Aantrekkelijke opvoering toneelspel Ger Thijs door Globe
Schuller’s Octet bevat
veel positieve zaken
Afscheid van een
in Rotterdam
Prosolofskaja blinkt
uit in duet in Mazepa
Godard gaat
cursus leiden
s
geslaagd festival
h
L
B. en W. Den Haag
in beroep tegen
beschikking CRM
1
I
■sa
Radio Kamerorkest pleitbezorger Amerikanen
Beeldjes Degas terecht
Film International gaat eigen blad uitgeven
Tsjaikovski’s opera aanhoren zeker waard
1
I
Tarkovski
Enquête
-■ 9
19 80
MAANDAG
FEBRUARI
KUNST
1 1
0
iö
-
an
11
DEN BOSCH. Het toneelstuk De Kwekeling, geschreven door
Ger Thijs, regisseur en artistiek leider van toneelgroep Theater, gaat
over eenvoudige mensen en hun schuldgevoelens. Het speelt zich af in
een klein grensdorpje in de Limburse mijnstreek. De titelfiguur, een
pas afgestudeerde onderwijzer, keert terug naar zijn jeugd om af te
rekenen met zijn schuldcomplex. De vader van de kwekeling Frits
Angst was een NSB-er die het dorp na de oorlog ontvluchtte. Het stuk
speelt in 1952,; de steenkolenmijnen draaiden nog volop en de Roomse
Kerk en de mijningenieurs heersen over het arbeidersvolk.
De Kwekeling of
het opgelegde
schuldcomplex
(Foto Pan Sok)
doven
oltele-
en.
igosla-
doven
eman.
3, tV-
9 fe-
naai
.30 uur
ending
Salo-
tijdge
nie Sa-
t haar.
meer
elin de
iceerde
Meisje
de Ja-
Lerkun-
doeïs-
leven
roces-
s 14.
serie.
nieu-
luziek.
Jour-
rsstuk.
lympi-
e Spe-
De schuld lijkt als een vloek op het gezin
van de slachter te rusten. Mensen die zich
best uit hun benauwde omgeving zouden
Ger Thijs voert aan dat schuld het cen
trale thema van zijn stuk is. Het is de
schuld die van bovenaf komt. Bij de arbei
dersbevolking wordt zij er door de Kerk
ingehamerd; de jonge Frits Angst kreeg
zijn schuldgevoel vanuit het gedrag van
zijn vader. Al onmiddellijk bij zijn aan
komst in het dorp krijgt zijn schuldcom
plex voedsel als een oudere inwoner hem
bij het horen van zijn naam toebijt: „De
NSB-er Angst, de mijnopzichter".
De kwekeling redt het niet als invaller
op de dorpsschool. Zijn verblijf loopt uit
op een mislikkung. En Angst trekt in bij
de dorpsslachter, die met zijn vrouw, zijn
broer en zijn dochter zelf tot de verstote
nen van het dorp behoort. Frits neemt
daar een merkwaardige plaats in. die het
midden houdt tussen zoon en beminde
van de vrouw des huizes.
Op een weloverwogen wijze laat Thijs in
zijn toneelstuk de sfeer van zo’n mijnwer-
kersdorp voelen. Een gehucht dat tegen
de Duitse grens aanleunt en dat bijna
evenveel Duitse als Nederlandse invloe
den kent. Een dorp met lome, lege zonda
gen en vanzelfsprekend kerkbezoek. Als
toekomst voor de opgroeiende jeugd zijn
er de ondergrondse mijngangen. De men
sen die we in dat dorp zien leven in de ban
van hun ingeprent schuldgevoel. In hun
gedragingen wordt dat duidelijk, ook
door de manier waarop ze met elkaar
praten.
DEN HAAG (ANP). Burgemeester en
Wethouders van Den Haag gaan bij de
Raad van State in beroep tegen de beslis
sing van minister Gardeniers (CRM) om
de huisvestingskosten van de nieuw
bouw voor het Nederlands Danstheater
niet volledig te subsidiëren. Het college
ziet in deze weigering van CRM een be
dreiging voor de toekomst van het dans
gezelschap.
