exposities
Anner Bijis ma: cellospel
Schuilkeldersfeer in
van bijzondere kwaliteit
De nachtegaal zong
I
Expositie van werken
Jan Visser ingericht
f HET HOGE DUIhI
flceeê geddóHJi
1
Internationaal
video-festival
is op komst
NTB om tafel met
CRM-commissie
Venus en Adonis evenwichtig bij Ewert en Linssen
Margreet Blanken verrast door fijnzinnig spel
Boeiend vervolg van Kamermuziekserie
HUWELUKS-
FEESTEN
IF
23
DONDERDAG
1 3
KUNST
MA A RT
1980
L
Haarlemse wijkraad herdenkt vroegere buurtbewoner
42.
44.
AMSTERDAM. In Shakespea-
res verhalende gedicht Venus en Ad
onis (1593) loopt de liefdesgodin een
blauwtje bij de mooie knaap Adonis.
De eerste helft beschrijft haar inge
nieuze en onverhulde pogingen om
hem te verleiden, terwijl hij daar ijs
koud onder blijft. In de tweede helft
wordt Adonis gedood door een ever
zwijn. Op de plaats van zijn lijk bloeit
een rood-witte bloem op.
ijs en
Fs
■i 1
V v
hintz.
g-
VOOR
tel. (02517)5943
(foto: Bob van Dantzig)
Christine Ewert en Carol Linssen als Venus en Adonis
Lichte toets schrijfstijl
Shakespeare getroffen
Jan Visser aan het werk
De nachtegaal zong bezit een wat typi-
Engeland tussen de jaren 1939-’45 speelt.
(ADVERTENTIE)
KO VAN LEEUWEN
05201-911
Als Venus jammert om haar ongelukkige
liefde weerkaatsen de rotsen haar kreten
twintigmaal. Als ze Adonis dood aantreft
Adonis is wel vergeleken met de lente, het
everzwijn zou kunnen staan voor de oor
logsgod Mars. Hoe het ook zij, de charme
van het gedicht is te danken aan de ma
nier waarop Shakespeare de stof, die hij
aan Ovidius ontleende, verwerkt heeft.
Hij plaatste het verhaal in een duidelijk
aanwezige natuur, die er een ijle, midzo-
memachtsdroomachtige sfeer aan geeft.
Er is geen echte bezetting, wel Duitse
dreiging in de vorm van luchtalarm en
bommenwerpers. Er hangt een BB-achti-
ge schuilkeldersfeer, ook al wordt er ge
sproken over het front en is er voedsel
schaarste en onzekerheid over de in het
leger vechtende jongens.
gedraagt ze zich „als een slak die zich,
gewond aan zijn voelsprieten, in zijn huis
je terugtrekt”. Met een knappe verteltech
niek weet hij bovendien naast elkaar de
afstandelijkheid van het vertelde verhaal
en de voelbare aanwezigheid van hande
lende personen op te dissen.
Christine Ewert en Carol Linssen pre
senteren het gedicht met dezelfde mix van
afstand en niet-afstand, in een voorstel
ling waar ze nu eens uit naam van Venus
of Adonis spreken, dan weer over hen
Het lijkt een beetje melodramatisch,
maar de manier waarop de Engelse regis
seur Mike Gekrent het stuk bij Theater
heeft geregisseerd weert elke melodrama-
tiek. Wel is er bij alle personages een
bepaalde weemoedige hunkering naar
wat je wel huiskamergeborgenheid zou
kunnen noemen.
Doordat Helen in het stuk ook als vertel
ler fungeert, heeft De nachtegaal zong
zo’n beetje de vorm van haar zichtbaar
gemaakte herinneringen, waarin op een
toegeeflijke manier lief en leed zijn ver
mengd. De rol van Helen groeit daardoor
uit tot een belangrijke sleutelfiguur, een
bindend middelpunt. Margreet Blanken
Het stuk is ook aangenaam bezet in de
andere rollen. Bernhard Droog (als Geor
ge), Anny de Lange (als de moeder die
nogal wat godsdienstkoorts heeft), Pauli
ne van Rheenen (als de mooie dochter
Joyce), Jan Gorissen (de filosoferende
grootvader), René Lobo en Rob Fruithof
(de soldaten en partners van de dochters)
passen zichzelf allen op hun eigen manier
aan het geheel aan.
