Meer tegenstanders dan verwacht
Scherpe reactie uit Cairo
Begin wil bouw van
scholen in Hebron
PvdA-voorstel
Sprake van miljoenenfraudes
Gebrek aan kader
Amerikaans leger
zou
Verkiezing van
Turks president
werd verdaagd
Cossiga
formateur
tot afdwingen
investeringen
Koning Hassan
in Frankrijk
Twee tankers
tijdelijk vast
op Westerschelde
Oud-preinier Arron
proces wachten
„Hongersnood
door strijd in
Afghanistan”
Kaarsen
Brandwacht
Solidariteit
„Onvrijwillige sterilisaties op geesteszieken”
Elektra
3
MAANDAG 24
BINNEN- EN BUITENLAND
MAART
19 8 0
T
door Nico Scheepmaker
net
pi
ien
ruit
izee
ities
ipen
otten
apart-
mltee
elijke
mpen
ront
onin-
prof.
mar-
t die-
kiei-
n het
in de
ange-
adrag
een
PG
zater-
amse
,*h la
te. Dit
’root:
dbaar
WA
(Van onze redacteur
in Zweden Henk Ruyssenaars)
STOCKHOLM Een meer
derheid van Zweden, ruim 57
procent, wil kernenergie voor
lopig een blijvende rol laten
spelen in de energievoorzie
ning, maar een belangrijke
minderheid van ongeveer 40
procent wijst kernenergie vol
strekt af.
1
trijFel
Meerderheid Zweden
voor kerncentrales
I
Volgens het blad werden
(Van onze redactie buitenland)
veri-
t ge
niet
Idus
Feeststemming bij de overwinnaars: de sociaal-democraten en de liberalen bij het volgen
van de tellingen. Het overgrote deel van de ja-stemmen ging naar hun alternatief, de
zogenoemde „tweede lijn".
ons
iredi-
s bij
wer-
indse
lat is
meer
■n via
tegen
r van
urgie
irurg
;nd.
iten-
Iden
i de
men
van
van
?iën,
van
Goesta Bohman, de conservatieve mi
nister van Economie, verklaarde gister
avond tevreden te zijn met de uitslag „Het
is onze plicht ten opzichte van komende
generaties om ervoor te zorgen dat onze
energievoorziening in orde is”, zei hij.
RICHMOND (UPI). In bijna een eeuw tijd zijn in de, VS ongeveer 70.000
zwakzinnigen onvrijwillig gesteriliseerd, zo meldde de Richmond Times-Dis-
patch gisteren. In een copyright-verhaal schrijft het blad over de „vernietigende
aanval uit naam van de wetenschap op de machtelozen van een land.”
Eerder had het blad gemeld dat het sterilisatiemisbruik in psychiatrische
klinieken tijdens een halve eeuw in Virginia ruim 8.300 gevallen betrof, maar de
gevallen in Virginia waren slechts een fractie van die welke elders voorkwamen,
aldus de krant.
in de „burgermaatschappij is
bij de marine een groot pro-
De uittocht van bekwaam per
is zodanig dat we binnenkort
Ook premier Faelldin, tegenstander van
uitbreiding, verklaarde tevreden te zijn
met de uitslag „Alhoewel ik kernenergie
niet zo positief beoordeel, moeten we de
wensen van de kiezers respecteren”, zo zei
hij. De vroegere sociaal-democratische
premier Olof Palme, die nu oppositielei
der is, accepteerde eveneens de uitslag
van dit referendum.
Een rechtszaak die de overtuigende be
wijzen van hun corruptie boven tafel
brengt, zal, zo menen de militairen, de
laatste twijfels over de juistheid van de
staatsgreep definitief wegnemen. Dat met
Arron en Van Genderen vele andere auto
riteiten en zakenlieden zich ernstige zor
gen moeten maken is eveneens duidelijk.
Intussen is nu ook zeker dat Arron in de
ochtend van 25 februari, de dag van de
staatsgreep, bij een buitenlandse mogend
heid, waarschijnlijk Venezuela of Brazi
lië, militaire steun heeft gevraagd tegen
de onderofficieren. Die hulp werd gewei
gerd omdat de betrokken regering vond
dat de actie van de onderofficieren een
binnenlandse aangelegenheid was.
