Scapino brengt historisch dansprogramma met première
Misha Dichter: spel
Vliegers soms
met schrikeffecten
wat te zweverig
Andersons vitaliteit
houdt circus in stand
van deze tijd
Interessant experiment Onafhankelijk Toneel niet geheel geslaagd
Isoleren van stijl lijkt onmogelijk
h
Impulsiviteit charme
van The Undertones
Heijermans
niet meer
4
5
I*
1
Liz Taylor terug
op het witte doek
V
I
MAANDAG
Amerikaans pianovirtuoos in Amsterdam
Basispakket Jethro Tuil nauwelijks veranderd
1
Newwave-groep maakt reputatie waar
JOHAN VAN KEMPEN'
JAN BAART
57
I
.1
HAARLEM. Het balletgezelschap Scapino brengt programma's
waar zowel jong als oud genoegen aan kan beleven. Uigangspunt van
Scapino is daarbij niet het overnemen van succesvolle dansen uit het
repertoire van andere gezelschappen. Men streeft juist bewust naar
een eigen gezicht. Een belangrijk element in de dansen van dit
gezelschap is de humor. Hieraan ontleent dit repertoire vooral zijn
grote bruikbaarheid voor een gevarieerd publiek. De vraag is echter,
:of juist die humor voldoende aanwezig is bij het ballet dat zaterdag
avond in première ging.
I
KUNST
(r Scène uit Vliegers, dat bij Scapino in première ging.
Ian Anderson.
JOOST NIEMÖLLER
D!
Matthias de Koning en Jan Joris Lamers (staande) in Stijl bij het Onafhankelijk Toneel
ALMA POST
ALMA POST.
oen
iar
Er
nel-
Bezetting:
Billy
„zuchterige” indruk: een eindeloos lijken
de herhaling van zes handen die twee
benen pakken en optillen. De bijna plecht
statige uitbeelding door drie mannen en
een meisje, geeft daarbij het vermoeden
dat de choreograaf het ook nog allemaal
reuze serieus bedoeld heeft. Maar op deze
manier kan het niet anders dan de lach
lust opwekken.
Giovanni’s poppenwinkel besloot het
Dansprogramma van het Scapino Ballet. Vliegers (première). Choreografie: David
Morse. Muziek.: Jacques Ibert. Kostuums: Joop Stokvis. Dansers: Patricia Kapp,
Kimiko Kurosawa, Viona Löwenthal, Peter Sawtell, Robin Woolmer, Jonathan
Ellingham, Janet Popeleski, Robert Craset, Henk Knaap, Carlos Serrano, Fran
klin Bobadilla, Hiroshi Okazaki.
Masquerade (Hans Tuerlings/Aram Khatchatoerian). Twee op een bank (Henk
Knaap'Béla Bartók). Giovanni’s poppenwinkel (Nicholas BeriozofflRossini-Res-
pighi).
Stadsschouwburg Haarlem, 15 maart 1980.
Voorstelling: Stijl, door het Onafhankelijk Toneel. Idee en samenstelling: Jan
Joris Lamers. Met: Jan Joris Lamers, Aat Ceelen, Leo Hogenboom, Matthias de
Koning en anderen. Première op 15 maart in theater De Lantaren in Rotterdam,
van 23 tot en met 26 april in de Toneelschuur.
DEN HAAG. Tja, wat moet je daar nu van denken? Een Engelse band uit het
tijdperk van de Hobbit en de geitewollen sokken komt in een van Nederlands grootste
concertzalen optreden. En die zaal blijkt dan al een week tevoren uitverkocht te zijn.
Gisteravond om je heen kijkend naar al die tuinpakken, lange haren en ruige baarden
leek de tijd eventjes tien jaar teruggedraaid. Een eigenaardige sensatie.
RO
da
mt
en
ro
ng
en
de
.O.
zia
Je-
ait
ng
iet
at-
m-
:ht
iet
an
rs-
>n-
el-
,n-
m
le
es
at
•ie
n-
le-
d
dt
m-
KT
eu-
i.OO
1.35
.m.
vo-
ïen
eu-
hOO
•.35
irn.
ch.
