Squeeze’ kille ironie
voor velen te subtiel
Musiceervreugde bij NPO
c
INFORMEEL UIT” BIJ CONCERTGEBOUWORKEST
Workshops in
Toneelschuur
Christie’s
Raad voor de kunst
waarschuwt tegen
verplichtingenstop
Moeizaam optreden van intelligente band
Gevaarlijke regie-stijl met subtiel gevoel voor rust en timing
Van Driesten valt in voor Katlevic^
pttpost
Antiekbeurzen
Gebruik m goed.
13
12
KUNST
ZATERDAG
1980
1 5
MAART
I
Groeten aan die meneer
uit Winterswijk die ons
schrijft dat hij altijd de
postcode vermeldt in
z'n eigen adres èn dat
van de geadresseerde.
En aan die miljoenen
anderen die dat óók
doen. Het helpt bij het
sorteren.
li
HAARLEM. De Pelikaan is
het laatste van een serie van vier
kamerspelen die de Zweedse to
neelschrijver August Strindberg
tegen het einde van zijn leven
'schreef. Hij had toen de zware
crises hij. leed onder meer aan
vervolgingswaanzin achter
zich. Zijn houding ten aanzien
van het leven was uiterst neer
slachtig geworden en na drie hu
welijken had hij de pest aan vrou
wen gekregen. De hoofdpersoon
in De Pelikaan is zo’n vrouw
waarop Strindberg meedogen
loos zijn pijlen richtte. En hij re
kent daarmee ook op een wel
haast pathologische wijze af met
de moederfiguur.
t V
1
7
i
■L-Mr a
F Act enerverend in De Pelikaan
JOHN OOMKES
(ADVERTENTIE)
KO VAN LEEUWEN
GEMMA COEBERGH
5 5
Uiterlijkheid bij Ricardo Mutti
lADVERTENTIE)
Woensdag 26 maart
j V rijdag 28 maart
JOHAN VAN KEMPEN
DEN HAAG. De thans geldende ver
plichtingenstop van het kabinet Van Agt
berokkent ernstige schade aan de ver
nieuwing en de flexibiliteit van het kunst
beleid. Daarbm zou de kunstsector niet
onder deze regeling mogen vallen.
(Van onze kunstredactie)
HAARLEM. Volgende week gaan
weer twee workshops, in akrobatiek en
in speltraining, van start in de Haar
lemse Toneelschuur.
Na de dood van haar man vindt de
moeder uit De Pelikaan haar zoon, doch
ter en schoonzon vol verwijten en verach
ting tegenover zich. Langzaam zijn ze er
achter gekomen dat zij hen bedrogen
heeft en dat zij haar man geestelijk de
dood heeft ingejaagd. In harde ontluiste
ring openbaart Strindberg de rol van de
moeder als een egocentrische vrouw die
het haar man en haar kinderen aan alles
liet ontbreken. Het begon al met het ont
houden van de moederborst, door de
schrijver opgevoerd als symboliek voor
het ontberen van moederlijke warmte.
Tot in het laatste stadium voert Strind
berg dat door met het suggereren van een
verhouding tussen de moeder en haar
schoonzoon.
Het regisseurscollectief F Act uit Rot
terdam heeft het aangedurfd dit wat pa
thetische stuk te gaan opvoeren. De Belgi
sche regisseur Jan Decorte zou het regis
seren, maar-gaande de repetities ontstond
er een meningsverschil tussen hem en de
spelers, dat een verder samenwerken niet
mogelijk maakte. Karst Woudstra, die het
stuk vertaald had, nam de regie over.
Maar in de vorm van de enscenering en
bezeten uiteenrafeling van gevoelens en
Brahms’ vioolconcert, dat in uitstekende
samenhang met solist Theo Olof werd
vertolkt.
Olof bewees zijn violistisch vakman-
tekst is de bemoeienis van Decorte duide
lijk merkbaar gebleven. Speelstijl en
sfeertekening doen denken aan Decortes
regie van Rosmersholm, waarbij evenals
nu in De Pelikaan sprake was van een
onbarmhartige nadrukkelijkheid. Het is
een stijl van ensceneren die bijvoorbeeld
ook Ulrich Greiff hanteerde bij zijn regie
van Minna von Barnhelm (seizoen 78/79,
Globe). Het is ook een gevaarlijke manier
van regie omdat er van het publiek een
sterke vorm van actief meedenken wordt
geëist. Maar het is tegelijk een doorlopend
wroeten in de onderlinge gevoelens en
relaties van de personages. Dat kan een
meer het muzikale elan dat deze groep
musici uit het NPO op verfrissende ma
nier ten toon spreidde. In deze vitale en
veerkrachtige realisatie wón de musiceer-
drift het een enkele keer wel eens van de
drang tot perfectie, maar dat nam je
graag voor lief.
