Uitsterving bedreigt
zeehonden Waddenzee
geeft gehoor
aan EG-eis
Van der Stee
„Onbenullen ontdekten
aftopping opnieuw
PROGNOSE VOOR KOMENDE TIEN JAAR:
Geld voor nieuwe
Vakbondsman Van der Schalie:
manier opwekken
3
van elektriciteit
China moet kern-
Aantal geboorten te laag
Acht
centrales bouwen
Pakistan en
Brazilië verder
paar
schoenen
Energiebesparing
op universiteit
gecoördineerd
„Bedrijfsleven
voor zeker vijf
miljard getild”
met kernenergie
Nieuwe CV-ketel
bespaart twintig
procent energie
i iiiii
25
VRIJDAG 29 FEBRUARI
1980
ECONOMIE
(Van onze redactie economie)
Bit
taande
0T
Gasprijs tuinbouw hoger
oor-
mnenu
■n over
een
dieten
minj
neen
enin?
die op
iiiieraj
enen
ichten.
DEN HAAG. In de ko
mende tien jaar zal het aantal
arbeidsplaatsen in de Neder
landse industrie nog met ruim
200.000 dalen.
jbiMiE
In industrie zeker
(Van onze redactie economie)
200.000 banen weg
Lonen voorlopig aan banden
-■O**
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
la
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
0
0
0
0
0
0
r
o
o
o
o
o
o
o
o
<7
o
<7
<7
<7
«7
0
Dat zijn de verontrustende resultaten
van een onderzoek waarop ir. P. Reijn-
ders op 5 maart promoveert aan de Land
bouwhogeschool te Wageningen. Om de
invloed van de waterverontreiniging on
(Van onze redactie binnenland)
TEXEL Het aantal geboorten bij
zeehonden in het Nederlandse wad
dengebied is te laag om hun voortbe
staan zeker te stellen. Vergeleken met
zijn soortgenoten in het Westduitse
en Deense waddengebied blijkt de
Nederlandse zeehond meer gifstoffen
in het lichaam te hebben. Van de 2700
Nederlandse zeehonden van vroeger
zijn er nu nog maar ongeveer 400
over.
(Van onze redactie economie)
DEN HAAG. Wanbetalers en winkel
dieven hebben vorig jaar het Nederlandse
bedrijfsleven miljarden guldens lichter
gemaakt. De wanbetalers nemen het leeu-
wedeel (4,1 miljard) van deze verliespost
voor hun rekening. De winkeldiefstallen
belopen meer dan één miljard.
Volgens Het Koninklijk Nederlands On
dernemers Verbond (KNOV), dat met de
ze cijfers kwam, zijn de Nederlanders
slechte betalers. De wanbetalers zijn vol
gens hen ook moeilijk aan te pakken. „Er
komt ook steeds meer plastic geld, zoals
de girobetaalkaarten”, aldus een woord
voerder van de KNOV. Het is volgens hem
ondoenlijk om de bank- en girorekenin
lijk, in het achterhoofd van FNV-voor
zitter Kok te kijken. Maar als hij blij is,
weet hij dat vrij aardig te verbergen. We
kunnen natuurlijk zeggen: ontevreden
zijn is zijn vak en hij kan het niet meer
laten. Ik geloof toch dat de leiding van
de vakbeweging echt wel reden heeft,
uiterst wantrouwend te staan tegenover
een nieuwe politiek van loonbeheersing.
In de eerste plaats heeft de vakbewe
ging steeds geëist dat, als er gematigd
moet worden, niet alleen de lonen moe
ten worden aangepakt. Men wil loonma
tiging inbrengen in algemene inkomens-
matiging. Maar dat is nogal moeilijk. De
meeste andere inkomens zijn niet ge
makkelijk grijpbaar als de lonen. Neem
de rente. Die wordt door het gebeuren
op de kapitaalmarkt bepaald, met grote
internationale invloed. Niet duidelijk is,
hoe de overheid daarop vat kan krijgen.
gen van klanten te controleren om te zien
of men niet rood staat. „Het is een ontzet
tende rompslomp om informatie over een
klant na te trekken”.