Het stuk heeft een wat naïeve familie
sfeer, maar telkens als je denkt dat de
inzinking nabij is, volgt er (vooral door het
spel van Margreet Blanken) een aantrek
kelijke opleving. Het open huiselijkheids-
decor van Geoffrey Scot ademt de juiste
sfeer, evenals de door hem ontworpen
kostuums.
kleren in bruin, rood en geel,
kleuren als het jak van Carol
die er met zijn breedgerande
goede make-up jong uitziet zon-
ROTTERDAM (ANP). De Rotterdam
se Kunststichting heeft samen met een
aantal instellingen het initiatief genomen
voor een Internationaal Video-festival dat
begin oktober 1981 in Rotterdam moet
plaatsvinden. De gemeenteraad beslist
hier binnenkort over.
In de loop van de jaren zeventig heeft
video zich op twee terreinen sterk ontwik
keld. Het bleek een uitstekend middel
voor actiegroepen te zijn, maar ook in de
beeldende kunst is het langzamerhand
een geaccepteerd verschijnsel. Actiegroe
pen gebruiken het als communicatiemid-
(Van onze kunstredactie)
DEN HAAG. Het hoofdbestuur van
de Nederlandse Toonkunstenaars Bond
heeft besloten gehoor te geven aan de
uitnodiging van de vaste Tweede-Kamer-
conunissie van CRM om maandag te ko
men praten over het orkestenbestel. Na
het afbreken van de besprekingen met
minister Gardeniers op 28 februari had
de bond aanvankelijk besloten niet meer
aan dit soort besprekingen deel te nemen,
als niet van tevoren vaststaat dat in het
belang van het orkestenbestel en het pu
bliek positief zaken kan worden gedaan.
Punctie en interpunctie, frasering en
articulaties; alles kwam gemotiveerd en
eensluidend in het spel naar voren, zonder
dat de spontaniteit van karakter die
zeker bij dit soort werk noodzakelijk is
ook maar een moment verloren ging.
In drie stukken van Reger, twee levendi
ge capriccio’s met een zangerige romance
als intermezzo, werd weer de eerder ge
toonde eenheid bereikt. Bijlsma en Van
Blerk schijnen het als duo in de eerste
plaats van de spielfreudigkeit te moeten
hebben.
AMSTERDAM. Al bij de ter opening gespeelde Sonate van Von Weber, kregen de
uitvoerenden het publiek in hun greep: een omstandigheid die op hun recital tot en
met de toegiften zou duren.
Stammend uit een zeevarend geslacht
legde hij zich vooral toe op het maken van
Intussen had men dan alle eerder waar
genomen kenmerken van Bijlsma’s cello
spel al in geconcentreerde vorm voorgezet
gekregen in Hindemiths Solosonate opus
25 nr 3. Je zou je een bevredigender kader
kunnen kiezen om alle geraffineerd tech
nisch kunnen te demonstreren, dan juist
deze weerbarstige compositie. Maar de
klasse van Bijlsma’s musiceren werd er
toch wel degelijk en in alle opzichten in
bevestigd.
Anner Bijlsma, nu 45 jaar oud, is in zijn
reeds uitgebreide carrière steeds bezig
geweest met de meest uiteenlopende soor
ten muziek van barok tot en met avant
garde, inclusief 31-toonscomposities en
dat is te horen ook. Hij beweegt zich
volkomen vrij en er hoeft geen detail aan
het toeval overgelaten te worden. Maar hij
straalt tegelijkertijd zoveel warmte en vi
taliteit uit, dat er beslist geen plaats kan
zijn voor routineusheid.
verwachten veranderingen in het TV-be-
stel. Door de internationale opzet hoopt de
kunststichting minder bekende mogelijk
heden en toepassingen van video aan de
kijkers te tonen.
Makers van video- en tv-programma’s
zullen worden uitgenodigd om van ge
dachten te wisselen over hun werk met
bezoekers en collega’s.
Aan de voorbereiding van Video Inter
national Rotterdam wordt onder andere
meegewerkt door het Museum Boymans-
Van Beuningen, het Kijkhuis in Den
Haag, het Stedelijk Museum in Amster
dam en de VPRO-tv.
incha-
tz-
tasym
sluiting
:nde
>ind-
i
In zijn verrukkende expressiviteit is het
spel nog eerder rauwdauwerig dan mooi-
doenerig te noemen. Zelfs in episodes
waar de meest glanzende en innige loon
vorming aan de orde komt, laat deze cel
list zich niet tot pathos of koketterie ver
leiden, maar musiceert zowel met veel
gemak als vanuit een diepe concentratie
waarmee, steeds de kern van de composi
ties geraakt wordt.
