Gereformeerden naar meer
buitenlandse contacten
c
z
BOEKMOZAÏEK
p
AN
i
J. Koec*^
k 4\\
L
O
door Koen Kappenborg
Met zeventien kloosterjaren achter de rug en met heel wat ervaring in de
publiciteit is Bruno-Paul de Roeck de geschikte man om diepgaande gesprekken
te voeren met kloosterlingen. Dat heeft hij gedaan en een keuze uit de rijke stof is
neergelegd in het boek In de hemel zijn geen monniken. Ook geen christenen,
wel mensen, zegt de ondertitel. De Haarlemse uitgeverij De Toorts heeft er een
goed verzorgde uitgave van gemaakt 19,50). We leren eruit dat het leven van
monniken niet dé weg is. Er zijn vele andere wegen. Het behoeft zelfs niet de
beste weg te zijn; een buitengewone is het wel. Als mannelijke of vrouwelijke
kloosterlingen iets aan te prijzen hebben, dan is dat niet hun manier van leven,
maar de waarde van eenvoudig en sober samenleven. Het is van groter belang
dat die waarde in de maatschappij gaat gedijen dan dat er vele kloosters uit de
grond schieten.
Tijd
Vele contacten
Visioen
Elisabeth
Dagen van stilte
De Gereformeerde Kerken in Nederland willen kwalitatief betere contacten onderhouden met
kerken en oecumenische organisaties in het buitenland, waarbij gedacht kan worden aan
organisaties als Wereldraad van Kerken en Gereformeerde Oecumenische Synode (GOS). De
dagelijkse verzorging van het veelomvattende werk van Deputaten Oecumene Buitenland
(DOBU) Is opgedragen aan de eerste full-time secretaris van DOBU: dr. A. Kruyswijk, voorheen
gereformeerd predikant in Enschede, oud-praeses van de generale synode, oud-voorzitter van
de Raad van Kerken in Nederland en momenteel o.m. voorzitter van het Nederlands
Bijbelgenootschap.
Dagtaak
Maaltijd des Heren
In liefde weer mens
Uit de GOS
Bijna ee
Hilversu
na dood
alleen ei
juisterer
popstati
Bilversu
ouds de
Veel me
tedenee
groepen
Berard I
heil in hi
zenderk
huidige
zenderk
krijgen c
luisterae
-
door I
Bijbel en christendom
i
F s
In de hemel zijn
t(
geen monniken
z<
Maarten Luther.
Karel V.
Dr. A. Kruyswijk. nieuwe secretaris van Dobu.
standpunten dan vraagt dat goede voorbereiding,
bezinning, contacten.
Het boek houdt de lezer ook voor dat het
kloosterleven niet zo maar iets is watje
zelf zoekt. Je wordt geroepen en dat is iets
onverklaarbaars. Monniken en monialen
doen afstand van een heleboel dingen om
ze beter te kunnen begrijpen. In deze
wereld met haar produktie- en
consumptiedrang zou een klooster wel
eens een belangrijke enclave kunnen zijn
voor waarden die dreigen verloren te
gaan: wezenlijke eenvoud, eerbied voor
en zorgvuldigheid in het gewone. De lezer
verneemt verder dat men het
beschouwende leven, dat streeft naar een
kluizenaarsbestaan, niet moet
toevertrouwen aan mensen die te veel
naar zichzelf kijken, maar enkel aan
hypersociale mensen, anders worden het
uitermate grote egoïsten. Volgens een der
uitspraken gaat het in het monastieke
leven om het eigenlijke van het geloof: de
verhouding van de mens tot God en tot
elkaar alsmede om het geloven in de
Openbaring. Dit zuivere boek geeft als
bijkomende les dat de wereld meer
belangstelling toont voor het
kloosterleven, naarmate het aantal
kloosterlingen afneemt. De kloosters
hebben soms meer gasten dan vaste
bewoners.
