Sjoerd Bakker schetst
Japan in pasteltinten
Haarlemse kathedraal
als
exposities
Koningin laat
Fabergé-blad
veilen
Cowboys International
I speelt leentjebuur
I.
I
Franse orgelmuziek”
Gedrevenheid bij John Martyn
„centrum van
I
SAINT-SAËNS CENTRAAL OP NIEUWE SERIE ORGELBESPELINGEN
oor
Onverschilligheid en inspiratie in solo-concert
NDT vormt eigen
gemengd koor
Aleid Slingerland
schenkt portret
Jan Arends aan
Toneelschuur
MSB
I
BeS:
Japanse houtsneden als inspiratiebron
R
door Johan van Kempen
>rama
Punkerige anarchie en rommeligheid
rg
Muzentempel
I
13
KUNST
VRIJDAG
1980
1 1
APRIL
en-
r de
is
int-
iu
'P-
ie
Ie
Ie
;r
m
op
HAARLEM. Was het vorig
jaar Duruflé; ditmaal is het Saint-
Saëns die in de serie orgelconcer
ten in de Haarlemse kathedraal
in het zonnetje gezet wordt.
Al mag Sain-Saëns als 'orgel-
componist - en vooral vanwege de
ongelijkmatigheid van niveau
van het werk ook terecht - niet de
naam hebben gekregen als zijn
jongere collega Duruflé, zijn oeu
vre voor dit koninklijke instru
ment is desondanks veelomvat-
tender. Mede omreden van die
grotere hoeveelheid van voor het
orgel geschreven composities - zo
weet Bernard Bartelink, nog al
tijd de centrale figuur bij de orga
nisatie van deze zaterdagse con
certen, te vertellen - is er ditmaal
niet naar volledigheid gestreefd
en is er dus geen sprake van een
echte cyclus zoals bij Duruflé het
geval was.
-
I
1 h o
- J&agk
de schaduw los te komen.
JOOST NIEMÖLLER
Tot overmaat van ramp volgde in de
toegift een allesbehalve swingende of
zelfs maar spanningsvolle uitvoering van
Wilson Picket’s danskraker In The Mid
night Hour. Het was bepaald niet verstan
dig van Lockie om zo’n lachertje van de
avond als een van de laatste indrukken
achter te laten.
Saint Saëns is overigens op acht van de
in totaal 26 concerten die deze serie telt,
vertegenwoordigd met préludes en fuga’s,
fantasieën en zogeheten Improvisations,
Pathetisch wordt een orchestraal ak
koord aangeslagen. Tijdens het ellenlange
naklinken ervan haalt hij zijn neus op en
hijst aan zijn bretel. Dat is John Martyn
ten voeten uit. Onverschilligheid en inspi
ratie als tegenpolen voor een heel natuur
lijk soort spanning. Het ene moment staat
hij nog tot vervelends toe zijn gitaar te
Door de roep die er nu al van de activi
teiten in deze ook als Muzentempel ge-
bruikte kathedraal uitgaat, regent het
aanvragen (waarvan dus slechts een klein
deel met een engagement gehonoreerd
wofdt) van organisten uit binnen- en bui
tenland die hier willen concerteren.
Onder de buitenlanders die in de series
Door het groeiend succes voelt Bartelink
zich naar zijn zeggen „geruggesteund” om
zich ten volle voor de zaak te blijven
inzetten en op de ingeslagen weg voort te
gaan.
Hoewel Bakker deze kleuraccenten niet
kan missen, om zijn prenten hun volle
kracht te geven, worden ze er nooit met de
haren bijgesleept, maar zijn volledig in de
voorstelling geïntegreerd.
Na bovenstaande zal het u niet verwon
deren, dat ik deze expositie warm bij u
aanbeveel. Maar er zijn altijd mensen, die
nog een extra lokkertje willen. Welnu,
speciaal voor de lezers van het Haarlems
Dagblad zijn in de vitrines van de ABN-
galerij, waar Jurka gevestigd is, (kleuren)-
tekeningen opgehangen van onze eigen
Peter van Hugten. Anders van toonaard
dan het werk van Bakker, zingen ook de
tekeningen van Peter van Hugten een zeer
welluidend liedje van verlangen.
ARTHUR BELMON
(De expositie bij Galerie Jurka, Vijzel
straat 80, duurt nog tot 2 mei).
