Carlos Saura verfilmt heerlijke, luchtige familiereünie
film
Schitterend programma Hongaarse filmdagen
hoorlem
Eboli: autobiografisch
verslag van een ontheemde
filmhuizen
A Wedding: meesterlijke
regie van Robert Altman
amsterdcim
1
f
g
35
n
Ironische visie op Amerikaans society-huwelijk
Fascinerend ruimte-drama in Russische Solaris
FILM
VRIJDAG
14
Charles Boost
gers
rant
door Pieter van Lierop
app.
Lido. Maar de oudjes blijven niet
achter, De Tien Geboden, het bijbels
epos van Cecil B DeMille uit 1956
heeft nog een week bijgetekend in
Cinema Palace en One flew over te
Cuckoo’s Nest, de bijtende satire
over de gang van zaken in een Ameri
kaanse inrichting voor geestelijk ge
stoorden door de Amerikaans-Tsje-
chische regiseur Milos Forman is
eveneens op het programma geble
ven en wel in Roxy. Uiteraard is ook
The Rose (met Bette Midler) in Luxor
geprolongeerd wat het aantal nieuwe
mogelijkheden tot bioscoop-amuse-
ment deze week tot twee beperkt: tot
Met ’n Tweeling gaat het beter in
Frans Hals en A Wedding die in de
nachtvoorstellingen van Studio ver
toond wordt maar ook maandag
avond om 19.00 en 21.15 uur.
n.
3
De laatste Nederlandse films blij
ven het goed doen, beide zijn tenmin
ste geprolongeerd, Spetters in Studio,
*51
11 APRIL 1980
De film van de week in Amster
dam is ditmaal Mama cumple 100
Anos, vertaald Mama wordt 100,
een film van Carlos Saura, hier
langzamerhand een begrip als de
maker van onder meer Cria Cu
ervos en Elisa, Vida mia.
Saura die in 1932 geboren werd
in het Spaanse plaatsje Huesca
heeft zonder veel tussenpauzen
gefilmd sinds 1958 en daarbij op
de filmfestivals van Berlijn en
Cannes veel bijval en enkele prij
zen geïncasseerd. Hij was dus
werkzaam tijdens het Franco-be-
wind waaruit al geconcludeerd
kan worden dat hij geen politiek
of maatschappij-critisch filmer
was, (zoals zijn oudere vriend
Luis Bunuel), maar zijn fantasie
rijke gegevens putte uit het mi
lieu van gegoede Spaanse bur-
waartoe hij zichzelf ook
rekent.
a» MMfe
I
Bizarre humor in Mama wordt 100
voor
ning.
John Cromwell als de bisschop en Lillian Gish als Nettie Sloan in A Wedding.
zeme zich zo in andermans leven weet
binnen te wroeten, dat hij van lieverlee
het ene appartement na het andere bij zijn
eigen woonruimte te trekken weet; om na
ontruiming voor sloop naar rato vervan-
Kom-
gara-
Zoort,
Drie-
(ook
itinu-
regio
de
sr ca.
jsom
In Mama wordt 100 overheerst echter
een lichtere sfeer en toont Saura een uit
gesproken gevoel voor bizarre humor en
groteske overdrijving. Dat blijkt vooral
uit de viering van de honderdste veijaar-
dag als de familie zich in de salon verza
melt heeft en Mama in haar leunstoel aan
touwen neergelaten wordt, als kwam zij
uit de hemel, temidden van haar dierba
ren. Die dierbaren, kinderen, kleinkinde
ren en achter-kleinkinderen hebben zich
Wie meent dat een land waar de filmerij
een staatsonderneming is, de kwaliteit ca
deau krijgt, vergist zich. In de meeste
socialistische landen wordt de cinema
juist beheerst door bloedarmoede. Naast
Hongarije wordt er alleen in Polen en
Rusland op regelmatig hoog niveau ge
werkt, maar inhoudelijk blijven de Hon
gaarse films het interessantst, omdat de
cineasten daar verweg de grootste vrij
heid krijgen toegemeten. En de Hongaren
hebben iets speciaals met film. Dat was al
lang voor de omwenteling zo, toen heden
als Zukor, Gukor, Lugosi, Curtiz en de
gebroeders Korda hun naarn via Holly
wood hadden gevestigd en de Hongaarse
cameramannen zijn altijd blijven behoren
tot de meestgevraagde ter wereld.