„Dubieuze afnemers” nemen 2 miljard
van de 4,1 miljard wanbetaling voor hun
rekening. Het resterende bedrag ontstond
Terug in mijn eigen huid raak ik toch
de kritiek van werknemers- en werkge
versvertegenwoordigers niet meer kwijt.
Hun bezwaren kunnen moeilijk worden
weggewuifd. Die zijn vooral gericht te
gen een systeem van blijvende loonbe
heersing. Een tijdelijke maatregel, zoals
de bevriezing die er nu is, heeft echter
nog minder zin. Dan worden de eisen
gewoon opgekropt en komt alles tot ont
lading als de loonpauze afloopt.
Wat moet er dan wél gebeuren? Och,
er is niet voor alles een oplossing. We
kunnen natuurlijk de vakbeweging ver
wijten dat zij kortzichtig is, omdat zij bij
looneisen, of bij compenserende eisen in
ruil voor loonmatiging, te weinig let op
de gevaren voor de werkgelegenheid.
Maar door dit te zeggen wordt het niet
anders. We zullen de vakbeweging moe
ten nemen zoals zij is.
Misschien steekt er nog iets in een
flinke belastingverlaging, die duidelijk
looneisen uitspaart. Tot dusver heeft de
overheid op dit punt niet meer geboden
dan bedragen waarmee men hoogstens
een paar kopjes koffie per week kan
bekostigen. Maar dan moet de nieuwe
minister van Financiën niet in de schat
kist kijken. Wedden dat dit juist het eerst
is dat hij wél zal doen?
Dit zei Henk van der Schalie, voorzit
ter van de Raad voor Middelbaar en
Hoger Personeel gisteravond in Maas
tricht voor de afdeling van de Unie
BLHP. Van der Schalie meent, dat het
plan van de oppositie om bij matiging
meer geld weg te halen bij de zoge-
Evangelist Arthur
Blessit.draagt een zwaar
houten kruis met rugzak
en wieltje op weg, samen
meteen vriend, naarde
Egyptische hoofdstad
Cairo. Het laatst bezocht
hij in 1977Jeruzalem.
Blessit heeft inmiddels 28
duizend kilometer met zijn
last gelopen in de laatste
negen jaar. Het heeft hem
slechts acht paar
schoenen gekost. De tocht
naar Cairo zal nog
ongeveer twee maanden
vergen.
noemde boven-modalen, het einde zal
beteken van de kip die zo trouw de
gouden eieren heeft gelegd. „De boven-
modalen zitten al minstens zeven jaar
met een voortdurende koopkrachtda
ling,” zei hij.
PEKING (Reuter). China moet zo snel
mogelijk kerncentrales bouwen in gebie
den die geen energiebronnen hebben en
veraf liggen van kolenmijnen en olievel
den, aldus het volksdagblad van gisteren.
„China was het vierde land ter wereld dat
(in 1964) een atoombom tot ontploffing
bracht, maar we hebben nog geen eigen
kerncentrales gebouwd”, aldus het blad.
Vorig weekeinde heeft in Peking de;
eerste nationale conferentie voor atoom
energie plaats gehad. Daar hebben ver
scheidene afgevaardigden om de bouw
van kerncentrales gevraagd.
China heeft vorig jaar een overeen
komst met Frankrijk over de levering van
twee kerncentrales van 900 megawatt op
geschort, ten dele om veiligheidsredenen
en anderzijds om economische redenen.
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
Te
7
76
7
7
7
7
7
ohe
a
en.
dit
euvel
an.
M
2W
71
daartoe
Khan.
daim,
in.
prognose van Van Schaik een daling op
van 13.000 arbeidsplaatsen, gevolgd door
eenzelfde daling in het volgend jaar.
De daling wordt volgens hem steeds
groter en gaat in de tweede helft van de
jaren tachtig tegen de 30.000 arbeidsplaat
sen per jaar belopen. In 1990 zullen er,
aldus Van Schaik, nog maar 827.000 ar
beidsplaatsen over zijn.