Het Nederlands Danstheater, dat nu is
ondergebracht in een oude school in de
Haagse Schilderswijk, zou over ongeveer
Door het dreigende financieringstekort
komt de nieuwe huisvesting van het Ne
derlands Danstheater op losse schroeven
te staan, hetgeen een directe bedreiging
vormt voor de toekomst van dit gezel
schap, meent het college. Daarbij brengt
de beslissing van de minister de stadsver
nieuwing van een deel van de Schilders
wijk in gevaar, aldus B. en W.
Marjja een in alle opzichten grandioze
vertolking, waarbij je meer en meer de
wensgedachte ingegeven kreeg om haar
eens op het „echte” operapodium in deze
rol niet alleen te horen, maar ook te zien.
Naast haar landgenoten Kinjajef (Maze
pa), Pankratof (Kotsjoebjej), Archipova
(Ljoebof) en Pjafko (Andrej) - oude rotten
in het vak op Pankratof na, die echter in
1975 het Vokalistenconcours te ’s Herto-
genbosch won en wiens ster zo te horen
ook nog wel op internationaal niveau zal
rijzen - bleef Prosolofskaja het centrale
punt in het geheel.
Hans Vonk legde zoals je op deze con
certuitvoering wel kon verwachten veel
uitdrukkingskracht in de orkestpartij die
door het RFO (op enkele grove effecten
uit de kopersectie na) zeer genuanceerd
werd gebracht. Het Groot Omroepkoor
kweet zich uitstekend van zijn taak.
GEMMA COEBERGH.
ven komen. Rond de kwekeling Frits
Angst ontstaat er zoiets als een onzichtba
re stolp van waaruit geen ontsnappen
meer mogleijk lijkt.
KO VAN LEEUWEN
De Kwekeling komt op 5 maart in de
Stadsschouwburg van Amsterdam en op
7 maart in die van Haarlem.
Goede spelprestaties van Joost Prinsen
die de ruwe bolster en de blanke pit van
de slachter goed aankan, Guusje van Til-
borg als knap volgehouden Duitse „in
dringster”
Scène in De Kwekeling met (v.l.n.r.) Guus
je van Tilborgh, Guus Hoes. Babette Mulder
en Theu Boermans.
De mijndorpsfeer komt uitstekend over
in het knap gecomponeerde toneelbeeld
van Paul Gallis. In plaats van een gevaar
lijk realistische huizenrij een objectieve
aanblik van plaatijzeren woningsugges-
ties, die in een fraai belichtingsspel be
trokken worden. Ook de andere locaties,
binnen- en buitenshuis worden eenvoudig
aangegeven. Sfeerbepalend zijn een grote
steenberg, een reusachtig kruisbeeld op
voetstuk, zoals die in het zuiden langs
’s Heeren wegen voorkomen, en een enor
me bovengrondse lift die de ondergrondse
bedrijvigheid lijkt te symboliseren.
Het is de bedoeling dat bijvoorbeeld
heel nauwkeurig de ontwikkeling van
bepaalde filmtechnische middelen in
de loop van de filmgeschiedenis wor-
t.
serie.
»n„.
Kleu-
chool.
igram-
orgen.
nents-
f pro-
Jefta,
NEW YORK (UPI). Het Metropoli
tan Museum van New York heeft zater
dag de twee bronzen beeldjes van Ed
gar Degas teruggevonden waarvan het
aanvankelijk dacht dat ze gestolen
waren.
De beeldjes, die vrijdagavond waren
vermist en die deel uitmaken van een
serie van 72, die kort na de dood van de
kunstenaar in 1917 werden gegoten,
stonden in een andere opslagruimte,
dan waar zij hadden behoren te staan,
aldus een woordvoerder.
KRO
ur via
komt
o Stad
tat zal
rnroep,
rokke-
:n van
scussie
il van
18.30
netrie.
19.45
15 Ak-
maga-
21.45
Infor-
.30 De
'renzy,
z-serie.
Zim-
19.15
20.00
“porta
sdaad-
Zwei
24.00
De gemeente Den Haag verzocht CRM
te blijven subsidiëren volgens de formule,
waarbij zij zelf veertig en het rijk zestig
percent van de tekorten dekt. Het ministe
rie liet echter weten niet de gevraagde zes
maar slechts twee ton per jaar te willen
betalen.
