6(
k XH
I
|i
Ét
111
notities
<doof
udojbuysX
■m
iiiiSiiili» til
/r iJKT
1
H
r jhmI
JL
9
TOERISME
MAANDAG
10 MAART
1980
I
11
-
iiil
t
11111
i
1
r
ii
I"'
11
Uw»
NADAT IK U VERLEDEN WEEK al meenam naar Cura
sao, is het nu de beurt aan Bonaire, wat oppervlakte betreft
het tweede eiland van de Nederlandse Antillen. Gemeten
naar inwonertal zou het eiland het echter met een vierde
plaats moeten doen, want op Bonaire wonen nog geen 9000
mensen. Een van die negenduizend is de 18-jarige Jacqueli
ne Winklaar, geboren op Curasao,maar al jaren op het
eiland woonachtig, waar ze het ook best naar haar zin heeft.
Ze heeft net een horecaopleiding achter de rug, eindigde als
best geslaagde en doet nu praktijkervaring op in het mooie
(tpefotfache ',2
direct aan het water ge
legen Hotel Bonaire. „Ik
vind het boeiend om zo
veel mensen te ontmoe
ten en steeds weer nieu
we vrienden te maken”,
aldus Jacqueline, die
ook u een „Bon Bini na
Bonaire” wenst, een har
telijk welkom op haar
eiland.
11
1-
8
-
-
v
jg
iSili lilt -iilli
Het centrum van hoofdstad Kralendijk is al niet drukker dan een verborgen dorp op de Veluwe.
Het Gotomeer, waar ook vaak flamingo's huizen, is van grillige schoonheid.
■Cr De in 1935 gebouwde vismarkt lijkt meer op een Griekse tempel.
Bon Bini na Bonaire
eerd
e
vel
m,
Sssfflws
I
•X-
PFd
met stempels, waar de flamingo
idsen
ed.)
363,00
279,00
.7,31
134,50
77,30
92,00
86,50
16,10
35,50
193,50
22,40
78,50
39,70
96,50
49,10
64,20
70,00
14,20
85,10
120,70
60,50
95,20
50,00
96,00
40,00
37,00
21,50
292,00
153.50
83,00
55.80
122,00
34,00
48,50
66,60
103,00
64,00
78,50
119,00e
97,00
152,50
38,30
53,00
145,00
51,00
53,30
38.60
60,00
103,70
40,00e
128,00
44,00
43,90
59,50
30,40
62,30
128,40
101,30
49,60
151,20
36,40
158,50
65,30e
74,70
183.50
29.10
80,20
173,20e
22,50
36,10
34,90
42,20
43,00
108,00
300,00
134,00
230.00
rfxfcj.?. ;1:
•>X’- v.'.
EEN MAN DIE ZICH om al die
commerciële „leugentjes om best
wil” niet in het minst druk
maakt is Niki Tromp, die tot taak
heeft het Antilliaanse eiland Bo
naire aan de volkeren te verko
pen. En daarmee is Ti-smp dan
gelijk in het voordeel bij de mees
te van zijn collega’s, want hij heeft
wèl een soort paradijsje te verko
pen. Tenminste voor mensen die
van rust houden en liever een kijk
je in de wereld onder water ne-
men, dan zich vanaf een terrasje
te vergapen aan bont of schaars
uitgedost flaneerpubliek. Dat laat
ste kan je er trouwens rustig ver
geten, want de Breedestraat, de
belangrijkste straat in hoofdstad
Kralendijk, is hooguit te vergelij-
ken met de hoofdstraat in een
klein landelijk dorp.
RUST IS HET VOORNAAM
STE bestanddeel van een vakan
tie op Bonaire. Tromp weet dat,
grossiert er in en is op zijn gebied
groothandelaar. Zelfs Willemstad
op Curasao, toch ook geen wereld
stad, is een chaotische heksenke
tel vergeleken bij het rustige Kra
lendijk. Trouwens, dat merk je al
direct op het vliegveld, Flamingo
Airport, dat zijn naam te danken
heeft aan de rose hoogbenige vo-
gelsoort die in groten getale op het
eiland huist. Een van de grootste
kolonies ter wereld, zegt men. Het
grootste toestel dat er (sinds kort)
kan landen is een DC-9, maar de
Antilliaanse Luchtvaart Maat
schappij onderhoudt de verbin
ding meestal met een kleinere ma
chine. Zelfs de douane is uitgerust
is gerestaureerd, maar ook
•Cr Of het nu om het begin of het
einde van de bebouwde kom gaat, de
rust blijft dezelfde. Volgende keer
twee vliegen in een klap: Aruba en
het 900 kilometer noorderlijker gele
gen St. Maarten, die allebei aan een
te grote „veramerikanisering" lijden.
