w
Humor in het nieuws van alle dag
Nerveuze
Amnesty’s verzet
tegen de
laatste straf
spanningen
rusteloosheid, examenvrees.
Valdispert
een zuiver natuurprodukt
uit de valeriaan wortel.
I
1
NOTITIES
OVER:
w
19
19 8 0
(WOENSDAG 5
MAART
ith j I
-
vff
s
Soms heeft het nieuws
van alle dag zijn eigen
grimmige humor, voor
wie die tenminste wil zien.
Vorige week donderdag
meldden Franse en
Amerikaanse
persbureaus, dat de
AN ZUS-geallieerden,
Australië, Nieuw-Zeeland
en de Verenigde Staten,
de dag ervoor in
Washington waren
overeengekomen hun
militaire rol in de
Indische Oceaan uit te
breiden, dit met het oog
op de gebeurtenissen in
Afghanistan.
hoe Moskou welkome verlichting in Australies defensie-
problemen bracht, door Ton Nillissen,
het vertrek van dominee Beyers Naudé uit de -blanke-
Nederduitse kerk, door Feico Houweling,
de campagne van Amnesty International tegen de dood
straf, door Franpoise Ledeboer.
Ook u kunt kalmer leven met
dSJK?
WWW
Premier Malcolm Fraser
Guillotine
Australische minister van Buitenlandse Zaken Andrew Peacock
DE VERDWENEN HOOP
VAN BEYERS NAUDE
(ADVERTENTIE)
Lees vooraf de gebruiksvoorschriften.
Elektrische stoel
Bk.
Na tientallen jaren te hebben gestre
den voor een dialoog tussen de Zuidaf-
rikaanse Nederduits gereformeerden
en tegenstanders van de apartheidspo
litiek heeft dominee C. F. Beyers Nau-
dé (64) de hoop opgegeven: een week
geleden verliet hij de Nederduits Gere
formeerde Kerk (die uit blanken be
staat) en trad hij toe tot de speciaal
voor zwarten opgerichte gereformeer
de kerk.
kan veroorloven. Verder zou er in
Canberra eens worden nagedacht
over de mogelijkheid de VS meer
toegang te verlenen tot militaire
installaties.
Een ieder die enigszins op de hoogte
is van de militaire mogelijkheden
van Australië en Nieuw-Zeeland,
kon op dat moment een lichte
glimlach niet onderdrukken. De
ANZUS-broeders, eensgezind tot de
tanden gewapend, klaar om hun
belangen te verdedigen, zo klonk
het; de werkelijkheid echter
ontneemt als zo vaak, veel van de
glans aan dit dappere beeld.
Zo parafraseerde onlangs de Far
Eastern Economie Review een
uitspraak van Theodore Roosevelt:
„Speak softly and carry a big
stick”, met betrekking tot de
Australische premier Fraser, tot:
„Speaking loudly and carrying a
small stick”. Dit sloeg op Frasers
recente wereldreis naar onder meer
Washington, Londen en Parijs,
tijdens welke ontmoetingen met
regeringsleiders in de respectieve
hoofdsteden, Fraser niet had
nagelaten zich zo hard mogelijk op
te stellen ten aanzien van de
Russische inval in Afghanistan en
meer nog, in Parijs, Londen en
Washington had aangedrongen op
het volgen van een zo hard
mogelijke lijn ten aanzien van
Moskou.
De simpele verklaring voor Frasers
„grote mond” is, dat zijn „stick”, de
Australische defensie, zo weinig
voorstelt, dat Canberra er alles aan
is gelegen dat de Westerse machten
zich zo hard opstellen tegenover
Moskou, dat de Sovjet-Unie verdere
avonturen die mogelijk ook
Australische belangen zouden
bedreigen, inslikt. Australië zelf is
immers nauwelijks bij machte de
Sovjet-Unie met wapengekletter tot
de orde te roepen.
De militaire uitgaven in dit kleinste
werelddeel worden al jaren door de
verschillende regeringen beknot. Er
is een beperkte zeer impopulaire
dienstplicht. De landmacht telt
34.000 man, de luchtmacht 23.000 en
de marine 17.000 man (gegevens
1975). Bij de huidige stand van
zaken kan Canberra hooguit twee
bataljons goed bewapende en
opgeleide mannen op de been
brengen, terwijl de marine kampt
met groot tekort aan personeel,
waardoor schepen, voor al
onderzeeërs, of niet of alleen zwaar
onderbemand kunnen uitvaren.