Dë voorstelling van F Act heb ik op die
wijze als sterk en enerverend ervaren. Met
Elisabeth Andersen in de rol van de moe
der, Kees Hulst als de zoon en Nettie
Blanken als de dochter kon bij dit ad hoe
gezelschap een netwerk aan gevoelens
meedogenloos worden blootgelegd. Het
doet er nauwelijks toe of Strindbergs
haatgevoelens, dei hij in De Pelikaan
kwaadaardig ventileert nu juist zijn of
Karst Woudstra ontwierp een geheel in
wit uitgevoerde kamer, opgebouwd uit
latten
niet. Het gaat erom of een groep spelers in
staat is de dramatische krachten die de
schrijver wil oproepen voelbaar te maken.
F Act doet dat prachtig en met een subtiel
gevóel voor rust en timing zoals zelden bij
het toneel (wel bij film!) te zien is. Ernst
Zwaan sluit bij de eerder genoemden re
delijk aan in de rol van schoonzoon. To
taal verknoeid wordt de rol van de zo
belangrijke dienstmeid, die in de eerste
acte de opening naar de karakteristiek
van het stuk moet laten zien. De dienst
meid die het eerst met verwijten komt en
waarop de moeder dan nog kan antwoor
den: „Jij bent de enige die mij aanklaagt.”
Dini Lamberts bijdrage als dienstmeid is-
van een betreurenswaardig dorpsamateu-
risme.
Op de vloer papieren als een waar
deloos verleden, in het midden de rode
sofa waarop de vader gestorven is. De
spelers dragen prachtige kostuums, wit en
roomkleurig. Wit was voor Strindberg de
kleur van de dood, zoals dat bij de Vrij
metselarij het geval is. Vanavond is De
Pelikaan opnieuw te zien in de Toneel
schuur.
Riccardo Muti, 38 jaar, startte zijn car
rière nadat hij in 1967 een dirigentencon
cours in zijn land won. Een gebeurtenis
die hem interessante gastdirecties ople
verde, die dan onder andere weer resul
teerden in een vast engagement bij het
Philharmonia Orchestra in Londen. Een
plaats die met ingang van het komende
seizoen weer verruild wordt met die van
een chefsfunctie bij het orkest van Phila-
delphia, waar hij als opvolger van Eugene
Normandy is aangesteld.
Een paar jaar geleden dirigeerde Ric
cardo Muti het Requiem van Verdi bij ons
nationale ensemble. Een passende pro-
Nettie Blanken
(links) en Elisabeth
Andersen in De Peli
kaan van August
Strindberg (foto Leo
van Velzen)
Wie echter de moeite neemt om de ont
wikkeling van Squeeze aan de hand van
drie elpees (en één, hier verder buiten
beschouwing te blijven 10-inch-plaat, als
mede een debuut-EPtje) bestudeert, moet
desalniettemin toegeven dat dp vijf Lon-
denaren veel in hun mars hebben. De
eerste plaat is nog van een puberale
schreeuwerigheid, maar elpees als eerst
Cool for Cats, en recentelijk Argybargy,
brengen wel degelijk een eigen identiteit
aan het licht.
AMSTERDAM. Minder dan een jaar
geleden haalde geen enkele liefhebber
van eigentijdse rockmuziek verbaasd de
wenkbrauwen op als de nam van de
Londense groep Squeeze prijkte tussen
een hele rits van bands, die een groots-
opgezet, maar helaas enigszins in het
water gevallen Rock against Racism-fes
tival kleur verschafte. Squeeze kwam na
melijk temidden van de tweede golf van
Britse new wave-acts boven drijven en
oorspronkelijk werd de groep dan ook
eenzelfde instelling en opvatting toege
schreven.
WIJNVEILING
op dinsdag 27 mei 1980, Sonesta Hotel, Amsterdam
CHRISTIE’S
Rokin 911012 KL Amsterdam,
telefoon 020 - 23 15 05, telex 15758.
Tenslotte legt de Raad voor de Kunsten
opnieuw de nadruk op dat met de ver
plichtingenstop de „flexibiliteit in de sub
sidiëring” doorkruist wordt, omdat de
ibudgetten voor de gezelschappen op het
zelfde niveau blijven staan en verschui-
vingen niet mogelijk zijn. Daardoor wordt
goed werk bestraft en dat is „zeer onbil
lijk”.
dering en communicatie moet versluieren.