Toch had ik in het karakter van deze
Angst graag wat minder vaagheid, wat
meer duidelijke contouren gezien. Theo
de Groot speelt deze mislukkende onder
wijzer op een bangelijke maar sympathie
ke manier, maar het komt me voor alsof
hij in wezen maar weinig greep op de rol
heeft kunnen krijgen. En veel houvast
biedt deze ook niet. Overigens, ook de
andere rollen zijn veelal schematisch aan
gegeven; het stuk moet het hebben van de
totaalcompositie. Aan de spelers stelt dat
weer bijzondere eisen en onder Rijnders
regie wordt dat totaalbeeld stukje voor
stukje duidelijk in een aantrekkelijke
voorstelling, die verder geen werkelijk
indringende spanning bezit.
Babette Mulder met mooie momenten als
de in het gezicht geschonden Zusje en
Huib Rooymans als de soms wat tegen
sputterende, maar meestal loom berusten
de broer Joseph.
lorgen-
zersum
lorgen-
if de
in An
al kun-
d over
and en
kunst
ven is.
eter de
aantal
listerie
wordt
tallere
nd om
In deze
vers en
iteur A
wordt
larnaas
chrijvet
n Dool-
(Van onze kunstredactie)
ROTTERDAM. Afgelopen zondag kwam dan definitief een einde aan
Film International 1980 met de laatst vertoonde film, dat was de Amerikaanse
gevangenisfilm Penitentiary die om 00.15 als hekkesluiter in het Venster
begon te lopen. Van een afscheidsfeest was ditmaal afgezien, dus met stille
trom zijn de gasten en permanente deelnemers van buiten de stad afgereisd
en werden de lichten gedoofd van het theatercomplex in de Gouvernestraat
van het Kriteriontheater in het Groot Handelsgebouw waar het Festival zich
geconcentreerd had.
Dat niet ieder zich bij dit toch nog
onverwachte einde kon verenigen, bleek
uit een verhaal van Hans Keiler, de nieu
we directeur van de Rotterdamse Kunst
stichting die zondagmiddag door een
overijverige passe-partouthouder aange
houden werd met de vraag of hij al wist
hoe het programma van a.s. maandag er
uitzag. Dit ter inleiding van mededelingen
aan de pers en andere nieuwsgierigen
over hoe deze negende Film International
in cijfers verlopen was.
Grof geschat waren er Volgens Keiler,
in de tien dagen die het festival duurde
34.000 bezoekers geweest, 2000 meer dan
vorig jaar. Er waren ook meer films ver
toond, 93 tegen 86 in 1979. De grenzen in
horizontale zin waren bereikt, vond Keiler
en het werd tijd nieuwe activiteiten te
ontwikkelen. Een eigen filmblad dat in de
periode tussen twee festivals de contacten
met filmvrienden over het hele land maar
ook internationaal levendig zou houden,
een samenwerking met de progressieve
groep Filmforum in Berlijn en een soort
filmacademie nieuwe stijl stonden op het
verlanglijstje. Voor dit laatste initiatief
was Jean-Luc Godard uit Parijs overge
komen want deze had zeer eigen ideeën
over leer- en instructiemethodes bij het
doceren van filmhistorie, waarbij het
woord bijna geheel teruggedrongen werd
door het beeld. Praten en schrijven over
film vond hij (terecht) ontoerijkende mid
delen om achter het mysterie van de film-
expressie te komen, alleen het beeld kon
hierbij uitkomst brengen.
Godard was uiteraard niet de enige bui
tenlandse gast in Rotterdam. In totaal zijn
er een zestigtal mannelijke en vrouwelijke
regisseurs op bezoek geweest die hun
films kwamen inleiden of zo maar wat
kwamen kijken. Want de faam van Film
International is wijd verspreid, niet alleen
in Europa maar ook in het Midden-Oosten
en in Amerika. En geïnteresseerde ver
huurders komen hier van vele kanten op
zoek naar nieuwe indrukken, zoals ze dat
ook doen op de Festivals in Cannes en
Berlijn.
Eregast was ditmaal Michelangelo An
tonioni aan wie een uigebreid retrospec
tief was gewijd. Maar over dat oude werk
wilde hij tijdens een persconferentie niet
praten, dat lag al weer ver achter hem en
hij was nu alleen bereid om over zijn
nieuwe plannen wat te vertellen, plannen
(enoch-
•sum 2.
verleed
ons op
ileiding
en her-
let haar
rt vorig
AMSTERDAM. Naast Eugen Onjegin en Pikovaja Dama heeft Tsjaikovski nog
acht opera’s op zijn naam staan, waarvan Mazepa er één is. Een opera, die zich niet in
de bekendheid van bovengenoemde twee mag verheugen, maar gezien de uitvoering in
concertvorm van zaterdagmiddag - het aanhoren zeker waard is.