JOHAN VAN KEMPEN.
zorgt in die rol voor een aangename ver
rassing. Zij speelt Helen aandoénlijk
nuchter en tot in dikwijls heel fijnzinnig
gedoseerde detailleringen. Ze roept daar
mee een warme sympathie op voor de
figuur Helen, maar ook voor de actrice
Margreet Blanken.
ARNHEM. Het aantal premières dat de grote repertoiregezelschappen jaarlijks
uitbrengen is vaak niet gering. Inclusief twee kleine-zaalprodukties telt toneelgroep
Theater er bijvoorbeeld maar liefst acht. Wil je ook wat variatie in het aanbod, dan
zal de keuze niet altijd gemakkelijk zijn. Het toneelspel De nachtegaal zong, van de
Engelse schrijver Cecil P. Taylor, over een familie die met z’n kleine privézorgen de
Tweede Wereldoorlog doorsappelt, brengt je al gauw tot de vraag waarom een
gezelschap zo’n stuk eigenlijk gaat spelen. Toegegeven, het is niet onaardig, het bevat
wat humor, wat tragiek en je kijkt er een poosje geamuseerd naar. Maar de echte vonk
lijkt toch de hele avond maar niet te willen overspringen.
I
A J
Bij het gesprek maandag zal de NTB
zijn standpunt handhaven dat geen direc
te opheffing van symfoniebegeleidings- of
omroeporkesten mag plaatsvinden, maar
dat er juist gestreefd moet worden naar
uitbreiding van de muziekpraktijk. Ook
mogen er geen ontslagen van musici
plaatsvinden. Verder dient de regering en
niet de lagere overheden, verantwoorde
lijk te zijn voor de salarissen van de
orkestmusici.
In het Museum voor Land- en Volken
kunde in Rotterdam is van 29 maart tot 28
april een rijdende tentoonstelling te zien
van 155 prenten, gemaakt door de Inuit-
eskimo. Voor de Inuit brak in de jaren
vijftig een periode van grote verandering
aan. Een keten van radarstations werd
aangelegd dwars door het jachtgebied
vlakbij de Hudsonstraat in Noord-Oost-
Canada. De Canadese kunstenaar James
Houston kreeg van zijn regering de op
dracht om de Inuit aan te moedigen door
beoefenen van kunst hun economische
onafhankelijkheid te behouden. Het sla
gen van dit experiment heeft er toe geleid
dat ook op andere plaatsen in het Canade
se poolgebied met steun van de regering
de Inuit-prentkunst tot bloei kwam.
In het Prentenkabinet van het Rijks-
museum Amsterdam worden van 15
maart tot en met 18 mei 150 litho’s ten
toongesteld van de Franse kunstenaar
Henri de Toulouse-Lautrec. Geëxposeerd
worden onder andere affiches die hij
maakte voor de Moulin Rouge en artiesten
als Aristide Bruant en Jeanne Avril.
Muziek in Amsterdam is de titel van
een tentoonstelling die van 14 maart tot en
met 6 juli in het Amsterdams Historisch
Museum wordt gehouden. Er worden
hoogtepunten uit het hoofdstedelijk mu
ziekleven in klank en beeld, met nadruk
op de 20ste eeuw, weergegeven.
Jan Visser, die ter onderscheiding van
naam- en vakgenoten vaak met de toevoe
ging „van Haarlem” tekende, werd op 18
maart 1879 in Alkmaar geboren. Na een
opleiding aan de Haarlemse School voor
Kunstnijverheid en studie van lithografie
en houtgravure trad Visser op 18-jarige
leeftijd in dienst bij Enschedé. Na een
aantal jaren als graveur en tekenaar
werkzaam te zijn geweest, wijdde hij zich
vanaf 1912 uitsluitend aan de schilder
kunst.
