u
IE
Niet in de bak
maar aan de bak
R
I
I
3
I
VOOR STRAFBARE ZAKEN
J
r
TECHNIEK MAAKT GESPREKKEN
MET „ANDEREN” MOGELIJK
X i
door Chriet Titulaer
I.V.
>3
IS.
Kermisvierders
-
door Cees Kramer
In Montreal handelde één bijeenkomst over het onderwerp „Zoeken naar
buitenaards leven”. Het was erg opmerkelijk dat dit onderwerp bij deze
organisatie aan bod kwam. Blijkbaar werd het onderwerp opeens serieus
genomen. Het meest verrassende was echter dat de belangstelling alle
verwachtingen overtrof, zodat ijlings uitgeweken moest worden naar een
grotere zaai. Vele honderden astronomen kwamen luisteren naar de
voordrachten over het buitenaards leven.
Eén keer in de drie jaar komt de Internationale Astronomische Unie, de
wereldorganisatie van sterrenkundigen, bijeen voor een vergadering. De
laatste vergadering werd vorig jaar"zomer gehouden in Montreal. Tijdens
zo’n assemblee vergaderen vele werkgroepen over het onderzoek waarmee
ze bezig zijn, en het onderzoek dat ze willen gaan uitvoeren. Zo zijn er
commissies voor dubbelsterren, voor zonsverduisteringen, voor radio-
sterrenkunde, enzovoorts. Tijdens de Assemblee worden er enkele zittin
gen gehouden waar alle astronomen welkom zijn.
Vijfentwintig jaar geleden werd iedere serieuze opmerking over buiten
aards leven door astronomen met hoongelach ontvangen. Op het ogenblik
echter blijken astronomen meer interesse te hebben voor het antwoord op
de vraag of er buiten de aarde leven is dan op de vraag hoeveel sterren er in
het heelal staan.
Serieuze zaak
Dt rij-
hauf-
Meteorieten
SLW
Evolutie
Bij het praten over de mogelijkheid
van buitenaards leven wordt meestal een
formule gehanteerd die aangeeft hoe
veel intelligente beschavingen er op dit
ogenblik in het heelal kunnen zijn. Die
formule is het resultaat van de vermenig
vuldiging van een aantal factoren, zoals
het tempo waarin sterren worden ge
vormd. het percentage sterren dat pla
neten kan hebben, het aantal planeten
waar de omstandigheden geschikt zijn
voor het ontstaan van leven, enzovoorts.
Volgens de grootste pessimisten is de
uitkomst precies gelijk aan één dat wil
Fzeggen dat de aarde de enige bewoonde
planeet in het heelal is. Volgens optimis
ten is de uitkomst heel hoog, er zouden
heel veel planeten in het heelal zijn waar
nu intelligent leven aanwezig is.
,3| “F
Geen bewijzen
Onder invloed reed de jeugdige W. begin vorig jaar in de hoofdstraat van het
Noordhollandse Blokker in op een groepje mensen. De gevolgen: twee doden
en vijf ernstig gewonden. Enkele maanden daarvoor was een iets jongere
buurtgenoot op dezelfde weg met zijn auto op een tegenligger geklapt. Hij had
ook gedronken. Een vrouw, die in de andere auto zat, stierf ter plaatse. Enkele
maanden na deze fatale gebeurtenissen bezocht Henk Vis, maatschappelijk
werker bij de Algemene Reclasseringsvereniging werkeenheid Noordholland
Noord, de twee jonge mensen. Door hun omgeving waren ze toen al lang in de
positie van zondebok gemanoeuvreerd. Vis trof de jongens ontredderd aan. „Er
was,”, zegt hij „bij beiden sprake van schuldgevoelens, verdringing, depres
sies, sociaal isolement, vluchtbehoeften en zelfmoordneiging”. Ze gingen
■gebukt onder een situatie die reeds als straf werd ervaren, maar ze hadden
alle twee de wens iets goed te maken van het onherstelbare leed dat ze
hadden aangericht”.