30-
•m
de
rd
ils
?r-
sr-
;n.
op
en
le
en
lts
ft:
iet
ne
1.
:h-
2.
de
Je-
>u-
la-
en
de
de
nd-
lels
de
jr).
bewegingskarakter wel uitstekend aan bij
de muziek. De choreograaf David Morse,
als danser en choreograaf verbonden aan
het Sadler Wells Ballet, verdient voor dit
aspect op zich alle lof. Ook de kostume
ring. met een sportieve inslag, is in de
kleurintensiteit, overeenkomstig het mu
zikale temperament, voor alle drie delen
verschillend.
De feitelijke dans laat in de eerste en het
derde deel speelse en onverwachte bewe
gingen zien, die zowel het oplaten van
vliegers, met alle nukken van de wind, als
het uiteindelijke sportvliegerën uitbeeldt.
Het luchtige aspect wordt hierbij onder
meer gesuggereerd door dromerige stan
den en hoge sprongen (grands jetés).
Hoe kan Jethro Tuil na twaalf jaar
optreden en maar liefst zestien elpees nog
steeds zo populair zijn? Het optreden in
het Haagse Congresgebouw gaf antwoord
op die vraag. Dank zij de onvoorstelbare
vitaliteit van inspirator/leider Ian Ander
son wordt de boel overeind gehouden.
Twee uur lang wist hij met clowneske
en theatrale vindingrijkheid het circus
vorm te geven. Met wijdopen gesperde
ogen in het rond springend, het ene mo
ment grommend als een beest, het andere
moment met zijn armen sierlijke figuren
in de lucht trekkend hield hij al die tijd de
gespannen aandacht van duizenden men
sen op zich gericht. Ongetwijfeld een niet
geringe prestatie.
Maar over de muziek zelf is toch wel wat
minder enthousiasme op zijn plaats. Ze
ker, het klinkt allemaal waanzinnig knap,
maar aan het bestaande concept is de
afgelopen tien jaar toch nauwelijks iets
wezenlijks veranderd. Het valt niet mee
om enig verschil te ontdekken tussen de
nummers op het onlangs verschenen
Stormwatch en die van het album Thick
as a brick wat in 1972 verscheen. Steeds is
weer dezelfde combinatie van akoestische
Het vervelende met die laatste soort stijl
is zijn ongrijpbaarheid. Verhalen van an
tropologen willen nog wel eens je ogen
openen voor het eigene en toevallige van
je persoonlijke waarden, maar normaal is
dat alles zo met jezelf verweven dat het
niet te zien is. Voor een toneelgroep is het
dan ook het eenvoudigst om zich te beper
ken tot kunst-stijlen, waarvan ze dan een
soort show kunnen maken. Het Onafhan
kelijk toneel heeft met zijn voorstelling
meer willen doen. Ze zijn daar naar mijn
idee niet geheel in geslaagd, maar de opzet
blijft belangwekkend.
De acht acteurs bewegen zich door een
nagenoeg kale ruimte. Op de achtergrond
een slordig paneel met deuren, her en der
ouderwets meubilair, waar mee rondge
sjouwd wordt. Geregeld klonteren ze bij
elkaar in een soort vergadering waar
ideeën geopperd worden. Op die momen
ten stellen ze Stijlmakers voor, groepjes
heren die nieuwe stromingen lanceren en
tijdschriften oprichten. De teneur van die
voorstelling wijst erop dat De Stijl be
doeld is, maar je kunt er ook de Dadaïs
ten, de Surrealisten of noem maar op voor
invullen.
Tussen deze rafelige rode draad door
Concert: Jethro Tull. Bezetting: Ian
Anderson (zang, dwarsfluit, gitaar),
Martin Barre (gitaar, mandoline),
John Evans en David Palmer (toet
sen), Dave Pegg (basgitaar), Barrie-
more Barlow (drums). Congresgebouw
Den Haag, 16 maart 1980.
ROTTERDAM. Stijl is de titel en
het onderwerp van een nieuwe produktie
van het Onafhankelijk Toneel, gebracht
door een groep acteurs rond Jan Joris
Lamers, die al jaren met het idee rond
liep om eens een programma te maken
gewijd aan buitenkanten. Stijl kan een
kunststroming zijn, maar ook, en in sa
menhang daarmee, een wijze van leven.