AMSTERDAM. „Ik huldig geen neoklassiek standpunt, wel geloof ik dat
er behoefte bestaat om te komen tot hedendaagse analogieën voor de waarden
en waarheden van het verleden”. Een essentiële zin uit de toelichting die de
Amerikaanse componist en dirigent Gunther Schuller meegaf aan zijn eigen
Octet, dat samen met Incenters van zijn tijd- en landgenoot Jacob Druckman
en Odefonia van de tot een jongere generatie behorende Marc-Antonio
Consoli zondagmiddag in het Concertgebouw op het programma stond.
een hogere beschaving is ontstaan die
garant staat voor meer geluk.
De titelfiguur Stalker is een in het leven
teleurgestelde man, die ondanks zijn bele
zenheid niets bereikt heeft. Hij werkt zich
op als clandestiene gids naar het nieuwe
Utopia om toch nog iets waardevols te
doen door de mensen te helpen daarginds
het geluk te vinden. Zijn clandestiene be
zoeken aan het verborgen gebied, tegen de
wil van zijn vrouw, zijn volgens haar
verantwoordelijk voor de aangeboren af
wijking bij hun dochtertje.
Toch gaat Stalker opnieuw op weg met
een kernfysicus en een schrijver. Gaande
weg blijkt echter dat deze niet echt in het
geluk geloven, maar eerder uit zijn op
aanzien en macht.
De achtergebleven vrouw is intussen
met beide benen op de grond gebleven en
bij de terugkeer van het teleurgestelde
drietal zegt zij: „Als er in ons leven geen
verdriet was, zou het niet beter zijn, en er
zou geen hoop bestaan”.
Het is duidelijk dat Tarkovski zich met
die laatste gedachten indentificeert. Hij is
een realist die zich vooral bezighoudt met
de realiteit dat mensen verlangens, fanta
sieën en dromen hebben, die hun wezenlij
ke belangen in de weg kunnen staan. De
science-fictionfilm „Solaris” heeft in een
bepaald opzicht (een soort Utopia) recht
streekse overeenkomsten met „Stalker”.
De verrassing van deze nieuwe film is
echter, dat hij rechtlijniger is en daardoor
sneller toegankelijker lijkt dan met name
de vorige film De Spiegel. Maar de beel
dentaal is nog even intrigerend en veelzij
dig. En voor het overige geldt voor Stalker
hetzelfde als voor Tarkovski’s vroegere
film: ze zijn zo wonderlijk mooi (ook van
fotografie, belichting en speciaal kleurge
bruik) dat je dit nieuwe werk het best
twee, drie keer kunt gaan zien, wanneer
het straks in de Nederlandse filmhuizen
vertoond zal worden.
Johan van der Keuken die het zijn pu
bliek wel erg moeilijk had gemaakt met
Natuurlijk was in een van de laatste
nummers van het dagelijkse bulletin dat
de merkwaardige naam Koeview had ge
kregen, plaats ingeruimd voor een enquê
te onder de critici naar hun voorkeuren
door hen een lijstje te laten maken van de
vijf beste films die ze gezien hadden. Veel
vuldig kwamen daar de titels op voor van
de twee Russische films die vertoond wa
ren: Stalker van Andrei Tarkovski (be
kend door Anrei Rublev uit ’66) en De
Kleur van Granaatappels van Sergej Pa-
radjanov, beide al aangekocht door Film
International en hopelijk spoedig in roula
tie te zien. En ook Eboli van Rosi en Aria
voor een Atleet behoorden meer dan eens
tot de beste vijf.
Stalker waarover we nog niet konden
berichten gebaseerd op de Russische
roman Picknick langs de weg, gaat over
een geheimzinnig gebied, waar zich
vreemde veranderingen hebben voltrok
ken; de bloemen bijvoorbeeld bloeien wel,
maar zij geuren niet. Het gebied is afgezet
door de politie, nadat een expeditie niet
was teruggekeerd. Men denkt dat er een
meteoriet is gevallen en dat zich daarna
bepaalde mutaties in de natuur hebben
voorgedaan. Men fantaseert dat daardoor
willen losmaken, maar er nauwelijks de
kans toe vinden. Ook Frist Angst lijkt niet
meer weg te kunnen; nadat hij als onder
wijzer mislukt is, en blijft hij temidden
van het gezin van de slachter hangen. In
meer dan één opzicht doet De Kwekeling
denken aan Bloed van de hongerleiders,
van de Amerikaan Sam Sheperd, waarin
ook de uitzichtloosheid van een noodlots-
familie centraal staat.