Dat zelfde geldt ook voor de 20
marinepatrouillevliegtuigen
(Orion) die eveneens een tekort aan
cockpitbemanningen hebben. De
marine, men zou kunnen zeggen
voor een wat groot uitgevallen
eiland als Australië is, van
levensbelang, mist moderne
apparatuur en nieuw bestelde
fregatten met moderne
raketbewapening aan boord,
kunnen pas het volgend jaar
worden geleverd.
Het is duidelijk dat Australië, 188
keer zo groot als ons land en
evenveel inwoners (14 miljoen) geen
wapengekletter kan laten horen,
hooguit wat zacht gerinkel en dan
alleen nog hoorbaar voor de goede
verstaander. Een wezenlijk
probleem derhalve voor Canberra,
vooral nadat de aanwezigheid van
de VS in Azië en de Pacific na het
echec in Vietnam, tot het minimum
werd gereduceerd.
Na de recente Amerikaanse
voornemens ten aanzien van
vlagvertoon in Azië, is dat laatste
probleem voor Australië wat
verminderd. De grote ANZUS-
broer komt weer wat naderbij met
zijn mariniers, vliegdekschepen op
de Indische Oceaan en met bases in
Oman, Somalië en Kenia.
Het begint er steeds meer naar uit te
zien, dat Moskou met zijn optreden
in Afghanistan niet alleen de
heersende Amerikaanse president
terwille is geweest met betrekking
tot diens herverkiezing, maar ook
onbelangrijkere regeringsleiders
als Fraser aan een opstapje heeft
geholpen met het vrijwel gratis
oplossen van een stuk Australische
defensieproblematiek. Tenslotte is
het ook in Australië
verkiezingsjaar.
Amnesty International, de or
ganisatie die zich inzet voor de
bescherming van mensenrech
ten waar ook ter wereld, is vori
ge week begonnen met een cam
pagne tegen de doodstraf. In de
afgelopen tien jaar zijn zeker
7500 mensen ter dood veroor
deeld. Van minstens 5000 geval
len is bekend, dat het vonnis
inderdaad ten uitvoer werd ge
bracht.
-In april komt de Economische en
Sociale Raad onder meer hierover
bijeen.
-In augustus en september verga
dert het 6e VN-congres over mis
daadpreventie en de behandeling
van wetsovertreders in Venezuela.
-Ook de 35ste Algemene Vergade
ring besteedt in het najaar aan
dacht aan de problematiek.
In ieder geval is er sprake van
geestelijke marteling van de ter
dood veroordeelde, die vaak jaren
in een dodencel moet wachten op
zijn executie. Ook op aanklagers,
rechters, artsen en beulen wordt
een grote last gelegd.
Uitsluitend bij
apotheker en drogist.
Broederbond op, waarbij hij een geheim
plan van deze organisatie onthulde. Hierop
werd hij door de gereformeerde synode
beschuldigd van „verraad en dwaling” en
zijn predikantentitel werd hem ontnomen.
Met een handjevol medewerkers en sterk
tegengewerkt door zijn kerk en de overheid
bleef Beyers Naudé zich als lidmaat van de
Nederduits gereformeerde kerk inzetten
voor een dialoog over de apartheid met de
Afrikaners. In het begin van de jaren zeven
tig begon de Zuidafrikaanse regering ech
ter een verhevigd offensief tegen een aantal
organisaties, waaronder het Christelijk In
stituut.
Na een rechtszaak tegen Beyers Naudé,
omdat hij weigerde te getuigen voor de
zogenoemde commissie-Schlebusch die een
onderzoek naar het instituut deed, werd in
1974 een rapport door deze commissie gepu
bliceerd waarin werd gesteld dat het Chris
telijk Instituut werd gebruikt als middel
„voor een vervanging middels een rassen-
strijd, van de bestaande orde door een links
bestel onder zwart bewind”.