JOHN MARTYN
(Foto: Lex van Rossen)
(Van onze kunstredactie)
AMSTERDAM. De Zwitserse vesti
ging van Christy’s in Genève heeft op
dracht gekregen een kostbaar in goud
gevat dienblad uit het privébezit van ko
ningin Juliana te verkopen. Het betreft
het dienblad van de Russische juwelen
kunstenaar Fabergé. Het werd in 1901
door de Nederlandse kolonie in St. Peters
burg aan koningin Wilhelmina als huwe
lijksgeschenk cadeau gegeven.
Het dienblad dat op 12 mei in Genève
onder de hamer komt, is een der fraaiste
stukken in de Fabergé-collectie die Chris
ties zal veilen. De geschatte opbrengst van
het blad, waarvan de handvatten met pa-
reis en briljanten bezet zijn, ligt tegen de
half miljoen gulden.
Meesters uit de romantiek en Haagse
School zijn van 11 tm. 25 april te zien op
een speciaal ingerichte expositie bij gale
rie Gabriels, Noordeinde 157a, DehHaag.
In de Amsterdamse American Graffi
ti galerie worden van 20 april tm. 31 mei
litho’s, affiches en etsen geëxposeerd vair
Jim Dine.
een plaats hebben gekregen zijn Johannes
Tusch uit West-Duitsland. Philip Sawyer
uit Engeland en Vaclav Ovcacik uit Tsje-
chosiowakije. En natuurlijk staan er ook
weer bekende Haarlemse namen op de
lange lijst van uitvoerenden, waarbij Al
bert de Klerk tekent voor het tweede
concert op 19 april, waarop deze Haar
lemse stadsorganist samen met Bernard
Bartelink een compositie van Langlais -
geschreven voor twee orgels - zal ver
tolken.
(Van onze kunstredactie)
HAARLEM. DE kunstenares Aleid
Slingerland uit Aerdenhout zal komende
woensdag, nadat in de Toneelschuur de
230ste voorstelling van Keefman door Ja
ques Commandeur is gespeeld, een ge
schilderd portret aanbieden van de auteur
van Keefman, Jan Arends. Aleid Slinger
land schenkt het schilderij aan de Toneel
schuur, waar het een waardige plaats zal
krijgen.
Aleid Slingerland heeft Jan Arends ver
scheidene malen ontmoet bij de schrijver
Godfried Bomans, met wie zij bevriend
was. Ten huize van Bomans heeft zij
Arends destijds geportretteerd.
Bernard Bartelink. destijds initiatiefnemer van de kathedraalcon-
certen: ..geruggesteund door alsmaar groeiende belangstelling'
(Van onze kunstredactie)
DEN HAAG. Het Nederlandse Dans
Theater gaat een eigen gemengd koor
vormen dat komend seizoen zal meewer
ken aan een aantal NDT-produkties.
AMSTELVEEN. De schaduw van
David Bowie reikt ver. Een groot aantal
navolgers maakt dat elke keer weer dui
delijk. De nog niet zo lang bestaande
formatie Cowboys International, woens
dagavond /optredend in een mager bezet
te Uilenstede kan in ieder geval duidelijk
tot die navolgers gerekend worden. He
laas 'wisten de Cowboys nauwelijks uit
The Original Sin, zo luidt de titel van
hun eerste (en tot nu toe enige) elpee. De
letterlijke vertaling daarvan is „erfzonde”
en daarmee wordt goed aangegeven hoe
zeer de compositorische en vocale kwali
teiten van voorman Ken Lockie berusten
op ordinaire leentjebuur in de richting
van de Grote Gezichtsbepaler. Enerzijds
vertoont dit album in het (overigens live
niet uitgevoerde) The „No” Tune duidelij
ke flirtages met Bowie’s meer avantgar-
distische werk, zoals bekend van diens
elpees Low en Heroes, anderzijds doen de
tweedimensibnale produktie van The Ori
ginal Sin en de direkt herkenbare melo-
diën vermoeden dat Lockie mikt op voor
al commercieel succes.
AMSTERDAM. Lui achterover lig
gend publiek, een walm van stuff, op het
podium een man alleen die gitaar speelt
en zingt. Dat is niet bepaald het beeld
van een popconcert anno 1980. Niettemin
wist John Martyn (de betreffende man
met de gitaar) door opmerkelijke gedre-
.venheid gisteravond in de Amsterdamse
Melkweg een concert te geven wat met
gedateerdheid niets van doen had.
