Niemand
werd
ontslagen
Politie Amsterdam likt wonden na reeks schandalen
te
•d
'fep
gewerkt en ben ik
Gedegradeerde
rechercheur:
’smuws
„Ik voel me echt
gepikt. Daarvoor
heb ik te hard
1
1
jöLx-
te eerlijk geweest”
'■mB
F
door Roeli Meijer
1
SEX-VMO
J f
11
WOENSDAG 27 FEBRUARI
1980
V
h
I
1
I
„De onderste steen in de corruptiezaak is boven gekomen. Toch
blijkt nog steeds, dat de mensen die feitelijk verantwoordelijk zijn de
dans ontspringen. Maar niet Jan met de pet”. Dit zegt mr. J. Kohn-
stamm, advocaat van de twee hoofdagenten die als de Chinezen-
experts de geschiedenis zullen ingaan van de vele corruptieschanda
len die de Amsterdamse politie hebben geteisterd. Kohnstamm is niet
de enige die met een bittere smaak in de mond achter blijft nu ook het
onderzoek naar beschuldigingen tegen commissaris Torrenaar offici
eel is afgesloten.
ra»’ a.
Topzwaar
Hoofdcommissaris Sanders
gaat met pensioen en in Amster
dam wordt met enig ongeduld op
de komst van de nieuwe hoofd
commissaris Jaap Valken ge
wacht, die deze zomer naar men
hoopt nieuwe beleidsfunctiona
rissen naast zich zal kiezen. Bur
gemeester Polak heeft de ge
meenteraad een onderzoek toege
zegd door een onafhankelijke
commissie naar de achtergrond
van problemen en de corruptie
bij de politie. De vakbond zal dit
jaar vragen om een vrijgestelde
bestuurder in de hoofdstad en
van alle kanten zal op meer open
heid en een actief voorlichtings
beleid worden aangedrongen.
AMSTERDAM
r
L
M
S
H
O
ar
r-
t «F
F
w
A
L
‘ii
Commissaris Toorenaar (links) en hoofdinspecteur Sietsma.
•fr Politie-vakbondsman Van der Linden
Burgemeester Polak (links) en procureur generaal Boekraad.
Niet corrupte
welk ander
■N
gesprongen met gedragsregels
Bureau Warmoesstraat is berucht, heiwerk voorde politie ishierveel moeilijkerdanelders.
Toorenaar heeft zich met zijn vrouw een
weekje teruggetrokken in Drenthe. De
Chinezen-experts, die nu beiden admini
stratief werk verrichten, broeden op een
biografisch werkje dat binnenkort moet
verschijnen. L. van der Linden, voorzitter
van de Nederlandse Politiebond, noemt
de corruptie een „godsonmogelijke affai
re” die een zware druk op het hele korps
heeft gelegd. „Het is een symptoom. Mor
gen kan het een ander betreffen. We heb
ben grote twijfels over die zaak”.
Ingewijden noemden het Amsterdamse
politiekorps niet corrupter, beroerder of
slechter dan welk ander korps in Neder
land. Integendeel. Men roemt het grote
aantal capabele mensen bij de hoofdste
delijke politie. Wat is er dan misgegaan?
Hoe konden politiemensen gedurende lan
ge tijd zo op de rand van het toelaatbare
balanceren? Waarom is er zo slordig om-
feldt die wil dat het Openbaar Ministerie
meer invloed krijgt op het personeelsbe
leid bij de politie. De ambtenarenrechter
zou te lief zijn. Ja ja, en aan de andere
kant die spelletjes met criminelen uitha
len. Nou over mijn lijk. We hebben al
bazen genoeg”, aldus de voorzitter van de
Nederlandse Politiebond.
De politietaak in Amsterdam wordt veel
agenten na korte tijd te zwaar en het
verloop is groot. Van der Linden: „Polak
denkt dat ze hun werk niet aankunnen
omdat ze te jong zijn. Maar volgens mij
ligt het aan typisch Amsterdamse proble
men zoals de huisvesting. Het valt niet
mee om veertig kilometer van je werk te
is F.w
tt tt 46 W»?
In augustus van het vorig jaar werd
corruptieaffaire nummer een onder de
Amsterdamse politie afgesloten. Van
de acht verdachte agenten hebben er
vijf geldboetes gekregen, een werd
vrijgesproken en het resterende duo
werd niet gedagvaard wegens gebrek
aan bewijs. Dat waren de rechercheurs
Damsteegt en Waterloo, die inmiddels
net als de andere verdachten overge
plaatst zijn. Niemand werd ontslagen.