De essentie van deze beschuldi
ging was duidelijk: Beyers Naudé en zijn
instituut werden openlijk beschuldigd van
de twee ergste aantijgingen die men een
Afrikaner in Zuid-Afrika kan aandoen:
sympathisering met het communisme en
bestrijding van de apartheidspolitiek met
geweld. In 1974 en 1977 volgden maatrege
len die het Christelijk Instituut en zijn lei
der volkomen uitschakelden. Men mocht
onder meer geen steun meer ontvangen uit
het buitenland, Beyers Naudé kreeg huisar
rest en zijn naam mocht niet meer in de pers
verschijnen. Zijn medewerker Theo Kotze
vluchtte in 1977 met een auto via de woestij
nen van Botswana naar Europa.
Onder meer vanuit Nederland kreeg Bey
ers Naudé veel steun in deze moeilijke tij
den. Zo werd hem in 1972 een eredoctoraat
uitgereikt door de Vrije Universiteit van
Amsterdam, waarbij hij werd geprezen
voor zijn inzet als theoloog voor afschaffing
van de apartheid. In oktober vorig jaar
kreeg hij de prijs voor de mensenrechten
van de Oostenrijkse Bruno Kreiskystich-
ting, maar hij mocht niet naar Europa om
deze in ontvangst te nemen.
Zijn positie werd echter steeds moeilij-
ker, onder meer door de breuk van zijn
kerk met de Nederlandse gereformeerden
in 1978. Deze scheiding ontstond naar aan
leiding van de materiële steun die de Neder
landers gaven aan het anti-racismefonds
van de Wereldraad van Kerken, welke di
rect werd overgedragen aan de Rhodesi-
sche guerrillaorganisatie Patriottisch Front
en de Zuidafrikaanse apartheidsbeweging
African National Congress (ANC).
Langzamerhand ontstond hierdoor een
situatie waarin Beyers Naudé zowel mond
dood als vleugellam was. Als een van de
laatsten in Zuid-Afrika is hij nu tot de
conclusie gekomen, dat de Afrikaners van
de Nederduitse gereformeerde kerk niet
voor discussie over apartheid vatbaar zijn.
Hij wendt zich nu volledig tot de zwarte
christenen in zijn land en daarmee verliest
de Nederduits Gereformeerde Kerk van
Zuid-Afrika zijn laatste lidmaat, die door de
zwarte bevolking nog op zijn woord werd
geloofd en hun vertrouwen genoot.
Natuurlijk hebben de Verenigde
Naties niet de mogelijkheid om af
schaffing af te dwingen. Zij zouden
echter wel waarborgen kunnen ei
sen voor een eerlijk proces, vol
doende rechtsbijstand en beroeps
mogelijkheden.
I
^‘hNÓvrnol
Bij het voeren van de huidige
actie baseert Amnesty zich op arti
kel 3 van de Universele Verklaring
van de Rechten van de Mens, waar
in wordt gesproken over het „recht
op leven”. Artikel 5 van deze verkla
ring verbiedt bovendien „wrede”,
onmenselijke en vernederende be
handeling en bestraffing”.
Juist dit jaar is voor het voeren
van actie gekozen omdat de dood
straf op de agenda van drie verga
deringen van de Verenigde Naties
staat:
De redenen om tot afschaffing
van de doodstraf te komen zijn dui
delijk. De straf is wreed, onmense
lijk en vernederend. Zo kan de te
rechtstelling gepaard gaan met li
chamelijke foltering. Bij ophanging
en wurging is het de bedoeling dat
de nek onmiddellijk wordt gebro
ken. Dat lukt wel eens niet, zodat de
dood door verstikking moet intre
den. Ook bij elektrocutie worden
fouten gemaakt, waardoor de elek
trische stroom vaak meermalen
door het lichaam moet worden ge
jaagd voor de dood intreedt.
Het ANZUS-pact ontstond in 1951
toen de drie landen met elkaar een
militair bondgenootschap
aangingen.
De bijeenkomst vorige week in
Washington was een niet geplande.
Bedoeling was, dat de Raad van het
ANZUS-Pact pas in de zomer van
dit jaar in de Nieuwzeelandse
hoofdstad Wellington bijeen zou
komen, maar de klaarblijkelijk
diep gevoelde dreiging na de
Russische inval in Afghanistan en
de veronderstelde bedreiging van
de olietoevoer in het gebied van de
Perzische Golf, maakte een
spoedvergadering in de ogen van
Canberra, Wellington en
Washington dringend noodzakelijk.
