Hoe aardig vindt Canada Joe Who?
Inz
voc
DamiatePers
I
„1
n
Si
i
NOTITIES
OVER:
K
Ener
IJ mui der Courant
MA?
1980
18 FEBRUARI
4
MAANDAG
E.I.B./
de vandaag te houden Canadese verkie
zingen, door Jan de Roos.
Over de gevolgen als SALT-2 niet door
gaat, door generaal-majoor M. H. von
Meyenfeldt.
De politieke tegenstellingen binnen de Brit
se Labourpartij, door Henk Leffelaar.
„Als de Canadezen me
beter leren kennen, zul
len ze me aardig gaan
vinden,” zei Joe Clark,
de leider van de Progres-
sief-Conservatieve Par
tij in mei vorig jaar toen
hij na een spannende
verkiezingsstrijd pre
mier Trudeau onttroon
de. Vandaag zal bij de
algemene verkiezingen
in Canada blijken of
Clarks kortstondige re
geerperiode van iets
meer dan een half jaar,
voldoende is geweest om
hem bekend en geliefd te
maken bij het Canadese
electoraat.
If
SALT-2 blijft van
groot belang
VELSI
nen” noj
m
155,00
Handtekeningen van Carter en Brezjnev.
Labourpartij vooral
druk met zichzelf
Na elf van de afgelopen veer
tien jaar aan de macht geweest
te zijn, een periode waarin in
terne conflicten ondergeschikt
werden gemaakt aan de een-
heidsfacjade van een regerings
partij, gaat de Britse Labour
partij nu door een zelfbeschou-
wingperiode waarbij het gema
tigde midden van de partij ge
confronteerd wordt met aanval
len van de linker- en rechter
vleugel.
uit-
voor
Applaus na de ondertekening van het
SALT ll-verdrag v.l.n.r. Vance, Carter.
Gromiko en Brezjnev.
Uitsluitend telefoon: 02550-10519
voor Santpoort: 023 - 31 90 53
BEZORGKLACHTEN
maandag t/m vrijdag van
zaterdags van
HOOFDREDACTIE:
Jos L. Lodewijks
E. Koning
DIRECTIE: Mr. H. C. van der Mije
1 het mii
en welk
chillende
Erg aard
touwens
In open
Voor de
erende f
te Laws
(Van f
IJM
meisje
heeft
dat d
willen
te mal
„Als i
revue
koor 1
dagmi
maart
schou’
lijkhei
gewoc
haar c
gen di
komt
land e
„Als
bouwd
lodiëen
Anatev
Sound i
bestaai
Clemm
zikaal 1
met Ha
teksten
geleder
opgevo
Dat
weer c
voort u
jeugd-o
de alti
jeugdki
aanbod
aan jet
en tove
cals wi
weten,
ren. Di
lend zj
vatten,
de voe
doet m
elk jaa
den he
keus h
dan te
„Als il
gende
de rei
Gast-n
ze vas
jaar v
bewerl
voerd,
schille
uitera;
Oudeweg 12-14, Haarlem
tel 023 31 90 53
Rusland. Dat kan leiden tot onder
andere een vergaande delegatie van
de beslissing tot inzet van deze wa
pensystemen aan de Europeanen en
tot vorming van een Europese at-
moommacht. Rusland kan de ato
maire dreiging tegen West-Europa
opvoeren, mede om ontwikkelingen
in Amerika beter te kunnen beïn
vloeden.
Wat ons als de SALT-2-overeen-
komst niet doorgaat te wachten
staat, is een versnelling van de wa
penwedloop op strategisch en tac
tisch atomair gebied, die, mede om
dat zij moeilijk te beheersen zal
zijn, de veiligheid van met name
West-Europa ernstig zal bedreigen.
In beschouwingen over dit onder
werp valt het mij op dat sommige
deskundigen een dergelijke ver
snelling positief waarderen. Zij me
nen dat de veiligheid van het Wes
ten beter kan worden gewaarborgd
vanuit een positie van overmacht
op atoomgebied en dat een voort
gaande wapenwedloop Rusland zal
uitputten en op de knieën brengen.