Het Zuidelijk Toneel Globe speelt Thijs’
stuk onder een mooi uitgebalanceerde re
gie van Gerardjan Rijnders. De tekst
wordt met zorg behandeld en er wordt
gesproken in een goed verstaanbare Lim-
burgs-achtige tongval, met af en toe wat
Duits waar het scènes betreft met de
vrouw van de slachter, die van Duitse
afkomst is. Het voorstellingstempo is aan
de lage kant doordat Rijnders blijkbaar
gekozen heeft voor een werking die met
nadruk vanuit de tekst moet ontstaan. De
toneelhandeling past zich daarbij aan en
niet omgekeerd en dat deed me tijdens de
voorstelling in Den Bosch weer denken
aan Ulrich Greiffs regie van Leonce en
Lena, het eerste stuk dat Globe dit seizoen
uitbracht.
De manier waarop de verschillende per
sonages in De Kwekeling tegen elkaar
aanpraten, geeft aan dat ze heel goed
begrijpen dat er iets mis is. Maar waar de
zaak schort, dat staat ze nou weer niet zo
helder voor de geest. De spelers van Globe
laten in een speeltrant die veel weg heeft
van het Duitse realisme die vage onvrede
met het leven in de figuren van de dorps
bewoners geloofwaardig en zuiver tot le-
JEAN-LUC GODARD
den bestudeerd, zoals de close-up sinds
de functionele toepassing daarvan
door de Amerikaan Griffith. Er zal veel
met video gewerkt worden, zodat de
cursisten in de praktijk kunnen erva
ren hoe de verschillende technische
kunstgrepen in dienst kunnen worden
gesteld van het uiteindelijke doel.
(Van onze kunstredactie)
ROTTERDAM. Op initiatief van
de Rotterdamse Kunststichting, onder
wiens auspiciën Film International
wordt gehouden, komt de Franse
avantgarde-cineast Jean-Luc Godard
in Rotterdam gedurende twee jaar do
ceren. Onder de benaming New Film
School gaat met ingang van septem
ber een tweejarige cursus onder zijn
leiding van start, tijdens welke Go
dard twee dagen per maand les zal
geven. Regisseurs, critici en andere
betrokkenen, in totaal circa
20 mensen, zullen er aan deel kunnen
nemen.
I
■1
twee jaar moeten verhuizen naar de
nieuwbouw naast het Circustheater in
Scheveningen. De jaarlijkse huisvestings
lasten zullen dan echter aanzienlijk stij
gen tot een miljoen gulden per jaar.
zijn eigenzinnige en daardoor toch fasci
nerende De Meester en de Reus werd
tweemaal genoemd, wat bij deze sterke
concurrentie toch wel opmerkelijk was.
Helemaal eerlijk is een dergelijke steek
proef natuurlijk niet, al was het alleen
maar omdat zelfs de ijverigste filmjourna
list niet in staat geacht kan worden alles
gezien te hebben. Bijna negentig films
voor 10 dagen is ook voor de grootste
filmfanaat van het goede te veel. En het is
niet gezegd of bij de noodgedwongen on
gezien gebleven films ook niet een van de
vijf beste gezeten zou hebben.
Bij de enquête die onder bet publiek
werd gehouden, kwamen 498 ingevulde
formulieren retour. De Duitse film Die
Kinder aus nummer 67 van Usch Barthel-
mesz en Werner Meyer stond bovenaan de
ranglijst, tweede werd Amator van
Krzysztof Kieslovski uit Polen en derde
de Turkse film Suerue van Zeki Okten.
De met Westberlijnse kinderen gemaak
te speelfilm Die kinder aus nummer 67
kreeg ook de prijs voor de beste politieke
film, de Gouden Horzel 1980 van de Stich
ting Burgerschapskunde. „Die kinder aus
nummer 67” speelt zich af in een arbei
derswijk van Berlijn enkele jaren vlak
voor en na de machtsgreep van Hitler in
1933. Het nogal zeldzame karakter van die
film is, dat hij laat zien hoe een totalitair
politiek systeem in dit geval het natio-
naal-socialisme van Hitler binnen
dringt in het gesloten wereldje van een
groep buurtkinderen die dagelijks met
elkaar optrekken.