De eerste is Clowns aan de Muur (1968)
en gaat over drie jongens die voor een
onweersbui schuilen en dan de nacht
doorbrengen met het ophalen van jeugd
herinneringen. Via die verhalen grijpen
op zeker moment verleden en heden in
elkaar en wordt feitelijk de stap naar de
volwassenheid gemaakt.
van Saura speelt diens echtgenoot Geral
dine Chaplin deze beslissende rol en zij
redt het feest, zij het temidden van een
familie die zich gedeeltelijk betrapt voelt,
gedeeltelijk haar een huwelijksgeluk be
nijdt waarvoor ze heeft moeten vechten.
In de Haarlemse Filmschuur kan men
tot en met zaterdag nog genieten van de
klassieke misdaadfilm The Maltese Fal
con van John Huston en met Humphrey
Bogart. Daarna, van 16 tot en met 19
april draait dit filmhuis Cristo si fer-
mato a Eboli (Christus ging niet verder,
dan Eboli), een film van Francesco Rosi,
gemaakt naar de in ’47 verschenen gelijk
namige roman van Carlo Levi die er een
stuk van zijn leven in beschrijft.
Voeg daarbij Benjamin’s vriend, de miljo
nair Félix Pigouilloux die alleen belang
stelling heeft voor vrouwen boven de vijf
tig en een journaliste die door haar min
naar in de steek is gelaten en achterblijft
met veel schulden en een spilzieke groot
vader dan heeft men een indruk van de
komische mogelijkheden van Un Oursin
dans la Poche ofwel ’n Kat in de Zak.
avondvoorstelling (23.00 uur( AAN. Daar
tussen is er iedere avond om 17.30 en 20.15
iets te zien van de Hongaarse Filmweek
met een keuze uit het Hongaarse aandeel
aan Film International uit het begin van
dit jaar.
Kriterion heeft weer een gevarieerd
programma van ieders dag een andere
film om 12.00 en 15.00 uur en houdt verder
gende woonruimte te kunnen opeigen. En
dat dus in Boedapest, een stad met de
woningnood als grootste problemen. Kez-
di Kovacs steekt er op onderhoudende
wijze de draak mee.
Met ’n Tweeling is een Skandinavische
poging tot een erotische klucht, waarin
twee grammofoonplaten-maatschappijen
een concurrentiestrijd voeren bij het con
tracteren van een beroemde zangeres, een
strijd die gedeeltelijk ook in bed wordt
uitgevochten.
Meer plezier valt er te beleven bij A
Wedding, een ironische visie op het Ame
rikaanse society-huwelijk van regisseur
Robert Altman. Altman blijft in eerste
instantie de maker van het chaotische
M.A.S.H., de satirische oorlogsfilm die in
een langjarige tv-serie is blijven voortle
ven. Toen hij de film maakte was hij 45 en
hoewel M.A.S.H. geen regie-debuut was
maar de bekroning van een periode waar
in Altman voor radio en film geschreven
had en een vijftal weinig populaire speel
films had gemaakt, wordt die film ge
woonlijk als beginpunt van zijn carrière
beschouwd. Daarna volgde opnieuw een
tijd van wisselend succes met produkties
als That old Day in the Park, McCabe apd
Mrs. Miller, California Split en The Long
Goodbye waarin de eigenzinnige filmer
zich verder ontwikkelde in een stijl waar
mee konsekwent gebroken werd met de
clichés van de industrie-film en de toe
schouwer vaak voor raadsels werd ge
plaatst die lang niét altijd in dank werden
afgenomen. Met Nashville tenslotte, ge
volgd door Buffalo Bill and the Indians
(’77) en A Wedding (’78) ontstond een nieu
we herwaardering van deze ongrijpbare
figuur in het Amerikaanse filmbestel die
vooral in A Wedding duidelijke taal sprak.
Angstwekkend scherp tekent Altman
ditmaal een gezelschap huwelijksgasten
die eerst vroom en aangedaan aanwezig
zijn bij de kerkelijke inzegening maar
tijdens het daarna volgende feestbanket
in het landhuis van de vader van de brui
degom een voor een hun masker afleggen
en dan hun ware, en lang niet altijd plezie
rige aard tonen.
