Poëzie Ferré als
in trance gevangen
Mefisto viel in
de orkestbak
Kondrasjin dirigeert
onbevredigend concert
K
I
I
Geraldine Pilgrim: „Geen dogmatische beweringen over vrouw-zijn”
M
H
w
Winifred Wagner overleden
Chansons soms tegen kitsch aan
Danser Fernandez
overleden
PHILIPS
Philips P5OOO tekstverwerkers
kostenbesparend, produktieverhogend
en eenvoudig te bedienen.
I
i
IG
I
I
13
DONDERDAG
MAART
Brahms door Theo Olof fragmentarisch benaderd
Slaapkamer
Café de Paris
0
Hot-viool
KUNST
19 8 0
6
door Alma Post
-
1
Si
De Philips tekstverwer-
kende systemen bestaan I
uit een standaardtoetsen- J
bord met beeldscherm, -
geheugen en snelle
schrijfeenheid. Via het beeldscherm kunnen
alle typewerkzaamheden precies worden
gevolgd. En faciliteiten als bijv, correctie,
revisie of opmaakverzorging staan met een
enkele toetsdruk ter beschikking. Voor elke
funktie één toets. Tekstopslag geschiedt met
behulp van magneetkaarten of flexibele
schijfgeheugens. Test en opmaak akkoord?
Eén druk op de toets zet de
ijfeenheid aan het werk.
Met een snelheid van 2700
tekens per minuut
Tijdens het afdrukken kan
de typiste vast beginnen met
een volgende tekst. Door het
systeem van snel verwisselbare schijfwielen
staan diverse lettertypen ter beschikking.
Aan alle bedieningsgemak is gedacht.
Standaardbrieven, rapporten,
offertes, contracten en aktes
moeten vaak voor kleine
wijzigingen worden over
gemaakt. Philips weet wat
dat betekent. In tijd en geld.
En heeft er een uiterst
efficiënte oplossing voor
ontwikkeld;
Binnen enkele uren kan uw
typiste met de Philips tekst
verwerker werken. En in
enkele dagen is zij er volledig
mee vertrouwd. Omdat
Philips uitgaat van de mens
achter de machine. En met
kennis van zaken probleem
oplossingen op maat
maakt. Philips tekst
verwerkers zijn kosten
besparend en produktivi-
teit verhogend. Met alle
mogelijkheden voor
geprogrammeerde cor-
respondentie. Maar óók
3 voor rekenen in bijv.
financiële overzichten,
selekteren en sorteren van
bestanden of het
aanmaken van
telexbanden.
P5000 tekstverwer
kers kunnen erg
veel en zijn een
prima investering.
Philips tekstverwerkers - 4
worden als complete werkeenheden
geleverd, klaar voor nuttig gebruik.
Interesse?
Stuurde coupon in voor nadere informatie.
Adres: Philips Data Systems Nederland B V.
Antwoordnummer 1300, 2500 VG DEN HAAG
Philips P5OOO tekstverwerkers:
een revolutie in de kantoorprakti jk.
r-
Philips P5000
tekstverwerker»
>nem. r
AMSTERDAM. De vrouwen
die de Engelse performance
groep Hesitate Demonstrate
laat zien, bevinden zich in puur
vrouwelijke situaties. Ze zijn
zwak, ze zijn bezig zich mooi te
maken. De eventuele kritiek op
de situatie van de vrouw die je
k hier uit zou kunnen opmaken
wordt verdoezeld door de aan-
trekkelijke en beeldschone entou-
rage van de vrouwen. Is er wel
kritiek bedoeld? Bovendien
wordt interpreteren bemoeilijkt
door de opzet in losse handelin
gen waar soms geen kop of staart
aan te ontdekken valt.
i 1
>11
F
iil
l!®
w
I
Hesitate Demonstrate maakt
onvervulde
dromen
I
(ADVERTENTIE)
philips
ikties
ineens
36
JOHN OOMKES
per-
Data
Systems
Vier mede
werkers van de
Engelse perfor-
mance-groep
Hesitate De
monstrate.
V.I.n.r.: Alexis
Mauro, Jane
Nash, Didi Hop
kins, Geraldine
Pilgrim.