Behalve het in deze voorbeschouwing
aangeroerde laatromantische Franse re
pertoire, zal er hier muziek te horen zijn
van componisten wier namen de pro-
grammasamenstelling van het geheel, een
bijzonder origineel karakter geven. Lesur.
German!, Whitlock. Karg-Elert, Satie, El
gar en Hens'zijn in dat verband te noe
men, terwijl de uitvoering van composi
ties van Bartelink, Brandsë, Carf en Man
neke tot de premières gerekend kunnen
worden.
Vanaf morgen 12 april, wanneer Ber
nard Bartelink traditiegetrouw alle drié
de in de kerk aanwezige orgels zal laten
klinken, kunnen de liefhebbers dus weer
elke zaterdagmiddag om drie uur op deze
drie kwartier durende concerten in de
kathedraal aan de Leidsevaart terecht.
het betreffende idioom gecomponeerde
muziek moet klinken”, aldus Bernard
Bartelink. „Om die cirkel te doorbreken is
men er destijds- voor gaan ijveren om de
kathedraal (sinds de verwerving van het
uit de inmiddels gesloopte Amsterdamse
Willibrorduskerk afkomstige A.dema-or-
gel JVK) tot een centrum van Franse
orgelmuziek te maken."
Middels de nu zeven jaar geleden in het
leven geroepen zaterdagmiddagconcer
ten, waarvoor de publieke belangstelling
nog steeds maar, stijgt, en het Cesar Frack
Concours met bijbehorende studiedagen,
is die opzet al in belangrijke mate gelukt.
AMSTERDAM. Wie verre reizen doet
kan veel verhalen. Of deze verhalen het
aanhoren waard zijn, dat hangt nog
maar geheel van de verteller af. Wie kan
er niet over meepraten, over de avondjes
bij een verre neef, die zijn gehele familie
uitnodigt om een eindeloze reeks dia’s te
bekijken, medegebracht uit afgelegen,
exotische streken: na een half uurtje is de
fruitige rosé, noch de knapperigste chips,
meer in staat de visite uit de slaap te
houden. Want ook hier geldt, dat
overdaad schaadt en vooral: in de beper
king toont zich de meester.
Het koor zal uit twaalf sopranen, twaalf
alten, acht tenoren en acht bassen be
staan. Audities zullen tussen 12 en 17 mei
in de studio’s van het NDT in Den Haag
worden gehouden.
Het NDT zal komend seizoen ongeveer
40 voorstellingen geven met onder andere
de Glagolitische Mis van Janacek, de Sol
datenmis van Martinu, de Psalmensymfo
nie van Stravinsky en andere balletten
met muzikale begeleidingen waarin be
langrijke koorpartijen voorkomen. De lei
der van het koor wordt Huub Kerstens.
Geïnteresseerde geschoolde zangers
kunnen auditieformulieren aanvragen bij
het NDT, Koningstraat 118 in Den Haag.
Concert: John Martyn. Bezetting:
John Martyn, gitaar, zang. De Melk
weg. Amsterdam. 10 april 1980.
Van een magistrale eenvoud zijn de
etsen en aquarellen van Sjoerd Bakker,
die momenteel te zien zijn bij Galerie
Jurka in Amsterdam. De expositie is de
creatieve neerslag van een aantal reizen,
die Bakker de afgelopen jaren gemaakt
heeft naar Japan. Al een jaar of tien is
Bakker in de ban van Japanse houtsne-
des, voor elke westerse graficus natuur
lijk een mer d boire van inspiratie. Hoewel
moet worden opgemerkt dat het slechts
aan de heel groten gegeven is hierin boven
water te blijven. Wie zich al te gulzig laaft,
verliest het overzicht, en gaat kopje onder.
Maar Bakker gaat zeer bedachtzaam te
werk. Van de oude Japanse prentkunste
naars als Hokusai en Utamaro heeft hij
wel degelijk een hoop opgestoken,' maar
ondertussen verliest hij zijn eigen (wester
se) inbreng niet uit het oog. Het resultaat
van deze krachtmeting tussen eeuwenou
de, oosterse vorm- en stijlinzichten en de
(ont)nuchtere(nde) westerse kijk op de
zaak, levert bij Sjoerd Bakker niet alleen
verbluffend mooie plaatjes op, ook als je
er langer naar kijkt, blijven ze verrassen.
In het vroegere werk van Sjoerd Bakker
was het al opvallend, dat er in zijn pren
ten, waarop bijvoorbeeld een duinland
schap of slaapkamerinterieur stond afge-
beeld, een weinig Hollandse sfeer heerste.