Margreet Blanken en Bené Lobo in De
nachtegaal zong
(foto Wouter van Heusden)
De belevenissen in het gezin van Peggy
en George, hun twee dochters en hun
vrijers en de nogal ambulante vader van
Peggy, zien we door de ogen van dochter
Helen. Helen loopt een beetje mank, maar
heeft zich met haar handicap verzoend en
weet dat ze daardoor voor mannen wat
minder aantrekkelijk is. Ze kijkt nuchter
tegen het leven aan, maar er komt bij haar
toch een warme liefde naar boven, als ze
een relatie aangaat met een soldaat. Maar
als de oorlog is afgelopen, is inmiddels
gebleken dat haar geliefde al getrouwd
was en ook een kind heeft. Daarom ver
laat hij Helen, die met een moedig aan
vaarde teleurstelling achterblijft.
vertellen en sommige coupletten zingen.
Alles prachtig in evenwicht, zodat het
resultaat Shakespeares werk volkomen
recht doet en dat is alles wat het behoeft.
Al even uitgebalanceerd is de vormge
ving, die in deze productie een gewichtige
rol speelt. Christine Ewert, toch al meer
een Artemis dan een Venus, speelt geen
wulpse blonde maar een vlugvoetig, elf
achtig wezen, onder een prachtige pruik
van Sijbrand Starreveld. Ze draagt wap
perende
dezelfde
Linssen,
hoed en
der belachelijk te worden. Frank Raven
ontwierp een plankendecor met binnento-
neel voor de vijf musici. Venus en Adonis
liggen op mooi bewerkte kussens van Her
man van Elteren.
Bij deze voorstelling is ieder decorstuk
een steentje in het gehele bouwsel en dat
geldt ook voor de muziek van Theo Loe-
vendie, en voor de bewerking van Bur-
gersdijks fraaie archaïsche vertaling door
Hent van der Horst. Dat alles, en natuur
lijk niet in de laatste plaats de inspanning
van de twee acteurs, vormt met elkaar een
sfeer licht als een zeepbel, waarin je je
werkelijk kunt verbeelden dat de rotsen
Venus’ gejammer terugkaatsen.
ALMA POST
Het kost allereerst de bekende Neder
landse cellist Anner Bijlsma leraar aan
de conservatoria van Amsterdam en Den
Haag dan ook geen moeite om hetgeen
hij muzikaal te vertellen heeft op zijn
toehoorders over te dragen. En Bijlsma
vond om te beginnen in de betreffende
sonate (een bewerking door Piatigorski
van Webers, in wat onevenwichtige vorm
getogen, Vioolsonate opus 10 nr. 6) in
Gérard van Blerk de ideale partner om de
vlinderlichte voordracht van deze dartele
muziek tot een uiterlijke en innerlijke
eenheid te doen smelten.
del en kunstenaars voor experimenten
met begrippen als tijd en ruimte.
De Rotterdamse Kunststichting wil op
het festival een internationale selectie van
videotapes op genoemde terreinen. Ook
moet op het festival aandacht worden
besteed aan de in de nabije toekomst te
(Van onze kunstredactie)
HAARLEM. Ter gelegenheid van de honderdeneerste geboortedag van de in 1961
overleden schilder en graficus Jan Visser heeft een aantal bewoners van de Haarlemse
wijk Bosch en Vaart het initiatief genomen om een tentoonstelling van het werk van
hun vroegere buurtbewoner in te richten. Bijzonder aspect aan de expositie is dat hij
wordt gehouden in het zelden toegankelijke Huize Eindenhout, dat beter bekend is
onder de benaming „Huis met de beelden”.
lijn mei
:e kras;? sche oorlogssituatie, doordat het in het
ituur.
grijs
Niemand zal er daarom op gerekend
kunnen hebben dat er in de aansluitend
gebrachte Sonate opus 5 nr. 2 van Beetho
ven, bepaalde passages in de nog ééns zo
belangrijke pianopartij daarvan, soms
nogal opvallend routineus werden opge
lost.
Voorstelling: Venus en Adonis van
Shakespeare in de vertaling van L. A.
J. Burgersdijk, bewerkt door Hent van
der Horst. Muziek: Theo Loevendi. De-
kor en vormgeving: Frank Raven. Kos
tuums: Pim van Isveldt. Maskers: Eef
van Maanen. Uitvoering kussens: Her
man van Elteren. Uitvoering hoofd
tooi: Sijbrand Starreveld. Spelers:
Christine Ewert en Carol Linssen. Mu
ziek: Joel Bons, Jeroen Goldsteen, Ar
jan Kappers, Else Krieg, Hans Wesse
ling. Productie: De Theaterunie. Ge
zien op 12 maart in theater De Balie in
Amsterdam daar nog t.m. 29 maart.