(Foto
Lex van Rossen)
De werkwijze van de groep bestaat
vooral uit discussiëren („Op mijn slaapka
mer” zegt Geraldine. Een eigen ruimte
hebben ze niet). Dan wordt de speelruim
te, het environment geschilderd. Als dat
klaar is gaan ze inkopen doen, en in een
week zetten ze het echte decor in elkaar.
Dat van Excuse Me werd speciaal ge
maakt op het Mickerytheater. Repeteren
Na de dood van haar echtgenoot, Siegfried Wagner, nam Winifred de leiding over van
het jaarlijkse Wagnerfestival in Bayreuth. Tot 1945 leidde zij deze Festspiele. Na de
dood van Hitler, die zij „de wolf’ noemde, heeft Winifred Wagner nooit meer de Opera
te Bayreuth betreden. Tijdens de oorlogsjaren moest zij op bevel van Hitler aangespro
ken worden met „Hohe Frau”.
UTRECHT. Als weinigen van zijn generatie hij is 63, al circuleert er wel eens
een andere leeftijd heeft Léo Ferré het heilig vuur niet verloren. Met de regelmaat
schrijft deze agitator, filosoof, auteur, componist, arrangeur (en wat al niet meer)
nieuwe chansons die zich qua intentie, toonzetting en helderheid moeiteloos kunnen
meten met het beste uit zijn veelomvattende repertoire.
van
even
tie
het
rts
e ka-
md
r op
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
j
van
vende
an-
zijn
I van
3,
lector (Waarin een man een door hem
gekozen meisje gijzelt. A.P.).
Zoals vaker bij Performances is het
allemaal sterk een persoonlijke uiting van
de maker. „Die vrouwelijkheid” zegt Pil
grim „dat hoort bij mij, bij mijn verleden.
Ik ben er in opgevoed dat ik zo zou wor
den, het is mijn vocabulaire. Bij de try-
outs in Londen werd het danspaar aan het
begin gespeeld door mijn ouders. Dat was
voor mij erg belangrijk”.
De (wisselende) leden van Hesitate ko
men uit de hoek van de beeldende kunst,
het toneel, of deden eerder performances.
Geraldine Pilgrim doorliep de Leeds col
lege of Art, waar ze als leraren Jeff Nuttell
en John Darling had, oprichter en ex-
medewerker van The People show (een
Londense „underground” toneelgroep op
gericht in de jaren zestig). Na de opleiding
trok ze naar Londen, met Janet Goddard
(niet in Amsterdam vanwege baby) en
samen richtten ze in 1975 Hesitate De
monstrate op.
(Van onze kunstredactie)
BAYREUTH. Winifred Wagner, de in Engeland geboren schoondochter van de
componist Richard Wagner, is woensdag na een langdurige ziekte overleden. Zij werd
82 jaar.
Winifred Wagner was een persoonlijke vriend van Adolf Hitler. Enkele jaren geleden
baarde zij weer opzien, toen zij in een gefilmd interview uitvoerig inging op deze
vriendschap en op haar nazi-sympathieën. Haar reactionaire uitlatingen gingen zelfs
zover, dat zij van haar beide zoons een spreekverbod kreeg opgelegd.
Voor de balzaal stond het verlopen Café
de Paris aan Leicestersquare in Londen
model. „Een jaar lang hebben we daar
geregeld gezeten. Er komen alleen oudere
mensen, het restant van een vroegere
schare dansliefhebbers. Café de Paris is
het enige nog actieve Thé-dansant in Lon
den. De bezoekers zijn mysterieus, je hebt
geen idee wat ze buiten die omgeving
doen. Ze bestaan alleen daar. Voor hen is
de danswereld heel echt”.
Die man die in Excuse Me als danspart
ner optreedt „is gemodelleerd naar een
man uit Café de Paris. De mannen zijn
ook kwetsbaar in deze wereld, maar op
een andere manier. Het zijn hanen. Som
mige verkopen zich als gigolo. De poppen
maker in de voorstelling is zo’n gigolo. Hij
verkoopt zich aan vrouwen maar probeert
tevens zijn speciale vrouw te maken, die
hem kan helpen uit die wereld te ontsnap
pen. We werden voor hem ook geïnspi
reerd door John Fowles’ roman The Col-
KONSTANZ (DPA). De première
van Goethe’s Faust in het Stadttheater
van Konstanz kon woensdagavond niet
doorgaan omdat Wilhelm List-Diehl als
Mefisto bij de generale repetitie van het
toneel in de orkestbak gevallen was.