Er valt wel wat tegen deze opvat
tingen in te brengen. Het militaire
nut van een overmacht lijkt mij
gering zolang de „zwakkere” partij
voldbende middelen heeft om de
„sterkere” onaanvaardbare verlie
zen toe te brengen. Een beperkt
aantal onkwetsbare atomaire wa
pensystemen heeft al een aanzien
lijk oorlogsvoorkomend effect.
Dat het Westen over de mogelijk
heden beschikt om Rusland uit te
putten, valt niet te bestrijden. Maar
het is de vraag of in het Westen de
bereidheid aanwezig is om aan dit
doel hoge prioriteit te geven. Boven
dien zal de situatie waarin Rusland
voor de keuze tussen „kanonnen en
boter” komt te staan, dermate ex
plosief zijn, dat een militaire reactie
tegen West-Europa niet uitgesloten
is. Een kat in het nauw maakt nu
eenmaal rare sprongen.
Ik verwacht niet dat de politieke
leiders in Washington en Moskou
zich door deze opvattingen zullen
James Callaghan
lementariërs en omdat deze kieswij-
ze onder vuur ligt van vooral de
linkervleugel,die wil dat hij geko
zen wordt door de (links georiën
teerde) partijraad, zou Callaghan
zijn eigen gematigde medestanders
geen groter genoegen kunnen doen
dan door zo spoedig mogelijk het
veld te ruimen.
Dat zou niet alleen voorkomen
dat de linkervleugel de partij kan
gaan domineren, maar bovendien
zou Labour zich gedurende de ko
mende jaren van een leider verzeke-
ren die tegen de tijd van de volgen
de verkiezingen voldoende tijd
heefh gehad om bij de kiezers in te
burgeren. Eén ding is echter zeker:
zolang Labour nog geen nieuwe lei
ders heeft en bezig is orde op zaken
te stellen, kan er geen doeltreffende
oppositie worden gevoerd in het La
gerhuis.
Toen Clark vorig jaar aan het
roer kwam, was hij de Grote On
bekende, „Joe Who schreven
de Canadese kranten en alom
werd gezegd dat de kiezers meer
tégen Trudeau dan vóór Clark
hadden gestemd.
Duidelijk is, dat Clark niet veel
tijd en kansen heeft gehad, zich te
profileren. Zijn partij veroverde
vorig jaar 136 van de 282 zetels in
het Lagerhuis, zodat de Progres-
sief-Conservatieve Partij een min
derheidsregering moest vormen.
In november struikelde deze rege
ring al over haar eerste begroting,
zodat Clark nieuwe verkiezingen
moest uitschrijven.
Net als in mei vorig jaar gaat het
vandaag om een nek-aan-nek
race tussen de Progressief-Con-
servatieve Partij en Trudeau’s Li
berale Partij. Als geen van beiden
erin slaagt een absolute meerder
heid in het Lagerhuis te verwer
ven, zal opnieuw moeten worden
uitgekeken naar de steun van
twee kleinere partijen: de sociaal
democratische Nieuwe Democra
tische Partij van Broadbent (26
zetels) en lof de rechtse Sociale
Krediet Party(6 zetels).
De verkiezingsstrijd in Canada
stond de laatste weken vooral in
het teken van de economische pro
blemen waarmee het land (300
keer Nederland, 23 miljoen inwo
ners) heeft te kampen. De econo-
18.30-19 00 uur
11.30-12.30 uur
Tegen deze achtergrond speelt
zich de interne machtsstrijd in La
bour af. De eisen van de linkse
Bennieten zijn bekend: iedere La-
bour-parlementariër dient perio
diek door zijn kiesdistrict „doorge
licht” te worden voordat hij door
het district herkiesbaar kan worden
gesteld! de leider van de partij (in
praktijk de eerste minister wannee
de partij aan de macht komt) mofl
men niet lanter door het Labour-
lagerhuis worden gekozen maar
door het partijcongres of door de
kiesraad.