Sporen van de Rietveldstoel zijn in ieder
gezin terug te vinden. Maar ook onze
levensinstelling wordt via via bepaald
door stijl. Het doordrukken van kern
energie hangt samen met stijl, of zo u wilt
met on-stijl.
LONDEN (UPI). Na vier jaar afwe
zigheid zal Elisabeth Taylor terugkeren
op het witte doek. De 48-jarige actrice, die
gehuwd is met de Amerikaanse senator
John Warner, heeft een rol aanvaard in
'een film naar het boek „Broken mirror”
van Agatha Christie. Zij zal de rol spelen
van een actrice die betrokken is bij een
mysterieuze moord tijdens een filmopna
me. De opnamen van de film, die onder
regie zal staan van Guy Hamilton, zullen
in mei van dit jaar in Zuid-Engeland be
ginnen.
Ep zijn speelstijl hierin was daardoor
aan alle Dichter-fans al bekend. Het gaat
daarbij dan om een door een hoekige
onstuimigheid gekenmerkte aanpak, zon
der franje in welk opzicht dan ook, maar
voorzien van schrikeffecten in de vorm
van dreunende accenten en de keuze van
een ijltempo.
„De dichter aan het klavier”, zoals deze
Amerikaanse pianist destijds via een wel
erg voor de hand liggende woordspeling
werd aangekondigd, kon zich hierin ken
nelijk niet in de geest van de hem toege
dachte image uiten. Wïe overigens, wat de
poëzie in de voordracht betreft, zijn hoop
gericht had op de aansluitend gespeelde
Davidsbündlertanze van Schumann, zal
bezonkenheid suggererende maniërismen
hebben moeten verwarren met werkelijke
dichterlijkheid, om in deze romantische
composities aan zijn trekken te kunnen
komen.
Want ai temperde de 34-jarige musicus
zijn pianistische grimmigheid en stelde hij
daar soms quasi-verdroomdheid in een
weke aanslag tegenover: van een vervoe
rende lyriek was in elk geval geen sprake.
Ierse volksmuziek en symfonische rock
bepalend voor het eindresultaat. Steeds is
er weer die overgeblazen dwarsfluit,
steeds is er in de teksten weer datzelfde
suggereren van een vage symboliek. Als
Anderson er niet de noodzakelijke dosis
theater in gooide zou twee uur van dat
basispakket je doodziek maken.
Uitzonderng moet wel gemaakt worden
voor de pas toegetreden bassist Dave
Pegg, afkomstig uit de eveneens op folk
geïnspireerde formatie Fairport Conven
tion. Hij wist werkelijk zoiets als muzikale
ruggegraat te tonen en had dan ook het
minst behoefte aan overdreven show-
werk.
Het programma werd geopend met het
apocalyptische Dark Ages van de laatste
(concept)elpee. Een half uur lang werd
veel ander werk van die plaat gespeeld.
Daarna volgde een lange reeks gouwe
ouwen (zoals Thick as a Brick en hoe
toepasselijk! Too old to rock ’n roll; too
young to die) waarna afgesloten werd met
twee toegiften en drie reusachtige witte
ballonnen.
Voorstelling: Zeven vette dagen, een
programma van vijf eenakters van
Herman Heijermans: De Dasspeld, De
Verveling, De zeven vette dagen. Noc
turne en Het kind. Gezelschap: De
Appel. Regie: Christiaan Nortier. To
neelbeeld: Frits Jansma. Dramatur-
gie:Hent van der Horst. Met: Rein Ed-
zard, Will van Kralingen, Annelies
Knoop. Niek Pancras, Geert de Jong.
Catherine ten Bruggencate, Hubert
Fermin en Willem Wagter. Première
op 14 maart in het Appeltheater in
Scheveningen.
Masquerade was het openingsballet van
het programma in de Haarlemse Stads
schouwburg. Het ballet staat of valt met
de persoonlijkheid van de eerste danse
res, die vooral een licht persiflerend facet
moet inbrengen.