IT
Schade vergoed
7^
a
y
van
Zoeken naar
leven buiten
de aarde
ecen-
>ld en
etho-
an de
>orde
jstrie.
k uit'
werd W. vrijgesproken, omdat getuigen
en sporen van het voorval toevallig ont
braken. Schuld aan de aanrijding werd
niet bewezen verklaard. De dienstverle
ning maakte geen deel uit van de motive
ring van het strafvonnis, maar, volgens
Vis „mag aan waarde van dit werk niet
worden getwijfeld.”
Bij de ander liep het mis. Toen een
ziekenhuis akkoord ging met de dienst
verlening zegde de hoofdofficier van
justitie een vermindering van de eis toe.
Henk Vis: „Dit werd enkele dagen later
in een schrijven aan de betrokken offi
cier bevestigd. We maakten gewag van
een toezegging die tot op de zittingsdag
niet is weersproken. De president van de
rechtbank herinnerde de officier tijdens
de zitting aan dit schrijven. In een ge
sprek met de betrokkken officier van
justitie, een maand voor de zitting zijn
de resultaten van het werk meegedeeld.
De hier besproken theorie wordt fel
bestreden door bijvoorbeeld de Evangeli
sche Omroep, aangezien men daar uitgaat
van een letterlijke interpretatie van de
bijbelteksten. Een overgrote meerderheid
in de wetenschappelijke wereld is echter
door onderzoek overtuigd van de juist
heid van de evolutietheorie in grote lijnen,
dus de theorie waarbij de evolutie al 4,5
miljard jaar gaande is. De evolutie zal zich
Het Amerikaanse bureau voor de lucht
en Ruimtevaart NASA probeert al enkele
jaren een post op de begroting te krijgen
die bestemd is om te zoeken naar buiten
aardse levenstekens. De economische si
tuatie is er oorzaak van dat dit geld nog
niet beschikbaar werd gesteld, maar de
wetenschappelijke adviseurs van presi
dent Carter hebben hun steun aan het
plan toegezegd.
schavingen bestaan. Er zijn echter wel
heel positieve aanwijzingen.
Enkele jaren geleden werden er amino
zuren in meteorieten ontdekt. Op zich is
dit geen mededeling om van wakker te
liggen. De vinding wordt boeiend als u
bedenkt dat aminozuren de bouwstenen
zijn voor alle vormen van leven die wij
kennen. De moderne evolutieleer gaat
veel verder terug dan de aap. De weten
schapsmensen denken dat het ontstaan
van leven een heel geleidelijk proces is
geweest. Dat proces is op aarde begonnen
toen de aarde werd gevormd, nu 4,5 mil
jard jaar geleden. Op dat moment waren
er een aantal gasvormige stoffen zoals
waterstof, zuurstof en stikstof in de at
mosfeer van de aarde aanwezig.
Het is bij een experiment gelukt om ih
een mengsel van de stoffen die 4.5 miljard
jaar geleden op aarde aanwezig waren,
aminozuren te laten ontstaan. Bij die
proef werd dat mengsel in een glazen
ballon gedaan en vervolgens liet men in
die ballon vonken overspringen. Na een
paar dagen vormde zich tegen de binnen
kant van de ballon een bruine aanslag, die
uit aminozuren bleek te bestaan. De von-
geest
in dit
goed
De opstelling van de proef waarmee aminozuren
werden gemaakt door In een gasmengsel vonken
te laten overspringen.
ken zullen in de atmosfeer van de aarde
op grote schaal door bliksemschichten
teweeg zijn gebracht.