■Cr Een deel van de slavenhuisjes, waarin tijdens de slavertijd vier slaven overnachtten,
opgeknapt lijken ze niet veel groter dan een flink hondehok.
1978 een kleine 20.000 toeristen
naar het eiland, waaronder de An-
tillianen de grootste plaats inna
men, gevolgd door de Amerikanen
en heel ver daarna de Nederlan
ders. Ook aan de leeftijdsopbouw
is te zien dat het voor het meren
deel sportief toerisme is dat Bo
naire aandoet, het merendeel is
tussen de 30 en 39 jaar oud.
DUIKEN EN SNORKELEN
staan op het eiland hoog aange
schreven, want het water is glas
helder en tussen de koraalforma-
ties zijn de mooiste en kleurrijkste
ontdekkingen te doen. Zelf ben ik
ten huizen. We rijden er naar toe
via de vlakke zuidkant alleen
het noordelijk deel van het eiland
is wat heuvelachtig met de Bran-
daris als toch nog lage hoogste top
passeren daarbij het reusachti
ge antennepark van Radio Neder
land Wereldomroep en rijden via
het kleine en ingeslapen dorpje
Rincon. In een klein winkeltje ter
plaatse liggen stapels oude Neder
landse damesbladen en volgt het
verkoopstertje, dat zich als uitge
houwen in het raamkozijn heeft
geposteerd, onverstoorbaar de
verrichtingen van de Familie Ach
terop. Iets verderop het restau
rant Oranje. Verder verlaten
straten.
BIJ DE INGANG van het park
is een klein museum. Er staat een
wagen di morto in, een zwarte
lijkwagen met glas rondom en de
verzameling bestaat verder uit
een lampetkan, olielampen en
meer van dit soort artikelen, die je
ook op het Waterlooplein zou kun
nen aantreffen. Alsof een toerist
met alles rekening moet houden
prijkt op de deur van de lijkwagen
de waarschuwing dat de Playa
Chicitu een gevaarlijk strand is
met een sterke open stroming.
Door het park voeren twee routes,
een van 34 en een van 24 kilome
ter. We combineren een beetje,
verdwalen dus ook spontaan
maar komen op onze hele tocht
toch niet meer dan drie andere
toeristen tegen, terwijl we toch
uren onderweg zijn, en we meer
metershoge cactussen hebben ge
zien dan we ook maar dachten dat
er op de wereld bestonden.
TEN NOORDEN VAN RIN
CON vergapen we ons ook nog in
grotten aan rotstekeningen, die
dateren uit de tijd dat Aruba, Bo
naire en Curasao nog uitsluitend
door Indianen waren bevolkt, die
zich duizenden jaren voor Chris-
EEN INGEBOUWDE AFWIJ
KING waar vrijwel elke WV-
directeur (vrijwillig) onder ge
bukt gaat, is dat hij bij de ver
koop van zijn artikel vrijwel al
tijd schromelijk overdrijft. Want,
of het nu om het parelwitte
strand gaat, de helblauwe zee of
de vriendelijke gastvrijheid van
de bevolking, hij weet het altijd
te slijten als een aardsparadijs,
een wereld waar niet het minste
aan hapert. Het blijkt er trou
wens ook nooit te regenen en toen
dat tijdens een van mijn reporta-
gereizen toch nu en dan gebeurde,
was de reactie van zo’n functiona
ris altijd dezelfde: vol ongeloof
wierp hij zijn hoofd in de nek,
vervormde zijn gelaat in een ver
bijsterd niemandsland en zuchtte
daarbij immer gebroken: „Echt,
dit is in jaren niet meer voorgeko
men”. En hij bracht dat alles met
eenzelfde vastberadenheid en ac
teertalent als waarmee Johnny
Kraaykamp King Lear op de
planken zette.
ration als bestemming hebben,
een olie-opslagplaats, waar 8,3
miljoen barrels kunnen worden
„getankt”.