De ministers van Buitenlandse
Zaken van de drie verbondenen
waren er snel uit. Na twee dagen
belegden de Australische minister
van Buitenlandse Zaken Peacock
en zijn Nieuwzeelandse collega
Talboys een persconferentie
waarop uit de doeken werd gedaan
wat de grimmige Russische Beer
van deze drie landen kon
verwachten, als zijn vraatzucht
tenminste nog immer niet gestild
zou blijken.
Vervaarlijk de camera’s inblikkend
liet Peacock weten, dat Australië en
Nieuw-Zeeland met de Verenigde
Staten hun militaire rol in de
Indische Oceaan zouden
uitbreiden. Voor wat betreft
Australië zou dat bestaan uit het
zenden van een vliegdekschip met
een begeleidend vlootonderdeel en
Nieuw-Zeeland zou zorgen voor
aanvullende steun van marine en
luchtmacht, althans, let op de
bijzin, voor zover dit land zich dat
Een ander fundamenteel bezwaar
van tegenstanders van de dood
straf, betreft het feit dat mensen nu
eenmaal niet onfeilbaar zijn in hun
oordeel. Er zijn in het verleden nog
al eens onschuldigen terechtgesteld
pwat»*'*'
Al eerder besteedde Amnesty
aandacht aan dit onderwerp. Zo
werd in 1977 in de Zweedse hoofd
stad Stockholm een conferentie ge
houden waaraan onder meer twee
honderd advocaten, politiefunctio
narissen, rechters, politici, journa
listen en psychologen deelnamen.
Ondanks de culturele en andere
verschillen tussen de deelnemers,
kwamen zij tot een unanieme ver
oordeling van de doodstraf en een
oproep deze af te schaffen. Dit ge
beurde in een verklaring die be
kend is geworden onder de naam
„Verklaring van Stockholm”.
en een dergelijke fout kan natuur
lijk onmogelijk worden gecorri
geerd. In 1978 ging het in Florida in
één bepaald geval nog net goed. Een
veroordeelde zat al drie maanden
lang in een dodencel, toen bleek dat
hij niet eens in de buurt van het
misdrijf was geweest.
Voorstanders gebruiken onder
meer het argument dat de dood
straf een afschrikwekkende wer
king heeft. Dat is echter nog nooit
met cijfers aangetoond. Amnesty
schrijft daarover in de folder die de
actie begeleidt: „Het effect van
straffen en vooral van de doodstraf,
is heel moeilijk aan te tonen. En het
is overigens de taak van de voor
standers om aan te tonen dat de
doodstraf die speciale afschrikwek
kende werking heeft waarin zij
geloven
Dat de voorstanders van de dood
straf nog op grote schaal de wet aan
hun kant hebben, blijkt overduide
lijk uit cijfermateriaal. De dood
straf was op 30 mei vorig jaar in
slechts 18 landen geheel afgeschaft.
In nog eens 8 landen, waaronder
Nederland, wordt de straf alleen
opgelegd in oorlogstijd. Dat bete
kent dat in 101 staten de doodstraf
nog uitgesproken en uitgevoerd kan
worden. Dat dit inderdaad gebeurt,
mag door berichtgeving in de me
dia, als bekend worden veronder
steld.
Amnesty betrekt in de actie ook
de zogenaamde „politieke moor
den”. De organisatie schat dat daar
van in de afgelopen tien jaar meer
dan een half miljoen mensen het
slachtoffer is geworden. Zo zijn in
Argentinië ongeveer 15.000 mensen
„verdwenen”, werden in Oeganda
tussen de 50.000 en 300.000 perso
nen omgebracht en verloren in
Ethiopië naar schatting 30.000 men
sen op onnatuurlijk wijze het leven.
Natuurlijk kan Amnesty niet veel
méér doen dan handtekeningen
verzamelen en brieven schrijven.
Hopelijk heeft dit mobiliseren van
de publieke opinie toch op een of
andere wijze effect op het doel
waarnaar de organisatie streeft: al
gehele afschaffing van een als bar
baars beschouwde straf.
Een ongekend revolutionaire stap voor
deze zeer gematigde Afrikaner, die ondanks
tegenwerking en tegenslagen bleef geloven,
dat de blanke gereformeerde kerk een rol
zou kunnen blijven spelen in een toekom
stig Zuid-Afrika zonder apartheid. In een
verklaring van vorige week zei hij onder
meer, dat de Nederduitse kerk heeft ge
faald om haar rol in de Zuidafrikaanse
gemeenschap te vervullen en niet in staat is
de problemen in het land te begrijpen.