Voor Labour hangt er nu veel van
af of de conservatieven erin zullen
slagen het land economisch in een
andere richting te sturen; of zij aan
toonbaar kunnen maken dat het
Verenigd Koninkrijk beter reilt en
zeilt met hun „free-enterprise”-sy-
steem, met zo min mogelijk rege-
ringsbemoeienis met lonen en prij
zen en met de aangekondigde dras
tische bezuinigingen op de sociale
lasten.
De garadox doet zich voor dat
wanneer Margaret Thatchers „vrije
economie” het kwijnende indu-
Joe Clark
mische groei verloopt zeer moei
zaam, de werkloosheid schommelt
rond de zeven procent, de inflatie
bedraagt ruim acht procent en de
positie van de Canadese dollar is
zwak. Clark heeft zijn verkie
zingsbeloften van vorig jaar, sti
mulering van „free enterprise”,
inkrimping van het ambtenare
napparaat, bezuiniging op de
overheidsuitgaven, belastingver
laging vooral voor de middengroe
pen, fiscale aftrekbaarheid van de
grondbelasting en de hypotheek
rente, nauwelijks kunnen uitvoe
ren. Daarvoor was de positie van
zijn minderheidsregering te zwak.
Het spreekt vanzelf dat de veel
vooruitstrevender Liberale Partij
van Trudeau zes maanden lang fel
verzet heeft gevoerd tegen wat zij
noemde de catastrofale politiek
van Clark. Trudeau, die zijn ver
kiezingsnederlaag na zijn pre
mierschap van elf jaar niet kon
verkroppen en aankondigde dat
hij uit de politiek zou stappen,
besloot onlangs op aandringen
van zijn partij- toch weer aan de
stembusstrijd mee te doen. De
problemen waarmee Canada wor
stelt zijn zo groot en de oplossin
gen die Clark presenteert zo
rampzalig, dat een zege van de
Progressief-Conservatieven moet
worden voorkomen, zo verklaarde
hij.
De oud-premier weet, dat hij bij
veel Canadezen nog steeds zeer
gezien is. Toen hij in 1968 aantrad,
beschouwden velen hem als de
man van de Nieuwe Stijl in de
politiek. Zijn jeugdige, Kennedy-
striële Engeland inderdaad nieuw
leven in weet te blazen, de kansen
zullen stijgen voor de gematigde
Labourfractie, want deze zou zijn
beleid dan moeten aanpassen aan
de succesformule van Thatcher,
Maar wanneer Thatchers plannen
onrealistisch blijken en de Britse
economie in hetzelfde slop blijft
waar het in terecht gekomen is, dan
zou Labours alternatief eerder lig
gen in een versterking van de
linker-vleugel.
laten leiden. Ondanks de moeilijke
internationale politieke situatie
worden er nog steeds signalen gege
ven die erop kunnen wijzen dat de
partijen het overleg over wapenbe
heersing willen voortzetten (Carters
State of the Union 1980; het voort
gezette gesprek in Wenen over we
derzijdse troepenreducties in Cen-
traal-Europa). Ik acht de mogelijk
heid zeker aanwezig dat Amerika
en Rusland zich zullen houden aan
de in juni 1979 te Wenen gemaakte
afspraken. Ook voor West-Europa
is dat van belang. Van een voort
gaande wapenwedloop tussen Oost
en West hebben wij weinig goeds te
verwachten. Wanneer de strategen
de greep op de ontwikkelingen ver
liezen, zijn wij de eerste slachtof
fers van een conflict dat daar moge
lijk het gevolg van kan zijn.