De opbouw is zo gekozen, dat de film
aan de buitenkant als het ware dezelfde
polsslag heeft als die van het ogenschijn
lijk ongestoorde dagelijkse leventje van
de schoolgaande, spelende en vechtende
kinderen. Daardoor krijgt de infiltratie
van de nazi’s iets heel sluipends. Pas wan-
neer een anti-nazi in elkaar geslagen
wordt, gaat bij de kinderen de alarmbel
over.
Hoewel aan zo’n uitvoering in concert
vorm (zonder scenische handeling en der
halve met het altijd voelbare gemis aan
het visueel-dramatische aspekt) het be
zwaar van onvolledigheid blijft kleven is
het de gelegenheid bij uitstek om de mu
ziek puur op zijn merites te beoordelen.
Een opera als deze, waarin de orkestpartij
een groot deel van de muzikale uitdruk
king naar zich toe trekt, leent zich in ieder
geval voor een dergelijke uitvoeringswij
ze. Het verhaal, de geschiedenis van de
17e-eeuwse Kozakkenleider Ivan Stepa-
novitsj Mazepa, is trouwens bij het lezen
alleen al kleurrijk genoeg.
Tsjaikovski werd tot deze opera geïnspi-.
reerd door een gedicht van Poesjkin, Pol-
tawa genaamd, waarin de strijd van Maze
pa om de onafhankelijkheid van Oekraïne
beschreven wordt naast het thema van
zijn tragische liefde voor de veel jongere
Marija, de dochter van een rijke groot
grondbezitter. In de tweede scène van de
tweede akte voert Tsjaikovski deze episo
de tot een belangrijk dramatisch gegeven
op. Het dilemma waarin Marija verkeert
wanneer zij tot de keuze wordt gesteld:
trouw aan haar vader of trouw aan Maze
pa is een indrukwekkend duet geworden,
waarover Tsjaikovski in een brief aan zijn
morele en financiële steun en toeverlaat
(mevrouw Nadejda von Meck) schrijft:
„De scène tussen Mazepa en Marija zal
dankzij de prachtige verzen van Poesjkin
ook vanaf het toneel indruk maken”.
Het was zaterdagmiddag ook zeker het
geval, want de jonge Russische sopraan
Inessa Prosolofskaja gaf van deze en ook
van de andere scènes in haar rol van
opgeklopt tot klankerupties. „Het koper
(trompet, hoorn en trombone) brengt een
keten van muzikale ontwikkelingen op
gang door het verstoren van een even
wicht” licht Druckman van wie in het
Holland Festival van 1976 waarin Ameri
kaanse muziek als thema was gekozen
werken zijn uitgevoerd zijn uit 1972
stammende compositie toe.
Interessanter, fantasierijker en met een
ingenieus gebruik van elementen als
klankkleur en ritme als Odefonia van
Gonsoli, een leerling van Schuller, Krenek
en Crumb. Vooral het middendeel van
deze compositie (de titel betekent zoiets
als: klinkend gedicht) waarin spitsvondi
ge contrastwerking van basklarinet, pic
colo en altfagot domineerden had werke
lijke zeggingskracht.
Het Radio Kamerorkest volgde de zeer
exact dirigerende Schuller op de voet en
toonde zich aldus een ideaal pleitbezorger
voor dit programma hedendaagse muziek
van Amerikaanse bodem.
GEMMA COEBERGH
Concert: Vara-matinee op de vrije
zaterdag door de Radio Filharmo
nisch Orkest. Dirigent: Hans Vonk.
Solisten: Inessa Prosolofskaja, so
praan, Irina Archipova, mezzoso
praan, Wladislaf Pjafko, tenor, Wou
ter Goedhart, tenor, Wladimir Kinja
jef, bariton, Wladimir Pankratof, bas,
Henk Smit, bas. Koor: Groot Omroep
Koor. Programma: Mazepa, opera in
drie akten van Peter Tsjaikovski. Op
namen van dit concert door de Vara
radio, uitzending op nader te bepalen
datum.
Concertgebouw Amsterdam,
bruari 1980.