Jarenlang was Mary Siegel de danseres
waar dit ballet om draaide. Nu heeft Pa
tricia Kapp die rol overgenomen, in een
op haar persoonlijkheid aangepaste,
enigszins vernieuwde versie, vol understa
tement in haar expressie.
Twee op een bank, is een aardige, korte
dansschets. Met een krant en een bank als
attributen, beelden een danseres en een
danser hierin hun opbloeiende verliefd
heid uit.
De première-dans Vliegers, op muziek
.voor fluit en orkest van Ibert, sluit qua
In het langzame middendeel maakte dat
luchtige echter plaats voor een meer
O’Neil en
gitaar).
Amsterdam, 15 maart 1980.
wel vergelijkingen zijn te trekken vanwe
ge het „fun”-karakter van de muziek,
maar ook ruggegraat heeft hoewel de tek
sten en de uitingsdrang simpel, recht op
de man af en misschien wat primair zijn.
Samen met de veel politiek-geïmteres-
seerd ingestelde Stiff Little Fingers beho
ren The Undertones tot het beste wat
Ierland te bieden heeft, en dat stijgt ver
boven het vaderlandse aanbod aan new
wave uit.
We selecteren enkel het beste hier even
uit een, door menige toegift, extra-lang
optreden, waardoor gelijkmatigheden
wellicht wat te krachtig opvallen: I’m gon
na get her, Boys will be Boys, Billy’s
Third, I go under over You, My Perfect
Cousin, Jump Boys en als toegift, She’s a
Runaround. „Komen jullie een volgende
keer weer?” zo vatte Sharkay de essentie
samen aan het slot. Buiten kijf.
JOHN OOMKES
I
Concert: The Undertones in Paradi
so. Amsterdam. Bezetting: Fergal
Sharkey (zang), Billy Doherty
(drums), John O'Neil (bas) en Damian
Michael Bradwey (Beiden
AMSTERDAM. Met de min of meer lichtzinnige composities die Beethoven in de
Polonaise in C en vooral in het Rondo in G (Die Wut über dem verlorenen Groschen)
naliet, is Mischa Dichter een paar jaar geleden ook al eens een Amsterdams recital
gestart.
Gelukkig wordt er door de roadies van
deze Noordierse band snel ingegrepen en
- kan een ongeval voorkomen worden,
L maar het neemt niet weg dat de finale van
- het concert in Paradiso koortsachtige ta-
Lferelen biedt. Compleet met een leadzan-
ger die zo geestdriftig is over zijn publiek
dat hij mee staat te schreeuwen om alweer
een toegift van zijn eigen band, spontaan
zijn eigen versie van My Bonnie’s over the
Ocean, ten gehore brengt en uiteindelijk
zijn stem verliest.
n
Er moet wel haast sprake zijn van een
dubbele moraal bij The Undertones, die
afkomstig zijn van het streng-katholieke
Londonderry. De vijf bandleden zijn in
leeftijd zo rond de twintig jaar oud en
houden er op zijn zachtst gezegd streng-
conventionele opvattingen op na. Sex
voor het huwelijk is zondig, drank en
drugs lijken uit den boze en het sinds kort
in behoorlijke hoeveelheden binnenstro
mende geld wordt opgepot om een eigen
huis te kunnen kopen en een gezin te
kunnen stichten.
Maar hoewel Pope John Paul, dan hun
idool schijnt te zijn, verkeren The Under
tones in zo’n decadente en goddeloze hoek
van de rockmuziek, dat de praktijk wel
een ander beeld zal te zien geven dan de
beginselen. Ook in Ierland hebben de
biechtvaders het behoorlijk druk.
In het anders zo snel op buitenlandse
muziekont wikkelingen reagerende Ne
derland bleef de muziek van The Underto
nes schijnbaar lang onopgemerkt. Hun
debuutelpee op het Amerikaanse Sire-
label werd laat, heel laat uitgebracht en
hun eerste plaatje Teenage Kicks kwam
eerst nu zo’n anderhalf jaar te laat op
’de markt. Via de parallelle import werden
echter duizenden platen gesleten.