Corelli (Vittorio Gassman) en Muffin
Brenner (Amy Stryker) in de echt maar
moet tegelijk een hechte band leggen tus
sen twee rijke families, de Corelli’s en de
Brenner’s, een band waarvan niet veel
meer over is als het feest voorbij is.
De moeilijkheden beginnen al als de
TV's
types
Kor-
130,
dio-tv.
nbok-
Tel.
repa-
izellig
ntrum
incl.
mgev.
849.
WAD-
van
irdam
net 5
i, 2de
amer,
Huur
Ge-
jks in
Haar-
54 na
shten
g niet
i. Als
aven.
cas-
Prijs
1310
's a-
W. F.
straat
p alle
1AAR-
rhuis,
met
Gevr.
arlem
huis,
or inl.
oven-
wo-
I- ge-
is c.v.
.mnd.
075-
075-
Geen
cliën-
s tijd,
s. Op-
slostr.
’1.
10;
intiën
11220;
k.k.
itten,
023-
iwde
in
>000
met
Brie-
518
h
tkoop
elen.
Vooral dat retrospectief is een sterke
zet, want Sandor-is een betrekkelijk onbe
kende, maar uiterst getalenteerde en mar
kante cineast. In tien jaar tijd maakte hij
zes films en daarvan is er niet één op de
internationale festivals onbekroond ge
bleven.
Tel.
dan al onthuld als een verre van deugdza
me familie, waarvan sommige leden zelfs
plannen beramen de jarige (die toch op
sterven staat) een handje te helpen met
een dodelijk drankje dat haar moet „ver
lichten” bij de periodieke aanvallen van
vallende ziekte.
Maar Mama is nog voldoende bij de
De Zandvoortse Film-Inn komt op za
terdag 12 april met de Russische, uit 1969
daterende ruimtevaartfilm Solaris, waar
in ruimtevaart niet gebruikt wordt als een
uitbreiding van het terrein voor misdaad
en sensatie maar meer als bron voor
bovenaardse gebeurtenissen met fylosofi-
sche achtergronden.
sbruik
c. in
voor
■.o.Nr.
Heb Emilia Odor Lief (1969) is de vertel
ling van een meisjespensionaat waar een
weelde aan schone schijn en goede manie
ren de vriéndelijk ogende facade vormen
waarachter zich een meedogenloze
machtsstrijd afspeelt, die preludeert op
de verschrikkingen die de naderende
20ste eeuw zal brengen. Een 17-jarig meis
je verzet zich tegen deze ijzeren vuist in
een fluwelen handschoen, ze waarschuwt
haar klasgenootjes, maar valt zelf als eer
ste, slachtoffer. De film is briljant ontwor
pen, oogverlustigend op een bedrieglijke
manier, waarbij de geometrische orde en
regelmaat prachtig contrasteert met het
steeds naderbij kruipende onheil.
Hoewel zelfs de meest ernstige Sandor-
films nog krioelen van de tegendraadse
grapji s, is Vot tbal Uit D< GotOuw<
Tijd (1974) zijn m« st vrolijkt wt rkstuk.
De zich in 1925 afspelende komedie levert
een eerbetoon aan Chaplin en geeft een
nostalgische evocatie van komische klein
burgerlijkheid.
Genoemde films spelen zich af in de
eenzaamheid van het platteland waar de
mensen (de kinderen in Cria Cuervos,
vader en dochter in Elisa, Vida mia) ge
neigd zijn het leven als een droom te
ondergaan. Saura is een „moeilijk” filmer
die veel te raden overlaat, dwz een veel
vuldig beroep doet op de fantasie van de
toeschouwer die hij slechts tegemoet
komt door het creëren van een suggestie
ve sfeer waarin veel raadsels zichzelf op
lossen.
Souvenir uit Herkulesbad (’76) is ook
twee jaar geleden al tijdens de Hongaarse
Filmdagen vertoond, maar wel een repri
se waard. Een alweer magnifiek ogende
film over een jonge revolutionaire soldaat
die in 1919, na de val van de Radenrepu
bliek, onderduikt in een decadent sanato
rium met mineraalbaden. Sandors inte
resse voor historisch decor en bizarre
situaties levert de vruchtbare voedingsbo
dem voor een sublieme thriller met poli
tieke implicaties.