Eind 1978 besprak de gereformeerde synode het
voorstel van DOBU om een vaste man te
benoemen voor het steeds toenemende werk van
de deputaten die te maken hebben met diverse
oecumenische organisaties, maar daarnaast ook
met enkele tientallen afzonderlijke kerken in de
hele wereld. De synode ging akkoord met dit
voorstel, grote vraag was evenwel: wie wordt de
man of vrouw die als het ware een
scharnierfunctie zou krijgen tussen enerzijds de
kerken in Nederland en anderzijds de kerken in
het buitenland en vooral de grote oecumenische
organisaties. Het hangt immers van de man of
vrouw als zodanig af wat er uit de nieuwe functie
zal groeien, waar de prioriteiten zullen worden
gelegd.
Dat nu juist dr. Kruyswijk momenteel in het
dienstencentrum (het „hoofdkwartier”) van de
gereformeerde kerken, dat gevestigd is in
schetsen aan de hand van
bronnenmateriaal. Dit bestaat uit een
bloemlezing van teksten die thematisch en
chronologisch zijn gerangschikt.
Belangrijke aandachtsvelden zijn: paus
en keizersambt (kerk en staat), oosters en
westers schisma, opkomst van
Franciscanen en Dominicanen, inquisitie
en ketterijen, reformatie en
contrareformatie. Afzonderlijke
hoofdstukken behandelen de
Nederlandse geschiedenis in de
middeleeuwen. Ook theologie en kunst
komen royaal in het beeld. Ik geef graag
als mijn indruk dat originele en
verklarende teksten, redactie en
illustratie samen een goede indruk
vormen van middeleeuwen en reformatie.
De psycho-analiticus Marie-Louise von
Franz heeft een beschouwing gewijd aan
de functie van de mythe en het symbolisch
gebruik van tijd. De titel luidt Tijd, ritme
en rust, uitgever is De Haan te Haarlem en
Wat is nu precies zijn functie?
Leusden, aan het werk is, mag doen verwachten
dat het niet alleen om een administratief
coördinatiepunt gaat, daar is hij, gezien zijn
verleden, geen figuur voor.
,,’t Is wel even wennen”, gaf dr. Kruyswijk toe,
rondkijkend in zijn nog kale kamer in het
dienstencentrum. Hij is nu functionaris in het
centrum, waarin hij vroeger als synodevoorzitter
veelvuldig op bezoek was.
meer multilaterale. De Gereformeerde kerken
hebben bijv, te maken met de Wereldraad, de
GOS, de WARC (World Alliance of Reformed
Churches), de Europese Raad van Kerken en
andere. De vele kerken die in de WARC
samenwerken zijn ook lid van de Wereldraad
zodat wel eens de vraag gesteld is de WARC op te
heffen”.
.Anderzijds is de WARC ook een soort platform
voor vele kerken waarop theologische en
maatschappelijke bezinning op vele
vraagstukken kan worden gebundeld om
gezamenlijk van betekenis te kunnen zijn voor de
gesprekken en het beleid in de Wereldraad. Ik
denk dat dit erg belangrijk is, maar dan moetje
het wel goed doen”, aldus Kruyswijk.
De Haarlemse uitgever Gottmer komt
opnieuw met een serie geestelijke werken.
Van Edward Robinson is er Het
oorspronkelijke visioen 22,90). Het
thema is religieuze ervaring die algemeen
menselijk is, welke naarn we er ook aan
geven. Robinson schrijft over de mens die
zoekt naar de zin van zijn bestaan.
Hoofddeel van zijn boek is het materiaal
van een studiegroep uit Oxford. De groep
heeft een heleboel mensen gevraagd of
hun leven op een of andere manier de
invloed heeft ondergaan van een macht
groter dan zijzelf. Aan de hand van de vele
antwoorden tracht Robinson de religieuze
ervaring nader aan te duiden. Het blijkt
dat vooral de jeugd heel gevoelig is voor
dergelijke ervaringen. Daarom is het wel
jammer dat de meeste antwoorden komen
van oudere mensen. Het is immers heel
moeilijk na te gaan in hoeverre
jeugdherinneringen zijn gekleurd.