Van der Schalie vond de regerings-
plannen ook niet aantrekkelijk, omdat
daardoor de zwaarste last weer komt
te liggen op de groep waarvan steeds
opnieuw wordt verondersteld dat ze de
sterkste schouders heeft. „Toch is het
van belang te weten, of we worden
gehangen, neergestoken of doodge
schoten,” zei hij. Hij zei er niet aan te
willen denken wat er bij een aanwak-
kerende inflatie met de inkomens van
boven-modalen gebeurt als het princi
pe van een gelijk percentage prijs
compensatie voor iedereen zou worden
aangetast. „Tenslotte blijft er een prijs
compensatie over die niet eens meer in
tienden van procenten is uit te druk
ken,” zei hij.
(Van onze redactie economie)
DEN HAAG. „Het onzalige
idee van de aftopping van de prij
scompensatie was al in 1973 ontze
nuwd, maar een aantal onbenullen
in de Kamer heeft het herontdekt.
Dit kwam voor Albeda als manna
uit de hemel. Het hek is van de
dam als er wordt gesleuteld aan
het huidige prijs-
compensatiesysteem door de ge
stegen energieprijzen eruit te ha
len. De volgende stap kan dan zijn
een schoning met de gestegen
grondstofprijzen.”
verschillen aan de wisselende schaarste-
verhoudingen.
Onder het CAO-systeem laat deze soe
pelheid vrij veel te wensen over, maar
vroegere ervaring heeft geleerd dat de
starheid ten top wordt gevoerd bij cen
trale loonbeheersing. Naarmate deze
langer duurt wordt het steeds moeilij
ken de dynamiek van de arbeidsmarkt
bij te houden. De kans is groot dat er op
allerlei plaatsen weer zwarte loonvor
ming optreedt. De werkgevers zijn dan
strafbaar, maar zij kunnen dikwijls
moeilijk anders als de Haagse loonvoor-
schriften te ver van de werkelijkheid
verwijderd raken.
lOteerd
K7
10
10
IS
beheersing de overheid en niet de werk
gevers.
De werkgevers zullen vermoedelijk
weinig bezwaar hebben tegen de voor
stellen tot verdere opschoning van de
prijscompensatie. In het verleden heb
ben zij immers het hele automatisme dat
in de prijscompensatie steekt al willen
afschaffen. Maar ook voor hen geldt: als
zij blij zijn, laten zij daar weinig van
blijken. Dat komt doordat zij het loon in
belangrijke mate zien als een middel, de
juiste man of vrouw op de juiste plaats
te krijgen. Daarvoor is een soepele wer
king van de arbeidsmarkt vereist, met
voortdurende aanpassing van de loon-
staten de vrijheid moeten hebben
U___,---
Wat de winst betreft is het oogmerk
juist gericht op stijging. Daar zou een
matigingspolitiek de zaak dus op zijn
kop zetten. De huren zijn nogal achter
gebleven bij de kostenstijging van
nieuwbouw en onderhoud. Matiging zou
daar dus ook averechts werken. De inko
mens van de vrije-beroepsbeoefenaars
zijn moeilijk te pakken. Dit alles overwe
gend, heeft een algemene inkomenspoli
tiek vrij schimmige kansen. Dan blijft
het verwijt dat de overheid het zich
gemakkelijk maakt door in hoofdzaak
alleen diegenen te pakken die zij pakken
kan en de rest, waaronder zich naar
verhouding veel hoge inkomens bevin
den, min of meer noodgedwongen bui
ten schot laat.
Een tweede probleem dat zich voor de
vakbeweging voordoet is haar verlies
aan aantrekkingskracht voor de werk
nemers. Wat heeft het nog voor zin, lid te
zijn of te worden van een vakvereniging
als de werknemers hun loonpeil door de
overheid thuisgestuurd krijgen? Staken
kan dan redelijkerwijs ook niet meer,
want de tegenpartij is bij centrale loon-
fondsra
div. ed.)
70 851
Deze prognose is gebaseerd op een
groeiscenario” van 2,5 procent. De inves
teringen, de produktie en de reële arbeids
kosten nemen vanaf 1976 met 2,5 procent
per jaar toe.
Van Schaik heeft een prognose opge
steld op basis van een herschatting van
het model, dat het Centraal Planbureau
(CPB) gebruikt voor dergelijke bereke
ningen.
Het CPB houdt volgens Van Schaik
geen rekening met de daling van de ge
middelde kapitaalproduktiviteit, die in
werkelijkheid wel is opgetreden en schat
daardoor het niveau van het aantal ar
beidsplaatsen te hoog in.