Corruptieaffaire nummer twee is nu
ook vrijwel afgesloten en speelde zich
af rond topfunctionarissen van de nar
coticabrigade. De chef van deze briga
de, commissaris G. Toorenaar, werd
alvast op een zijspoor gedirigeerd als
chef van het bureau Lijnbaansgracht.
Toorenaar zou, volgens zegslieden uit
de onderwereld geld en goederen heb
ben overgehouden van zijn strijd tegen
de misdaad. Van deze beschuldigingen
is heel weinig overeind gebleven. Pro-
cureur-generaal Boekraad Constateert
slechts „gedragingen welke niet stro
ken met de voorschriften en de ethiek
van de politie en waarin de bron gevon
den zou kunnen worden van belasten
de geruchten en beweringen”.
In de eerste corruptiezaak had de
burgemeester de macht disciplinaire
straffen op te leggen, in de zaak tegen
Toorenaar is slechts de ministei van
binnenlandse zaken hiertoe bevoegd,
omdat het een commissaris van politie
betreft. Minister Wiegel praat deze
week met Toorenaar persoonlijk, maar
hij heeft al laten weten dat de commis
saris geen verdere disciplinaire straf
wacht. j
De politie begeeft zich beroepshalve in de
onderwereld: „Informaties haal je immers
niet bij de opbouwwerker.
(foto Lex van Rossen)
naar niet is aangesloten. „Bij de districten
zitten uitgerangeerde politiemannen die
op hun pensionering wachten als chef en
jongens die nog bezig zijn hun carrière op
te bouwen. In dat beeld past Toorenaar
natuurlijk niet. Als hij niet vervolgd wordt
zou je toch denken dat hij recht heeft op
een stuk rehabilitatie”.
Toorenaar, die zich onschuldig acht aan
corruptie, vraagt zich nu grimmig af of
tegen Sietsma, zijn opvolger bij de narco
ticabrigade, ook een onderzoek zal ko
men. Was er niet een beschuldiging dat
deze een opiumpjjp had gehouden en dat
hij gebruik laat maken van huissleutels
van mogelijk verdachte personen en van
blanco lastgevingen waarmee men wonin
gen kan binnentreden?
„Die opiumpjjp ligt hier naast me”, zegt
hoofdinspecteur Sietsma. „De waarde is
onlangs getaxeerd op de somma van an
derhalve gulden. We werken nog steeds
met open lastgevingen en de sleutels heb
ben we ook nog. Dat is heel gemakkelijk
in de praktijk. Dat is een hele legitieme
daad overigens waarover we contact met
justitie hebben gehad. Ik teken die lastge
vingen van tevoren en als ze nodig zijn
wordt met mij of een hoofdofficier van
justitie overlegd. Daar hebben de heren
van justitie verder niets mee te maken”.
Over zijn voorganger zegt hij: „Een tere
zaak. Triest wat er gebeurd is. In de
afgelopen twee jaar is een aantal figuren
meermalen besmeurd. Wat mijn mensen
betreft; dat zijn keiharde werkers die hun
normbesef regelmatig wensen te toetsen
zoals ook door de Hoge Ra^d inzake de
„cover agents” is gebeurd. De uitspraak
van de Hoge Raad steekt schril af bij wat
wij de laatste jaren aan aantijgingen heb
ben gehoord. Niemand van de narcotica
brigade is door de rijksrecherche ge
hoord. Ik weet wel dat we ontzettende
deuken hebben gekregen. Die hebben we
De Amsterdamse politie is voor het
eerst in de jaren ’60 in opspraak gekomen
door de schermutselingen met provo’s en
studenten, onder meer bij het huwelijk
van Claus en Beatrix. Door de commissie-
Enschede is een nota over de politiestruc-
tuur opgesteld en op grond hiervan is tien
jaar geleden besloten om de leiding te
centraliseren. De macht over het hele
korps werd volledig teruggebracht naar
het hoofdbureau. De districtbureaus wer
den in feite onmondig gemaakt en hele
maal vanuit het bureau Elandsgracht ge
dirigeerd en geregeerd. Zo ontwikkelde
het politiekorps zich als een monster met
een topzwaar hoofd dat te veel en te grote
macht in zich herbergde.
Aan dat hoofd stond en staat nog steeds
de hoofdcommissaris, die door vier com
missarissen wordt bijgestaan. Fout, con
cluderen interne en externe onderzoekers
die zich de laatste jaren met het korps
hebben beziggehouden. Een politiekorps
van 3300 mensen is toch eigenlijk een
enorm bedrijf dat zakelijk geleid moet
worden. Je kunt nog zo’n goede recher
cheur of verkeersleider zijn, maar dat zegt
niets over je bedrijfsvoering. Manage
ment leer je niet direct als politieman.