Ik denk daaraan omdat tijdens de be
ruchte stroomstoring in New York, enige
jaren geleden, waarbij een groot deel van
de stad niet twee uur maar (als ik mij goed
herinner) een hele dag zonder stroom zat
waardoor honderden mensen, zo niet dui
zenden, voor de rest van hun leven een
interessante horror-story wisten te vertel
len over hun ervaringen in een stampvolle
lift tussen de 28e en 29e etage van een
wolkenkrabber, ook de theaters plotseling
zonder licht kwamen te zitten.
In enkele theaters heeft men het stuk
toen, na een korte onderbreking, uitge
speeld, waarbij de acteurs zich lieten bij
lichten met kaarsen. Die werden vastge
houden door inspeciënten en andere me
dewerkers die niet hoefden te acteren en
die zich op strategische plaatsen aan de
rand en in de hoeken van het toneel op
stelden met hun brandende kaars, terwijl
in een geval de acteur of actrice die bezig
was aan een monoloog, werd beschenen
met behulp van een zaklantaarn, die werd
bediend door iemand die tussen de coulis
sen stond, of wie weet wel op kousevoeten
meesloop over toneel, achter de hoofdrol
spelers aan, om hen steeds op de juiste
momenten in het gezicht te schijnen.
Daarbij was het natuurlijk de bedoeling
dat de toeschouwers deze „schaduw” in
dit schimmenrijk als een quantité négli-
geable over het hoofd zagen, zoals van de
toeschouwers bij een Japans poppenspel
verwacht wordt dat zij de mensen die de
poppen hanteren en zichtbaar op het to
neel staan, als niet-bestaand beschouwen.
anen;
ehterl
llerlei
•evrij-
:oop
lede
dat
legt,
zei
van
PARAMARIBO. De afgezette
Surinaamse premier Henck Arron,
zijn vice-premier Van Genderen en
oud-minister Karamat Ali zullen door
het nieuwe regiem voor de rechter
worden gedaagd wegens beweerde
miljoenenfraudes. In kringen van de
Nationale Militaire Raad waar dit
wordt beweerd, wordt gezegd dat de
schriftelijke bewijzen voor deze mal
versaties, verband houdend met het
project West-Suriname, overstelpend
zijn.
irgse
ictie-
actie
van
Curo-
;spo-
mo-
zien
het
Aan
uten
tink-
vaar-
n de
loest
apen
cri-
om-
ider-
van
ver-
>pec-
nde-
tellen
ij een
jvoer-
n van
(Van onze redactie buitenland)
NEW DELHI-BOEDAPEST:OSLO.
Volgens Westeuropese diplomaten en an
dere zegslieden in de Indiase hoofdstad
New Delhi dreigt hongersnood in Afgha
nistan, als gevolg van de nu 22 maanden
durende strijd in dat land.
De Afghaanse president Karmal maak
te in de afgelopen dagen bekend, dat de
Sovjet-Unie duizenden tonnen kunstmest
en tarwezaden aanvoert, maar volgens de
zegslieden zouden deze transporten niet
meer op tijd komen. Bovendien zou de
strijd een verspreiding door het land vrij
wel ónmogelijk maken.
Ook werd gezegd, dat een aantal boeren
weigert de zaden in ontvangst te nemen of
het toegewezen land te ploegen, omdat zij
de grond hebben gekregen zonder dat de
vorige eigenaar volgens de islamitische
wet compensatie heeft gekregen.
Directeur Arbatov van het Russische
instituut voor Amerika-onderzoek heeft
gisteren in het Hongaarse dagblad Magy
ar Hirlap verklaard, dat de betrekkingen
tussen Washington en Moskou terecht zijn
gekomen op een dieptepunt dat in de
afgelopen tien jaar zijn weerga niet kent.
Hij voegde hieraan toe, dat de mogelijk
heid van oorlog tussen beide supermo
gendheden aanwezig is en vroeg de Russi
sche steun aan de huidige regering in
Afghanistan „in de juiste perspectieven”
te zien.
De Noorse premier Nordli heeft giste
ren gezegd, de felle campagne in de Russi
sche pers tegen het Noorse veiligheidsbe
leid „teleurstellend en onbegrijpelijk” te
vinden. Het opslaan van militair materieel
voor de NAVO noemde hij in overeen
stemming met het tot dusver gevoerde
beleid. Ook zei hij dat Noorwegen in geen
geval kernwapens zal opslaan.
nders
s hen
lanke
e van
greep
i een
er de-
Sheil-
>roces
Volgens het blad werden na 1963 blijkbaar geen nationale totaalcijfers meer
bijgehouden, maar in de staten verzamelde gegevens doen sterk veronderstellen
dat het totaal nu de 70.000 kan hebben bereikt.
(Van onze redactie buitenland)
JERUZALEM. De Israëlische re
gering heeft na vele weken uitstel
besloten om in het centrum van de
arabische stad Hebron op de bezette
Westelijke Jordaanoever twee joodse
scholen te vestigen.
De beslissing werd na zes uur discussie
met acht tegen zes stemmen genomen,
twee ministers onthielden zich van stem
ming, terwijl de minister van Binnenland
se Zaken Burg niet aan de stemming
deelnam.
Premier Begin en de nieuwe minister
van Buitenlandse Zaken Sjamir stemden
voor, minister van Defensie Weizman en
de beide vice-premiers Jadin en Ehrlisch
tegen. Pogingen van een aantal ministers
om de beslissing wederom uit te stellen
werden door premier Begin getorpedeerd.
Hij wilde een beslissing doordrukken. Be
gin geeft daarmee zowel aan president
Carter als aan president Sadat te kennen
dat hij niet van plan is om te buigen voor
Amerikaanse druk, inzake de onderhan-
delingen voor Pelstjjnse autonomie.
Eerder deze week stuurde president Sa
dat Begin een brief waarin hij Begin per
soonlijk de schuld geeft van het vastlopen
van die onderhandelingen.
ROME (AFP). President Pertini van
Italië heeft de christendemocratische de
missionaire premier, Francesco Cossiga,
gevraagd een nieuwe regering te vormen.
Cossiga heeft het verzoek aanvaard. Het
kabinet was woensdag afgetreden nadat
duidelijk was geworden dat de regering
niet meer op een parlementaire meerder
heid behoefde te rekenen.
Cossiga deelde later mee dat hij zou
proberen een nieuwe regering te vormen
die kan steunen op een „grote nationale
solidariteit binnen de republikeinse insti
tuties”. Hij zei dat de nieuwe ministers
ploeg een program zou moeten uitvoeren
dat politiek haalbaar was. Dat program
-zou vooral betreffen het functioneren van
de instituties, de krachtige verdediging
van de democratische orde en de openba
re veiligheid, de economische stabiliteit en
een Italiaanse en Europese inspanning
voor de détente.
De kansen om te slagen zouden afhan
gen van de socialisten (met 9,8 percent van
de stemmen in het parlement) die de val
van het vorige kabinet veroorzaakten toen
zij hun beleid van gedogen opgaven.
(Van onze parlementsredactie)
UTRECHT. De PvdA wil de minis
ter van Economische Zaken de bevoegd
heid geven om bij een bedrijf een investe
ringsbeslissing af te dwingen. De minister
zou daarvan echter pas gebruik moeten
maken nadat het overleg met de vakbewe
ging over het investeringsbeleid tot niets
heeft geleid.
PvdA-Kamerlid Van der Hek zal van
daag, bij de behandeling van de nota over
het bedrijfstakkenbeleid, dit voorstel in
dienen. Hij kondigde het zaterdag aan
tjjdens een interne informatiebijeen
komst van de PvdA in Utrecht.
De PvdA wil een betere controle tot
stand brengen naar de besteding van de
overheidssteun aan bedrijven. PvdA-frac-
tieleider Den Uyl heeft eerder al voorge
steld om bedrijven die overheidssteun
ontvangen te verplichten toestemming te
laten vragen voor ingrijpende reorganisa
ties of sluiting. Als aanvulling hierop wil
Van der Hek de ondernemersvrijheid be
perken om planning van het economisch
gebeuren mogelijk te maken.
Maar ja, ik had natuurlijk makkelijk
praten, als op sensatie beluste buiten
staander. Kan ook een Nederlandse ac
teur nog met zijn tekst uit de voeten, als
het spotje waaraan hij gewend is geraakt,
niet op het juiste ogenblik op de juiste
plaats op hem is gericht? Misschien wel.