Het is intussen ook al gelukt om uit
datzelfde mengsel onder invloed van zon
licht aminozuren te produceren. Deze
proeven bewijzen niet dat wij afkomstig
zijn uit aminozuren die bij het ontstaan
van de aarde werden gevormd. Ze bewij
zen wel dat de bouwstenen voor leven op
een natuurlijke manier miljarden jaren
geleden zijn ontstaan. Om van aminozu
ren de meest primitieve levensvormen te
maken moeten heel veel aminozuren tot
een lange keten aaneen worden geregen.
Het zal moeilijk zijn om aan te geven op
welk moment wij kunnen spreken van
leven en hoe lang wij te maken hebben
met dode materie.
Enkele jaren geleden waren er dus
aminozuren in meteorieten ontdekt. Deze
ontdekking geeft aan dat het begin van
het ontstaan van leven zich ook elders in
het heelal heeft afgespeeld. De meteorie
ten zijn als buitenaardse boodschappers
met deze ontdekking nog interessanter
geworden dan ze al waren.
Zoals gezegd is er heel wat nodig om
van aminozuren te komen tot primitieve
levensvormen. Zelfs de meest primitieve
levensvormen, de eencelligen, zijn onge
looflijk veel ingewikkelder van samenstel
ling dan het molecuul aminozuur. In ge
steenten die 3,5 miljard oud zijn, vinden
we al sporen van organische verbindin
gen; dat zijn verbindingen die zijn opge
bouwd uit ketens van het element kool
stof. Het lijkt waarschijnlijk dat we kun
nen stellen dat er dus één miljard jaar na
het ontstaan van de aarde al leven was op
deze planeet en dat de evolutie nu in een
stadium is gekomen dat mensen heeft
opgeleverd. Dit betekent ook dat de mens
niet het eindstadium in de evolutie is; het
is echter moeilijk te voorspellen wat de
volgende fase, de evolutie na de mens, zou
kunnen inhouden.
Dr. Cyril Ponnamperuma van NASA bekijkt een
maansteen, waarin hl] tevergeefs heeft gezocht
naar aminozuren. Deze zelfde man Is de ontdekker
van aminozuren in meteorieten.
In 1983 zal deze rulmtetelescoop. met een hoofd
spiegel van 2,5 meter, In de ruimte worden ge
bracht. Met deze telescoop hoopt men planeten bij
andere sterren te ontdekken.
Henk Vis was zelf nauw betrokken bij de
plannen om de twee jongens, die de
ernstige ongelukken hadden veroor
zaakt, in een ziekenhuis te laten werken.
Hij stelde de Alkmaarse officier van
justitie ervan op de hoogte, waarna deze
de dagvaarding opschortte en toezegde
op basis van de plannen af te zien van
het eisen van onvoorwaardelijke vrij
heidsstraf. In overleg werd gesteld dat
de dienstverlening aan tachtig uur be
hoorde te voldoen.
W. werkte zestien zondagochtenden in
een groot Alkmaars ziekenhuis, waar de
slachtoffers van de door hem veroor
zaakte aanrijding destijds heen waren
gebracht.
Van het hem primair ten laste gelegde
Voor het Amerikaanse Congres zijn er
intussen hoorzittingen georganiseerd,
waar wetenschapsmensen van naam ver
klaringen hebben afgelegd over de zinvol
heid van dit soort onderzoek. Bij die plan
nen beoogt men de bouw van een groot
aantal radiotelescopen, die samen een
krachtig instrument kunnen zijn om bui
tenaardse signalen te ontdekken.
niet in welke richting men moet beginnen,
naar welke ster men moet kijken en op
welke golflengte men moet afstemmen.
Men weet ook niet wat voor soort signalen
men moet verwachten. Het is heel wel
mogelijk dat wij al heel wat buitenaardse
boodschappen hebben geregistreerd,
maar dat wij ze niet als zodanig hebben
herkend.
