en
heeft nog maar één verlangen naast zijn
voorliefde voor mooie vrouwen en verdo
vende middelen, wraak te nemen op de
gebroeders Abs. De jongste ontmoet hij
het eerst op zijn vele reizen door Europa
en deze wordt kansloos verslagen. Het
wachten wordt nu op het ogenblik dat zijn
pad zich kruist met de oudere Abs die
succesvolle tournees in de Nieuwe Wereld
maakt. Als dat ogenblik komt gaat Góra
lewicz zeer gesoigneerd en in avondkle
ding de ring in, schijnt in eerste instantie
te zullen verliezen doordat de oude Abs
een nieuwe en wrede manier van worste
len introduceert maar Góralewicz neemt
al doende de nieuwe methode over en
verslaat zijn tegenstander vernietigend.
Om terugkomend in zijn hotel te verne
men dat zijn vrouw ér vandoor is gegaan
met zijn vriend, de knappe tenor die altijd
een operafragment zingt als hij in de
arena vecht. De schok van deze ontdek
king maakt een einde aan de karrière van
de sterkste man van Polen.
entrée f 12,— (a.i.) c.j.p. geldig
kaartverkoop en plaatsbespreken aan de kassa van het Concertgebouw, Lange
Begijnestraat 13, Haarlem van 10-15 uur; telefonisch 32 09 94 van 12-15 uur.
