IT
Joseph Losey bewerkstelligt halfslachtige tussenvorm: cine-opera
Film
hoorlcm
Al Pacino als idealistische
advocaat
cimsterdom
k
filmhuizen
Margaretha von Trotta
verpakt essentie goed
Veel premières op hoofdstedelijke bioscoopagenda
t
7)
fl
r
Studio vertoont geslaagd Duits regiedebuut
W!
a
Zwijgzame komiek
Sober verslag
Langdurig
FEBRUARI
1 9 8 O
77
VR I J D AG 15
alle
Cou-
an te
rden
rai.
-
:G 29
8 49
I
c - 1
Met een energie en een durf in
het nemen van grote risico’s die
men deerlijk gezegd niet achter
deze zeventigjarige filmer ge
zocht zou hebben, heeft Joseph
Losey zich geworpen op de verfil
ming van Mozart’s opera Don Gi
ovanni, een levensgevaarlijk pro
ject voor een stugge regisseur die
zich in zijn voorafgaand werk
nooit aan lyrische bewogenheid
te buiten is gegaan.
FILM
st
Don Giovanni theatraal verfilmd
A/aren,
is
5,
De maskerscène uit Don Giovanni.
Charles Boost
B
?n
B
Na het de laatste weken wat kalm aan
te hebben gedaan in verband met de Rot
terdamse Film International die toch ook
een grote zuigkracht bezat voor de poten
tiële bioscoopbezoeker, draait het filmbe
drijf nu weer op volle toeren en pompt
deze week een kleine tien premières in de
Amsterdamse bioscopen.
makers moeten we aannemen, dat zo on
geveer de gang van zaken is in het gebouw
Ratataplan in The Movies en in City 2
werd onder regie van de hoofdrolspeler
Maurizio Nichetti, die ook het scenario
schreef, een ongewone film waarin de
aanwezigheid van Nichetti voor een bin
dend element zorgt in de vrij willekeurige
aaneenrijging van losse sketches en aan
de Amerikaanse klucht ontleende gags.
Nichetti laat zich daarin kennen als een
verlate voortzetting van de filmkomiek uit
dat ogenblik uiteraard geen tekst en staan
woordloos en een beetje onhandig tegen
elkaar te gebaren, wachtend op het verlos
sende moment dat de Ouverture uitge
speeld zal zijn. Dat is geen hoopgevende
introductie van deze „ciné-opera” die dan
gelukkig kan beginnen met een sterk dra
matische scène waarin Leporello, de laffe
en verraderlijke dienaar van Don Giovan
ni, het frivole leven van zijn meester kriti
seert in de aria Notte e giomo faticar en
daarin onderbroken wordt als zijn mees
ter de buitentrap af komt snellen, achter
volgd door een woedende en hysterisch
krijsende, bijna verleide Donna Anna.
Haar vader, de Commandant verschijnt
ten tonele en eist genoegdoening door Don
Giovanni uit te dagen tot een duel waarbij
de uitdager dodelijk gewond wordt. Bij
het lijk van haar vader laat Donna Anna
haar verloofde, Don Ottavio zweren deze
moord te zullen wreken. Deze snel opeen
volgende acties leiden bevredigend de
laatste levensdagen van Don Giovanni in,
die onverschrokken uit blijft kijken naar
nieuwe veroveringen, maar langzamer
hand te maken krijgt met steeds heftiger
verzet van burgerij en boeren tegen zijn
arrogante rol van de onweerstaanbare
vrouwenjager.
Behalve Donna Anna en Don Ottavio
die hem zoeken om wraak te nemen, voe
gen zich bij zijn geslagen vijanden de
landbouwer Masetto die bijna door toe
doen van Don Giovanni zijn bruid Zerlina
kwijt was geraakt en de teleurgestelde
Donna Elvira die drie dagen met haar
verleider getrouwd is geweest, maar daar
na door hem smadelijk verlaten is. On
danks de smeekbeden van zijn dienende
metgezel in het kwaad, Leporello, gaat de
onvermoeide Don Giovanni door op het
pad van overspel en verkrachting tot hij
op het kerkhof het grafbeeld van de Com
mandant ironisch uitnodigt zijn gast te
zijn op een intiem dinertje en deze op de
afgesproken tijd mysterieus aanwezig is
om de niet te bekeren erotomaan aan zijn
naderend einde te herinneren. Dit einde
komt dan in de open oven van de glasbla
zerij.