Het aantal arbeidsplaatsen in de Neder
landse industrie had in 1965 met 1.230.000
zijn top bereikt en beweegt zich sindsdien
in dalende lijn. Dit jaar treedt volgens de
Deze voorspelling doet dr. A. van
Schaik, wetenschappelijk hoofdmedewer
ker aan de economische faculteit van de
Katholieke Hogeschool Tilburg, in het
blad Economisch/Statistische berichten
van deze week.
140,8
78,00
91,0:
«M
16,1
38,»
196,®
23,90
81,®
39®
101,00-
50,00
6630
72®
14®
86,00
128,00
60®
94.®
49,10
97,00
40,00
38®
23,00
298.00
145,50
94,®
5930
127®.
33®
49®
76,11
101JO
67.00
78®
12230
10050
156®
42®
55®
146®
51,®
58®
41,11
61.il
100®
41.70
128®
43®
43®
61®
32®
86®
133®
104®
52.11
155®
3711
76 157®.
67®
811
180®
29®
80,71
171®
24®
36,
36®,
44®
42,1
113®
290.il
1459
1501
2450
de voortplanting vast te stellen heeft
Reijnders organen en weefsel van dood
gevonden zeehonden afkomstig uit West-
Duitsland, Denemarken en Nederland on
derzocht op hun gehalte aan diverse gifti
ge stoffen, zoals kwik, DDT (landbouwgif)
en de zeer gevaarlijke PCB’s (toegepast in
plastics en elektrische apparaten)
Uit de gegevens die Reijnders heeft ver
zameld blijkt dat de Nederlandse zeehon
den aanzienlijk hogere gehalten PCB’s in
hun lichaam hebben dan hun Deense en
Westduitse soortgenoten, gemiddeld wel
tienmaal hoger. Deze giftige stoffen wor
den voornamelijk door de Rijn aange
voerd. PCB’s veroorzaken vergroeiingen
in de baarmoeder van de zeehond, waar
door de bevruchte eicel zich niet kan
inkapselen en zwangerschappen voortij
dig worden afgebroken.
Ir. Reijnders:. „Het uitsterven van de
zeehond houdt een waarschuwing in voor
iedere Nederlander. De stoffen die de
zeehonden naar het leven staan zijn im
mers ook gevaarlijk voor de mens. Baby’s
die in de omgeving van de wadden wor
den geboren krijgen in hun eerste levens
jaar een vijfmaal hogere dosis PCB’s via
de moedermelk binnen dan door de We
reldgezondheidsorganisatie (WHO) aan
vaardbaar wordt geacht.”
Naast de handhaving van het jachtver-
bod op zeehonden dat sinds 1962 van
kracht is, zouden volgens ir. Reijnders
rustgebieden moeten worden ingesteld.
Een andere bedreiging vormt het wadden-
toerisme, waardoor jonge zeehonden
vaak in paniek wegvluchten en fatale ver
wondingen oplopen.,, Bescherming van
zeehonden moet internationaal worden
aangevat”, zegt Reijnders, „waarbij aller
eerst verdere waterverontreiniging moet
worden tegengegaan”.
omdat afnemers en consumenten de beta
lingstermijn overschreden. Daardoor
moet de ondernemer rente en andere kos
ten maken om het geld alsnog binnen te
krijgen.
Volgens J. Lam van de KNOV neemt het
verlies door winkeldiefstallen nog steeds
toe. Lam dringt er bij de ondernemers op
aan om zelf maatregelen te nemen om de
diefstallen zoveel mogelijk te beperken.
Daarnaast vindt hij dat de justitie de
daders van winkeldiefstallen weinig ef
fectief vervolgt. „Er worden wel proces-
sen-verbaal opgemaakt maar vaak wor
den zaken geseponeerd als de diefstal van
te geringe waarde blijkt te zijn”, aldus
Lam.
DEN HAAG. Minister Van Aarden-
ne van Economische Zaken, heeft beslo
ten een deel van de kosten te dragen, met
een maximum van 730.000 gulden van
verkennende studies op het gebied van
Ocean Thermal Energy Conversion,
OTEC genaamd, een nieuwe manier van
elektriciteitsproduktie voor aan zee gele
gen landen in de tropen. Deze studies
zullen worden uitgevoerd door de Hol-
landsche Beton Groep N.V.