Ondertussen is deze Ierse new wave
band tijdens een Amerikaanse tournee
uitgegroeid tot een bühnegroep die als
voorprogramma zulke hoe ogen gooide
dat een door de wolgeverfde groep als The
Clash er zijn handen meer dan aan vol
vhad.
De charme van The undertones ligt op
het impulsieve vlak en niet op techniek,
timing of harmonie. Eerlijke rauwe rock
brengen zij ten gehore, die lak heeft aan
welke Amerikaanse zwarte traditie dan
ook, getuige de zware, vierkante accenten
die drummer Doherty telkens op de eerste
en derde tel aan zijn pauken laat ontsnap-
pen. Voeg daar een zanger aan toe, die zijn
strot en lichaam niet spaart en verder een
echt-zangerig vibrato a la Roger Champ
man in huis heeft en er zijn voldoende
garanties voor een feestelijk, ongecompli-
iceert avondje-uit.
The Undertones maken live hun reputa
tie meer dan waar. De onontkoombaar
heid van hun krachtige back-beat maakt
dat de band een veel eerlijker profiel heeft
dan de mechanische Ramones, waarmee
AMSTERDAM. Met het angstzweet in de handen sta je toe te kijken hoe
vervaarlijk de rechterzuil van de monitorinstallatie in de finale van het optreden van
The Undertones op het ritme van hun enthousiaste en ongepolijste rock heen en weer
staat te wiegen en enige jonge punks bedreigt.
doen willekeurige acteurs dingen die als
stijluitingen bedoeld zijn. Als iemand de
krulpoten van een tafel rechtplakt kan ik
Bij de reeks onbekende stukken van
Liszt, die na de pauze met het van Dichter
bekende gemak werden gereproduceerd,
lagen de kansen wat een fantasierijke
interpretatie aangaat niet beter. Waar mo
gelijk, zoals in de zesde Hongaarse Rhap-
sodie, werden er weer venijnige klappen
uitgedeeld en ostinato-passages er verbe
ten uitgehamerd, waarbij het contrast dan
uit nietszeggend pianissimo zonder tus
sentinten bestond.
Het vele publiek raakte er niettemin van
door het dolle heen en wist er nog een
aantal soortgelijke toegiften uit te slepen,
waarin door de concertgever, als steeds,
blijkbaar elk authentiek gevoel uit de weg
werd gegaan.
programma. In een moderne zetting, met
onder andere winkelbedienden in T-shirts
met opschrift toyshop, komen net als in
het oorspronkelijke La Boutique Fantas-
que weer alle poppen tot leven warineer
Giovanni dronken in slaap valt èn later
wanneer de boze klanten weggejaagd
moeten worden. Als altijd een groot
succes.
SCHEVENINGEN. Heijermans spe
len, zoals De Appel doet met het éénak-
terprogramma Zeven vette dagen, roept
onmiddellijk de vraag op of Heijermans
in onze tijd nog zin heeft. De vijf stukken
die De Appel brengt spelen rond 1900, in
een wereld van onderscheid tussen arm
en rijk, met als enig contact dienstbetoon
van de een, en pannetjes soep van de
ander. Zo is onze wereld niet meer, en hij
is er in dit geval ook niet in te vertalen,
vind ik. Dat kan komen doordat de Heij-
ermansverhoudingen zo kort achter ons
liggen dat ze ondraaglijk ouderwets wor
den. Het kan ook komen doordat het
wereldje van Heijermans te nauw is voor
een overzetting. Shakespeare's wereld is
ook niet de onze, maar de gevoelens van
zijn personages zijn uit hun context los te
weken. De gevoelens van Heijermans’ ar
me en rijke mensjes zitten onwrikbaar
aan zijn plots verkleefd.
Dat is duidelijk bij de laatst gespeelde
eenakter, Het Kind. De problematiek ligt
hier op het persoonlijke vlak, los van
sociale omstandigheden, en zou daardoor
dus een grote kans moeten maken om een
universeel gevoel te vertegenwoordigen.