Nu hij zich ook in zijn onderwerpkeuze
geheel op Japan heeft gericht, blijkt hij
een ware artistieke goudmijn aangeboord
te hebben. In een eerdere tentoonstelling,
eveneens bij Jurka. was al een serie the
matische etsen te zien, alle met de heilige
berg Fuji tot onderwerp. Hoewel dit on
derwerp natuurlijk schier onuitputtelijk
is, de laatste tekening van de Fuji zal
waarschijnlijk wel nooit gemaakt worden,
is Bakker toch overgestapt op wat hij zelf
noemt „dagboekachtige notities”. Het is
nauwelijks te verwonderen dat de Fries
Sjoerd Bakker, nu hij van de berg is
afgestapt, naar het water trekt. Niet alleen
is Japan omgeven door water, er bloeit
ook een badhuizen-cultuur als nergens ter
wereld. Wie kan zich niet de prachtige
foto’s herinneren, die enige tijd geleden
onze kranten opfleurden: groepjes uitge
laten Japanners in een kabelbaan, met
zijn allen gezellig poedelend in een was
tobbe, honderden meters boven de grond.
Zo hoog heeft Bakker het niet gezocht.
Liever blijft hij aan de waterkant staan
om vissende mannen te observeren. Of hij
trekt de meer traditionele badhuizen in
om dezachte erotiek aldaar vast te leggen.
Maar ïbk een onbemand ronddobberende
waterfiets kan een onderwerp zijn. Hoe
wel er ogenschijnlijk niets gebeurt op het
spiegelgladde water, en de horizon door
de damp nauwelijks waarneembaar is, zit
ook deze prent vol spanning. Een enkele
maal zet Bakker de toeschouwer op een
vervreemdend denkspoor. Zo hangt er
een ets, die eigenlijk twee-in-een is. Op de
bovenste helft zien we in close-up, een
kunstvlieg (bekend van de forellen- en
zalmvisserij), terwijl op de onderste helft
aan het wateroppervlak een dolfijn
zwemt. Op deze ets uit ’79 lijkt Bakker
welf vooraf, een commentaar te leveren op
de dramatische zeeslag, die de Japanse
marine momenteel levert tegen de dolfij
nen op hun visgronden. Is de visetende
dolfijn uitgeroeid, dan kan de vangstquo-
tering nog enige tijd langer ontdoken wor
den.
Zo zijn er nog wel meer zaken, die de
toeschouwer aan het denken zetten. Een
verlaten muiltje, of een verdwaald stukje
papier, om maar een paar intrigerende
details te noemen. Of in een praktisch leeg
interieur, waar de zojuist vertrokkene een
doosje lucifers met de Fuji erop heeft
achtergelaten. Verwijst Bakker hier naar
vroeger werk?
In ongemeen fraaie pasteltinten blauw,
groen en grijs is dit alles voor ons neerge
tekend. Een enkel kleuraccent, dat nooit
te zwaar is aangezet, moet de prent voor
eentonigheid behoeden. Zo’n kleuraccent
kan bestaan uit een vuurtoren in de verte,
een gekleurde vis op een kimono, een rode
waterslang bij een bron, een bloeiende
papaver, of de ceintuur van een fotograaf.’
Live blijkt vooral de ..moeilijke,’ kant
van The Cowboys International door
slaggevend te zijn. Hoewel het een alge
meen verschijnsel is bij live-optredens dat
de muziek meestal ruiger en vrijer
overkomt, was dat verschijnsel hier wel
erg opvallend. Al meteen bij de opener
Wish werd sterk de indruk gewekt alsof
de optredende Cowboys heel anders zijn
dan die van de plaat (ook niet zo vreemd
natuurlijk, aangezien de band weliswaar
nog steeds dezelfde nummers speelt maar
in korte tijd nogal stevig van bezetting
gewisseld is). Aanvankelijk kwam deze
hogere ruigheidsgraad en nogal punkeri
ge anarchie weldadig over, maar toen de
rommeligheid in de loop van het gespeel
de materiaal (Trash, Here Comes A Satur
day, Original Sin, Aftermath. Memory 62)
ook nog eens ging ontaarden in valsheid
begon de gebeurtenis in Uilenstede toch
wel verdacht veel op een ordinair school
feestje te lijken.
die ^volgens Bartelink duidelijk zullen
kunnen maken dat deze romantische
meester als orgelcomponist toch onderge
waardeerd is.
