Kwaliteit bij Felison
Uit een verzameling
in
Agressie en humor in
Termieks Groene Weduwe
1
Jerry Lee Lewis: meesterlijk
maar gedateerd entertainment
Voorstelling bij Publiekstheater elke seconde spannend
Duitse schrijver
Andersch overleden
Rock ’n roll-agressie van weleer gehuld in driedelig kostuum
Gevarieerde expositie in Koetshuis
Spanningsvolle bewegingen bij mime
■a
Madeleine Renaud 60
jaar op de planken
15
V R UP AG 22 FE BRUARI 1980
KUNST
4
I
AMSTERDAM. Het Publiekstheater heeft van Pinter’s nieuwste
stuk Bedrog naar mijn mening zo’n schitterende première gegeven,
dat het me speet dat er geen camera was om hem vast te leggen. Er
hing een zinderende spanning op het toneel, bijna zo dat je in de pauze
weg wilde omdat het allemaal te veel was.
4
s
■hool-
loven
ïgaai,
verre
elf
loven
leien
De Dwaas, olieverf Lucebert 1966
Ruis
inter-
iders
eder-
KO VAN LEEUWEN
sn en
iocu-
:v-se-
film
BH
•elen
2e
Termiek bestaat sinds 1977 en is een van
die groepjes bij wie de mimetechniek ei
genlijk alleen maar als basis geldt. Want
wat Termiek in deze nieuwe voorstelling
doet, heeft even veel met dans te maken,
of met een beetje goeie wil: met beeldende
kunst. In elk geval gaat het om een manier
van spelen waarbij in eerste instantie niet
wordt uitgegaan van een verhaal, doch
waarin de beweging en de daaruit voort
vloeiende bewegingspatronen en ritmiek
een theatervorm oproepen die alleen be
doelingen aangeeft. Het publiek mag in
houdelijk invullen; of laat het eenvoudig
bij wat de groep laat zien en dat kan op
zich voldoende zijn.
In De groene weduwe, een grijze beeld
roman, draaien vier spelers, gekleed in
gestileerd kleurige kostuums, als opge
schoten jeugd om elkaar heen. Een man-
netje-vrouwtje spel met wisselende speel
se erotiek soms, met agressie ook en met
verademende spanningsontladingen.
verhouding Emma-Jerry begon. In die tijd
zien we de personen met elkaar omgaan,
zich groot houden zoals moderne volwas
senen betaamt en tegelijk heel klein zijn.
Bij monde van Jerry horen we af en toe
een terugverlangen naar de begintijd,
toen ze nog twee jonge gezinnetjes vorm
den met niets aan de hand. Brine volgt dat
gevoel door met het teruglopen in de tijd
steeds meer zachtheid, warmte toe te laten
(ondersteund door de terugkeer van die
vriendelijk tuttige mode van weleer).
Niet alleen Robert voelt zich het derde
wiel aan de wagen, ook Jerry voelt zich zo,
als hij ontdekt dat Robert van zijn affaire
met Emma heeft geweten. Voor Emma
ligt het in Robert’s bekentenis dat ook hij
Maar steeds blijft er een toch vooral har
de, agressieve sfeer voelbaar. Mensen die
elkaar niet met de fluwelen handschoen
om met Van Agt te spreken aanpakken.
het weet verandert T for Texas zo in Let
me be.
Een 44-jarige Killer in karakteristieke pose
tempo over ons uitgestort. Alleen in Midd
le-Aged Craze kiest Jerry zich een te hoge
toonzetting, voor het overige verschaft hij
Daarnaast worden in de Altink Stich
ting nog werken van modernere schilders
ondergebracht, die niet alleen bij de initia-
tiefhemer thuis, maar ook in het St. Jozef
Ziekenhuis van Heemskerk worden opge
hangen. Het is uit dit deel van de verzame
ling dat Felison een keuze heeft gemaakt.
(Foto Lex van Rossen).
in een afgemeten, geroutineerd concert op
lovenswaardige wijze waar voor je geld.
JOHN OOMKES
noch-
im 2.
dacht
stuk
ir het
oerd.
el en
iigrid
van
over
ood”,
ipher
■erde.
•eden
sical-
irgen
:rsum
tische
in de
ntend
t ver-
’lace,
□nge-
lents-
22.00
ablo).
ansl.
Concert; Jerry Lee Lewis met band
in Jaap Edenhal. Amsterdam, 21 fe
bruari 1980.
Sport,
mma.
jelen.
ische
king.