Dezelfde elementen maken ook Verlos
Van Het Kwade (’78) tot een fascinerende
vertelling. In het jaar 1944, terwijl Duit
sers en Russen slag leveren om Hongarije,
wordt Boedapest tot stad van de apoca-
lyps, met enkel nog een levendige zelfkant
in het schemerdonker. En daarin gaat dan
een ordentelijke garderobejuffrouw, wier
eer het te na is dat men een jas bij haar
stelen kon, op zoek naar het teloor gegane
kledingstuk om het terug te kunnen geven
aan de rechtmatige eigenaar. Het wordt
een odyssee door een nachtmerrie. Een
heel vreemde optocht, als de dame verge
zeld gaat worden door haar achterlijke
zoon en op het verkeerde pad geraakte
dochter en nog een paar schimmiger figu
ren. Het heeft iets van Fellini, maar het is
juist honderd procent Sandor.
Vera’s Training (van Pal Gabor) en De
Stoeterij (van Andras Kovacs) zijn nauw
verwant en heel bijzonder, omdat ze als
eerste Hongaarse films een uiterst pijnlij
ke plek in het nabije verleden in een niets
verdoezelende schijnwerper hebben ge
plaatst. In beide films wordt de onmense
lijke jaren ’50-sfeer van paranoia, zwart-
makerij, indoctrinatie en verraad angst
aanjagend gereconstrueerd.
En tenslotte resteert Die Beste Buur
man, een maatschappjjsatire met Lazlo
Szabo als een hoogst doortrapte vrijgezel,
die onder het mom van liefde of goed
nabuurschap in een bouwvallige woonka-
astronauten worden tot levende figuren
waardoor bijvoorbeeld Kelvin geconfron
teerd wordt met zijn vroegere minnares
die mede door zijn schuld zelfmoord heeft
gepleegd. Andere mysterieuze dingen ge
beuren die door regisseur Andrei Tar
kovsky tot een fascinerend drama in el
kaar worden gevoegd die zijn vroeger
werk (De Jeugd van Ivan, Andrei Rou-
blov, De Spiegel) op een treffende wijze
completeren.
Laat de Dokter maar schuiven in kerkplechtigheid dank zij de onzekere lei
ding van een seniele huisgenoot, bisschop
Martin (John Cromwell) wat traag ver
loopt waardoor bruidspaar en gasten
sterk verlaat de villa van de mafia-achtige
Corelli’s arriveren. Zeer tot ongenoegen
van Rita Billingsley (Geraldine Chaplin)
die als „wedding coördinator”, organisa
trice van het feest dus, een strikt op de tijd
afgestemd programma moet afwerken. In
haar functie is zij ook verantwoordelijk
voor de kostbare huwelijkscadeaus, waar
voor mannelijke en vrouwelijke veilig
heidsagenten zijn ingeschakeld die via de
mobilofoons voortdurend onderling con
tact hebben.
Een tweede tegenvaller is dat enige
voorname invité’s zich tijdig gedistanci-
eerd hebben van dit dubieuze huwelijk,
zodat het geheel een zuivere aangelegen
heid van de beide families wordt wat een
wat broeierige sfeer veroorzaakt van rod-
Ook nieuw op het Amsterdamse pro
gramma is Un Oursin dans la Poche, een
Franse klucht van Pascal Thomas die uit
opgewekte nonsens aan elkaar is gebreid.
Waar het eigenlijk over gaat is na afloop
nauwelijks duidelijk hoewel we een uit
vinder (Darry Cowl) hebben leren kennen
die mechanische muziekinstrumenten
maakt waarmee elk stuk muziek gespeeld
kan worden en eveneens de kinderlijke
miljonair Benjamin T’Serglades (Bernard
Menez) ontmoet hebben die mechanisch
speelgoed verzamelt en de grootste afne
mer is van de instrumenten-uitvinder.