AAN DE ANDERE KANT van
de pier schommelt een Venezo-
laans barkje zoals je ze ziet aan
de De Ruyterkade in Willemstad
met verse groenten en fruit aan
boord. Langs de haven worden
wat historische panden met be
hulp van de Nederlandse regering
gerestaureerd. Aan de andere
kant is dat al gebeurd en is in het
oude fort een folkloristisch mu
seum ondergebracht. Niki Tromp
houdt er kantoor aan de Breede
straat, de kalme hoofdstraat met
toch tal van winkels.
CISKA PETERS zingt uit de au
toradio van de gids dat ze het een
wereld vol eenzaamheid vindt.
Daar is hier geen sprake van, ten
zij je rust ook eenzaamheid vindt.
Terug in het hotel zegt directeur
Henk Priem: „Van Bonaire ga je
houden. Het begint de tweede dag
al”. Dat is dan tegelijk het ant
woord op de vraag waarom Bo
naire zoveel „repeaters” kent, toe
risten, die jaar na jaar terugkeren
naar het eiland. En dat heeft dan
vermoedelijk niet eens te maken
met de slavenhuisjes of het park,
want die heb je na een dag wel
gezien, maar veel eerder met de
immense rust die Bonaire be
heerst en waar een geheimzinnige
maar zeer directe aantrekkelijk
heid van uitgaat.
op prijkt. Een lopende band is er
niet, maar die is ook niet nodig
voor de paar koffers die er per
keer tegelijk aankomen. Aan de
bar die er is hangen wat mensen
voor een televisietoestel en kijken
naar een uitzending van TeleCu-
ra^ao, die hier dagelijks van vijf
uur ’s middags tot middernacht
wordt ontvangen.
AAN DE ENE TAXI voor de
aankomsthal blijkt opnieuw de af
metingen van het eiland. De fami
lie die er voor mij inschuift, biedt
me een plaatsje aan, maar het wil
met de koffers niet lukken en de
chauffeur meldt eerst dit vrachtje
éven te zullen wegbrengen en me
dan op te zullen halen. Geen pro
bleem, want bevriezen doe je niet
op een eiland, waar, net zoals op
Aruba en Curasao, de gemiddelde
dagtemperatuur 27,5 graden is en
de nachittemperatuur maar enkele
graden lager ligt. In januari bij
voorbeeld, de koelste maand, zijn
die temperaturen respectievelijk
28,5 en 21,5 graden en in septem
ber, de warmste, 30 en 26 graden.
En lang kan de terugkomst van de
taxi ook niet duren, realiseer ik
me, op een eiland dat 36 kilometer
lang is en waarvan de breedte
varieert van zes tot ruim tien kilo
meter. De totale oppervlakte van
Bonaire is 288 vierkante kilome
ter, waarmee het na Curasao de
grootste is van de zes.
ER ZIJN MEER TAXI’S op het
eiland dan die ene, maar toch
weer onvoldoende om uitdelende
mensenmassa’s te vervoeren. „Als
er een cruiseschip het eiland aan
doet bijvoorbeeld, wordt iedereen
die een wagen heeft èn tijd opge
trommeld om de mensen over het
eiland te rijden. De overheid heeft
het zo geregeld, dat iedereen dan
■Cr Hotel Bonaire-directeur Henk
Priem: „Vanaf de tweede dag ga je
van Bonaire houden".
Op de uiterste zuidpunt staat de Willemstoren. Het huis van de vuurtorenwachter is verlaten sinds het licht
automatisch aan en uit wordt geschakeld.
■*7S:J
aan het snorkelen geweest, maar
ook dan weet je niet wat je ziet aan
een kleurenpracht. Voor de men
sen die die wereld onder water
toch maar liefst droog bespieden
heeft de Captain een glasboot in
de vaart gebracht, een boot met
een glazen bodem dus, waardoor
je zelfs zou kunnen fotograferen,
waarbij je dan wel met verteke
ning rekening moet houden.
EEN ZELFDE KLEUREN
PRACHT vind je terug in het ge
heel noordelijk gelegen Washing
ton National Park, waar zeker
honderd verschillende vogelsoor-
voor die ene dag een taxivergun-
ning heeft”, vertelt later Henk
Priem, de volijverige directeur
van Hotel Bonaire, dat samen met
het Flamingo Beach Hotel (dat
ooit nog eens Hotel Zeebad heette)
de meeste buitenlandse toeristen
herbergt. Ze liggen allebei aan de
westkust van het eiland, waar
voor de kust, 750 meter verderop,
het onbewoonde eilandje Klein
Bonaire ligt, vooral voor duikers
een geliefde bestemming.