Een echtpaar krijgt een blinde baby. De
vader, die arts is, probeert het kind te
vergiftigen. Hij wordt op het nippertje
door zijn vrouw betrapt, en na wat scher
mutseling volgt een verzoeningsscène
waarin de vrouw hem als een kind behan
delt. Hij gaat getroost af, zij blikt vertwij
feld de zaal in.
Het probleem euthanasie wordt hier
Verdoezeld ondër een netwerk van betrek-
kingen tussen man, vrouw en huwelijk.
Niet het kind, maar een sentimenteel soort
man-vrouw verhouding vormt het crucia
le moment in het stuk. Zoiets kan je een
hedendaags publiek toch niet meer voor
zetten.
Regisseur Nortier heeft dit bezwaar ook
wel gezien en heeft de drie eerste eenak
ters in het kluchtige getrokken: Heijer
mans tussen aanhalingstekens dus. Het
haalt niet veel uit. Een ten onrechte van
diefstal beschuldigd dienstertje (in De
Dasspeld) wordt er niet boeiender door
als ze in het karikaturale is getrokken. Ik
vond het alleen maar vermoeiend dat je
naast de reële misstanden van onze tijd
ook nog eens de niet meer reële van vroe
ger moet verwerken.
De laatste van de vijf stukken, Noctur-
ne, heeft ook geen enerverende problema-
tiek, maar werd boeiend door het spel van
Catherine ten Bruggencate. Een opmerke
lijk actrice, getalenteerd voor nuchtere
kordate vrouwenrollen. Met haar wat slo
me presentatie zet ze een oude dienst
maagd neer, zo vanzelfsprekend en aards,
dat iedere beweging boeiend wordt.
Het decor was een verzameling ouder
wets meubilair, dat voor alle vijf de stuk
ken dienst deed. Eenacter twee en drie, De
verveling en De zeven vette dagen werden
bovendien naast elkaar gespeeld, aardig
bedacht aangezien het ene stuk de proble
men van een arme, het andere die van een
rijke vrouw laat zien, maar verder weinig
opwindend. Projecties boven het speel
vlak gaven de titels van de verschillende
stukken aan.
rccpcr- Dat beeld is volkomen stijlloos
heid. Kennelijk vormen alle stijlen bijeen
zoiets als een niet-stijl, evenals de kleuren
van het spectrum met elkaar wit opleve
ren. Samen met het slotbeeld, de onthul
ling van een paard zonder hoofd, roept zij
het vermoeden op dat de groep anti-stijl
is, of dat ze onze huidige tijd als anti-stijl
ondergaat.
Het vele dat - vaak gelijkmatig - op het
toneel gebeurt is soms boeiend om zomaar
naar te kijken, soms duurt het ook wat
lang. Mij troffen het meest de momenten
waarop de acteurs iets eigens lieten zien.
De volkomen concentratie van Jan Joris
Lamers, de komische toon van Aat Ceelen
of de veelzeggende blikken van Matthias
de Koning, kortom, waar een eigen stijl
opdook. Stijl komt van 23 t.m. 26 april in
De Toneelschuur.
dat nog wel plaatsen in de Rietveld-Bau-
haus sfeer, maar vaker blijft het te vaag.
Ik stel me voor dat je bij het zien van
herkenbare stijlen van je eigen tijd een
schok of zelfs schaamte zou moeten voe
len, maar dat was mij in ieder geval niet
beschoren.
Wat herkenbaar is wordt daarentegen
meteen weer karikaturaal, op dit gebied.
Zo’n schets over de zakenmannenstijl bij
voorbeeld, dat is kabaret. Of het is maat
schappijkritiek, maar dan is het probleem
geen buitenkant meer. Waar een acteur
probeert het publiek aan te vallen zie je
iets dergelijks. Hij vervalt in opmerkingen
over onze kleding en wijze van zitten. Een
oeroude kabaretgrap. waardoor je je niet
in je stijl getast hoeft te voelen.
De voorstelling als geheel heeft ook een
stijl. Zij is een chaotische vloed van stij
len, die met elkaar een beeld moeten op
roepen. L-.------ -
Internationale Pianoserie: recital
door Misha Dichter. Programma:
Beethoven, Schumann. Liszt. Grote
Zaal Concertgebouw Amsterdam, 16
maart 1980.