Naar de theaterdirectie meedeelde
brak de kort voor zijn pensionering
staande 64-jarige Wilhelm zijn borst
been.
AMSTERDAM. In de samenstelling van de programma’s van het Concertgebouw
orkest is weleens vaker geen lijn te ontdekken, maar de abonnementsconcerten van
deze week hebben wat dat betreft wel een volkomen lukraak-karakter: Brahms’
Vioolconcert voor de pauze en symfonisch werk van Britten en Sjostakovitsj erna.
Over het verband en logica van zulke combinaties ga je vooral zitten nadenken
wanneer een orkest bij de uitvoering ook al niet uitblinkt in het evenwichtig
aanleggen vari nuances en daarbij de solist niet in staat blijkt om een gigantisch
concert van Brahms onder een boeiende spanningsboog te plaatsen. En zo lagen de
zaken gisteravond.
Dat Kirill Kondrasjin, de vaste dirigent
van het Concertgebouworkest naast Ber
nard Haitink, een groot vakman is die
bovendien met wel heel exclusieve verras
singen kan komen, zoals in een vorig
seizoen met een werkelijk ongehoord
boeiende en kleurrijke Sheherazade van
Rimski-Korssakov, staat al lang vast.
Wanneer het een neoromantische Rus als
de in 1975 overleden Sjostakovitsj betreft,
wiens (o, wonder bij deze langweiliche
componist; beknopte) Negende Symfonie
ditmaal weerklink, ligt dat anders.
Afgezien van een zoals gewoonlijk niet
bijzonder origineel maar toch wel aange
naam langzaam deel (in de partituur als
Moderato aangeduid) word je dan verder
weer geconfronteerd met die vervelende
populaire maskerade waarachter Sjosta
kovitsj zich verschool, of gezien tegen
de achtergrond van diens conflictsituatie
met de Sovjet-autoriteiten wel moest
verschuilen.
Al heeft de betreffende symfonie een
nogal luchtig karakter, behalve de mees
terlijke vakbeheersing inzake orkestraties
waar de gemiddelde burger altijd zo van
onder de indruk komt, laat Sjostakovitsj
zich hier in zijn, links en rechts bij eerder
levende collega’s afgekeken „invallen” of
ontleningen aan de folklore, weer regel
matig van een nogal ordinaire kant laat
zien. Smakeloze mengkleuren daargela
ten (en over smaak val wat dat aangaat
ook te twisten) beland je in de Negende
ook weer regelmatig in boerse dwingelan
dij van het koper, meestal in platte octaaf-
verdubbelingen getoonzet.
Hesitate Demonstrate was vorig jaar
in Mickery te zien met No Regrets, dat in
een winkel speelde. Het programma dat ze
er nu nog t.m. 15 maart spelen,
Excuse Me, speelt zich af rond de vergane
glorie van een chique balzaal. Vrouwen
worden wel of niet ten dans gevraagd,
vrouwen kleden zich voor het bal, maar er
is ook een man die armen en benen aan
poppenlijfjes zet.
„Wij proberen niet om commentaar op
de maatschappij te leveren”, zegt Geraldi
ne Pilgrim, oprichtster van Hesitate. „Dat
de voorstelling over vrouwelijke zaken
gaat komt omdat ik een vrouw ben. Wat ik
probeer is een ander soort energie te ge
bruiken dan mannen doorgaans doen.
Minder direct en subtieler. Ik werk met
understatement. Wat ik met Excuse Me
wil laten zien is de kwetsbaarheid van de
vrouw. De voorstelling gaat over vrouwen
die denken dat alle dromen waar worden
als ze eenmaal een man vinden. De vrouw
die niemand vindt voelt zich waardeloos”.
De boodschap laat zich niet moeiteloos
uit de voorstelling destilleren. Ik vraag
Geraldine naar de betekenis van een scè
ne waarin een vrouw, terzijde van het
NEW YORK (AP). Royes Fernandez,
vele jaren een van de solisten van het
American Ballet Theater, is maandag in
een Newyorks ziekenhuis aan kanker
overleden, aldus is dinsdag bekendge
maakt.
Fernandez die 50 jaar is geworden, trad
voor het laatst op in 1972. De laatste jaren
had hij les gegeven aan het College of the
Arts van de universiteit van de staat New
York.