23.05
23.20
23.45
i-Erz-
arch
1.25
:unst-
iugd-
19.30
en
e col-
naga-
22.30
onge-
19.15
Jour-
iallet.
s.
Een goed, maar in alles gedateerd con
cert krijgen we voorgeschoteld van een in
blakende conditie verkerende Killer Jer
ry. Hij toont zich zowel in rockers, ballads
als enig countrywerk wonderbaarlijk en
verstaanbaar goed bij stem en in het con
tact met de zaal opmerkelijk minder snel
arrogant dan vroeger wel eens het geval is
geweest. The Sun don’t shine on my Back
door, CC Rider, Country Memories (mooi!
When Two Worlds collide, How Long,
Good Golly Miss Molly, What’d I say en
Honky Tonk Feeling worden in behoorlijk
Een dartele, speels opgezette choreografie
zorgt voor een snel wisselend toneelbeeld
en de razendsnel steeds open en dicht
klappende om hun as draaiende deuren
van de centraal opgestelde kubus accen
tueert deze. Naarmate de voorstelling vor
dert worden de bewegingen van de spe
lers sneller, kordater en abrupter. Ze be
palen een dramatische lijn die vanuit de
beweging gevoed wordt. Een bewegings
spel dat zich ontwikkelt van mime naar
dans en dan deels overgaat in een zeer
beheerste en gestileerde vorm van felle
acrobatiek. Een voorstelling waarin een
speels gebruik van ontwapenende humor
is gemaakt.
Van-
srsum
eburn
kling.
1, had
dat in
louse-
1 zeg.
nmer-
us de
144 in
begon
ge ta-
jilles-
r Har-
lie de
raaak-
e.
22.02
rtpro-
or de
t ere
i met
edia"
loudt
;s Ba-
fROS
st bij
'zitter
koetshuis van het landgoed Beeckestijn
(Rijksweg 136, Velsen-Zuid) aanbeveling
verdient. Zo vaak komt het ook weer niet
voor dat we in de Kennemerstreek in
aanraking kunnen komen met recent ex
pressionistisch werk van deze kwaliteit.
i en
om
1 spe-
maal
e uit-
van
Ituur.
iedje.
lenin-
n in
Voorstelling: Bedrog (Betrayal) van
Harold Pinter. Vertaling: Gerrit Kou-
wenaar. Gezelschap: Publiekstheater.
Regie: Adrian Brine. Toneelbeeld:
John Otto. Met: Sigrid Koetse, Siem
Vroom, Eric Schneider en Vittorio Do-
rigoni. Première op 21 februari in het
Nieuwe de la Mar theater in Amster
dam, daar nog te zien tot en met 16
maart 1980.
JMg
Brine schept helderheid
in Bedrog van Pinter
AMSTERDAM. „The Killer" ’s back
in town! De laatste jaren gebeurt het
zelden dat de legendarische rock 'n roller
Jerry Lee Lewis Nederland overslaat op
zijn Europese toemees. En, eerlijk is eer
lijk, als de 44-jarige mythe op het podium
staat, dan worden het evenementen waar
een kleine, doch fanatieke schare met
smachtend hart op wacht. Voor de wat
neutralere observant komt de opwinding
die de Amerikaanse zanger-pianist
creëert misschien wat minder nadrukke
lijk over, want de jeugdige opstandigheid
van weleer gaat thans gehuld in een
kastanjekleurig driedelig kostuum. Maar
als na verloop van tijd de kleding wordt
afgestroopt en de hemdsmouwen worden
opgerold weet iedereen hoe laat het is.
vreemd gaat, maar vooral in de homo-
sexuele interesse van Robert jegens Jerry.
Pinter geeft dit aan, hij laat Robert zelfs
zeggen dat hij meer om Jerry geeft dan
om Emma.
In deze voorstelling is het uitgesponnen
en levert het twee schitterende scènes op.
De vierde van de negen scènes, misschien
wel de mooiste en ook de sleutelscène van
het stuk, bevat een gesprek tussen de twee
mannen over het verschil tussen jongens-
en meisjesbabies, in hun reacties. Aan
vankelijk interpreteerde ik dit als een
commentaar van Pinter op de idiote voor
schriften die de maatschappij aan de twee
sexen oplegt. Met Siem Vroom als Robert
werd het meer dan dat. Ik zag er een
onbeholpen hofmakerij in, zoals tieners,
wel doen: Over sex theoretiseren in de
hoop dat de praktijk dan vanzelf volgt.