Op 29 en 30 mei in Haarlem.
Je kunt het gedicht zien als een meta
foor voor de onvergankelijkheid van de
liefde tegenover de kortdurendheid en
onaantastbaarheid van de schoonheid.
Voorstelling: De nachtegaal zong.
Auteur Cecil P. Taylor. Vertaling
Dolf Verspoor. Gezelschap: Theater.
Regie: Mike Ockrent. Decor en kos
tuums Geoffrey Scott. Met Margreet
Blanken, Anny de Lange, Pauline van
Rheenen, Bernhard Droog, Jan Goris
sen, René Lobo, Rob Fruithof. Premiè
re: Stadsschouwburg Arnhem, 12
maart 1980. Van 12 tot en met 17 mei
komt De nachtegaal zong in de Stads
schouwburg van Haarlem.
zeegezichten. Visser tekende, etste en li-
thograveerde echter ook veelvuldig. Van
af halverwege de jaren twintig legde hij
zich meer toe op bloemstillevens. Ook was
hij veelvuldig actief als illustrator van
dag- en weekbladen.
De Haarlemse kunstenaar werd be
schouwd als een groot pedagoog; zo zette
hij onder meer de Vrije Haarlemse Schil
derschool op, van welke instelling hij ook
directeur werd. Hij zette zich tevens
krachtdadig in voor een directer contact
tussen kunstenaars en publiek. In 1926
was hij om die reden een van de medeop
richters van De Brug, een vereniging die
beoogde dat doel na te streven.
Het werk van Jan Visser van Haarlem
werd in het verleden door het Frans Hals
museum tweemaal in een overzichtse: po
sitie getoond, maar dat is al weer geruime
tijd geleden. Zowel dit museum als Teyler
en het Rijksprentenkabinet kochten werk
van de Haarlemse kunstenaar aan.
Onder auspiciën van de Wijkraad Bosch
en Vaart komt een selectie van Visser’s
werk gedurende het komende weekeinde
te hangen in het Huis met de beelden.
Vrijdagavond wordt de expositie daar ge
opend om 20 uur; bij welke gelegenheid
een buurtbewoner, de heer J. S. de Groot
een inleiding zal houden. Het ligt in de
bedoeling dat er tijdens de kortlopende
tentoonstelling uitgebreide informatie
over Jan Visser van Haarlem voor de
geïnteresseerde bezoeker beschikbaar zal
zijn.
Naast vele schilderijen zullen er tijdens
de expositie ook tekeningen, waaronder
een curieuze serie over Visser’s verblijf in
het Diaconessenhuis (rond 1900) te zien
zijn en litho’s en foto’s geëxposeerd wor
den. In enkele van de werken en op de
foto’s is Haarlem als stadsbeeld te zien, en
de Bosch en Vaart-wijk meer in het bij
zonder.
Het huis waar Jan Visser woonde, Ein
denhoutstraat 47, wordt door zijn zoon
Kees Visser en diens echtgenote, tijdens
de expositie enkele uren opengesteld, om
dat er nog een groot deel van Vissers
oeuvre is te zien. Open huis is er zaterdag
15 en zondag 16 maart, telkens van 14 tot
16 uur. De tentoonstelling in het Huis met
de Beelden aan de Wagenweg is zaterdag
en zondag van 11 tot 16 uur toegankelijk.
Het evenement wordt muzikaal omlijst
door fluittist Jaap Lenkeek (vrijdag tij
dens de opening en zondags) en het Ken-
nemer Fluitensemble onder leiding van
Annette Nicolai (zaterdagmiddag).
Derde concert Celloserie stichting
Nederlands Impressariaat. Recital
door Anner Bijlsma, cello en Gérard
van Blerk, piano. Programma: Weber,
Beethoven, Reger, Hindemith, Sjosta-
kovitsj. Kleine zaal Concertgebouw
Amsterdam, 12 maart 1980.
Aan dat element was dan ook al weer
helemaal geen gebrek in de als program-
mabesluit dienende Sonate opus 40 van
Sjostakovitsj, met zijn in het algemeen
knullige thematiek, waarbij het, hier met
een bijzondere intensiteit gespeelde Largo
wat dat aangaat een uitzondering vormde.
S WIJK aan ZEE