Op advies van muziekkenner Rolf Lie
bermann het Losey het grootste deel van
de handeling zich afspelen tegen de ach
tergrond van bouwwerken van de be
roemde Italiaanse architect Andreas Pal
ladio (1540-1580) die in de streek tussen
Venetië en Vicenza theaters, villa’s, ker
ken en theaters bouwde en wiens invloed
op de Italiaanse architectuur tot in de
negentiende eeuw reikte.
ven, er zijn leuke en minder geslaagde
grappen bij, soms is er een Felhni-achtige
kermis- of circussfeertje maar het lijken
allemaal aanloopjes van een nog niet ge
vestigd talent dat zeker de moeite waard
kan worden. In ieder geval zal men de
Dat laatste is niet nodig bij The Amity
ville Horror, de verfilming van een be
stseller van Jay Anson, die op werkelijk
plaatsgevonden spooktoestanden geba
seerd heet te zijn. Een jong gezin, de
familie Lutz, gaat wonen in een „droom”-
villa, die lang leeggestaan heeft, omdat er
jaren geleden een zoon des huizes in een
aanval van waanzin zijn ouders, broers en
zusjes in hun slaap vermoord heeft.
De schrijver Jay Anson, die dit alles
overkomen is, was enkele weken geleden
bij een persvoorstelling van The Amityvil
le Horror aanwezig om zijn verhaal van
alle verschrikkingen nog eens te doen. En
dit soort verslag was indrukwekkender en
aangrijpender dan alle spookachtige en
bloedige poespas, die de film in een
overmaat aan ijver over de bezoekers
loslaat, zodat zelfs de schrijver moest toe
geven dat de filmversie van Stuart Rosen
berg hier en daar wat overdreef.
tl
i 8 I
De nieuwe huurders trekken zich van
alle verhaaltjes, die sindsdien over het
spookhuis de ronde doen, niets aan maar
moeten dit ongeloof duur betalen. Gruwe
lijke voorvallen en uiterst enerverende
gebeurtenissen dwingen hen tenslotte het
pand te verlaten. Bij dit alles speelt Rod
Steiger op een uitzinnig overdreven ma
nier een nabijwonende priester, die geen
macht heeft over de bovennatuurlijke din
gen die zich in het huis afspelen.
Schlöndorf („Die Blechtrommel”), en veel
gevraagd actrice; zowel bij Schlöndorff
als bij Fassbinder.
Invloeden van beide regisseurs zijn on
miskenbaar in haar regiedebuut met Het
tweede Ontwaken van Christa Klages
waarin Christa en twee collega’s, Wolf en
Wemer een overval plegen op een bank
om de alternatieve kleuterschool waaraan
zij werken in leven te houden. De overval
verloopt uiteraard amateuristisch, Wolf
wordt meteen gearresteerd, de beide an
deren zoeken een schuilplaats, eerst bij
een bevriende dominee, daarna bij een
vroegere schoolvriendin van Christa.
Als ook Wemer opgepakt wordt door de
politie, duiken Christa en haar vriendin
Ingrid onder op een landbouwcollectief in
Portugal. Ze worden gedwongen terug te
keren naar Duitsland als een employée
van de bank die beroofd is, via Christa’s
dochtertje chantage uitoefent.
Het geheel is een spannende „Krimi-
nal”-film geworden die tegelijk pleit voor
een gevoel van saamhorigheid en vriend
schap in het uur van gevaar. Een goed
verpakte boodschap dus die in beide rich
tingen werkt: als film voor een groot pu
bliek zonder dat daar bepaalde moeite
voor wordt gedaan, en als pleidooi voor
een breuk met de gevestigde orde als daar
een algemeen belang mee gediend is.
Als Studio een totaal vrouwenprogram
ma voor deze week heeft samengesteld
dan is het Roxy gelukt een typisch all
round Amerikaans programma te bren
gen door ’s avonds Manhattan Woody
Allen’s liefdesverklaring aan het dichtst
bevolkte deel van New York te prolon
geren en deze meeslepende film te combi
neren met nachtvoorstellingen van Net
work over promoties, ontslag en intriges
bij een machtig Amerikaans TV-nieuws-
station, geschreven door Paddy Chaefsky,
geregisseerd door Sidney Lumet en ge
speeld door o.m. Faye Dunnaway, William
Holden en Peter Finch die er de laatste rol
van zijn leven in speelt.
Verder is alles bij het oude gebleven.
Cinema Palace houdt zich aan Apocalyp
se Now en in de nacht aan The Way of the
Dragon met Bruce Lee, Lido probeert het
nog een week uit te houden met Het Ge
heim van Bear Island, en met een andere
sexfilm voor de nachtvoorstellingen die
voor de variatie Op Golven van Genot
heet, en Luxor laat nog even de wereld
bijna vergaan in Meteor om ’s nachts de
ellende te doen vergeten in de dwaze hu
mor van het Monty Python-team dat da
nig te keer gaat in Jabber Wocky.
Behalve met Mary Poppins in Studio
kan de jeugd ook vertier vinden op de
matinees van Palace waar De Fluit met de
Zes Smurfen gedraaid wordt.
Soms dienden Palladio’s bouwwerken
als achtergrond, soms als interieurs met
ruimtelijke mogelijkheden zoals in de Vil
la Rotonda die als woning voor Don Gio
vanni werd gebruikt of in het Teatro
Olimpico in Vicenza waar een nachtelijk
deel van de tweede acte zich afspeelt.
Al pretendeert The Treasure of Mate-
combe in Cineac Reg. Breestraat een
spannende kinderfilm uit de Disney-studi-
o’s te zijn en al heeft Disney in het verle
den verschillende aardige en avontuurlij
ke films in dit genre gemaakt dan is
regisseur Vincent Mc Evety ditmaal be
hoorlijk gestruikeld over een te veel aan
sensatie en verwikkelingen. Hij heeft
Treasure Island en Tom Sawyer door
elkaar gehaald en zelfs de aanwezigheid
van Peter Ustinov en het aardige spel van
de kinderen kan de show niet redden.
Hoe zorgvuldig en doordacht al die au
thentieke decors echter ook zijn uitge
zócht, ze kunnen niet doen vergeten dat
daarvoor of daarbinnen aangeklede, ge-
pruikte en geschminkte vrouwen en man
nen hun partij in het operagebeuren zin
gen, ongetwijfeld zingen op hoog niveau
maar daarbij hun theatraliteit niet verlie
zen. Ook al wisselt Losey totaal-opnamen
af met close-ups en hanteert hij een bewe
gelijke camera, hij kan langdurig aria’s en
duetten niet voorkomen die zonder veel
beeldwisseling door de toeschouwer on
dergaan moeten worden.
Voor de operaliefhebber die waar voor
zijn geld krijgt, zal dat geen bezwaar zijn,
voor de meer op de film ingesteld bios
coopbezoeker levert deze halfslachtige
tussenvorm van film en opera een onbe
vredigende voorstelling op, al erkent hij
de grote inzet van Losey en van al zijn
medewerkers, inclusief cameraman Ger
ry Fischer die vaak bij Bergman achter de
camera heeft gestaan. Hun gezamenlijke
inspanning kan niet vluchtig worden afge
daan maar hoeft ook niet op onbeperkte
instemming te rekenen.
Rechtstreeks van Film International
komt de Poolse film Amator van Krzysz
tof Kieslowski, die in Kriterion Wajda’s
Les Demoiselles de Wilko van de avond-
naar de nachtvoorstelling schuift.
Over de Poolse film van Kieslowski die
tot de meest populaire films van het Rot
terdamse festival behoorde, is al zoveel
geschreven dat we kunnen volstaan met
een korte oriënterende inhoudsopgave.
Hoofdfiguur is Filip Mosz, een gelukkig
mens met vrouw, kind en een prettige
baan. Als hij er nog een dochter bijkrijgt
lijkt zijn geluk volmaakt maar dan schaft
hij zich in een overmoedige bui een film
camera aan om het leven van zijn jongste
spruit in alle details vast te leggen. En
daarmee begint dan alle ellende.
Van alle kanten wordt er een beroep
gedaan op de filmer Mosz om ook feestjes
en jubilea (op de fabriek) met zijn camera
te vereeuwigen. Hij wordt een filmfanaat
en draagt daardoor bij aan het stuklopen
van zijn huwelijk. Een voortreffelijke tra
gikomedie, die met grote subtiliteit aan
het leven ontleend schijnt.
Van de overige premières ontleent Don
Giovanni voornamelijk zijn betekenis aan
het feit dat een regisseur als Joseph Losey
zich gewaagd heeft aan de integrale verfil
ming van Mozarts opera Don Juan of op
z’n Italiaans Don Giovanni (zie hiernaast),
terwijl veel van de resterende program-
ma-aanwinsten op z’n best tot de goede
middelmaat gerekend kunnen worden.
Daartoe behoort bijvoorbeeld And Jus
tice for AH van Norman Jewison, waarin
Al Pacino een jonge idealistische advo
caat speelt die nog heilig gelooft dat er
rechtsgelijkheid voor aHen is en met die
opvatting voortdurend zijn hoofd stoot.
Er wordt in de film van Jewison die naam
maakte met RoUerbaH, Fiddler on the
Roof en Jesus Christ Superstar, een merk
waardig licht geworpen op Amerikaanse
rechtsopvattingen en op gedragingen in
de rechtszaal, maar op het woord van de
Evenals vorige week toen op vrijdag- en
zaterdagnacht Spel van Liefde en
Overspel van Anja Breien vertoond werd,
is Studio er ook ditmaal in geslaagd een
compleet vrouwenprogramma samen te
steHen door Die Ehe der Maria Braun van
Fassbinder op de avondvoorstellingen
van 19 en 21.30 uur (behalve op maandag
avond) aan te houden, evenals Mary Pop
pins op de matinees van zaterdag t/m
woensdag en door Maria Braun te vervan
gen door Das Zweitte Er wachten der
Christa Klages, een Westduitse film van
Margarethe von Trotta, vrouw van Volker
In dat opzicht kun je hem niet vergelij-
fen en de vergelijking ligt hier voor de
hand met Bergman die vier jaar gele
ien eveneens een opera van Mozart, n.l.
Die Zauberflöte, vrijwel integraal ver
filmde. De speelse benadering die Berg
man zich toen permiteerde ten opzichte
van een „geheiligd” onderwerp als Mo-
lart’s muzikaal meesterwerk betekende
tegelijk een afstand nemen tot dat onder
werp door het te plaatsen in een klein
achttiende-eeuws theater met kijkjes op
de publieke tribunes en achter de scher
men van het toneel.
Losey accepteert dergelijke vluchten uit
de sfeer van een theatrale opera-opvoe-
ring niet, zjjn opzet is het bioscooppubhek
toegankelijk te maken voor de opera en
hjj maakt een verfilming die alle eer geeft
aan een, zo te horen, perfecte uitvoering
van Don Giovanni. Daarbij de steun krij
gend van Rolf Liebermann, Administra
teur van het Parijse Théêtre National de
L’Opéra, van opera-regisseur Franz Salie
ri, van koor en orkest van de Parijse
Opéra en van erkende operazangers als
Ruggero Raimondi (Don Giovanni), Edda
Moser (Donna Anna), Kiri Te Kanawa
(Donna Elvira), Kenneth Riegel (Don Ot
tavio) en José van Dam (LeporeHo).
Wel heeft Losey de voorstelhng uit het
theater gehaald en in natuurlijke omge
vingen (Venetië, Vicensa, Murano) ge
plaatst, maar daarmee heft hij de theatra
liteit van zingende acteurs niet op, inte
gendeel, hij verhoogt dit onnatuurlijke
aspect. Don Giovanni, zingend terwijl hij
driftig door een weelderig weiland loopt
doet absurder aan dan wanneer hij die
actie in geschüderde decors zou vol
brengen.
Dat betekent dat Losey het schier onop
losbare probleem van theater-verfilmin-
gen die trouw blijven aan het origineel
niet tot een bevredigende oplossing heeft
weten te brengen. Dat blijkt al dadelijk
aan het begin als hij de ouverture die in de
schouwburg uiteraard bij gesloten gor
dijn ingezet wordt, van beelden wH voor
zien en daarvoor een gezelschap spelers
bijeenbrengt in een glasblazerij (Murano)
waar bij een groot open vuur gewerkt
wordt Onhandig
De bezoekers, uiteraard in passende
klederdracht, kijken vanaf een hoogte ge
fascineerd in de hel van laaiende vlam
men. Het is een goed gevonden openings
beeld, immers straks, op het einde zal Don
Giovanni als straf voor zijn zondig leven
in die hel van vuur storten, een einde dat
nu dus tijdens de Ouverture al gesugge
reerd wordt.
AHeen, de aanwezige acteurs hebben op
naam Maurizio Nichetti in gedachten
moeten houden.
avond om 8 uur een oude bekende uit
Engeland zien. Family Life werd in
1972 gemaakt door Kenneth Loach
(Poor Cow, Kes) die een aangrijpend
proces van geestelijke verwarring
schüdert bij een jong meisje uit een
neerdrukkend burgerlijk milieu waar
in aHe pogingen om haar tot het „nor
male” leven terug te brengen averechts
werken. In zekere zin te vergelijken
met Kind van de Zon van René van
Nie.
Het Nederlands Filmmuseum brengt
van 19 t/m 28 februari, telkens op dins
dag, woensdag en donderdag een geva
rieerd programma dat op de 19de inzet
met Messer im Kopf van Reinhard
Hauff, gevolgd op de 20ste met Elio
Petri’s cynische aanval op de werkom
standigheden in de fabriek die hij De
werkende klasse gaat naar het Para
dijs noemde, waarna op de 21ste een
Tunesische film De Schreeuw volgt
over de weinig benjjdenswaardige
rechtspositie van de Tunesische
vrouw. In de daarop volgende week
gaan achtereenvolgens Monkey Busi
ness van Norman McLeod met de
Marx Brothers, Die verlohrene Ehre
der Katharina Blum, naar de roman
van Heinrich BöH waarmee Volker
Schlöndorff naam maakte en Celine et
Julie vont en Bateau, een opvaHende
film van Jacques Rivette die zich op
twee niveaus afspeelt en een beklem
mende tegenstelling tussen toneel en
werkelijkheid oproept.
Kijkje in Amerikaanse rechtszaal in Justice for All; uiterst rechts heeft Al Pacino het moeilijk.
de zwijgende periode en waar hij onder
aHe omstandigheden zijn gezicht in de
plooi weet te houden, ligt een vergelijking
met Buster Keaton of Tati voor de hand.
Het is ondoenlijk de afzonderlijke be
standdelen van de film nader te omschrij-
Regisseur Wassilij Sjoeksjin (links) acterend in zijn eigen film De Rode Vlier (Film
schuur, Haarlem).
van Justitie aan de overkant van de oce
aan. Geïnteresseerden kunnen in het
Leidseplein Theater hierover uitsluitsel
krijgen.
In Rembrandtplein Theater kan men
kijken naar hoe de beginjaren waren van
het populaire cowboykoppel Butch en de
Sundance Kid, dat destijds onder regie
van George Roy HH1 en gespeeld door
Robert Redford en Paul Newman hun
entree in de filmwereld maakte. Dat was
in 1970. Tien jaar na datum vond Richard
Lester het nodig de totstandkoming van
deze vriendschap in het kwaad zorgvuldig
uit de doeken te doen. Het resultaat werd
een wat trage western met enkele hoogte
punten en zonder de gebruikelijke sensa
tie en voorzien van mooi camerawerk
door Laszlo Kovacs. De dominerende rol
van de begeleidingsmuziek bij de eerste
versie van Burt Bacharach ontbreekt dit
maal jammer genoeg.
On the Waterfront is een sterk soci
aal drama, door Elia Kazan in 1955
verfilmd, waarin Marlon Brando de
enigszins achterlijke Terry MaUoy
speelt, die verlaat tot de ontdekking
komt dat hij door de gangster van het
havenkwartier tot een gemakkelijke
handlanger van hun praktijken is ge
maakt. Onder invloed van een eenvou
dig buurmeisje (Eva Marie Saint) en
van een potige volkspriester (Karl Mal
den) komt hij tot dit inzicht wat hem
brengt tot verzet tegen de profiteurs
van de vakbonden en tot een beslis
send gevecht met hun corrupte leider
Lee Cobb. Deze spannende en vaak
meesterlijke reportage over het leven
in het New Yorkse havenkwartier is op
21 febr. a.s. te zien in het Cultureel
Centrum Het Oude Slot aan de Ir.
Lelyweg 6 in Heemstede.
Tot en met zaterdag kan men in de
Haarlemse Filmschuur nog Girl
friends, de aandoenlijke film over een
vriendschap van Claudia Weül zien.
Daarna van woensdag t/m zaterdag
wordt er de Russische film De rode
Vlier van regisseur-acteur-scenario-
schrijver Wassilij Rakarowitsj Sjoeks
jin vertoond. De intrige gaat over een
ex-gevangene die in het dorp van zijn
vriendin Ljoeva tot een normaal be
staan komt tot zijn vroegere vrienden
in de misdaad zich weer met hem gaan
bemoeien. Tegelijk geeft regisseur
Sjoeksjin een lichtelijk gevarieerd
beeld van het leven op het platteland
dat bedreigd wordt door de moderne
tijd. De voorstellingen in het Theater
aan de Smedestraat beginnen ’s a-
vonds om 21.00 uur, vrijdags en zater
dags om 21.00 en 23.30 u.
In het Haarlemse Zero aan de Bake-
nessergracht kan men op vrijdag-