Je ziet in deze voorstelling voortdurend
dingen op hun plaats vallen. De huilbui
van Emma bijvoorbeeld aan het eind van
scène vier: zij is duidelijk teveel op dat
moment. Dit soort helderheid is het gevolg
van een intelligente regie die ervan uit
gaat dat niets in de tekst er „zomaar”
staat. Je ziet hem ook terug in het toneel
beeld van John Otto. Kille grijze scher
men, en meubels en requisieten alleen
voorzover ze een symboolfunctie hebben
voor de inhoud van het stuk.
Er is met gelukkige hand gecast. Sigrid
Koetse, op het eind de uiterlijk harde
galeriehoudster, wordt naar 1968 toe
steeds menselijker. Wat die vrouw (Em-
(Foto Kors van Bennekom).
ging met Jerry lijkt hij Emma te willen
slaan, weg met die vrouw, en de volgende
seconde kust en troost hij haar. Op Jerry
werpt hij glasblauwe blikken, tegelijk ver
tederd en alert op alles. Hoewel het Pu
bliekstheater door in het Nieuwe de la
Mar te spelen terecht al voor een kleinere
zaal koos, loont het bij deze voorstelling
de moeite en het geld ten volle als u
zorgt redelijk vooraan te zitten.
De vertaling van Gerrit Kouwenaar
klonk onopvallend en goed. Voor de klei
ne rol van ober in het Italiaanse restau
rant was Vittorio Dorigoni aangetrokken.
Bedrog staat tot en met 16 maart in het
Nieuwe de la Mar theater in Amsterdam.
ALMA POST
Mede om die reden zal de opkomst dit
maal tegenvallend geweest zijn. Prompt
krijgen de thuisblijvers dan weer eens
ongelijk. Juist de dames van veertig die
vorige keer schitterden in hun uitstaande
pettycoats en de mooiste spuuglokdragers
hebben een pracht mogelijkheid voorbij
laten gaan om weer eens lekker te kunnen
shaken op Lewis’ stevige boogie-woogie
getinte piano-aanslag. De held komt als
altijd onaangekondigd het podium oplo
pen, waar zijn conventionele begelei
dingsband al enige tijd bezig is om de
temperatuur op te voeren. Zonder dat je
ma) niet allemaal heeft moeten doen om
zich te handhaven, denk je.
Eric Schneider als Jerry is het ideale
liefdesobject van zowel Emma als Robert,
ook uiterlijk. Zijn eigen ontwikkeling is
me op dit moment niet helemaal duidelijk,
maar misschien is dat Jerry’s functie in
het stuk ook niet, is hij vooral object.
Schneider’s vurige passie aan het eind
(1968), als hij Emma verleidt, vormde een
bijna plastische omlijsting van de geilheid
die door het hele stuk heen voelbaar aan
wezig is.
Siem Vroom als Robert speelt teleur
stelling, jalouzie, mededogen met Emma,
alles even prachtig. Na Robert’s flirtpo-
als wel in het ontbreken van goed eigen
tijds repertoire. Een tijd lang is Lewis niet
zonder succes teruggekeerd naar zijn ou
de liefde, de country western, een genre
dat hij ook al beoefende voordat hij zijn
historische opnamen voor het Sun-label
van Sam Phillips vervaardigde. Eind 1978,
toen hij hier laatstelijk te zien en te horen
was, plaagde hij in kennelijke staat zijn
aanhang nogal stevig door slechts enkele
maten goud van oud te brengen en het
verder in de zoete plattelandsmuziek te
willen zoeken.
VELSEN. Onder de titel „Uit een
verzameling” is momenteel bij Felison
een tentoonstelling ingericht, die een
overzicht biedt van moderne schilderijen
uit het bezit van de Jan Altink Stichting.
Hoofdmoot van de verzameling van de
Altink Stichting vormt het werk van Jan
Altink zelf, een niet alleen naar het oor
deel van ds stichting, ten onrechte vrij
onbekend gebleven Groningse schilder.
De agressie die The Killer met zijn mo
nomane pianospel, zijn arrogante benade
ring van de vleugel (waarvan hij de klep
als ritme-instrument beschouwt), zijn
zorgvuldig geconserveerde gebaartjes en
zijn dreigend-rollende „r” uitstraalt, geeft
'je nog immer een goed idee hoe zijn op
komst de jeugd anno 1957 moet hebben
verbijsterd. Nog steeds weet hij aanvaard
baar te maken dat je een piano in de juiste
atmosfeer ook met schoeisel of het achter
werk kunt beroeren, of hoe je met de
zijkanten van de linkerhand nèt die tonen
kunt aanslaan die de intervallen van zijn
songs accentueren. Effectieve massabe-
goocheling, Lewis is er nog immer een
meester in.