De mogelijkheid tot corruptie heeft te
maken met het karakter van de stad,
zeggen politiemensen zelf. Er is hier een
gesprongen met gedragsregels en nor
men? Hoe konden individuele politieamb
tenaren door volstrekt eigenzinnig optre
den de rechtsorde zo met voeten treden?
Feitelijke corruptie of omkoping is alleen
in enkele gevallen bewezen. De overige
politiemannen wordt in ieder geval onreg
lementair en onethisch handelen ver
weten.
opeenhoping van vreemdelingen en crimi
naliteit. Amsterdam is als wereldstad toch
anders dan de rest van het land. Het loopt
voorop in maatschappelijke ontwikkelin
gen. Het werk van politiemannen is hief
moeilijker.
In 1971 is vanuit het politiekorps het
eerste teken van naderende problemen
gegeven. Er werd een nota geschreven
over Chinese expansie in Amsterdam,
maar het Openbaar Ministerie in die stad
reageerde nauwelijks. Toen het aantal
misdrijven door en ten opzichte van Chi
nezen opvallend groot werd, is het stuur
met een ruk omgegaan. Het Chinezen-
probleem moest zo snel mogelijk worden
opgelost. Op welke manier dat moest ge
beuren is niet of slecht doorgesproken.
Inspecteurs kregen opdracht resultaten te
boeken.
Er braken avontuurlijke tijden aan voor
eerzuchtige jonge hoofdagenten. Allerlei
Amerikaanse politiemethoden die niet
goed in ons land passen en die onze wet
niet toestaat werden met enthousiasme
ingevoerd. Rechercheurs met een goed
ontwikkeld jachtinstinct ontpopten zich
als solisten en de onderwereld heeft in
veel gevallen geprofiteerd van de „grens
overschrijdende contacten”.
De eerste geruchten over corruptie wer
den in het voorjaar van 1973 door een
ongelovige burgemeester Samkalden aan
gehoord. Hij besloot in juni van dat jaar
toch een onderzoek in te stellen. Het zou
nog jaren duren voordat zes politieagen
ten en twee brigadiers konden worden
veroordeeld. De tweede geruchtmakende
zaak betrof de rechercheurs Damsteegt
en Waterloo tegen wie tenslotte geen ver
volging werd ingesteld. Wel werden zij
tussen oktober 1977 en mei 1979 hangende
het onderzoek geschorst en voor een af
koelingsperiode te werk gesteld bij de
wrakkendienst en de afdeling aanrij
dingen.
Toen viel het licht op commissaris Too
renaar die jarenlang de 25 man sterke
narcoticabrigade had aangevoerd en in
ternationaal meespeelde in de drugbe
strijding. Uit de onderwereld kwamen
eind 1978 beschuldigingen tegen Toore
naar die in januari 1979 werd overge
plaatst van de centrale recherche naar het
bureau Lijnbaansgracht.
Criminelen beschuldigden in 1979 ook
twee hoofdagenten die tips over inbraak-
mogelijkheden zouden hebben gegeven
waarbij een van hen tipgeld van de verze
keringsmaatschappij in het vooruitzicht
had gesteld.
„Het zijn symptomen van een falend
beleid”, zegt vakbondsman Van der Lin
den. „Justitie heeft een belangrijke rol
gespeeld door alleen op resultaten te let
ten. Er is te weinig naar de rechercheurs
gekeken en zij hebben geen bescherming
gekregen, noch tegen zichzelf nog tegen
dit soort zaken. Zo zijn er teveel in het
water gevallen en verzopen”.
Een politiebeambte is volgens Van der
Linden betrekkelijk weerloos. Het is ont
stellend moeilijk voor hem om zijn on
schuld te bewijzen. „Hij heeft zich be
roepshalve in die onderwereld begeven.
Informaties haal je immers niet bij de
opbouwwerken. Wanneer beschuldigin
gen onbewezen blijven is zo’n man voor de
rest van zijn leven aangebrand”.
De Nederlandse Politiebond, waarbij
tachtig procent van de sterk georganiseer
de Amsterdamse politie is aangesloten,
heeft bij het ministerie van justie gepro
testeerd tegen het vrijlaten van crimine
len om bewijsmateriaal te verzamelen.
„Plotseling spreken ze van „eerlijke cri
minelen” wier getuigenis een belangrijke
basis vormt voor de veroordeling van poli
tiemensen. Als dit de weg is zullen jonge
ren zich wel drie keer bedenken voor ze
naar de recherche gaan. En of ik ze moet
aanmoedigen is ook de vraag”.