Maar absoluut zeker is, dat de twee ver
plichte brandwachten die iedere avond op
kosten van de schouwburg de boel in de
gaten houden, nooit en te nimmer zouden
hebben goedgevonden dat een stuk of
acht mensen met brandende kaarsen de
wachten hadden betrokken op het podi
um, om de spelers bij te lichten.
Als „Othello” wordt gespeeld, en Othel
lo moet in het vijfde bedrijf, tweede to
neel, op voorschrift van Shakespeare met
een brandende kaars de slaapkamer van
Desdemona binnenkomen (toneenaanwij-
zing: „Desdemona ligt op bed, in slaap.
Othello komt op met een brandende
kaars, hij doet de deur op slot”), dan
vereist de procedure dat er een uitvoerige
briefwisseling met de brandweer plaats
vindt, alvorens toestemming tot zo’n
brandgevaarlijke actie wordt gegeven.
Of dan ook Shakespeare’s toneelaan
wijzing: „Jago weer op, met een toorts”,
op het toneel kan worden gevolgd, is van
daag de dag geen beslissing meer van de
regisseur maar van de brandweer. Het
was dus ondenkbaar dat de brandwach
ten, al improviserend, zouden toestaan
dat zomaar een stelletje amateur-kaarsen-
vasthouders op het toneel mochten staan.
Dus werden de toeschouwers, met recht
op een volgende voorstelling, toch maar
naar huis gestuurd.
Volgens de New York Times worden
alle legeronderdelen door deze exodus
geplaagd. De militairen vertrekken
niet alleen om financiële redenen,
maar ook omdat het publiek neerkijkt
op een legercarrière en politieke lei
ders vaak ook neerzien op de militai
ren, een hardnekkig overblijfsel van de
oorlog in Vietnam, aldus de New York
Times.
Daarvoor werden vergunningen afgege
ven, maar zoals in zoveel zaken in Surina
me, is ook in dit vergunningenstelsel de
laatste jaren ernstig de klad gekomen.
Vele buschauffeurs rijden zonder ver
gunning of zonder rijbewijs. De onver
wachte controleacties van de militaire
raad hebben nu geleid tot het in beslag
nemen van een groot aantal busjes waar
van de papieren niet deugden, en zo tot de
ontwrichting van het alternatieve open
baar vervoer in Paramaribo.
Opvallend bij de volksstemming was
het grote aantal mensen dat tegen een
uitbreiding van het aantal kernreactoren
stemde: 40 procent. Er werden drie alter
natieven geboden (uitbreiding van de zes
huidige kernreactoren tot twaalf (lijst 1):
eveneens uitbreiding tot twaalf maar met
de limiet dat die over 25 jaar moeten
worden ontmanteld en nationalisatie van
de energiebedrijven in Zweden (lijst 2); en
het binnen 10 jaar stopzetten van de be
staande zes reactoren en het opsporen van
alternatieve energiebronnen (lijst 3).
Intussen is er nog weinig duidelijkheid
geschapen over de status van het parle
ment en de Nationale Militaire Raad bin
nen de grondwet. De militairen gaan ech
ter ijverig door met hun politiek van „her
stel van orde en wet”.
Vrijdag en zaterdag werden overal in
Paramaribo verkeerscontroles gehouden,
waarbij vooral busjes het moesten ontgel
den. Suriname kent geen effectief, van
staatswege geregeld openbaar vervoer.
Dat heeft ertoe geleid dat particulieren
met kleine busjes op vaste lijnen zorgen
voor een soort privé openbaar vervoer.
l een
:nzee
aerts
en
in de
eling
l, vaji
3- en
eege-
mzée
e als
uden
De marine komt volgens de New
York Times 23.000 elektrotechnici,
vluchtcontroleurs en ander gespeciali
seerd personeel te kort en voorts 2.400
duikboot-officieren en 1.800 piloten.
Luchtmacht, landmacht en mariniers
kampen ook met personeelsgebrek,
maar in mindere mate.
Zweden is het derde land waar per
referendum een oordeel over deze kwestie
werd gevraagd. Oostenrijk, het eerste
land waar de bevolking in een soortgelijk
referendum werd geraadpleegd over de
toekomst van kernenergie, sprak zich in
november 1978 met een meerderheid van
50,47 procent uit tegen het in bedrijf stel
len van zijn eerste kerncentrale bij een
overigens hoog percentage onthoudingen
van 35,9. Zwitserland keurde in mei vorig
jaar via een referendum met een meerder
heid van tweederde de nieuwe wet op de
bouw van kerncentrales goed.