Hij heeft gedanst met de grootste balle
rina’s van deze tijd, als Alicia Markowa,
Carla Fracci, Maria Tailchief, Lupe Ser
rano en Margot Fonteyn. Deze laatste had
hem als haar partner uitgekozen voor een
wereldtournee, in 1963.
In de trance van zijn eigen inlevingsver
mogen gevangen weet Léo Ferré zijn con
cert op grootse wijze te besluiten. De
woestheid van de aanklacht van Muss es
sein Es muss sein? contrasteert wel heel
sterk met de lichtvoetige wijze waarop hij
Verlaine’s gedicht Chanson d’automne
heeft getoonzet. Een hot-viool danst daar
in moeiteloos elke zwaarmoedigheid weg
en Ferré ziet zelfs in die context nog zijn
kans schoon om de gemiddelde Ameri
kaanse jazzmusicus op de korrel te nemen
en het discofenomeen aan de kaak te
stellen. Geroerd word ik tenslotte door
L’espoir, een eerbetoon aan Manuel de
Falla, zijn bijtende ode aan Satan, zijn
geloof in de toekomst (Allende) en zijn
eigen confessie: Je suis un Chien. Een
man als Ferré kennen wij niet binnen
onze grenzen.
COUPON wilt u mij informatie zenden over de
serie P5000 tekstverwerkers
i Wilt u mij omgaand bellen voor een afspraak
Naam
j Beroep/bedrijf-
Straat
i Plaats
Telefoon
l
Concertgebouworkest, serie B nr. 10.
Dirigent: Kirill Kondrasjin. Solist:
Theo Olof, viool. Programma:
Brahms, Britten, Sjostakovitsj. Con
certgebouw Amsterdam, 5 maart 1980.
Voordat met deze door Stalin (op vol
strekt buitenmuzikale gronden) verfoeide,
uit 1945 daterende symfonie met concert
beëindigd wordt, heb je dan ook nog de
kans gehad om Benjamin Britten van zijn
minder geïnspireerde kant te zien in „For
sea interludes” uit diens opera Peter Gri
mes. Als intermezzi in de opera zijn deze
stukken volledig acceptabel in hun ver
bindende en sfeerscheppende functie. Uit
het verband (door Britten zelf) gelicht,
valt plotseling zo’n moeizaamheid en
komt er niet aan te pas, de voorstelling is
iedere avond anders.
Ik kom terug op de pure schoonheid van
de voorstelling, waarvan het verband met
de boodschap mij blijft ontgaan. Het is
een suggestieve, licht decadente aankle
ding, waardoor het werk van Pilgrim wel
is vergeleken met dat van de surrealisti
sche schilders. „Ik maak het mooi”, zegt
ze „omdat je zo het alledaagse bijzonder
kunt laten lijken. Bovendien wil de schil
der in mij dat alles er gewoon goed uitziet.
Binnen dat mooie beeld probeer ik wel het
lelijke van iets over te brengen. Niet cy
nisch, maar wel ironisch.
Haar favoriet is de Engelse schilder
Francis Bacon. Andere voorkeuren: Mar-
gritte en Delvaux. „De vrouwen van Del
vaux, die stilstaan in een bizarre situatie:
als die gaan bewegen verandert het hele
beeld. Zoiets probeer ik te laten zien. Als
er een kast zou staan op een schilderij,
dan wil ik laten zien wat er in die kast zit.
Ik wil een stap verder gaan dan het schil
derij”.
„Wij brengen een vrouwenshow”, zegt
ze nog eens langzaam, bezorgd om mijn
begrip „omdat er toevallig veel vrouwen
in de groep zitten. Daardoor overheerst de
vrouwelijke psyche. We zijn dus niet een
groep die dogmatische beweringen wil
doen over vrouw-zijn. We richten ons op
een algemeen publiek, we willen de dro
men en verwachtingen laten zien van
mensen, die niet zijn uitgekomen”.
Concert: Léo Ferré in Muziekcen
trum Vredenburg. Léo Ferré (zang),
begeleidde zichzelf aan de piano en
door middel van geluidsbanden.