AMSTERDAM. Een kubus-achtig
schuurtje, grijs van kleur, vormt het
meest in het oog lopende stuk decor dat
Mimeteater Termiek gebruikt voor de
produktie De groene weduwe, een grijze
I beeldroman. Hoewel, de kubus is veel
méér dan alleen maar decor. Zij is een
wezenlijk onderdeel van de voorstelling
en werkt voor een belangrijk deel bepa
lend bij wat het bewegen van de spelers
over de speelvloer betreft.
Aan deze onbekendheid probeert de
stichting iets te doen. In 1978 verscheen
in beheer van de stichting een even lijvi
ge als fraai uitgevoerde publikatie,
waarin vrijwel het gehele oeuvre van de
in 1972 overleden Altink staat af geheeld
en beschreven. Voor dit jaar staan ten
toonstellingen in Gent en Hamburg op
het programma. In 1978 was in het Frans
Halsmuseum een overzicht van het werk
van Altink te zien.
Jerry Lee’s belangrijkste bijdragen aan
de ontwikkeling van de rockmuziek vallen
met één uitzondering (Chantilly Lace) te
plaatsen in de jaren vijftig. Songs als
Whole lotta Shakin’ goin’ on, Great Balls
of Fire, What’d I say, High School Confi
dential en Break-Up waren voorbeelden
van agressie, die gecomprimeerd tot lied
jes van twee a tweeëneenhalve minuut,
meer zeiden over het tijdsbeeld dan meni
ge roman of sociologisch standaardwerk.
De laatste jaren is de status van The
Killer geslonken tot die van de groot
heid van weleer. Dat ligt niet zozeer in het
afnemen van zijn gave om te kunnen
entertainen en een publiek op te zwepen.
Op 20-jarige leeftijd trad zij toe tot het
gezelschap van de Comédie Fran<;aise
waar zij de tien jaar jongere Barrault
leerde kennen. Zij trouwden in 1940 en
richtten in 1947 het gezelschap Renaud-
Barrault op. Zij oogstte successen in tal
van dramatische en komische stukken
van zowel het klassieke als het moderne
repertoire, waarbij zij steeds de bij haar
leeftijd passende rollen vertolkte. Toen in
1943 het genoemde stuk van Claudel even
eens onder regie van Barrault in première
ging, speelde zij de rol van Dona Anna.
HAMBURG (SDA/DPA). De in Mün
chen geboren schrijver Alfred Andersch
is donderdag op 66-jarige leeftijd, na een
langdurige ziekte in zijn huis in Berzona.
Zwitserland, overleden.
In tegenstelling tot de Haagse Comedie,
die het stuk momenteel ook speelt, heeft
het Publiekstheater zich niet bezig gehou
den met het invullen van de karakters.
Gastregisseur Adrian Brine legde zich toe
op de emoties, die hij als een gevoelige
seismograaf woord voor woord heeft ge
meten. Zoals misschien bekend hebben
Pinterstukken een bovenlaag en vele on
derlagen, die moeten worden opgespit. Bij
Bedrog is dat extra moeilijk omdat de
oppervlaktelaag, die een driehoeksrelatie
behandelt, al een schijnbaar compleet
verhaal bevat. Wat Brine ontdekte was
onder andere een patroon in de tekst, een
afwisseling van min of meer oprechte
uitingen en huichelachtige salonpraat. Al
leen al door dat duidelijk aan te geven
schept Brine helderheid.
Het thema van het stuk zoals ik het nu
gezien heb is de terreur van de twee
relatie, die een derde persoon niet toelaat.
Pinter toont dat aan bij drie mensen die
om elkaar heen draaien en geen van
drieën verder komen. Ze leven in welges
telde literaire kringen. Het zijn Robert en
zijn vrouw Emma, en Jerry, Emma’s min
naar en Robert’s beste vriend.