Van c
slechts ei
ter niet
bedraagt,
ten, nabe
’loeiend
de stilg
Scunthor
steunt. C
leenstaar
tianciële
zwaarst
Het partijcongres is echter, zoals
een hoofdartikel het in de Times
stelde „een wassen neus”. „Het ver
tegenwoordigt miljoenen die niet
zijn geraadpleegd en honderddui
zenden die niet bestaan, en deze
fictieve mensen worden op het con
gres vertegenwoordigd door een
kleine minderheid van labourkie- mccesse
zers”, aldus het dagblad. noet w<
Het gematigde midden van de >haffy> 1
partij van Callaghan, dat zich de Liesbet
Campagne voor Labours Overwin, litmaal
ning noemt, wil de partij ook demo 'an beid
cratischer maken, en heeft onlangs
in een „manifest” een sombere blik
op de toekomst van de partij gewor
pen. Het is tot de conclusie geko-
betekenis van onder andere tacti
sche atoomwapens en conventione
le militaire middelen toeneemt. De
debatten en beslissingen in decem
ber 1979 over de modernisering van
de NAVO-atoombewapening heb
ben dat ook duidelijk gemaakt.
Wat staat ons te wachten als het
SALT-2-akkoord niet doorgaat?
Laat ik op enkele mogelijke gevol
gen wijzen. Een eerste is dat Ameri
ka en Rusland maatregelen kunnen
treffen om de kwetsbaarheid van
de op het land opgestelde strategi
sche overbrengingsmiddelen, waar
aan het akkoord weinig doet, te
verminderen door bijvoorbeeld de
invoering van mobiele raketsyste
men en door in het totale pakket
van overbrengingsmiddelen het
zwaartepunt te verleggen naar ra
ketsystemen aan boord van vrijwel
onkwetsbare onderzeeboten of
naar bommenwerpers. Amerika
kan de invoering van het mobiele
raketsysteem MX en de modernise
ring van de strategische onderzee
boot versnellen. Rusland kan de
tweetraps SS-20-raket ombouwen
tot de mobiele intercontinentale
drietraps SS-16, en de Backfire-
bommenwerper geschikt maken
voor missies tegen Amerika.
Een tweede gevolg kan zijn dat
Amerika en Rusland de dreiging
tegenover elkaar vergroten, bij
voorbeeld door: het overschrijden
van de toegestane plafonds voor
overbrengingsmiddelen; de invoe
ring van kruisvluchtwapens en
door vergroting van het aantal
atoomladingen per wapensysteem.
Dat laatste biedt vooral Rusland
mogelijkheden, omdat het raketsys
temen heeft die 20 tot 30 atoomla
dingen kunnen meevoeren.
Een derde gevolg betreft de rol
van West-Europa in de machtstrijd
tussen Amerika en Rusland. Ameri
ka kan, om een eventueel conflict
tussen NAVO en Warschau-Pact zo
beperkt mogelijk te houden, West-
Europa in toenemende mate gaan
inschakelen als platform voor ato
maire wapensystemen, gericht op
achtige optreden. En het bravour
waarmee hij zich bewoog in de
nationale en internationale poli
tiek, bezorden de vooruitstreven
de Trudeau al spoedig grote popu
lariteit. Hij is ongetwijfeld in zijn
prestatie veel zelfverzekerder,
meer „filosofisch” ook dan zijn
rivaal Clark, die zichzelf ziet als
manager. Clark geldt als tamelijk
onervaren en zijn onhandigheid is
berucht. De Canadezen herinne
ren zich bijvoorbeeld nog hoe
Clark onlangs bij de inspectie van
een erewacht zichzelf bijna aan de
bajonet van een soldaat reeg.
Wat de buitenlandse politiek be
treft, staat Trudeau kritischer ten
opzichte van de VS dan Clark. Dat
bleek onlangs ook bij de reactie op
Carters plannen, de Olympische
Spelen in Moskou te boycotten in
verband met de Russische invasie
in Afghanistan. Clark was één van
de eersten die steun betuigde aan
het Amerikaanse voornemen, ter
wijl Trudeau zich veel voorzichter
uitliet. Hoe zwaar de Canadezen
dit zullen laten meetellen bij hun
stemgedrag, is natuurlijk moeilijk
te zeggen.