Dat is denk ik niet zo. De afstandelijkheid
lijkt eerder het gevolg van een te grote
mate van subtiliteit. Squeeze parodieert
immers niet op een boertige manier.
Het publiek op zijn beurt laat het dan
snel afweten en de gevolgen zijn dan zelfs
even desastreus. De nauwgezette timing
slijt, de koortjes worden opeens onzeker
der en zelfs vals en de band moet tegen de
klok en de groeiende antipathie vechten
voor lijfsbehoud. Dat geeft een verkramp
te finale te horen, met als summum een
ontspoorde versie van You better not tell.
Tragisch toch.
HAARLEM. Omdat de chef-dirigent
van het NPO Jerzy Katlewicz door ziekte
verstek moest laten gaan, zag het orkest
zich genoodzaakt vrijdagavond met een
invaller te werken. Roelof van Driesten,
dirigent van het Nationaal Jeugd Orkest
en als gastdirigent al meerdere malen
met het NPO opgetreden, heeft deze toch
zeker niet geringe uitdaging aangedurfd.
Dit weekeinde heeft in de Amsterdam
se Edenhal voor de derde maal de Antiek
en Curiosa Beurs plaats. Op deze beurs,
die onder auspiciën staat van Antikade, is
het aanbod zeer divers: schilder- en meu
belkunst, postzegels, speelgoed, sieraden,
klokken, enzovoorts.
De veertiende Nederlandse Kunst- en
Antiekbeurs Breda heeft van 29 maart tot
en met 7 april plaats in het Turfschip.
Naast de 66 stands van antiquairs en
prentenhandelaars is ook een tentoonstel
ling ingericht onder de titel Welzijn met de
Chirurgijn.
Zesde abonnementsconcert in serie
B van het Noordhollands Philharmo-
nisch Orkest. Dirigent: Roelof van
Driesten. Solist: Theo Olof, viool. Pro
gramma: Bach, Prokofiev, Brahms.
Concertgebouw Haarlem, 14 maart
1980.
Dit schrijft de Raad voor de kunst in een
brief aan minister-president Van Agt. De
raad wijst op de funeste en onrechtvaardi
ge gevolgen van de regeringsmaatregelen
op korte termijn. Vooral de scheppende
kunsten, waaraan dit kabinet in zijn rege
ringsverklaring juist extra aandacht be
steedde, krijgen het ’t hardst te verduren.
Verder bestaat er het grote gevaar dat een
groot aantal projekten moeten vervallen:
literaire boekuitgaven, korte films, dans-,
theater- en muziekprodukties en manifes
taties op het gebied van de beeldende
kunst.
voorstelling ongewoon boeiend maken
voor degenen onder het publiek die zich
daarin laten meevoeren.
Muti is geen man van de bezonkenheid,
t ook al geven zijn intelligentie en gevoel
grammakeuze als je bedenkt dat Muti met voor contrast hem de juiste houding om
het operarepertoire en dus uiteraard ook
met het oeuvfe van Verdi zeer vertrouwd
ren. Die uiterlijkheid laat je echter bij
Muti’s interpretaties in het algemeen toch
zeker niet koud, vanwege het werkelijke
temperament dat er aan ten grond lag j
ligt.
De keuze van Prokofjevs Derde symfo-
gelden. Geen rokkostuum dus, net zo min nie, die dit concert afsloot, was overigens
als voor de CO-leden, maar een open
overhemd onder een truitje. Muti’s spor
tieve manier van dirigeren past er wél zo
goed bij.
Het was Schumanns Derde symfonie
waarin de muzikaal-artistieke kenmerken
van deze, vooral via de grammofoonplaat
internationaal vermaarde dirigent duide
lijk werden. Vurigheid en een drang tot
dramatiseren in de vorm van chargeren
van alle ingebouwde effecten; daarmee
De akrobatiek workshop wordt geleid
door Willem van Rinsum en René Van het
Hof beiden studenten aan de Mime-
school in Amsterdam. Tijdens de drie
maanden durends cursus zullen basis-
bouwtrucs en later meer gevorderde akro
batiek worden behandèld.
De workshop speltraining wordt geleid
door Margreet Kooistra, studente aan de
Akademie voor Woord en Gebaar in
Utrecht. Doel van deze cursus is om door
middel van speltrainingen, concentratie-
oefeningen en bewegingspatronen tot
vrije improvisatie te komen. Ook deze
workshop duurt drie maanden.