Het stuk begint in 1977 en loopt dan
terug tot 1968, naar het feestje waar de
De stichting heeft dermate klinkende na
men onder haar beheer, dat een tocht
naar de expositieruimte van Felison, ge
vestigd op de zolder van het noordelijk
Monumentaal hoogtepunt op deze ten
toonstelling is een groot doek van Jörg
Immendorff, getiteld „Die Aufgabe”. Het
is een geschilderd protest tegen de kern
centrales, die momenteel als paddestoelen
uit de grond komen. Volgens de tegen
standers van kernenergie is het slechts’
een kwestie van tijd alvorens er eens zo’n
centrale als een paddestoel de lucht in
gaat, om me maar eens een wrang grapje
te permitteren. Het Duitse neo-expressio-
nisme staat de laatste jaren volop in de
belangstelling. Vooral het Eindhovense
Van Abbemuseum verricht hier baanbre
kend werk, men denke bijvoorbeeld aan
de grote tentoonstelling van Anselm Kie
fer, afgelopen najaar. Vooral qua kleur en
schildertrant heeft het werk van Kiefer en
Immendorff veel met elkaar te maken.
Kiefer benadert zijn onderwerpen meer
vanuit een filosofische hoek, terwijl Im
mendorff een sterk politieke inslag heeft.
Immendorff is een Maoïst, en zowel de
Bondsrepubliek als de DDR krijgen er
zijn werk dan ook ongenadig van langs.
Verder op deze tentoonstelling een vier-"
tal schilderijen van Lucebert, die een goed
beeld geven van de wijze waarop Luce
bert zich de laatste tien jaar ontwikkeld
heeft. Juweeltjes van felle kleur, die, hoe
wel de koppen vaak een gemene uitdruk
king hebben, een feest zijn voor het oog.
Strakker van opzet is het werk van Roger
Raveel, hier met drie doeken vertegen
woordigd. De heel aparte manier waarop
Raveel tegen de werkelijkheid aankijkt,
zorgt steeds weer voor verrassende sfeer-
stukjes. Het is dan ook niet voor niets dat
jongeren schilders als Yvan Theys, Alp-
hons Freymuth en Reinier Lucassen zich
door zijn werk laten inspireren, en wel
eens bij Raveels symboliek te leen gaan.
Verder hangen op deze expositie nog
twee doeken van Haarlemmer Hannes
Postma, die wat ingetogener van aard
zijn. Het zeegezicht van Marinus Fuit valt
een beetje buiten de sfeer van de rest van
de tentoonstelling. Hoewel dit wellicht de
bezoeker op het idee brengt aan het be
zoek aan Beeckestijn nog een strandwan-
delingetje vast te knopen (nog t/m 9 maart,
14-17 uur. Behalve maandag).
ARTHUR BELMON
PARUS (DPA), De bekende Franse
actrice Madeleine Renaud vierde donder
dag haar 80ste verjaardag. Zij staat reeds
60 jaar op het toneel en speelt op het
ogenblik in het Parijse theater Orsay de
rol van de moeder van Rodrigo in Le
Soulier de Satin van Paul Claudel, in een
nieuwe enscenering van haar man, Jean-
Louis Barrault. 'L
Andersch was een van de prominente
auteurs van de Gruppe 47, die de Duitsta
lige literatuur na 1945 aanzienlijke impul
sen gaf. Ook als radio-auteur verwierf
Andersch bekendheid.
In zijn werk speelde het vraagstuk van
de vrijheid een grote rol. In 1952 baarde
hij opzien met zijn roman „Die Kirschen
der Freiheit”, waarin hij rekenschap gaf
van zijn ervaringen als deserteur tijdens,
de tweede wereldoorlog.
Samen met Hans Werner Richter gaf hij'
het tijdschrift Der Ruf (1946-1947) uit en
als redacteur van Texte und Zeichen
(1955-1957) ruimde hij een grote plaats in
voor de nieuwe Duitse en buitenlandse
letterkunde.
Voorstelling: De Groene weduwe,
een grijze beeldroman. Groep: Mime
teater Termiek, een coöperatieve ver
eniging, die als spelerscollectief
werkt. Met Willemien Oosterveld,
Trees ten Brummelaar, Adri Verber-
ne, Frits Kampinga e.a. decor Henk
DU, kostuums Joke Visser en Marlies
de Kwade. Ritmische adviezen Dolo
res. Shaffy theater, Amsterdam, 21
februari 1980. Daar nog t.m. 28 februa
ri te zien.
Scène uit Bedrog bij Publiekstheater met v.l.n.r. Sigrid Koetse. Siem Vroom en Eric
Schneider.
De spelers van Termiek buitelend rond hun grijze kubus in de voorstelling De groene
weduwe.
(Foto Ton Voermans)
s.
F
F
’-.'J