Iemand die op de maan staat zal makke
lijk in staat zijn een televisiesignaal van
de aarde op te vangen, maar hij zal er
geen televisiebeeld van kunnen maken
omdat hij niet weet hoe wij die signalen
gecodeerd hebben. Wij kennen zelf die
code wel en daarom konden wij het omge
keerde wel doen. Wij zagen op de planeet
Aarde televisiebeelden van de maan op
het moment dat aardbewoners daar rond
liepen. Ook op dit ogenblik worden de
grote radiotelescopen in de wereld zoals
de 305 meter grote metalen spiegel in
Arecibo, Puerto Rico, en de 600 meter
grote Russische Ratan-radiotelescoop in
de Kaukasus, gebruikt om te trachten een
buitenaards levensteken op te vangen.
De radiosynthese-telescoop in het Ne
derlandse Westerbork doet hier overigens
niet aan mee. Zoals gezegd is er geen
bewijs gevonden dat er buitenaardse be-
is bekend dat gevangenisstraf de dader
voorgoed brandmerkt en op het spoor
brengt van een criminele carrière. De
belastingbetaler investeert veel in het
gevangeniswezen, dat verandering in
het gedrag van iemand in positieve zin
nauwelijks kan waarborgen.
Dienstverlening is niet alleen een bein-
vloedingsfactor bij beslissingen van de
justitie, maar heeft ook een speciaal-
preventief en zelfs soms een therapeu
tisch effect. Dienstverlening bevat bo
vendien een element, waarin de samen
leving tegemoet wordt gekomen in haar
behoefte aan vergelding. De activiteit
is gericht op verzoening, confrontatie
en bewustwording. Waar gevangenis
straf leed toevoegt, niets herstelt en de
verantwoordelijkheid van de gedeti
neerde afneemt, geeft dienstverlening
een mogelijkheid constructief te hande
len voor noodlijdende sectoren in de
maatschappij”.
De aanpak van de conferentie in Mon
treal is de moeite van het vermelden
waard. Er waren drie sprekers. De eerste
spreker betoogde dat de uitkomst heel erg
groot is, de tweede spreker dat de uit
komst óf heel groot óf heel klein is zonder
een mogelijke tussenweg. De derde spre
ker tenslotte beweerde dat de uitkomst
heel klein is. Elk van de genoemde spre
kers had natuurlijk een aantal argumen
ten om de bewering kracht bij te zetten.
Laten we een paar argumenten op een
rijtje zetten.
Er is nog nooit met zekerheid een teken
van buitenaards leven ontdekt. Er is wel
vaak gedacht dat men sporen van buiten
aards leven had gevonden. Rond de eeuw
wisseling meenden vele astronomen dat
er op de planeet Mars gegraven kanalen
aanwezig waren. De verhalen over mars
mannetjes zullen nog in het hoofd van
menig Amerikaans Concreslid hebben ge-
speeld toen het Viking-programma (de
landing van onbemande sondes op Mars)
werd goedgekeurd. De twee Viking-ruim-
tevaartuigen zijn intussen op de planeet
Mars geland, maar ze hebben er geen
spoor van leven gevonden.
Er is ook gezocht naar signalen van
buitenaardse beschavingen. Er zijn al heel
wat radiotelescopen op andere sterrren
gericht in de hoop een levensteken op te
vangen. Ook deze pogingen hebben nog
nooit aantoonbaar succes gehad. Het zoe
ken naar buitenaards leven is natuurlijk
ook geen eenvoudige opgave. Men weet
Dat deze strategie ongebruikelijk was
bleek tijdens de zitting en de uitspraak
die ongunstig afweek van de eis van het
openbaar ministerie. De jongen kreeg
onder meer zes weken onvoorwaardelijk
met de vermelding van de dienstverle
ning als strafverminderende factor. Met
de officier van justitie hebben we ver
rassende ontwikkelingen tijdens de zit
ting doorgesproken. Het incident werd
uitgelegd als een misverstand.”