Schuller geniet als componist en diri
gent in Amerika en ook in Europa bekend
heid: hij dirigeerde de nodige vooraan
staande Europese orkesten en leidde in
zijn eigen land belangrijke projecten op
het gebied van hedendaagse muziek. Een
ook nog te vermelden feit dat zijn muzika
le ontwikkeling en zijn filosofie zeker zal
hebben beïnvloed is dat hij heeft samen
gewerkt met Duke Ellington, Ornette Co
leman en het Modern Jazz Quartet. En
evenals onze landgenoot Theo Loevendie
die zich in beide idiomen (jazz en eigen
tijdse concertmuziek) beweegt is Schuller
een componist die extreme jacht maakt
op radicale vernieuwing.
Of Schuller zijn op papier zeer overtui
gend klinkende filosofie van continuïteit
en het zoeken naar eigentijdse analogiëen
in zijn in 1979 gecomponeerde Octet heeft
kunnen waarmaken is een andere kwes
tie. Hij anticipeert zelf al op eventuele
kritiek in die richting door te stellen: „In
alle bescheidenheid meen ik dat ik, hoe
wel ik in mijn Octet en in andere composi
ties van de laatste jaren het antwoord
bepaald nog niet heb gevonden, toch lang
zamerhand wel de juiste vraag kan
stellen”.
Zeker is dat over de ontwikkeling en
uitwerking van de muzikale gegevens in
vier delen van Octet veel positiefs te zeg
gen valt. De hoekdelen beide ingeleid
door een Adagio bevatten traditionele
elementen als expositie, herhaling, door
werking en een coda die teruggrijpt op het
langzame begin. Het tweede deel is een
thema met variaties, waarin de acht in
strumenten om beurten aan bod komen
en contrasten in klank en begeleiding
evenals in tempo het variatie-element uit
maken. Het derde deel is een Scherzo met
drie gevarieerde exposities, een trio en
een herhaling van het eigenlijke gegeven,
culminerend in een chaotisch aandoend
slot. Veel herkenbaars dus, ook bij een
eerste confrontatie (Europese première
van dit werk), alleen hier en daar wat veel
herkauwen en dus een zekere langdradig
heid in coloriet en motivische opbouw.
Incenters (driehoek binnen een cirkel,
pyramide in een bol) speelt zich af in de
sfeer van statische klankvelden, af en toe
waarbij de kleur in de film een belang
rijke rol gaat spelen. Al in 1963 bij Deserto
Rosso had hij met de kleur als aanduiding
van gemoedstoestanden geëxperimen
teerd, nu gaat hij met video de kleur
beheersen en dat zou dan kunnen gebeu
ren bij zijn eerstvolgend project, een film
voor de televisie die zijn inhoud ontleent
aan Jean Cocteau’s L’Aigle a deux Têtes.
Op die dagen van het festival
werd VOOrr*et<oigk aandacht besteeds
aan een retrospectief van de
Amerikaanse regisseur Nicholas Ray
(1911-1979) die jaren terug al een cult-
figuur was bij de jongeren van de Nouvel
le Vague en dat gebleven is ook al maakte
Ray sinds 1963 geen film meer. Hij bleef
vooral bekend door filsm als Bigger than
Life met James Mason, Johnny Guitar
met Joan Crawford, Bitter Victory met
Curt Jurgens en Richard Burton die alle
te zien waren in Rotterdam en door Rebel
Without a Cause met James Dean die
jammer genoeg niet vertoond kon
worden.
Voorstelling: De Kwekeling. To
neelspel van Ger Thijs, gespeeld
door Zuidelijk Toneel Globe. Regie
Gerardjan Rijnders, decor en kos
tuums Paul Gallis. Met Theo de
Groot, Ton Selter, Joost Prinsen,
Guusje van Tilborgh, Babette Mul
der, Huib Rooymans, Guus Hoes, Mi
chel van Rooy, Theu Boermans, Gijs
de Lange, Frans Spek en Bets van
der Wal. Première 8 februari 1980,
Schouwburg Casino. Den Bosch.
>n en
Abonnementsconcert serie C nr. 6 in
het Concertgebouw te Amsterdam.
Uitvoerenden: het Radio Kameror
kest. Dirigent: Gunther Schuller. Pro
gramma: Druckman, Schuller,
Consoli.
10 februari 1980.