Beide workshops beginnen komende
dinsdag in de Toneelschuur aan de Sme-
destraat in Haarlem, waar tevens inschrij
ving voor de cursussen mogelijk is.
Concert: Squeeze in Paradiso, Am
sterdam. Bezetting: Chris Dilford en
Glenn Tilbrock (beiden gitaar en
zang), Jools Holland (keyboards en
zang), Gilson Lavis (drums) en John
Bentley (bas). Vanavond speelt Squ.ee-
ze nog in Het Paard van Troje in Den
Haag.
Amsterdam, 14 maart 1980.
Muzikaal is het al van eenzelfde laken
een pak. Hoewel de ritmesectie met de
zeer strak slaande Lavis en de voortdu
rend syncopen spelende Bentley de sou
plesse van rock, reggae, disco en r b
combineert, overheerst een wat kil, intelli
gent niveau, alsof een goed getimede new-
wave versie van 10CC op het podium
staat. Elk gitaarsolootje valt op een goed
uitgemixt pianoriffje. De voklaen sluiten
bijzonder nauw aan en afwisseling is
voortdurend gegarandeerd omdat de
stemmen van Difford en Tilbrock hemels
breed verschillen.
Live kan de band maar moeizaam kon-
takt maken en is het alsof het artrock-
karakter een gebrek aan emotionele bena-
AMSTERDAM. Mendelssohns sym
fonisch gedicht „Meeresstille und glü-
ckliche Fahrt” is wel vaker door het
Concertgebouworkest uitgevoerd, maar
nooit onder leiding van de Italiaanse
dirigent Riccardo Muti. In zijn greep op
het orkest ontdekte je in hem direct dé
bijzonder ervaren dirigent, die bij zijn
musici gezag afdwingt.
een langzaam of lyrisch geaard deel aan te
pakken. Innigheid en poëzie blijven noch-
is. Ep diens requiem ligt tenslotte ondanks tans doorgaans vreemd aan dit musice-
het religieuze karakter in een soortgelijke,
althans niet in een wezenlijk andere,
sfeer.
Een „informeel” concert, het laatste in
deze serie, bood aan Muti nu de gelegen
heid om zich als symfonicus-sgc te laten
Squeeze, en met name de drie song-
schrijvende melodie-instrumentalisten,
heeft zich steeds sterker een bepaald intel
lectueel niveau aangemeten. Eentje dat,
laten we zeggen, verdacht veel lijkt op een
rock ’n roll-versie van de stereotype En
gelse gentleman, die minzaam de wereld
om hem heen bekijkt en daar zo zijn eigen
gedachten over heeft. De band grinnikt
minzaam om die liefdesrelatie die zich al
te zeer in clichés uitdrukt, zoals moge
blijken uit songs als Another Nail in my
Heart of If I didn’t love you. Ironie klinkt
telkens door, woordgrappen en dubbele
bodems maken dat je op je quivive moet
zijn en fijnzinnigheid voorkomt eigenlijk
voortdurend de meligheid, verbetenheid
of agressie, die zich bij veel andere eigen
tijdse bands openbaart.
H. Nystad Drs. A. Baart
HOOGST BELANGRIJKE KUNSTVEILING
IN HET SINGER MUSEUM TE LAREN (N.H
VAN 24 TOT EN MET 28 MAART 1980
10.30, 14.30, 19.30 uur: schilderijen
10.30 uur: tegels en tegeltableaux
14.30 uur: Europese ceramiek,
Art Nouveau en Art Déco
19.30 uur: zilver
10.30 uur: Delfts aardewerk,
glas
14.30 uur: Aziatische ceramiek
19.30 uur: Chinese en Japanse cera
miek (speciale catalogus)
Donderdag 27 maart 10.30 uur: koper, brons en tin
14.30 uur: klokken, sculptures,
varia
19.30 uur: juwelen
10.30 uur: tapijten, meubelen
14.30 uur: meubelen
Kijkdagen in het Singer Museum:
zaterdag 22 en zondag 23 maart 1980
van 10.00- 17.00 uur.
op details in te gaan. Feit was dat Van
Driesten er in slaagde een niet alleen
volledig acceptabele, maar zeker ook een
van musiceervreugde doorgloeide presta- bijdroeg
tie af te leveren.
Een partituur als die van de Suite no. 2
Anno 1980 weten we wel beter. Feitelijk
heeft Squeeze zich ontpopt als een kwintet
dat alleen wat de energieke instelling be
treft en dan nog maar gedeeltelijk, veel
weg heeft van een modaal new wave-
groepje. Om die reden heeft de Engelse
muziekpers grote moeite met de band.