Gottmer presenteert een boek van Walter
Nigg onder de titel Elisabeth van
Thuringen, dienares der armen, een
typografisch zeer verzorgde uitgave met
48 bladzijden kleurenfoto’s uit het leven
van Elisabeth die op 17 november 1231 op
24-jarige leeftijd is overleden. De prijs
bedraagt 35,-. De prachtige foto’s zijn
van Helmuth Nils Loose. De tekst is van
de bekende hagiograaf van protestantse
huize, Walter Nigg. Elisabeth, naar wie
vele kerken, kloosters en ziekenhuizen
zijn genoemd, wordt in dit boek sober en
sympathiek geschetst als een vrouw uit de
hoogste kringen die volledig aan de kant
van de armen en zieken stond. Zij deed
afstand van aanzien, kinderen en aardse
goederen en zette zich volledig in voor
haar hulpbehoevende medemens.
Elisabeth toonde door haar houding heel
duidelijk aan dat het evangelie niet alleen
maar een zaak van ons innerlijk is, maar
dat het ook iets van doen heeft met het
Elisabeth van Thuringen, beeld van Marie
Andriessen voor het Elisabeth Gasthuis in
Schalkwijk.
einde van de periode van de Vissen, de
Man en de Zoon.
dagelijks leven in de wereld. Door zich los
te scheuren van haar drie kinderen, aldus
Nigg, is zij uitgestegen boven de gewone
manier van moeder zijn. Zo werd zij op
een volkomen nieuwe wijze moeder van
velen. In Marburg richtte zij een gasthuis
op, waarin zij zelf werkte. Juist de
dienstbaarheid aan armen en zieken heeft
haar een wereldwijde faam bezorgd.
Reeds vier jaar na haar dood werd zij
door Gregorius IX heilig verklaard. Het
boeiende boek werpt tevens licht op haar
biechtvader Konrad von Marburg,
fanatiek inquisiteur, die bereid was
honderd onschuldige „ketters” te laten
verbranden, als er onder hen slechts één
schuldige was. De man is vermoord.
Emmanuel Jungclaussen is de auteur van
De volheid ervaren, dagen van stilte met
Frans van Assisi (Gottmer, 12,50). De
schrijver heeft terecht een goede naam als
kenner van mystieke teksten. Zijn
nieuwste boek bevat een reeks
Dr. Kruyswijk, geboren in Vlssingen,
achtereenvolgens predikant in Oosterzee,
Franeker en Enschede, in 1962 cum laude
gepromoveerd bij prof. Ridderbos, blijft
voorlopig in Twente wonen.
Mensen die dr. Kruyswijk al jaren hebben
meegemaakt in belangrijke leidende functies in
ons land, verwachten evenwel dat de nieuwe
secretaris DOBU stellig op zijn eigen manier bezig
zal zijn, zijn stempel zal drukken op de
oecumenische relaties van zijn kerk.
Heel belangrijk vindt Kruyswijk ook de relatie
van zijn kerk met de Raad van Europese Kerken,
met afzonderlijke kerken in Oost-Europa, waarbij
kwesties als bewapening om de hoek komen
kijken, alsmede die met vele afzonderlijke kerken
waarmee de gereformeerden in contact staan,
zoals die in Zuid-Afrika.
bezig maar die activiteiten moeten dan wel
gecoördineerd worden. Om nog maar niet te
spreken van een goede terugkoppeling van
hetgeen in de Wereldraad is besproken en
besloten naar de kerken in Nederland.
„We kennen in onze kerken twee
deputaatschappen voor de oecumene, een voor
het binnenland en een voor het buitenland”, aldus
dr. Kruyswijk. „Onze kerken kennen vanouds
relaties met tal van kerken uit de gereformeerde
gemeenschap in het buitenland. Vroeger vormden
die, theologisch gezien, een vrij homogene groep.