Duidelijk is wel, dat een heel
ander aspect, het seperatisme in
de overwegend Franstalige pro
vincie Quebec althans in de ver
kiezingsstrijd nauwelijks een rol
speelt. Welke verschillen van op
vatting er ook mogen zijn tussen
Clark en Trudeau, zij zijn het er
over eens, dat afscheiding van
Quebec onaanvaardbaar is en dat
de federatie moet worden behou-
den.Wie vandaag de keuze tussen
Truedeau en Clark wil ontwijken
en ook niets ziet in de Nieuwe
Democraten en in de sociale Kre
diet part ij, kan altijd nog terecht
bij de Neushoompartij, de sinds
1964 bestaande anti-partij die de
komische noot tussen de serieuze
partners moet vormen. In 125 van
de 282 kiesdistricten hebben zich
Neushoom-kandidaten aange
diend. Onlangs baarde de partij
opzien door een oorlogsverklaring
aan België, omdat het symbool
van de partij in een Belgisch strip
blad werd opgeblazen. België, be
vreesd voor dit onverholen dreige
ment, capituleerde onmiddelijk
voor de door de Neushoorns geëis
te schadevergoeding in ruil voor
behoud van de vrede en stuurde
de verlangde vaten Belgisch bier
en enkele porties mosselen.
Al bijna onmiddelijk nadat de
conservatieven in mei verleden jaar
aan de macht kwamen, wierp de ex-
minister voor de energie, Anthony
Berm, zich op als zegsman voor de
linkervleugel en eiste een grotere
democratisering van het partjj-ap-
paraat. Benn, wiens volgelingen
Bennieten zij gedoopt, had en heeft
zijn oog gericht op het leiderschap
van de partij. Hij is de enige niet.
Of James Callaghan het nu wil of
niet, zijn leiderschap van Labour
bevindt zich in een slotfase. In
maart wordt hij 68 jaar en wanneer
de conservatieven hun volledige
parlementaire termijn tot 1984 aan
de macht blijven (en niets wijst er
voorlopig op dat zulks niet het geval
zal zijn), zou hij 72 zijn bij de eerst
volgende verkiezingen. Tegen die
tijd zou hij vijftig jaar in de Britse
politiek hebben doorgebracht.
Weinigen in en buiten Labour ver
wachten of wensen zelfs maar dat
Big Jim zijn partij ook nog in de
voorspelbaar moeilijke jaren ’80 zal
aanvoeren, ook al heeft hij onlangs
weer eens bevestigd dat hij er niet
aan denkt zijn functie neer te leg
gen. Dat was voorspelbaar. Maar de
regels van Labour zijn dat ieder
parlementair jaar het leiderschap
van de partij ter discussie wordt
gesteld en de eerstvolgende gele
genheid doet zich voor in no
vember.
Van openlijke pressie van binnen
de partij op Callaghan om het lei
derschap over te dragen, is tot nog
toe weinig gebleken. Des te meer
van verschillende theorieën over
het gunstige ogenblik voor zijn op
volging. Omdat de Labour-leider
gekozen wordt door de Labour-par-
ABONNEMENTEN
bij vooruitbetaling
(inclusief 4% BTW)
per maand
per kwartaal
per post
per jaar
per post
losse nummers
buitenland
per kwartaal
IJMU
strie/Bei
ïng ge:
Scunthc
hulp va
plaatse i
«takings
hegonnt
15.90
45,85
60.00
180,70
233.00
0.80
Een analyse van de internati
onale politieke situatie maakt
duidelijk dat er van het nationa
le en internationale steven naar
wapenbeheersing en terugdrin
ging van de rol van atoomwa
pens weinig terecht komt.
Immers: de defensiebudgetten
worden verhoogd; de besprekingen
in de Amerikaanse Senaat over de
goedkeuring van het SALT-2-ak-
koord (Strategie Arms Limitation
Talks) zijn opgeschort en de voor
waarden lijken te ontbreken voor
verdere onderhandelingen over de
beperking van de atomaire wapen
wedloop.