Een duidelijke visie en boodschap lijken
bij de band te ontbreken. En tot overmaat
van „ellende” heeft de formatie ook al
geen al te scherp gesneden muzikaal
gezicht.
J Maandag 24 maart
Dinsdag 25 maart
Musiceervreugde was dus het motto van
de gehele avond, zowel van dit (niet door
het uitvallen van Jerzy Katlewicz beïn
vloede) Brandenburgse concert als van de
door Roelof van Driesten gedirigeerde
werken. Hiermee hebben in ieder geval
zowel genoemde dirigent als het NPO
bewezen dat zij een dergelijke, onver
wachte gang van zaken op professionele
wijze het hoofd kunnen bieden.
Voorstelling: De Pelikaan, toneel
spel van August Strindberg. Regie
Karst Woudstra (overgenomen van
Jan Decorte). Vertaling en decor:
Karst Woudstra. Decoradvies Paul
Gallis. Met Elisabeth Andersen, Net
tie Blanken, Kees Hulst, Ernst Zwaan
en'Dini Lamberts. Première: 14 maart
1980, Toneelschuur Haarlem. i
Concertgebouworkest: vierde en
laatste concert in de serie Informeel
uit. Dirigent: Ricardo Muti. Program
ma: Mendelssohn, Schumann, Pro-
lofjev.
Grote zaal Concertgebouw Amster
dam, 14 maart 1980.
Catalogi: schilderijen (code Eric), ceramiek.
Art Nouveau (code Irene) en overige kunstvoorwerpen
(code Chris); prijs per stuk f. 12,50, per post f. 15,-.
Speciale catalogus Chinese en Japanse ceramiek (code
Fleur) f. 20,-, per post f. 22,50.
Toezending geschiedt zodra betaling, met vermelding
codenaam, is ontvangen op gironummer 34.41.824 of
door middel van een girobetaalkaart of betaalcheque.
■s
Ricardo Muti: imponeren met klankge-
weld.
Het aanstekelijk enthousiasme waar
mee deze dirigent te werk pleegt te gaan
was in een situatie als deze beslist meer
dan welkom. Want van een degelijk met
het NPO voorbereide interpretatie kon schap ten volle in een genuanceerde ver
ifier nu eenmaal geen sprake zijn. Uiter- tolking waarin virtuositeit en muzikale
aard niet. Het heeft dan^ook geen zin om expressie tot een gelukkige synthese wer
den gebracht. Dat de door Henri Gouder
de Beauregard fraai geblazen hobo-solo
in het Adagio ook in belangrijke mate
aan het treffen van de juiste
sfeer moet daarbij niet onvermeld blijven.
Aan dit alles was een tintelende uitvoe-
uit het ballet Romeo en Julia van Serge ring voorafgegaan van Bachs derde Bran-
Prokofjev vormt, met zijn expansieve in- denburgse concert, uitgevoerd in de oor-
strumentatie en pakkende thematiek, dan spronkelijke bezetting (3 violen, 3 altvio-
ook wel dankbaar materiaal. De extraver- fen, 3 celli, en contrabas en clavecimbel
te muzieknatuur van Van Driesten legde ais basso continuo), zonder dirigent. Waar
hier de accenten vooral op uitbundigheid, nodig gingen de muzikale impulsen van
Na de pauze werd die uitbundigheid (ge- concertmeester Gijsbert Beths uit. Geheel
lukkig) gekanaliseerd tot zangerige warm- jn de stijl dus van gezelschappen als I
bloedigheid in het orkestrale aandeel van Musici, al hebben die heden ten dage niet
heel goed verklaarbaar uit Muti’s geestes
gesteldheid. Maar deze, uit eerder ge
schreven operamuziek van dezelfde, ex
traverte Russische componist ontstane
symfonie, roept in de praktijk het sfeer
volle langzame deel daargelaten een
ware heksenketel aan orkestraal geweld
op, dat zijn oorsprong danook wel dege
lijk vindt in een programmatisch gegeven.
Dat buitenkantgedoe met een toch al,
met quasi-dramatische impulsen geladen
trekt Muti de aandacht, in extra geënthou- compositie, wil dan vaak niet veel meer
siasmeerd en soms zelfs wild orkestspel, dan interessante oppervlakkigheid ople-
waarbij de dynamische afweging weleens veren, hoezeer componist en dirigent hun
in het gedrang komt. Met name de hout- publiek pok proberen te imponeren met
blazers werden door het opgezweepte ko- klankgeweld.
per nogal eens gedomineerd.