een
Saura heeft een heerlijke luchtige film
gemaakt over een familiereünie waarvan
de leden zich tenslotte onderwerpen aan
de wjjze, alwetende en onsterfelijke
AMSTERDAM. De meeste film-
weken die zo door het jaar in Neder
land worden georganiseerd, vloeien
voort uit culturele akkoorden en zijn
vaker curieus en leerzaam dan we
zenlijk van belang. Uitzondering op
die regel vormen de Hongaarse Film
dagen, zoals die thans weer zijn geor
ganiseerd door Djon Spelbrink en
Erika Dedinszky namens het
Utrechtse Culturele Centrum
’t Hoogt. Hongarije is een land dat
qua bevolking (10 miljoen inwoners)
aanmerkelijk kleiner is dan het onze,
maar in het bezit is van een hele reeks
cineasten met wereldreputatie. Het is
dan ook pure kwaliteit die wordt ge
boden in het programma dat deze
week in het Amsterdamse Kriterion
in Nederlanse première wordt ge
bracht, om daarna gepresenteerd te
worden in achtereenvolgens Gronin
gen, Enschede en Utrecht.
Levi, schrijver, schilder en arts werd in
1935 om zijn politieke activiteiten in het
Italië van Mussolini tot ballingschap ver
oordeeld in een afgelegen dorp in een
doodarme streek van zijn vaderland. Hij
had daar een redelijke vrijheid van doen
en kwam ertoe een dagboek te schrijven
dat tegelijk een sociologische studie werd
van de arme bevolking waartussen hij zo
abrupt geplaatst werd. Van dat autobio
grafische verslag van een ontheemde
heeft Rosi een aangrijpende film gemaakt
waarin Gian Maria Volonté de rol speelt
van de verbannen schrijver die in zijn
afkeer van het regiem van Mussolini, net
bezig met de verovering van Abessinië,
steun vindt bij de bevolking die van de
kant van Rome nooit enige aandacht heeft
gekregen. Met grote eenvoud en met
scherpe observatie heeft Rosi het eenvou
dige verhaal naverteld dat gedomineerd
wordt door de verschrikkelijke dingen die
ver vandaan en buiten het gezichtsveld
van de banneling en ds bevolking plaats
vinden.
del en achterdocht die vrij spel krijgen nu
er geen buitenstaander remmend op de
onderdrukte onlustgevoelens kan werken.
Voeg daarbij dat de grootmoeder van de
bruid (een prachtige rol van de tachtigja
rige filmpionier Lillian Gish) onopvallend
in haar ziekbed op de bovenste verdieping
van de villa is overleden, nieuws wat niet
mag uitlekken om de feeststemming niet
te verstoren; en dat het gerucht de ronde
gaat doen dat het zusje van de bruid een
kind verwacht van Dino, de bruidegom,
dan heeft men een overzicht van de ge
drukte stemming waaronder het protseri
ge bruidsfeest gaat beginnen.
Wat opvalt bij het kijken naar de film is
de vaste greep die regisseur Altman heeft
op de langzaam groeiende chaos van ge
beurtenissen die zich afspeelt achter de
facade van een respectabel en door geld
gezegend huwelijk.
Met het verlopen van de tijd wordt die
chaos compleet, maar in Altman’s regie is
geen spoor van aarzeling te ontdekken.
Hij weet precies op welk ogenblik een
kleine verwarring, een lichte explosie van
verhitte gemoederen, een pijnlijke onthul
ling of het ene woord dat het andere
uitlokt nodig is om de stroom van gebeur
tenissen (van een doorlopend verhaal is
nauwelijks sprake) op gang te houden.
Het lukt hem opnieuw een segment van de
Amerikaanse samenleving grondig door
te lichten op zijn gedragingen, op zijn
snobisme, materialisme, hypocrisie en
liefdeloosheid. Zijn film is cynisch, bij
tijden ook uiterst humoristisch al roept hij
tegelijkertijd een gevoel van diepe treu
righeid op.
Kortom, een meesterlijke film van de
kroniekeur van het Amerikaanse leven
Het huwlijk verenigt niet alleen Dino die schijnbaar moeiteloos in de chaos van
en Muffin A Wedding ordenend overeind is ge
bleven’
Van de andere nachtvoorstellingen tip
pen we nog Hardcore in Roxy waarin de
acteur George C.Scott als Jake VanDom
op zoek gaat naar zijn van huis weggelo
pen dochter Kristen en zodoende belandt
in de onderwereld van Los Angeles waar
veel geld verdiend wordt met pornofilms.