Wat kunnen de gevolgen zijn van
het niet aanvaarden van het in juni
1979 door de presidenten Carter en
Brezjnjev te Wenen gesloten SALT-
2-akkoord? Om deze vraag te kun
nen beantwoorden, is het goed, kort
in te gaan op de inhoud en beteke
nis van deze uit drie delen bestaan
de overeenkomst. Het eerste deel
omvat onder andere: A) een voor
beide partijen geldend maximum
van 2400 strategische overbren
gingsmiddelen (intercontinentale
raketten, raketten aan boord van
onderzeeboten en lange-afstands-
bommenwerpers), welk maximum
per 31 december 1981 moet zijn te
ruggebracht tot 2250; B) plafonds
voor strategische overbrengings
middelen, voorzien van meervoudi
ge, afzonderlijk richtbare ladingen
(maximum 1320); C) beperkingen
met betrekking tot onder andere de
kwalitatieve verbetering van raket
systemen en het aantal mee te voe
ren ladingen per overbrenginsmid-
del (10 tot 14 voor raketten; 28 kruis
vluchtwapens per bommenwerper).
Het tweede deel (het zogenaamde
protocol) verbiedt onder andere de
opstelling van kruisvluchtwapens
(cruise-missiles) met een bereik van
meer dan 600 km te land en ter zee
en van mobiele intercontinentale
raketten. Dit protocol loopt 31 de
cember 1981 af.
In het derde deel verklaren beide
partijen dat zij zullen blijven stre
ven naar een verdere verlaging van
de overeengekomen plafonds. Zij
willen ook bij toekomstige onder
handelingen de voor Europa be
langrijke „Grijze Zone”-wapens
(onder andere SS-20 en Pershing-2-
raket) ter sprake brengen.
De politieke betekenis van het ak-
koor is, dat er een kader is gemaakt
om toekomstige ontwikkelingen op
het gebied van de strategische
atoombewapening beter te kunnen
beheersen. Bovendien zijn
gangspunten geformuleerd
verdere onderhandelingen.
De militaire betekenis is, dat
Amerika en Rusland op strategisch
gebied een positie van gelijkwaar
digheid hebben geaccepteerd. De
kans dat in een eventueel conflict
daadwerkelijk gebruik zal worden
gemaakt van strategische atoom
wapens, is daardoor verminderd.
Een gevolg daarvan is dat in het
militaire denken en handelen de
punt bevindt: niet alleen werden de
verkiezingen verloren, maar het
aantal partijleden loopt terug en de
partij schulden worden jaarlijks
groter. pgisseur
Veel van de blaam wordt door de
gematigden uiteraard in de schoot iBoer is in
geworpen van de Bennieten die on- e voelen,
rust in de partijgelederen zouden
hebben gezaaid en de partijraad eerdheid
naar hun hand hebben gezet, waar- eksten,
door meer en meer kiezers zich van neet af ai
Labour afwenden. Het manifest be- en ook
vat voorstellen voor een nieuwe sa- ketchjes
menstelling van de partijraad en n de
streeft naar een miljoen geregi- lerd) nie
streerde partijleden in 1983 (nieuw- nderdele
komers kunnen met één gulden lid- (el, dat z
maatschapsentree volstaan).
BUREAU:
Redactie en administratie:
Lange Nieuwstraat 427, Umuiden
postbus 18, 1970 AA Umuiden
tel. redactie: 02550-15389
na kantoortijd: 02208-3577
tel adm: 02550-15437 en 16450
postgiro: 273107
telex: 41866
ADVERTENTIES
telefoon 023-31 90 53
GROENTJES
gerubriceerde advertenties, uitsluitend
telefoon 023 - 31 92 72
Pncn T
„x abU
le stamp
en t
men dat Labour zich op een kruis-
vllaal pr
wee bj
loofdrols]
egisseur
lelijk ma
De reg