Bartelink, die vanwege zijn „gast
heerschap” als vaste bespeler van het
door Adema gebouwde Willibrord-orgel
de serie als concertgever opent en sluit,
heeft de naam Saint-Saëns ook op het
eerste door hem zelf te verzorgen pro
gramma gezet.' Saint-Saëns’ muziek doet
het zijns inziens ook niet, zo goed op de
klassieke orgels, maar heeft hier dan nu
eens alle kansen om tot haar recht te
komen.
stemmen en vervelende grappen te verko
pen met een gezicht van „wat kan mij het
allemaal schelen”, het andere moment
wordt er in uiterste volvoering over de
liefde gezongen.
Martyn is bepaald geen nieuweling in
het muziekwereldje. Al in 1965 nam hij
zijn eerste elpee op. Daarna volgde een
Zanger Ken Lockie van Cowboys International.
(Foto: Lex van Rossen)
indrukwekkende reeks 'optredens en een
minder indrukwekkende reeks platen.
Het publiek wat hij daarmee in de lóóp
der jaren bereikte bleef beperkt tot een
vrijwel gelijk blijvend aantal liefhebbers.
Begrijpelijk is dat wel, want het soort
muziek dat hij maakt moet toch aange
merkt worden als behoorlijk eigenzinnig
en pauwelijks aansluiting vindend bij mo-
dieusiteiten.
Zijn stijl te klassificeren als. „ergens
tussen folk en rock” kan niet meer dan
een vage indicatie zijn, gebaseerd op di
rekt waarneèmbare uiterlijkheden als het
met Echoplex vervormen van een veelal
acoustische gitaar en het ter hand nemen
van haar elektrische soortgenoot.
Beter kan Marjyn geïllustreerd worden
aan de hand van de concertopener I’d
Rather Be The Devil; op een langzame,
uiterst swingende beat Wordt met kleine
variaties steeds in hetzelfde open akkoord
gespeeld, waarmee hij zichzelf in een half
onbewuste gemoedstoestand lijkt te bren
gen. Na enige tijd (de nummers duren
meestal vrij lang) volgt dan een lispelend,
nogal chaotisch stijgend en dalend stem
geluid wat zich haast onopvallend tussen
het onophoudelijk dreunende en doorvi
brerende snarenwerk mengt. Door middel
van enige slimme electronica wordt de
gitaar nog eens met veel echo, vervorming
ep nagalm teruggekaatst zodat gr een zee
'van repeterénde tonen ontstaat, waarbin
nen afzonderlijke themaatjes en basloop
jes op de raarste momenten opduiken,
verdwijnen en met een totaal andere
klankkleur terugkomen.
Ander gespeeld werk, zoals One World
(met ritmebox),Big Muff en Inside Out
kan binnen die beschrijving aardig thuis
gebracht worden. Daarentegen bleven
May You Never (waarbij de volle zaal
verrassend enthousiast op het intro rea
geerde) en One Day Without You vele
meer tussen de uitgezette lijnen van de
doorsnee folksong.
JOOST NIEMÖLLER
Zo is het natuurlijk ook gesteld met de
andefe Franse orgelcomponisten als
Franck, Vierne /Tournemire, Widor, Du-
pré, Alain en Messiaen, waarbij uiteraard
de op het hier gehouden Cesar Franck
Concours aan de orde zijnde muziek ook
weer een belangrijke plaats inneemt. Ook
de drie winnaars van het tweede, vorig
jaar uitgestreden concours: Gerard Ha-
braken, Michael Hedley en Ton van Eek,
behoren tot degenen die een speelbeurt, in
deze kathedraalserie voor hun rekening
zullen nemen.
„Er zijn weinig Frans-romantische in
strumenten van eên dergelijke importan
tie in onze streken, als het hier voor han
den zijnde Adema-orgel. Daardoor zijn er
evenzo weinig organisten die met dit or-
geltype vertrouwd zijn en weten hoe de in
Concert: Cowboys International.
Bezetting: Ken Lockie: zang, mond
harp. Paul Simon: drums. Evan
Charles: toetsinstrumenten. PcteY
James: basgitaar. Steve Shears, gi
taar. Nog te beluisteren: 11 april in
Het Paard van Troye, Den Haag.
Amstelveen. 9 april 1980.
Nuzamy, kleurets uit 1980 van Sjoerd
Bakker.
'I:'.',.:
