Slijtageslag van een
hinderlijk komiek in Carré
Schurende humor bij Freek de Jonge
Nederlandse tak
Aida opgericht
Rockin' Dopsie verzorgt
Wespetheater te weinig
gezellig dansavondje
kritisch in Doyd Sivers
Theaterfestival voor kinderen
komende
exposities
I
'I
2(TWEE) JAARS
BetaalPromessen
vandeBanque
geven nü 101/4% Rente
Gemeentebestuur
hg
stopt expositie
Sovjetdanser keert
terug naar Moskou
op Naam en aan Toom jer
IPJ BANQUE DE PARIS ET DES PAYS-BAS NV i
SINDS 1872
WOENSDAG 2 APRIL 1980
Teleurstellende solo van Peter Bos
Pretentieloos plezier op hoog niveau
Werkloze kunstenaars
moeten aan de slag
F
«7»
17
KUNST
•W
-
AMSTERDAM. „Gek, dat je
maar weinig ouders vastgebom-
den ziet aan een boom langs de
snelweg”, merkt de komiek Freek
de Jonge als terloops op. Even
daarvoor heeft hij zijn publiek
meegedeeld dat hij z’n cavia heeft
gewurgd en verteld hoe automo
bilisten soms hun overtollige
huisdieren wegdoen. Harde hu
mor die onbezorgd vermaak om
zet in gêne. Een hinderlijk grap
penmaker. Want zo’n opmerking
is te grof voor al degenen die
zondagen achtereen nog louter
uit plichtsbetrachting hun be
jaarde ouders bezoeken. De Jon
ge heeft de lijn zo ver naar de
overdrijving doorgetrokken, dat
hij voor de stille schuldige niet
meer acceptabel is.
V
KO VA'N LEEUWEN
(ADVERTENTIE)
Komiek wekt de schijn zich privé bloot te
geven aan het publiek. Hij voert zijn oude
vader op en solt met zijn doofstomme
broer (een knappe doordachte en prachtig
volgehouden bijdrage van Orlow Seunke)
rond. Het is de vaderfiguur, door De Jon
ge in een briljante metamorfose zelf uitge
beeld, die commentaar levert op de ko
miek en zijn bedachte grappen. Als hij
zijn eigen vader verbeeldt, ondermijnt De
Jonge alvast de vrolijkheden die hij later
op de avond zal vertellen.
Rockin’ Dopsie is de artiestennaam
voor Joseph Alton Rubin. Hij is de accor
deonist, zanger en leider van de groep.
form, die een enorm stuk ijzer om zijn nek
had hangen (dat was een washboard) en
aan het eind de mooiste meisjes in de zaal
een handje kwam geven. Rockin’ Dopsie
The Cajun Twisters stonden voor pre
tentieloos plezier op hoog niveau.
JOOST NIEMÖLLER
zichzelf royaal toegemeten ruimte iri het
grote theater Carré (de helft van de piste
is nu speelruimte die aan het bestaande
toneel is gekoppeld) zét De Jonge heel zijn
talent in. Waar mindere artiesten op oude
roem zouden uitdrijven, plaatst hij zich
voor een slijtageslag die ook lichamelijk
uitputtend moet zijn.
De knappe tekstconstructies blinken
weer uit door schijnbare eenvoud. Het is
vooral de meervoudige betekenis van
woorden, die in De Jonge’s bedenksels
zoveel verrassends origineels laat zien.
Die meervoudige betekenis hanteert hij
artistiek integer, zonder met voor de hand
liggende woordspelingen banaal te wor-
„De vereniging heeft tot doel acties te
gaan voeren voor kunstenaars, die van
overheidswege worden onderdrukt en be
knot in hun uitingsvrijheid”, aldus een
woordvoerder van de vereniging. Aida
Nederland werd opgericht op persoonlijk
initiatief van elf mensen, voor het meren
deel kunstenaars, leden van kunstenaars
organisaties en toneelgezelschappen. Alle
Nederlandse kunstenaars kunnen zich, al
dus de initiatiefnemers, bij de vereniging
aansluiten.
Stepanov was ongeveer een maand
geleden in Rome van het ballet wegge
lopen en leefde sindsdien bij vrienden
in de omgeving van Washington.
Voorstelling: Doyd Sivers. Groep:
Wespetheater. Regie: Johan Simons.
Gespeeld door: Peter Bos. Gezien op 1
April in het Witte theater te IJmuiden.
ROCKIN' DOPSIE
(Foto: Lex van Rossen)
WASHINGTON (UPI). De Sovjet-
balletdanser Yoeri Stepanov, die asiel
had gevraagd in de V.S. gaat naar
Moskou terug nadat hij daartoe blijk
baar door Sovjetfunctionarissen is ge
dwongen, zo hebben vrienden van
hem meegedeeld.
LEEK (ANP). Het college van B. en
W. van de Groningse gemeente Leek
heeft dinsdag een expositie van bizarre
kunst in het gemeentehuis abrupt beëin
digd. Dit nadat een meerderheid van de
raad van Leek maandagavond het college
had opgedragen de geëxposeerde stukken
te verplaatsen naar de kelder van het
raadhuis dan wel de expositie te beëin
digen.
De meerderheid van de raad (CDA,
WD en algemeen belang) had als hoofd
bezwaar dat een aantal werken werd ten
toongesteld, die bij verschillende bezoe
kers van het gemeentehuis ergernis op
wekte. De meerderheid van de raad meent
dat men argeloze bezoekers van een ge
meentehuis door het simpele feit van hun
bezoek niet mag dwingen van dergelijke
bizarre kunst kennis te nemen. De gehe
kelde stukken waren onder andere een
pop met ingeslagen schedel en schilde
rijen met onder andere een naakt onderli
chaam van een vrouw en een kalvende
koe. De expositie was samengesteld uit
werken van de Artotheek in Groningen.
Wat hij als Doyd over zijn ruimteverle-
den vertelt lijkt veel op jongetjesfanta-
siëen. Doyd is geboren uit een bliksemflits
die steeds groter werd. Ook is er sprake
van een oom Albert (zijn schepper?) die
later Albert Einstein blijkt te zijn. Het is
allemaal in het luchtledige gefantaseerd,
evenals de ruimtehelm, model Sinter-
klaas-surprise, en de „counter” waarmee
Doyd aardse verschijnselen telt.
Grappen zijn nooit leuk als het publiek
het gevoel krijgt er zelf nog evenzoveel
van hetzelfde soort bij te kunnen maken.
En dat is hier wel het geval. Dat geldt ook
voor Peter Bos’ willekeurige presentatie:
hij geeft Doyd geen karakter of eigenaar
digheden mee en wordt dan ook niet her
kenbaar voor het publiek. Het opa-achtige
stemmetje dat Bos gebruikt is voor dat
doel te afgezaagd, en heeft ook niets
ruimte-achtigs.
Soms speelt Doyd de dingen die hij op
aarde aantreft na. Deze momenten heb
ben het voordeel dat er tenminste een
touw aan vast te knopen is, maar grappig
of boeiend kan ik ze niet vinden. Onder
zijn serie liefdesavonturen beeldt Bos een
verlegen jongen uit die een meisje op
bezoek krijgt. Ondanks zijn goede zorgen
I
Functionarissen van het Amerikaan
se ministerie van Buitenlandse Zaken
hebben hem dinsdagochtend opge
zocht en kregen van de danser te horen
dat hij besloten had uit vrije wil naar
Moskou terug te keren. Bij die ontmoe
ting waren twee functionarissen van
het Sovjet-consulaat aanwezig.
Voorstelling: De Komiek. Gespeeld
door Freek de Jonge en Orlow Seunke.
Teksten Freek de Jonge. Muziek Wan
nes van de Velde, Leo Cuypers, Clous
van Mechelen, Freek de Jonge en Joop
Visser. Arrangementen Tom Meijer en
Clous van Mechelen. Première 1 april,
theater Carré, Amsterdam. De Ko
miek blijft de hele maand april in
Carré.
Joseph speelde een nauwelijks indruk
wekkende, maar wel erg swingende - en
dus functionele - partij accordeon, zong
daarbij op evenmin indrukwekkende,
maar evenzeer functionele wijze enige tra
ditionals en wist er met zijn brede, goeiige
glimlach uitstekend de stemming in te
houden.
Gitarist Joseph Major Handy en saxofo
nist Jonnie Parker Hart Jr. schenen veel
lol onder elkaar te hebben en vulden en
passant de rest van de solotijd. Laatstge
noemde was bovendien een genot om naar
te kijken; scheef blazend (heel erg scheef
soms), een zonnebril waarop punkers ja
loers konden zijn, zonder meer de mooiste
bierbuik van de zaal en een kennelijk
onuitputtelijk stuk kaugum in z’n mond.
Visueel trekpunt nummer twee was een
piepklein mannetje met een knalgeel uni-
Met het avondvullende Doyd Sivers heeft hij echter te hoog gegrepen, hij heeft mij er
althans niet mee kunnen boeien.
UTRECHT. Het is natuurlijk een beetje flauw weer eens die afgezaagde discussie
te openen of blanken nu wel of niet de Blues kunnen spelen. Maar gisteravond drong
zich een onweerlegbaar feit op wat toch niet onvermeld mag blijven. Het voorprogram
ma in de Vredenburg werd geopend door de Haarlemse formatie John The Revelator.
De publieke reactie was nul komma nul. En toen, na de pauze stond Rockin’ Dopsie met
zijn Cajun Twisters op het toneel; negers uit Louisana. Opeens was er toen dat
ondefinieerbare ’’iets”. Mensen begonnen te dansen, in hun handen te klappen en
kreten te slaken. Dat is toch vreemd.
loopt ze uiteraard weg. Daarna volgt een
routinier die alleen maar op dét uit is. Dat
hij de visite na een korte vrijpartij meteen
de deur uitwerkt is ook niet erg verras
send.
Dat is op zich niets nieuws; samen met
Bram werkte hij al jaren zo. Nu Freek de
Jonge met zijn programma De Komiek
opnieuw - maar nu, na de artistieke echt-
scheiding, alléén - zijn theatrale potentie
bewijst, komt hij opnieuw met schurende
humor op een basis van dodelijke ernst.
Een programma over een komiek op het
keerpunt van zijn leven. De onzekerheid
van een man die tegen de veertig loopt,
zich bezint en de achterliggende jaren
relativerend beziet. Over een mens ook,
die zich kwaad maakt en met een cynische
blik de rokende puinhopen in de samenle
ving overziet: „Alles is al eens gezegd, zei
de cynicus; maar er is nog nooit geluis
terd, zei de optimist”. Het is de vrijheid
van de uitvoerende kunstenaar, een maar
al te vaak omzeild privilege, die hem in
staat stelt zijn mening te verkondigen. De
Jonge maakt daar onverschrokken ge
bruik van. Hij heeft zo zijn bedenkingen,
ook tegen zijn eigen vak. Maar dat heeft,
denk ik, meer te maken met de manier
waarop dat vak door de doorsnee olijkerd
wordt beoefend, dan met de uitoefening
van dat vak zelf. Want de bruisende,'vitale
manier waarop De Jonge een hele avond
ais kritisch sjouwerman over het toneel
zeult, onderschrijft zijn betrokkenheid
met het vak van cabaretier.
Freek De Jonge heeft zijn kritiek op de
samenleving in De Komiek weer opnieuw
knap gestalte gegeven. Aan de harde
grappen heeft hij een dimensie toege
voegd: ook de vorm van dit programma
toont venijnige stekels. De komiek in De
Het Wespetheater maakte tot nu toe
vormingstoneel, waarbij ze steeds een ze
kere mate van fantasie aan de dag legden,
die onder andere tot uiting kwam in intri
gerende titels voor hun producties. Dat ze
nu een geheel gefantaseerde voorstelling
trachten te maken lijkt me op zich een
nuttige ontwikkeling. Waren ze maar wat
kritischer geweest. Wespetheater huisde
tót voor kort als gast in de Haarlemse
Toneelschuur, maar heeft nu een eigen
onderkomen gevonden in het Witte thea
ter te IJmuiden.
ALMA POST.
Alle ideeën en teksten voor dit solopro-
gramma bedacht Freek de Jonge zelf en
daarmee wordt duidelijk hoe groot zijn
bijdrage ook altijd is geweest in de Neer-
lands Hoop programma’s. Zonder tekort
te doen aan zijn ex-partner Bram Ver
meulen, kom ik tot de conclusie dat je
diens afwezigheid in De Komiek geen
moment met nadruk ervaart. De ballast
van eerder behaald succes houdt De Jon
ge in een evenwichtige balans. Hij ge
bruikt zijn oude roem niet om te vegete
ren, want de vondsten in vorm en taalge
bruik zijn opnieuw van een sprankelende
en bijtende oorspronkelijkheid, In de
IJMUIDEN. Aan het begin komt hij uit een koelkast, aan het eind stapt hij er
weer in. In de twee uur daartussen vertelt Doyd Sivers, een soort ruimtefiguur, ons
over zijn belevenissen op aarde. Doyd wordt gespeeld door Peter Bos, een acteur van
het Wespetheater. Bos heeft een mime-achtergrond en heeft ooit in de vrouwen
voorstelling Sleurdans getoond een aardig stuk solotoneel wég te kunnen geven.
AMSTERDAM (ANP). In Amster
dam is dinsdag de Vereniging Aida Ne
derland opgericht. Deze vereniging is de
Nederlandse afdeling van het vorig jaar
in Parijs opgerichte Association Interna
tionale de Defense des Artistes, victimes
de la repression dans le monde.
Echte kenners zullen waarschijnlijk
nogal boos worden wanneer Rockin’ Dop
sie zomaar het stempeltje „Blues” opge
drukt krijgt. Ze zullen uitleggen dat het
hier om een hele speciale vermenging gaat
van authentieke Franse volksmuziek en
die van zwarte plantageslaven. Dat accor
deonist Cliftonn Chenier een van de meest
legendarische vertegenwoordigers van
deze stijl is. Dat er een speciale naam voor
is, namelijk Zydeco. Dat er in Zuid-Loui-
sana om de Zydeco een heel eigen cultuur
is ontstaan, juist dankzij die eigenaardige
versmelting.
Goed, dat is hierbij vermeld. Maar eer
lijk gezegd vind ik al die interessantma-
kertjes nauwelijks interessant. Waar het
eigenlijk op neerkomt is heel eenvoudig
uit te leggen: Rockin’ Dopsie speelt „een
soort” bluesmuziek met een sterk danska-
rakter en heel eigenaardig daarbij is het
dominerende gebruik van de accordeon.
Prima dansmuziek, waarop je je uitste
kend kunt vermaken.
(Van onze kunstredactie)
DEN HAAG. Voor werkloze
kunstenaars moeten arbeidsplaatsen
worden gerealiseerd. Van een goed
werkgelegenheidbeleid is tot nu toe
niet veel terecht gekomen. Dit
schrijft de Raad voor de Kunst in een
brief aan minister Gardeniers van
CRM.
DEN HAAG. Naar schatting zullen in het Holland Festival honderdvijftig
voorstellingen voor kinderen worden gegeven. Dit „festival in het festival” wordt van
31 mei tot en met 8 juni in Den Haag gehouden. Thema is „school-theater-vrije tijd”.
Begonnen wordt met een straattheaterdag. Daarna volgen schoolvoorstellingen en
voorstellingen in theaters, buurt- en clubhuizen. Els Mazure, die het kinderfestival
organiseert, heeft dit dinsdag meegedeeld. In 1977 en 1978 zette zij ook in Twente
zoiets op touw.
De voorstellingen zijn van „redelijk goed” tot „uitstekend” volgens mevrouw Mazure.
Zij zocht voorstellingen die tenminste ook iets positiefs bieden. Voor het festival is
overwogen, dat kinderen op velerlei manieren het leven leren kennen en dat theater hun
een spiegel kan voorhouden van hun eigen leven.
De voorstellingen in het festival variëren van puur verstrooiend tot zeer educatief-
gericht, van ballet tot cabaret, van kijktoneel tot speel-mee-toneel, van pantomime tot
poppentheater, van behoudend tot progressief.
Er zijn in ons land ongeveer 130 geregistreerde kindertheatergroepen. De belangstel
ling voor de voorstellingen is groot, maar kinderen, scholen en buurthuizen hebben
zelden voldoende geld. Kindertheatermakers hebben veelal een inkomen dat ver onder
het minimumloon ligt, aldus mevrouw Mazure.
De gemeente Den Haag trekt jaarlijks geld uit voor kindertheater: nu 280.000 gulden
en dat wordt vier ton, aldus wethouder A. van Lier. Voor het festival is nog eens een ton
beschikbaar, waarbij 50.000 gulden van het Ministerie van CRM komt en een mille of
tien vijftien van het Prins Bernhardfonds en het Anjerfonds.
Behalve de voorstellingen biedt het kindertheaterfestival ook werkbijeenkomsten
voor acteurs, en een studiedag voor geïnteresseerden in kindertheater uit het hele land.
Drie onderwerpen komen aan de orde: regie voor voorstellingen voor kleinere en die
voor grotere kinderen, improvisatietechnieken, schrijven voor kinderen tot zeven jaar
en voor kinderen die ouder dan zeven zijn.
Uit Nederland leveren 25 groepen en 27 poppentheaters bijdragen aan het festival.
Voorts zijn er uit het buitenland het Grips-Theater uit Berlijn en het Speeltheater uit
België, alsmede de poppentheaters Paraplutheater uit Denemarken en Krikkemik uit
België.