In een OTEC-centrale wordt gebruik
gemaakt van temperatuurverschillen in
de tropische oceanen. Er bestaat een ver
schil van circa twintig graden Celsius
tussen het oppervlaktewater en het water
op een diepte van vijfhonderd tot duizend
meter. Via een verdampings- en conden-
satiekringloop wordt dit temperatuurver
schil aan boord van een drijvend platform
in elektriciteit omgezet.
De Hollandsche Betongroep NV in Rijs
wijk werkt al enige jaren in internationaal
verband mee aan de OTEC-ontwikkelmg.
I
Het ziet er naar uit dat de lonen
voorlopig zullen worden vastgesteld
door de minister van Sociale Zaken.
Over het niveau waarop dit gebeurt
zullen de werknemers niet vrolijk
zijn. Aan de andere kant is het de
bedoeling, hiermee de werkloosheid
te bestrijden. Er zijn sterke aanwij
zingen dat de Nederlandse arbeid
bezig is, zich uit de markt te prijzen.
De Amsterdamse hoogleraar Van den
Doel betoogt met enkele medestanders
al jaren dat de loonvorming beter in
handen van de overheid kan liggen dan
bij de sociale partners. Hij heeft daar
voor belangrijke argumenten. Van groot
belang is ook de vraag hoe de sociale
partners daar zelf over denken. In het
volgende zal worden getracht, hun me
ning in grote trekken op te laten komen.
We komen dan het kernpunt van Van
den Doel vanzelf tegen.
Ik zal eerst zo goed mogelijk in de huid
van de vakbeweging proberen te krui
pen en daarna in de huid van de werkge
versvertegenwoordigers. Aan het eind
ga ik dan mijn eigen huid terugzoeken.
De vakbeweging, zegt Van den Doel, is
niet goed in staat, de werknemers tot
matiging te bewegen. Als toch matiging
gewenst is, kan de overheid dat dus
beter doen. Die maakt zich dan tot zon
debok. De leiders van de vakbeweging
kunnen dus tot hun leden zeggen: wij
kunnen het ook niet helpen. Zij gaan dan
vrijuit en kunnen niet door hun leden in
gebreke worden gesteld. De minister
van Sociale Zaken kan wel in gebreke
worden gesteld, maar die is geen zetbaas
van de vakbeweging. Op deze wijze kan
de loonmatiging worden gecombineerd
met schone handen van de leiding van
de vakbeweging.
Als dit betoog juist is, zou de vakbewe
ging dus blij moeten zijn met loonbe
heersing door de overheid. Het is moei-
UTRECHT (ANP). De Rijksuniversi
teit Utrecht krijgt een energiecoördinator.
Er wordt van deze nieuwe functionaris
verwacht dat hij nieuwe plannen voor
energiebesparing ontwikkelt en dat hij
het energieverbruik in de universiteitsge
bouwen bewaakt.
Overigens heeft de universiteit de laat
ste paar jaar ook zonder een „energie-
waakhond” kans gezien het verbruik te
drukken. Werd in het nieuwe universi
teitscentrum De Uithof in 1976 nog bijna
vijftien en een half miljoen kubieke meter
aardgas verbruikt, in 1978 was dat al met
1,6 miljoen teruggebracht tot 13,8 miljoen
kubieke meter. Deze bezuiniging werd be
reikt door de verwarmingsinstallaties
’s morgens later aan te zetten en
’s avonds eerder uit te schakelen.
De universiteit meent dat er nog het een
en ander valt te bezuinigen op water en
elektriciteit. In een aantal gevallen is eerst
een investering nodig, die zichzelf echter
weer terugverdient. Voor wat de oudere
gebouwen van de universiteit in de bin
nenstad van Utrecht betreft, zal het colle
ge van bestuur een beroep doen op een
deel van de pot van 2,5 miljoen gulden, die
het ministerie van economische Zaken
voor bezuinigingsdoeleinden aan de
Rijksgebouwendienst ter beschikking
heeft gesteld.
UTRECHT (ANP). „Een gevoelige
aanpassing van de aardgasprijs zal voor
de glastuinbouw onontkoombaar zijn. De
noodzaak van energiebesparing zal hier
door nog dringender worden.”