De internationale Telecommunicatie
Unie (ITU) heeft ook al een standpunt
ingenomen over het zoeken naar buiten
aards leven. De ITU wil een aantal gol
flengten vrijhouden voor dit speurwerk.
Als er werkelijk contact wordt gemaakt
komen er vele nieuwe vragen: wie mag
namens de aarde met andere beschavin
gen praten? De Verenigde Naties zijn al
begonnen een antwoord op die vraag te
formuleren en de Utrechtse wiskundige
prof. dr. Hans Freudenthal heeft al een
taal geconstrueerd om het interstellaire
gesprek te voeren.
Contact met andere beschavingen zou
weleens het grootste nieuws uit de komen
de eeuw kunnen worden. Het bijzondere
is dat wij pas sinds enkele tientallen jaren
met de mensheid in een fase zijn gekomen
die communicatie toestaat. De technolo
gie is nu zover gevorderd dat radiocontact
met levende wezens buiten de aarde tot de
mogelijkheden behoort.
alleen kunnen afspelen als er aan éen
aantal voorwaarden is voldaan.
De temperatuur op de planeet waar de
evolutie moet plaatsvinden mag niet te
hoog zijn en niet te laag. Er zal water
aanwezig moeten zijn en een atmosfeer.
De zwaartekracht en tijd spelen een be
langrijke rol. Bij ons duurt de evolutie al
4,5 miljard jaar. Er zijn sterren die niet zo
oud worden en daarom kunnen planeten
bij die sterren gewoon de evolutie niet
afmaken.
Amerikaanse onderzoekers ontdekten dit methaan producerend organisme, dat ze beschouwen als een
nieuwe levensvorm die 3.5 miljard jaar geleden al bestond op aarde. De staafjes zijn twee van deze
organismen, daarnaast vergroot een doorsnede waarbij we juist getuige zijn van het moment
celdeling, waaruit blijkt dat wij dit als een echte vorm van leven kunnen beschouwen.
De viering van de kermis in Twisk liep
slecht af voor de eerder genoemde zes
jongens. Met een stevige borrel op werd
een auto te water geduwd. Op de terug
reis moest en taxi het ontgelden. Het
interieur werd gesloopt en tegen de
chauffeur uitte men bedreigingen. Bij
thuiskomst wilden ze niet betalen en
tenslotte rukten de kermisgangers alle
coniferen uit een tuin. Een van de zes
had intussen nog een auto meegenomen.
Een paar maanden later laten de jon
gens op het terrein van de Gemeen
schappelijke Technische Dienst in hun
woonplaats hun andere gezicht zien. Ze
sjouwen zich uit de naad met stenen. De
directie van de Technische Dienst
schrijft de officier na de klus dat „de
benadering van de vrijwilligers bijzon
der positief was. Een eenmaal op zich
genomen klus werd altijd volledig tot
een goed einde gebracht. Ze waren alle
maal spontaan bereid om nog twee
avonden extra te werken toen het mini
male aantal uren reeds was bereikt,
maar het werk nog niet klaar bleek”.
De politierechter had er tijdens de eerste
zitting, die werd verdaagd tot na de
dienstverlening, op gewezen dat als de
verdachten wilden dat het werk als al
ternatieve strafrechtelijke sanctie zou
fungeren er voor iedereen tenminste 20
uur in moest gaan zitten.
Naast het uitvoeren van de karweitjes
vergoedden de jongens- alle scha
de, die door hen was aangericht.
Bovendien werd de taxichauffeur be
zocht en daarbij bood een van de ker
misvierders de excuses aan namens de
hele groep.
Het experiment slaagde in dit geval.
Maatschappelijk werker G.A. Straver,
die de jongens begeleidde: „Door de
In het kader van een experiment met
dienstverlening in het arrondissement
Alkmaar gingen de jongens in en zieken
huis werken. Maar ze waren niet de
enige „dienstverleners”. Zes kermisvier
ders uit een dorp bij Enkhuizen
maakten zich verdienstelijk voor
de gemeenschap door stenen te sjouwen.