Voor informatie en telefonisch bestellen: lëlébanque: 020-5204428
Amsterdam Apeldoorn Arnhem Beverwijk Breda Dordrecht Eindhoven Enschede Groningen Den Haag Haarlem
Heerlen Hengelo Hilversum Maastricht Nijmegen Roermond Rotterdam Tilburg Utrecht Venlo Weert Zeist Zwolle
De Haarlemse kunstenaar Ploos van
Amstel exposeert schilderijen en tekenin
gen bij het Kunstenaarscentrum Bergen.
Tegelijk is daar plastiek te zien van Frank
Letterie. Tot en met 17 april. Plein 7,
Bergen.
In De Pottenbakkerij, Luttik Oudorp
56, Alkmaar zijn van 5 april tm. 3 mei
batiks en aquarellen te zien van de Haar
lemmer Han de Bruin.
In de gangen van de hal Velserstraat
tot de hal Maerten van Heemskerkstraat
van het ziekenhuis St. Johannes de Deo in
Haarlem hangt van 2 april tot 29 mei
recent werk van Michel Rieu. Het betreft
werk dat Rieu maakte na een reis door
Tsjechoslowakije, kleurpotloodteke-
ningen.
„Dingen” heet de nieuwe tentoonstel
ling bij Felison in het Noordelijk Koets
huis van Beeckestijn in Velsen. De exposi
tie laat werk zien van drie jonge ontwer
pers: Hans Ebbing, Tom Haas en Paul
Schudel, allen afgestudeerd aan de Aca
demie voor Industrieële vormgeving in
Arnherh. Zij houden zich voornamelijk
bezig met het ontwerpen van gebruiks
voorwerpen.
Paul Koning en Gerlach Baas expose
ren tm. 19 april in het gemeentehuis van
Bloemendaal, Bloemendaalseweg 158
Overveen. Koning met tekeningen en olie
verven; Baas met keramiek en gedraaide
unica.
Concert: Rockin’ Dopsie The Ca
jun Twisters. Bezetting: Joseph Alton
Rubin, accordeon, zang; Jonnie Par
ker Hart jr., saxofoon; Chester Zeno,
washboard; Joseph Major Handy, gi
taar; Albert Francis, basgitaar, zang;
Alton Rubin jr., drums. Muziekcen
trum Vredenburg Utrecht, 1 april
1980.
Freek de Jonge als de Komiek (foto Willem Diepraam)
den. Soms zijn het nauwelijks merkbare
zinnen, zomaar tussendoor, die tot naden
ken prikkelen. Zoals bijvoorbeeld: „Het
woord is vlees geworden, sprak de vegeta
riër en hield zijn mond”.
Met hoeveel verve Freek de Jonge in
deze voorstelling zijn kritiek op de samen
leving ook uit, hij laat er geen twijfel over
bestaan dat opinie en optreden van de
massa nauwelijks in beter banen te leiden
zijn. Hij zingt het in zijn lied De Koe, dat
als vaste toegift aan dit programma ge
koppeld is? ,je moet de kudde niet ver
moeien met het hoe, waarom en waar”.
Met De Komiek is De Jonge al lange tijd
kris kras het land doorgetrokken, voordat
hij nu voor een hele maand in Carré
neerstreek. Ook in Haarlem (Toneel
schuur) was het programma al te zien. Die
voorstellingen hebben hem de kans gege
ven zich te verdiepen. De Komiek is uitge
groeid tot een compacte lawine van bitte
re vrolijkheden vol uitvergrote menselijke
ellende. Een jaloersmakend taalgebruik
in een vorm van theaterkunst die veel
collega’s tot zelfonderzoek zou moeten
brengen.
De raad heeft de bewindsvrouw een
advies doen toekomen over de sector kun
sten in de begroting van CRM voor het
jaar 1981. De raad is tegenstander van het
systeem, waarbij op alle onderdelen van
de begroting evenveel bezuinigd wordt.
Bezuinigingen op de toch al matig voorzie
ne kunstsector zou uiterst schadelijk zijn.
De huidige begrotingsopzet kan er te
vens toe leiden dat in feite de minister van
financiën beslist over de afrekening van
exploitatie-tekorten van kunstinstellin
gen. Dat is „een ongunstige inmenging in
het kunstbeleid”.
Begrotingsposten, waarvan vooral
scheppende kunstenaars afhankelijk zijn,
zouden volgens de Raad voor de Kunst in
de pas moeten lopen met de algemene
loonontwikkeling. Tenslotte wil de raad
dat er in 1981 één begrotingspost voor de
podiumkunsten komt, waardoor er meer
ruimte ontstaat voor ontwikkelingen,
waarbij verschillende kunstvormen sa
mengaan.