IETS TEN NOORDEN van Ho
tel Bonaire, waar z’n zoon een
duikcentrum heeft, ligt het uit
bungalows bestaande Aquaventu-
re Habitat van Don Stewart, een
Amerikaan, die ooit op drift raak
te, zich voorgoed op het eiland
vestigde en er door iedereen als
„Captain” Don wordt aangespro
ken. Zo te zien een wilde jongen,
die er in ieder geval wat zijn gas
ten betreft een opmerkelijke stijl
op na houdt. Vrijwel al zijn logeer-
ders komen om te duiken en zo
gauw ze van het vliegveld komen
en bij zijn Habitat arriveren, gaan
ze niet eerst naar hun kamer,
maar worden door de Captain re
gelrecht naar de duikschool ge
voerd. Eerst moet er gewerkt wor
den. Met het eten gaat het al net
zo, de Captain doktert het menu
van de dag uit en als je wat anders
wilt ga je maar fluiten. Een aan
pak die het kennelijk ook goed
doet, want als je zijn bezettingscij-
fers nakijkt heeft hij geen klagen.
NU WE TOCH EVEN aan het
cijferen zijn: ook opvallend veel
Antillianen kiezen Bonaire als va
kantiebestemming, vooral veel ho
neymooners, jong getrouwde
paartjes dus, die hier, in de tuin
van Niki Tromp, in ieder geval
niet bang hoeven te zijn gestoord
te worden. In totaal kwamen er in
tus vanuit Zuidamerikaanse lan
den over de Caraibische eilanden
hadden verspreid. Indruk
wekkend zijn ze niet en de gids
weet ze dat ook niet te maken.
„Niemand weet wat ze er mee be
doelen”, is zijn enige uitleg. Aan
de zuidpunt van het eiland rijzen
hoge witte bergen van zoutkristal
len op uit het uitgestrekte terrein
van de Antilles International Salt
Company. Tot 1863, toen de sla
vernij werd afgeschaft, waren het
Afrikaanse negerslaven, die in de
zoutpannen aan het werk waren.
Dat heeft eeuwen geduurd en be
gon al snel nadat de West-Indische
Compagnie in 1634 Curasao en
Bonaire definitief op de Spanjaar
den veroverde. Door de uitvinding
van het haringkaken en vanwege
de lange zeereizen was het zout
van groot belang.
VEEL VAN DE ZOUTPAN
NEN zijn nu beschermd gebied en
de meest indrukwekkende herin
nering aan de slaventijd zijn de
slavenhuisjes, kleine witte ge
bouwtjes ter grootte van een flink
hondehok, waarin de Afrikanen
met z’n vieren werden onderge
bracht. Hun spaarzame vrije tijd
mochten ze doorbrengen in het
nou niet direct naast de deur gele
gen Rincon, een hele wandeling.
In het zuiden staan weer antennes,
maar nu van Trans World Radio,
een religieuze Amerikaanse om
roep. Bij het uitgestrekte meer
van Serobon het geraamte van
een hotel, waar Venezolaanse in
vesteerders in 1966 hoopvol be
gonnen te bouwen aan 240 ka
mers. De eerste steen werd op de
16e april van dat jaar nog gelegd
door onze eigen dr. Cals. Maar het
geld raakte op, de bouw werd stil
gelegd en doet dat nu al vele jaren.
Niki Tromp heeft goede hoop dat
daar nu binnenkort een einde aan
komt, want er zijn onderhandelin-
gen met nieuwe geïnteresseerden.
OP NAAR KRALENDIJK, dat
een paar maanden geleden bezoek
kreeg van de nieuwe regering van
Don Martina. Het was het eerste
officiële bezoek, dat ’s avonds
werd afgesloten met de opening
van een nieuwe discotheek, waar
het hele gezelschap werd heen ge
loodst. Ook dat kan op Bonaire.
Aan de pier in de haven, vlakbij de
vismarkt, die eerder doet denken
aan een Grieks tempeltje, wach
ten drie sleepboten op de tankers
die de Bonaire Petroleum Córpo-
•Cr De toeristenweg voert naar de heuvelachtiger noordkant van het eiland.
Op de achtergrond het antennepark van Radio Nederland Wereldomroep.
«WWA’.W.j
- - y.
.i-ti