Ze hadden wel wat goed te maken, want
na het kermisfeest richtten ze een spoor
van vernielingen aan. Ze werden direct
daarop ingerekend. Een heroïne-ver-
slaafde tenslotte, die was aangehouden
op verdenking van beroving, werkte ook
mee aan het experiment. Hij toonde zijn
goede wil door een expressieruimte te
verven.
Henk Vis is, nu de proef erop zit „een
leerzame ervaring rijker, maar ook een
illusie armer, want de hoop dat dienst
verlening de strafmaat en strafwijze zou
kunnen beïnvloeden werd nog niet hele
maal bewaarheid”.
Het experiment met de dienstverlening
vloeide voort uit een gebrek tussen de
maatschappelijk werkster en leden van
het openbaar ministerie in Alkmaar
over de ideeën van de commissie-Van
Andel, die in een rapport over alternatie
ve strafrechtelijke sancties schrijft, en
de bruikbaarheid daarvan in de prak
tijk. Het gaat de reclassering om het
zoeken naar creatieve en maatschappe
lijk aanvaardbaar te maken alternatie
ven voor vooral onvermijdelijk korte
vrijheidsstraffen.
Dit lijkt volgens Henk Vis vooralsnog
geen populair streven, afgezien van de
besparingen voor de schatkist. Maar het
inzet van alle betrokkenen ging het goed.
De officier van justitie eiste voor ieder
een een voorwaardelijke gevangenis
straf van zes weken met een proeftijd
van twee jaar. De politierechter vermin
derd deze tot zes of acht dagen voor
waardelijk, afhankelijk van wat ze had
den uitgevoerd.
Volgens Straver is het wel belangrijk dat
een verdachte achter de dienstverlening
staat.
„Als het een systeem zou worden dat van
buiten wordt opgelegd lijkt het ons wei
nig kans van slagen te hebben. Maar
voorbereid en aangedragen vanuit crea
tief hulpverleningsaanbod zou het een
onderdeel kunnen vormen van mogelijk
heden, waarvoor de justitie niet alleen
ruimte, maar ook garanties biedt. Offi
cier en rechter zullen bij aanvaarding
van een dienstverleningsaanbod conse
quenties aan zo’n aanbod moeten ver
binden waar de verdachte op kan re
kenen.”
Maatschappelijk werker Hans van der
Laan hield zich bezig met Richard, een
heroïneverslaafde die door de politie
was opgepakt wegens poging tot bero
ving van een dealer.
Van der Laan:„Toen de politie hem had
opgepakt begreep ik dat dit een goed
moment zou kunnen zijn om hem fysiek
te laten afkicken, wat hij ook wilde. In
de gevangenis kick je echter niet men
taal af en om dit te klaren zou Richard
heel gericht, op een bijna enge manier
moeite moeten doen. Bij toeval wist ik
dat in een plaatselijk expressiecentrum
een aanzienlijke schilderklus lag te
wachten”.
Na overleg met de officier van justitie en
de rechter-commissaris, die beiden wel
wisten dat een gevangenis voor een
zwaar verslaafde weinig therapeutische
mogelijkheden biedt, werd Richard uit
voorlopige hechtenis geschorst en kon
aan de slag.
Tijdens het werk werd hij goed begeleid.
Ondanks met de verslaving samenhan
gende moeilijke perioden sleepte Ri
chard zich er doorheem.
Van der Laan:„Dit experiment slaagde
ook. Richard raakte van zijn verslaving
af en in strafrechtelijke zin is het experi
ment ook gewaardeerd. Hij kreeg name
lijk een voorwaardelijk straf. In deze
fase van zijn leven werd Richard op een
heel persoonlijke manier benaderd. De
strafrechtspleging drukte in alle facet
ten betrokkenheid uit”.
f
W
'■'■•tv
ft
»- •r_,