„Ik kan me ook verbazend kwaad ma
ken over officier van justitie Von Meyen-
zelf uit moeten deuken. Mijn mensen heb
ben een gedisciplineerd normbesef van
zichzelf. Daar zie ik meer in dan iets dat
van boven wordt opgelegd. Het zijn inte
gere jongens die staan voor hun werk en
die hunkeren naar een brok erkenning dat
ze niet krijgen”.
De Amsterdamse officier van justitie
mr. Asser noemt het gebruik van open
lastgevingen theoretisch een omstreden
punt; Alleen wenselijk als er een heel
duidelijk bepaald object is waar mogelijk
binnentreden nodig wordt maar waarvan
alle details nog niet zijn ingevuld. Hij zegt:
„Het is niet zo dat politiemannen de stad
ingaan met blanco lastgevingen op zak.
Dat doet Amsterdam niet, dacht ik”.
„Sluipend kom ik thuis van mijn werk”,
spot Chinezen-expert Damsteegt, die nu
aanrijdingen registreert, „Niemand ge
looft het maar ik werk werkelijk heel
prettig met goede collega’s. Die regelmaat
hé, dat betekent dat de oude man weer een
beetje tot rust kan komen”.
De twee politiemannen voelen zich aan
hun lot o^tergelaten. „Maar wat moet ik
doen”, vraagt Damsteegt, „met mijn
hoofd tegen het paleis van justitie
lopen?”.
Van het succesvolle rechercheteam ver
staat Damsteegt Chinees en hij spreekt
het ook een beetje. Het duo was zo inge
voerd in de Chinezenwereld dat het uit
allerlei gebaren en signalen verbanden
wist te leggen die een doorsnee westerling
niet zag. De twee rechercheurs hebben
zeker zes moorden opgelost waaronder de
mysterieuze moordaanslag op een Chi
nees wiens lijk in Scheveningen werd ge
vonden.
Het onregelmatige recherchewerk bete
kende een kick: „Je werkte alleen op
resultaten en die hebben we ook gehad. Je
moest pionieren en je had vreselijk de
vrije hand. Als je een tipgever had in
Rotterdam dan zei je dat je naar die stad
moest voor dat onderzoek en dan kreeg je
een wagen. Natuurlijk wist je directe chef
daarvan. We konden niet zomaar een auto
pakken en wegrijden; je had toestemming
nodig”.
Damsteegt ontkent dat hij alleen met
collega Waterloo heeft gewerkt. „Een he
leboel verhalen over ons kloppen gewoon
niet”. „Wat me dwars zit is dat we niet zijn
teruggeplaatst. Dan had ik nog altijd de
eer aan mezelf kunnen houden om te
bedanken. Nu heb ik het gevoel dat ik een
rotte appel ben en dat klopt niet. Ik voel
me echt gepikt en daarvoor heb ik te hard
gewerkt en ben ik te eerlijk geweest”.
Procureur-generaal Boekraad die Am
sterdam na anderhalf jaar gaat verlaten
voor een zelfde post in Arnhem verzet zich
ook tegen de terugkeer van Damsteegt en
Waterloo bij de recherche. Het feit dat
beiden verleden jaar van leer zijn getrok
ken in een geïllustreerd weekblad steekt
het Openbaar Ministerie bijzonder. Advo
caat Kohnstamm: „Ik zal het de procu
reur-generaal en de burgemeester nog
knap lastig maken nu is toegegeven dan
een aantal van de beschuldigingen van
mijn cliënten op waarheid berusten. Nie
mand wilde ooit naar hen luisteren. Boek
raad is niet Onze Lieve Heer, hij is niet
onze God. Er bestaat altijd nog zoiets als
onze rechtsbescherming die ook voor re
chercheurs geldt. Zij mogen niet langer in
het onzekere blijven”.
wonen en daar komen de onregelmatige
diensttijden nog bij. Als je die agenten
buiten Amsterdam weer tegen komt zeg
gen ze altijd: voor de sfeer en de collega’s
had ik best willen blijven, maar niet voor
de basis”.
De Amsterdamse procureur-generaal
mr. Boekraad heeft vorige week ver
klaard dat commissaris Toorenaar niet
meer terug kan naar een functie bij de
recherche. Ook burgemeester Polak
meent dat de commissaris maar moet
blijven zitten op het districtsbureau Lijn
baansgracht. „Natuurlijk is dat een soort
degradatie”, zegt de voorzitter van de Ne
derlandse Politiebond, waarbij Toore-
s “iSS
:4::>
.A A
II
II