Maar na de oorlog is de winkel geleidelijk danig
gegroeid. Naast de watje zou kunnen noemen de
bilaterale contacten kreeg je, doordat allerlei
oecumenische organisaties ontstonden, ook de
Dat werk kunnen de deputaten oecumene
buitenland onmogelijk langer naast hun
dagelijkse drukke werk erbij doen, want er moet
ook voortdurend contact worden onderhouden
met andere deputaatschappen waarmee men
nauw moet samenwerken, zoals voor de zending
en werelddiakonaat.
Ons laatste Gottmer-boek van vandaag is
Genodigd aan de maaltijd des Heren
door A. M. Roguet 24,50). Zijn boek
vormt een inleiding tot de eucharistie
volgens het nieuwe Romeinse missaal. Dit
missaal is een jaar geleden in
Nederlandse vertaling uitgekomen en het
wordt steeds meer gebruikt bij
eucharistievieringen. De Franse pater
Roguet is theoloog en kenner van de
liturgie. Hij schrijft in begrijpelijke taal
voor gewone gelovigen, die aldus een
inzicht kunnen krijgen in het hoe en
waarom van het liturgische gebeuren. Het
boek is duidelijk, sterk leerstellig en
klassiek orthodox. Roguet volgt de leer
van het concilie van Trente, die niet is
gewijzigd, maar die na het tweede
Vaticaanse concilie heeft geleid tot een
liturgische praktijk met een meer
eigentijds karakter. De leer van de
eucharistie is vanzelfsprekend van alle
tijden. De uiteenzetting van Roguet lijkt
mij nuttig voor alle rooms-katholieken,
die de eucharistie heel bewust willen
meevieren. Het is goed dat de auteur naast
het offerkarakter ook ruime aandacht
schenkt aan het gemeenschapskarakter
van de mis. Immers ook de gemeente
vormt het lichaam en bloed van de Heer.
Degenen die het boek van Roguet wat te
technisch vinden kunnen beter te raden
gaan bij het levendig en wetenschappelijk
verantwoord geschreven boek van dr. J.
P. de Jong De Eucharistie, symbolische
werkelijkheid. Hieruit blijken meer
gevoeligheid voor het geheimvolle en
eerbied voor de diepe werkelijkheid van
het symbool. De uitgave waarop ik doel is
in 1966 uitgegeven door Gooi en Sticht te
Hilversum.
Auvimedia uit Den Haag brengt voor
19,90 een nieuw boek van de geestelijke
successchrijver Phil Bosmans, leider van
de Belgische Bond zonder Naam. De titel
luidt In liefde weer mens worden.
Bosmans’ overpeinzingen, stevig
ondersteund door bijbelteksten en mooie
foto’s, zijn bedoeld voor al dan niet
eenvoudige mensen die worstelen met de
grote problemen van deze tijd. Bosmans
hoopt hun een nieuwe, hoopgevende kijk
op de waarden van dit leven te bieden.
Zijn nieuwe boek is een gelovig pleidooi
voor de menselijke waardigheid die zo
ernstig wordt bedreigd door de huidige
westerse samenleving. Vandaar dat
Bosmans naast de thema’s God, liefde,
vrede en geluk ook natuur en milieu
behandelt. Hij doet dit in aansprekende
taal. Het boek lijkt gemakkelijk
geschreven en is zeker even gemakkelijk
leesbaar. Een echt bezwaar tegen
Bosmans is het natuurlijk niet, maar geef
mij een week en een goede fotograaf en ik
maak ook een dergelijk boek.
Ook de relaties tussen de Gereformeerde Kerken
en de GOS vragen veel tijd. Getalmatig zijn er drie
„zware” kerken in de GOS: de Nederlandse
Gereformeerde Kerken, de Gereformeerde Kerk
(NK-kerk) van Zuid-Afrika, en de Chr. Ref.
Church in de Verenigde Staten. Daarnaast zitten
er enkele tientallen kleiner kerken in. In die GOS
zitten de gereformeerden wat Kruyswijk noemt in
het „vd-hoekje”. Hij verwacht zelfs dat zijn kerk
binnenkort uit de GOS zal worden gezet. Men zegt
vanwege theologen als Kuitert en Wiersinga, maar
waarschijnlijk zijn er ook heel andere redenen te
bedenken. Zoals de gereformeerde opstelling ten
aanzien van het racisme en het lidmaatschap van
de Wereldraad. Willen de deputaten op goede
wijze in de GOS begrip wekken voor Nederlandse
Na de delen 1 en 3 heeft uitgever De Haan
te Haarlem het tweede deel van De Bijbel
en het Christendom op de markt
gebracht. Losse delen kosten honderd
gulden. Bij afnemen van de serie van vier
wordt het 85,- per deel. De reeks
verschijnt onder redactie van prof. dr. G.
Stemberger. Deel 2 behandelt de
middeleeuwen en de reformatie. Zoals bij
de eerdere uitgaven kan hier worden
vermeld dat dit deel royaal is uitgevoerd
en rijk is geïllustreerd. De meeste teksten
zijn afkomstig van bekende personen uit
de behandelde periode. De historische
bronnen en het plaatwerk geven de reeks
zijn bijzondere waarde. We kunnen nu
zelfde opvattingen vernemen van
bijvoorbeeld paus Gregorius VII, de
Duitse keizer Hendrik V, Bernardus van
Clairvaux, Franciscus van Assisi,
Anselmus van Canterbury, Thomas van
Aquino, Ruusbroec, Wyclif, Hus, Luther,
Calvijn, Zwingli en Karel V.
We hebben zo al een paar belangrijke
personen uit dit tijdvak van de
geschiedenis. De illustraties sluiten hier
prachtig op aan. Zo wordt een brief van
Columbus ondersteund door een robuust
portret door de schilder Karl von Piloty.
Albrecht Dürer is vertegenwoordigd door
een meesterlijk zelfportret. Met dergelijke
beelden en woorden behandelt het tweede
deel de periode van 900 tot 1600 ofwel
de Middeleeuwen met de renaissance, de
reformatie en de contrareformatie.
Blijkens het woord vooraf wordt hier een
poging gedaan om de geschiedenis van de
christelijke verkondiging en haar
wisselwerking met politieke, culturele en
maatschappelijke ontwikkelingen te
Wat betreft de relaties met de Wereldraad: het
lidmaatschap van deze organisatie vraagt nogal
wat. Er moeten heel wat stukken gelezen en
vooral goed bestudeerd worden opdat er van
gereformeerde zijde een waardevolle inbreng kan
worden gegeven. Daarmee zijn heel wat mensen
bevattelijke oefeningen ter overweging
van uitspraken van Franciscus. Ik juich
het van harte toe dat hier een authentiek
christelijk getuigenis wordt gegeven dat
tevens een inleiding vormt tot een zuiver
soort van mediteren, van vruchtbaar
mediteren dus. Mediteren om de meditatie
is onzin. Waartoe dit overwegen moet
leiden, blijkt uit dit citaat: „De uit de
diepte van de inzichzelfgekeerdheid
voortkomende toewijding aan de naaste is
een toetssteen voor de echtheid van de in
de meditatie verworven ervaring”.
H
den
en
opg
tje
Hij
stee
ellei
Ik
kon
als
dat
mij'
duit
me
met
is-ie
zat
gen
ik e
zoa
eew
nesl
verf
Toe
glee
lijk
Vre
Ik
jan
deu
vog
ooie
I jou',
de prijs bedraagt 24,50. Het begrip tijd
wordt hier veel wijder gezien dan de uren
en minuten van de klok. Tijd is veeleer
een ruimte, een situatie, waarin een mens
zich beweegt in zijn eigen bestaan en in
zijn omgeving. De vormen van tijd
modelleren de menselijke ervaringen,
zegt het boek waarin vele afbeeldingen
zijn opgenomen. Oude culturen kenden
godheden om de tijd te belichamen. Het is
de mens ook al heel lang eigen om de tijd
te meten met allerlei methoden. Marie-
Louise von Franz toont een degelijk
inzicht in de aspecten van de tijd: tijd als
verandering, tijd als een rechte eindeloze
lijn, als een eeuwige cirkelgang of als
zelfervaring. Het is goed haar boek te
lezen om zo los te komen van de eenzijdige
uurwerkopvatting. We zien dat de mens in
de opvatting van Zen tegelijk in de
huidige en in de toekomstige tijd kan
bestaan. In de christelijke opvatting heeft
de menselijke tijd een begin en een einde.
De tijd wordt hier voorgesteld als een
lineaire opeenvolging van gebeurtenissen,
waarlangs Gods bedoeling met de
schepping'zich gestadig naar het einddoel
begeeft. Daartegenover staat een
cyclische tijd die zich voortdurend
herhaalt en die daardoor een element van
eeüwigheid bevat.
Christenen zien Jezus als de voleinding
van de tijd, als gisteren, vandaag en
morgen, de alfa en de omega.
Eigenlijk is de tijd niet verdeeld, evenmin
als de mens verdeeld mag zijn. Een wijze
Chinees ziet daarom de gelovende geest
als een eenheid, die hij niet met woorden
kan benoemen maar die niet is gebonden
aan verleden, toekomst of heden. We
denken hier spontaan aan God en zijn
uitverkorenen voor wie duizend jaren zijn
als één dag. Het is een tijdloze wereld, een
tijdloos bestaan. Ook bij ons, aldus Marie-
Louise, bestaat er een tijdloze wereld, een
elders. Zij herinnert aan de vele
volksverhalen waarin iemand een avond
doorbrengt in een elfenheuvel of in een
onderaards verblijf. Bij zijn terugkeer
ontdekt hij dat meer dan honderd jaar
zijn voorbijgegaan. Tijd is betrekkelijk.
Dat leren we ook uit de
relativiteitstheorieën van Jung en
Einstein. Tenslotte moet worden vermeld
dat de mensheid nieuwe tijden gaat
beleven. Wij staan aan de vooravond van
het tijdperk van de Waterman, de Vrouw,
de Heilige Geest en we beleven thans het
Dr. Kruyswijk: „Het is voor mij wel wennen. Ik zit
nu als functionaris aan de andere kant van de
tafel. Voorlopig heb ik een soort bureaufunctie. Ik
zal m’n prioriteiten nog moeten zoeken”. De
komende tijd ziet hij zijn taak vooral op het vlak
van studie en bezinning, coördinatie. Hij is niet
van plan voortdurend in het buitenland te zitten.
Hij is geen afgevaardigde in oecumenische
organisaties maar wél adviseur.
Zijn ven.
luisterdi
toeneme
jaar ever
en Hilve
houden,
De Dien:
de NOS
gemaakt
luisteror
(voorzici
zenderk]
onderzo,
bestuurs
zenderk]
1981: doi
(januari
kwant it<
grond w
oordeel
zenderk
uitsprek
onderzoi
onderzo,
klein on,
wordt ui
zenderk
voldoen,
succes v
zenderk
Natuurli
effecten
onderzo,
kwalitat
moet wc
minst ov
praten. I
het ware
Gerard I
tevreder
I cijfers, v
algemee
toename
van een
III belui
gelijkge
zenders,
radiobel
rekenm;
marges,
Hulshof
zijn uitg
jammer
gestegei
april/me
bemoed
luisterdi
teruggei
maande
tfan de v
ïnvoerei
|s. Daari
geschre’
Cijfers w
h V
gX; -
-C AROLVS-1M P ERAToR-
-QV1NTVS-