VanDom gaar de obscure studio’s en bio-
scoopjes af en ziet tenslotte een erotisch
filmpje waarin zijn Kristen meespeelt.
Van daaruit volgt hij een bepaald spoor
Als de psycholoog Kelvin na een lange
periode van quarantaine terugkeert naar
het ruimtestation dat bij de planeet Sola
ris is gestationeerd, treft hij zijn nog maar
twee leden tellende bemanning in een
trieste toestand aan. De Zee van Solaris
blijkt een enorm brein te zijn dat met een
geheimzinnige straling gereageerd heeft
op een bombardement van röntgenstralen
dat de bemanning tegen de uitdrukkelijke
bevelen van de aarde uit heeft gevoerd.
De straling van „het brein” heeft onver
wachte effecten: de herinneringen van de
Het Nederlands Filmmuseum brengt in
de serie Tegen het Fascisme twee hoogte
punten uit de Duitse film gedurende de
oorlog, namelijk Triumph des Willens, het
angstaanjagende verslag door Leni Rie
fenstahl van een Nazi-partijdag in Neu
renberg en de valse propagandafilm Der
Ewige Jude, een niet minder gruwelijk
document van Nazi-propaganda. Twee
films die men gezien moet hebben om iets
te begrijpen van de geestelijke terreur die
Hitler en zijn propaganda-minister Goeb
bels in de donkerste jaren van de Europe
se geschiedenis in eigen land en daarbui
ten hebben uitgeoefend.
Dit alles speelt zich af in een groot,
vervallen buitenhuis, met welks buiten
aanzicht de film eindigt. In een interview
heeft Saura toegegeven een dwaze komi
sche film te hebben willen maken die
aansluit op de in 1972 gemaakte Ana y los
Lobos. Maar intussen is hij minder zwaar
gaan tillen aan de sentimentele proble
men van zijn personages die hij nu laat Pasolini’s Uccellacci Euccellini als late
pinken om de samenzweerders te vlug af oplossen door de honderdjarige en ieder-
te zijn en haar medicijnen toe te vertrou- een dominerende grootmoeder. Carlos
wen aan de enige die ze vertrouwt, haar
dochter die na een lange afwezigheid in
het buitenland getrouw haar opwachtin-
gen is komen maken. Zoals in meer films
overgrootmoeder die niet voor niets hon
derd jaar is geworden.
Het programma van de Hongaarse
Filmdagen is gebaseerd op de oogst van
1978, maar geeft slechts een smal beeld
van die jaarproduktie. Een paar van de
beste films (Vitam et Sanguinem, Tien
jaar Later, Gelukkig Nieuwjaar, Familie-
Brandhaard) zijn in februari al vertoond
op het festival van Film International en
waren al voor Nederland aangekocht. En
nog moet het lastig selecteren zijn ge
weest. Ik herinner me recente films van
Andras Jeles, Zoltan Fabri, Zsomboiyai
en Sandor Sara, die uitstekend in dit
programma hadden gepast. Maar men
heeft uiteindelijk gekozen voor drie films
die gewoon niet mochten ontbreken, plus
een wel aardige komedie, plus een retros
pectief van het speelfilm-oeuvre van Pal
Sandor.
De honderdjarige met haar dochter (Geraldine Chaplin) en haar schoonzoon.
Scène uit Eboli van Francesco Rosi.
VanDom gedraagt zich wat al te naïef en
moralistisch in de zondige wereld van Los
Angeles en regisseur Paul Schrader dikt
de tegenstellingen tussen de brave burger
man en het milieu waarin hij noodge
dwongen verzeild is geraakt wat al te
dramatisch aan. Maar hij zorgt voor vol
doende spanning, terwijl Scott zorgt voor
een voldoende sterke speelrol om Spoor
loos zoals de film in ons land heet, tot een
bezienswaardige film te maken.
Voor de jeugd is in Palace op de mati
nees Lucky Luke geprolongeerd en ver
der kan ze terecht bij Laat de Dokter
maar schuiven die eigenlijk voor de meer
jeugdige kijkers gemaakt is.