De Nederduits Gereformeerde in Zuid-
Afrika is de grootste kerk van de (blanke)
Afrikaners en de meest invloedrijke kerk
gemeenschap in het land, onder meer ver
oorzaakt door het grote aantal politici die
lid zijn van deze kerk. Indirect werkt die
invloed verder sterk door via de zogenoem
de Afrikaner Broederbond, een in geheim
zinnigheid gehuld genootschap, dat zich in
zet voor handhaving van de Afrikaner cul
turele erfenis en daarmee voor voortzetting
van de apartheid.
Als zoon van een legerpredikant was
Christiaan Frederick Beyers Naudé voor
bestemd een rol in deze Broederbond te
vervullen. Door zijn afstamming werd hij,
nadat hij in 1940 predikant werd in de
Nederduitse kerk, automatisch lid van de
bond. Maar hij zou zich niet inzetten voor
deze sinistere organisatie, evenmin als voor
het handhaven van de apartheid.
Wel gaf hij zijn volledige inzet toen de
Wereldraad van Kerken na de tweede as
semblee die in 1954 in het Amerikaanse
Evanston werd gehouden, om een gesprek
over de door de Afrikaners voorgestane
apartheidspolitiek verzocht. Deze dialoog
liep echter uit op het tegendeel van wat de
s j
Wereldraad wenste: de Zuidafrikaanse ge
reformeerden verlieten in 1960 de organisa
tie, nadat deze laatste (tijdens een conferen
tie in Cottesloe) de apartheid expliciet ver
oordeelde.
In een verklaring bij het verlaten van de
Wereldraad zei de Nederduitse kerk toen:
„De Wereldraad vertoont te sterke liberalis
tische, humanistische, kosmopolitische, so
cialistische en collectivistische neigingen”.
De regering werd hierna aangeraden de
volledige scheiding der rassen in Zuid-Afri
ka zo snel mogelijk door te voeren.
Bij een verklaring over apartheid in ker
ken zeiden de gereformeerden in het begin
van de jaren zestig onder meer: „De Neder
duits Gereformeerde Kerk van Zuid-Afrika
stelt dat de neger God in zijn eigen kerk in
overeenstemming met zijn eigen nationalis
tische levenswijze en in zijn eigen taal moet
dienen. Daarom is het juist dat een christe
lijke kerk de neger niet wenst toe te laten,
omdat men niet van hem mag verwachten
dat hij de blanke imiteert”.
Maar zoals in Cottesloe in 1960 al was
gebleken, huldigden niet alle Zuidafrikaan
se kerken een dergelijk standpunt. De min
derheid van onder meer anglicaanse, pres
byteriaanse, katholieke en methodistische
kerken voelde wel degelijk voor een dialoog
met de Wereldraad. Na de bloedige onder
drukking van de rellen in Sharpeville in
maart 1960 (waarbij 70 doden vielen), riep
de anglicaanse kerk de regering op de apar
theidspolitiek zo snel mogelijk op te geven.
De rooms-katholieke kerk op haar beurt,
staat erom bekend dat ze sinds lange tijd de
deuren voor zowel blanken als zwarten
openhoudt.
De mislukte dialoog met de Wereldraad,
het bloedbad van Sharpeville en de onwrik
bare houding van zijn medegereformeer-
den veroorzaakten een wending in het leven
van Beyers Naudé. In 1962 stichtte hij het
blad Pro Veritate (Voor de Waarheid), dat
zich op een kritische wijze inliet met het
instituut van de apartheid. Een jaar later
richtte hij het Christelijk Instituut op, een
op rassenintegratie gerichte instelling, die
jongeren theologische vorming gaf en con
ferenties organiseerde. Korte tijd later gaf
hij zijn lidmaatschap van de Afrikaner
Tot nu toe nemen de Verenigde
Naties het standpunt in dat de
doodstraf op steeds minder delicten
van toepassing verklaard moet wor
den, met het oog op de wenselijk
heid en uiteindelijke afschaffing.
Dit houdt echter nog geen onvoor
waardelijke veroordeling in en dat
I is juist waar Amnesty naartoe wil.
Beyers Naudé met bul tijdens de uitreiking
van het ere-doctoraat aan de Vrije Universiteit
te Amsterdam in 1972.