Am-
t een
4.430
Dat was vanmorgen de prognose, nadat
het grootste deel van de stemmen in het
Zweedse referendum was geteld. Het aan
tal tegenstanders bij het referendum
bleek groter te zijn dan de afgelopen da
gen was voorspeld, maar aangenomen
wordt dat op grond van de nu verwachte
uitslag de regering-Faelldin zal voortgaan
met de bouw van kerncentrales. De offi
ciële einduitslag wordt woensdag ver
wacht.
Rond 75 procent van de stemgerechtig
de vier miljoen Zweedse staatsburgers
maakte gisteren gebruik van zijn stem
recht. Het redelijk zonnig weer gisteren in
het grootste gedeelte van het land droeg
bij tot een grote opkomst. Het was de
vierde volksstemming die in Zweden deze
eeuw werd gehouden, maar net als de drie
voorgaande heeft ook dit referendum
slechts een adviserend karakter. Maar de
regering kan zich beroepen op dit referen
dum, wanneer zij binnenkort komt met
het verwachte besluit: uitbreiding tot
twaalf kernreactoren.
PARIJS (Reuter). De Marokkaan
se koning, Hassan II, is gisteren onver
wacht aangekomen in Frankrijk voor
een privé-bezoek van acht dagen. Dit
hebben vliegveldfunctionarissen mee
gedeeld.
Koning Hassan werd van het vlieg
veld afgehaald door de Franse minis
ter van Buitenlandse Zaken, Jean
Francois-Poncet.
Toevallig bevond ik mij vrijdagavond in
het gezelschap van Berend Boudewijn en
Herman Kesselaar, de directeur en ad-
junct-directeur van de Stadsschouwburg,
in het Griekse restaurant „Symposion”,
waar nog wat details werden besproken
van de voorstelling die Yannis Markopou-
los op 31 maart met zijn orkest in de
Stadsschouwburg zal geven. Berend Bou
dewijn werd aan de telefoon geroepen:
stroomstoring! Wat te doen?
Gewoon doorspelen!, ried ik aan, den
kend aan de praktijk in New York. De
mensen worden dan wel op een kreupele
„Moeder Courage” getrakteerd, maar dat
accepteren zij van ganser harte. Als ieder
een in het duister wordt gedompeld, ont
staat er een zo groot gevoel van solidari
teit tussen acteurs en toeschouwers, dat
zelfs de gebrekkigste voorstelling als een
gezamenlijke overwinning op de elemen
ten zal worden beschouwd. De spelers in
New York kregen, na a loop van hun
kaarsenvoorstelling, een ovationeel ap
plaus, zoals ze dat nog nooit eerder had
den meegemaakt.!
(Van onze redacteur in Turkije
Frans van Hasselt)
ANKARA, De eerste ronde van de
presidentsverkiezingen in Turkije heeft
zaterdag nauwelijks tien minuten ge
duurd. Parlementsvoorzitter Karakas, die
zelf een kans maakt op dit ambt, verdaag
de de gemeenschappelijke vergadering
van Senaat en parlement tot morgen, om
dat niemand zich officieel kandidaat had
gesteld.
Bij de eerste en tweede ronde van deze
verkiezing is een tweederde meerderheid
vereist, daarna een absolute. De ervaring
heeft geleerd dat wie het eerst een voor
sprong neemt, in een latere fase afvalt.
Vandaar de huiver van de velen die bege
rig zijn naar het hoogste ambt nu al „hun
kop uit te steken”.
Oppositieleider Ecevit had premier De-
mirel voorgesteld een „dialoog” te begin
nen om te komen tot een gemeenschappe
lijke kandidaat, maar op dat voorstel is de
leider van de conservatieve Gerechtig-
heidspartij (GP) tot nu toe niet ingegaan.
De GP bestrijkt in de Verenigde Vergade
ring 264 van de 634 stemmen; Ecevits
Republikeinse Volkspartij (RVP) 267.
De stemming zal echter geheim zijn en
de partijdiscipline onder deze omstandig
heden miniem. Karakas zou niet de volle
dige steun hebben van alle leden uit zijn
eigen RVP, maar wel die van een aantal
GP’ers en zelfs die van de ultra-rechtse
Partij van Nationalistische Actie (16
zetels).