Utrecht, 5 maart 1980.
toneel, een kanten onderjurk opstrijkt,
vervolgens een paar hooggehakte
schoentjes op twee rozen vlijt en dan een
kast opent waarin zich een kleine replica
van het balzaaldecor op het toneel blijkt te
bevinden. „De vrouw fantaseert al strij
kend over de dans” zegt ze „de kleine
balzaal in haar kast is bedoeld als verdui
delijking van datgene waar ze in gedach
ten mee bezig is, en ironisch commentaar
op de eenzijdigheid van haar gedachten”.
Ook al schijnt het ons Nederlanders dan
allemaal niet zo te raken. Schijnt, want de
grote zaal van het muziekcentrum Vre
denburg zat afgeladen, tekstboekjes vlo
gen met tientallen tegelijk over de toon
bank en het publiek had na een ruim twee
uur non-stop optreden nog niet genoeg.
Ferré laat zijn heilig vuur gedurende
zo’n krachttoer onbelemmerd aanwakke
ren en uitrazen, zich zelfs voor aanvang
van het concert verleiden om enige gelief
de chansons aan de toch al kolossale lijst
van 24 nummers toe te voegen en knielt
aan het einde pathetisch voor zijn gehoor.
In de beslotenheid en intimiteit van zijn
optreden, dat gesymboliseerd wordt door
een statische lichtkring waarvan hij het
middelpunt vormt, leeft hij zich uit. Een
duidelijke extravertie is hem vreemd. Vrij
statisch stelt hij zich bij de microfoon op,
slechts met mimiek en armgebaar de in
houd van zijn liederen onderstrepend.
Het lijkt na ongeveer een uur een con
cept dat duidelijk zijn beperkingen heeft.
Wie weet nou meer dan 120 minuten zich
te concentreren op een oude man, wiens
dromerig-nostalgische gedichten voorna
melijk tegen een door hem zelf gediri
geerd, maar ingeblikt Milaans symfonie
orkest worden gedeclameerd of gezon
gen? Ferré’s eigen betrokkenheid met
klassieke muziek hij schreef verschei
dene thans bekende werken in dit idioom
zoals Cantiques des Cantiques en de
Symphonie Interrompue lijkt hem op
bepaalde momenten parten te spelen. Zo
is de muziek van Comme Ostende een
nauwelijks reëel gedragen klankbeeld,
klinkt de bongo-percussie in La Frime
lichtelijk bevreemdend en nadert hij de
dunne scheidslijn tussen kitsch en kunst
af en toe gevaarlijk dicht. La Nostalgie
met zwemelende harpakkoorden is zo’n
voorbeeld. Benauwend is het moment
waarop Ferré dan het vioolspel imiteert.
Toch wint ’s mans krachtige poëzie het
telkens weer van de verdenking het pu-
bliek te willen verleiden met goedkope
middelen. Zijn vermogen om de schoon
heid van de muziek in een chanson als Les
Musiciens over te brengen is groot, de
niet-conventionele structuur van La Soli
tude (na al die jaren nog een levend lied)
overtuigend, en Ferré’s zoeken naar ze
kerheid in de liefde in Tu penses a quoi?
en de wijze waarop hij zwaarmoedigheid
en triestheid kan verjagen met een enkel
armgebaar of een lichte stembuiging zoals
in La Jalousie versterken de indruk dat
we met grandeur te maken hebben. Dat
gaat zelfs zover dat hij ons in de loop van
het optreden een blik achter zijn eigen
masker gunt; La vie d’artiste, Je te donne,
Preface dat de vorm van een woedende
hagepreek aanneemt, zijn daar voorbeel
den van.
■-1
zwakte op, dat de inzet van een hierna
gespeelde symfonie van Sjostakovitsj
waarachtig ineens even heel fris
overkomt.
Wat feitelijk in negatieve zin nog het
zwaarste woog op deze avond, was de
volkomen verbrokkelde manier van voor
dragen waardoor Brahms’ Vioolconcert
werd getroffen. Theo Olofs aandacht voor
ongemotiveerde tempowisselingen en een
detaillering van het vioolspel zelf, keerde
zich vanaf de inzet van de solopartij als
bedreiging van de samenhang zowel tegen
de compositie als tegen de vertolker. Dat
er bij een dergelijke onartistieke benade
ring ook al geen sprake kan zijn van een,
dit meesterwerk waardige beantwoording
in de orkestpartijen, ligt dan eigenlijk ook
wel voor de hand.
JOHAN VAN KEMPEN
Léo Ferré: blik achter eigen masker.
(Foto Lex van Rossen)
h zichtbaar