Dit zei ir. A. de Zeeuw, directeur-gene-
raal landbouw en voedselvoorziening van
het ministerie van Landbouw, gisteren in
Utrecht op de aLgemene vergadering van
de tuinbouwvakbond van de KNBTB. De
Zeeuw sprak de rede van minister Van
der Stee uit, die „wegens dringende werk
zaamheden elders” verhinderd was.
De minister meent dat hij niet kan voor
bijgaan aan een dringend beroep van Eu
ropees commissaris Gundelach normale
re concurrentieverhoudingen te schep
pen. Gundelach vindt de recente prijsaan
passingen voor het aardgas, per 1 oktober
vorig jaar met anderhalve cent per kubie
ke meter omhoog tot 17,4 cent onvoldoen
de. Hij verwijt Nederland dan ook concur
rentievervalsing doordat de aardgasprijs
achterblijft bij de gestegen olieprijzen.
WENEN (Reuter). Pakistan en Brazi
lië zijn niet van plan af te zien van de
ontwikkelingen van een eigen kernener
gieprogramma. Dit hebben afgevaardig
den van de twee landen laten weten op een
conferent e ter afslu t ng van een onder
zoek van twee jaar, het zogenaamde Inter
nationale Beraad over de Splijtstofcyclus
(INFCE). Aan de conferentie nemen 56
landen deel.
De Verenigde Staten hebben kritiek uit
geoefend op de kernenergieprogramma’s
van Brazilië en Pakistan. Zij zijn bevreesd
voor de mogelijkheid van het gebruik van
kernenergie voor militaire doeleinden. De
leider van de Pakistaanse delegatie op de
conferentie, M. S. Khan, verklaarde ech
ter van mening te zijn dat soevereine
i om zelf
te bepalen wat voor hun de beste manier
is om het gebruik van kernenergie voor
vreedzame doeleinden te ontwikkelen.
Wij zijn het niet eens met de stelling dat
het om economische redenen beter is de
opwerking van gebruikte splijtstof, de
verrijking van uranium en het gebruik
van snelle-kweekreactors beperkt te hou
den tot enkele landen, zo zei Khan. Het
onvervreembare recht van elk land om
het gebruik van kernenergie voor vreed
zame doeleinden volledig tot ontwikkeling
te brengen dient voorop te staan. Een land
moet dit recht ook ongehinderd kunnen
uitoefenen wanneer zijn energiebehoefte
aanleiding geeft, zo meende
ZWOLLE (ANP). Het gasbedrijf
Zwolle en omgeving, de NV GAZO, heeft
een CV-ketel ontwikkeld die bij het gas
verbruik een besparing oplevert van twin
tig procent. Dit betekent voor een door-
snee-gezin dat de gasrekening jaarlijks
zo’n 230 gulden lager uitvalt.
Hoewel de prijs van de ketel nog niet
bekend is gaat de GAZO er van uit dat de
meerkosten ervan binnen drie tot vijf jaar
zijn terugverdiend. Bij een verdere stij
ging van de gasprijs is dat uiteraard eer
der het geval. In mei zal de GAZO begin
nen met de CV-ketel o.m. in nieuwe en
bestaande woningen de nodige ervaring
op te doen. Het gasbedrijf verwacht dat
eind dit jaar of begin volgend jaar de ketel
op de markt komt.
Het principe van de ketel berust op het
terugwinnen van warmte uit verbran-
j dingsgassen. Bij normale CV-toestellen
verdwijnen de hete verbrandingsgassen
van ongeveer 200 graden Celsius zonder
meer via de schoorsteen. Met behulp van
j een speciale warmtewisselaar in de CV-
ketel wordt een groot gedeelte van die
warmte teruggewonnen. Warmte die dient
om het naar verhouding koude retourwa-
ter van de CV voor te verwarmen.
Normaal zorgen de verbrandingsgassen
voor een goede trek in de schoorsteen. Nu
de gassen door de CV-ketel tot 60 graden
worden afgekoeld moet een ventilator er
voor zorgen dat deze de schoorsteen toch
kunnen verlaten. De waterdamp, die door
die afkoeling ontstaat, verlaat de ketel via
een condensafvoer op de riolering.