Als tegenvoeter van rechts zou zich op
het gunstige ogenblik kandidaat willen
stellen oud-minister van Buitenlandse Za
ken, nu Senaatsvoorzitter, Caglayingil,
die echter erg weinig kans maakt op een
meerderheid. Op 6 april, als de huidige
president Koruturk moet aftreden, zou
Caglayingil hem als Senaatsvoorzitter au
tomatisch tijdelijk moeten vervangen. En
volgens velen zal premier Demirel de ver
kiezing in ieder geval tot deze datum wil
len traineren, om de machtspositie van
Caglayingil te versterken.
WASHINGTON (AFP). De chefs
van staven van de Amerikaanse strijd
krachten maken zich ernstig zorgen
over de toenemende uittocht van mili
tair kader en technisch legerpersoneel,
zo berichtte zaterdag de New York
Times. Dit vertrek naar beter betaalde
banen
vooral
bleem.
soneel
geen andere keus hebben dan de sche
pen te ontwapenen en de eenheden van
de marineluchtvaartdienst te ontman
telen”, zo verklaarde de chef-staf van
de marine, admiraal Thomas
Hayward.
Cijfers die verzameld werden uit archieven, tonen aan, volgens de Richmond
Times-Dispatch, dat er tegen 1963 in 30 staten bijna 64.000 sterilisaties waren
uitgevoerd in staatsziekenhuizen voor geesteszieken.
Vrijdagavond werd het Leidseplein
twee uur lang in een stroomstoring onder
gedompeld, waardoor niet alleen de be
zongen lichtjes uitfloepten, maar ook de
omliggende bioscopen en theaters in duis
ter werden gehuld. Voor een bioscoop is
dat helemaal catastrofaal, die draait nu
eenmaal helemaal op „elektra”, maar in
een schouwburg zou je, met een beetje
boel improvisatie, misschien toch nog een
eind kunnen komen.
Kijk, als in de Stadsschouwburg toeval
lig het stuk „Elektra” van Sophocles zou
zijn opgevoerd, zouden bij een stroomsto
ring natuurlijk niet alleen het licht en de
spots op het toneel zijn uitgevallen, maar
ook de titel en de hoofdrolspeelster van
het stuk, en dan zou er geen redden meer
aan zijn geweest. Maar vrijdagavond
werd „Moeder Courage” van Berthold
Brecht opgevoerd en je zou dus denken
dat de acteurs en actrices als ze al hun
courage even bij elkaar hadden geraapt,
het stuk nog wel hadden kunnen uit- t
spelen.
De regeringsbeslissing werd genomen
op het moment dat de Amerikaanse auto-
nomie-onderhandelaar Sol Linowitz in Is
rael landde om de besprekingen voor te
bereiden die premier Begin en president
Sadat de komende maand afzonderlijk
met president Carter in Washington zul
len voeren.
Het Israëlische regeringsbesluit heeft
meteen al geleid tot nieuwe controverses
in Israel. Vice-premier Jadin tekende be
roep aan bij de Knesseth-commissie voor
defensie en buitenlandse zaken, hetgeen
betekent dat de uitvoering van het rege
ringsbesluit wordt opgeschort tot het par
lement hierover een uitspraak heeft
gedaan.
Egypte veroordeelde gisteren het Israë
lische regeringsbesluit zeer krachtig als
een nieuwe schending van de akkoorden
van Camp David en „het plaatst vraagte
kens bij de bereidheid van Israel de pro
blemen in het Midden-Oosten op te lós
sen”, aldus een woordvoerder van het
Egyptische ministerie van Buitenlandse
Zaken.
VLISSINGEN (ANP) Gisteravond
rond half zes zijn de twee binnenvaarttan-
kers die sinds gistermorgen op de Wester
schelde vast zaten, bij opkomend water
weer vlot gekomen.
De Nederlandse binnenvaarttanker
Topper, die geplooid en gescheurd was,
waardoor de lading superbenzine in het
water dreigde te stromen, zal door de
rijkshavendienst worden onderzocht.
De Westduitse binnenvaarttanker Gevo
Duisburg bleek onbeschadigd. Dit schip
mocht zijn weg vervolgen.
