Quasars: ver
verwijderd en
DDR waarschuwt Bonn
tegen boycot Spelen
IJS LIJKT GEBROKEN NA GESPREK INSALISBURY
Extreem-links
Diplomatieke banden
pleegt aanslag
Den Haag-Salisbury
Veel pessimisme rond
Belgische formatie
Geen Trijfel
Sovjet-Unie zou
emigratie joden
moeiiijker maken
zeer helder
Uraniumfabriek
defect door
bedieningsfout
Miljoenenroof
op diamantbeurs
Marokko breekt
band met Libië
PvdA boos over
Amnestie Somalië
lof Van Agt
voor Soeharto
Armenen dreigen
met meer acties
Cubanen krijgen
hulp na vlucht
Dode bij brand op
Nederlands schip
H
SCHADELIJK VOOR BETREKKINGEN”
Twee grote problemen opnieuw gekoppeld
Sé
2
3
1980
-ZATERDAG 19 APRIL
BINNEN- EN BUITENLAND
sten
rein
i
-
PRAVDA: EG WIL ZIMBABWE EXPLOITEREN
door Nico Scheepmaker
(Van onze redactie buitenland)
SALISBURY. In de Zim-
babwese hoofdstad Salisbury
hebben president Zia Oelhaq
van Pakistan en premier Indi-
pels
?ede-
van
nités
>eren
uden
3 ko
st de
in en
and
gis-
?veer
pro-
rand
ielfa-
i het
sr in
le te
iken.
ider-
ifzet-
alle
if te
niet
t de
ndat
ons
ir C.
ater-
(iste-
i zijn
I
»sen
rap
igen
eum
j en
het
ertig
1” in
orde
via
Een
p de
ou-
leer-
r de
*een
inie
*LO
dng
jn er
isten
lelijk
oord
ibaar
om
91 -
ft de
iplei-
vól-
die
i. J.
ilteit
itact.
nedi-
ra Gandhi van India gisteren
totaal onverwacht een onder
houd gehad, dat door beiden
wordt gezien als zeer vriend
schappelijk.
Onverwachte toenadering
India en Pakistan
tussen
(Van onze redactie buitenland)
uur,
trijfel
RABAT (AFP). Marokko heeft beslo
ten de diplomatieke betrekkingen met Li
bië te verbreken. De Marokkaanse minis
ter van Buitenlandse Zaken heeft dit be
sluit, dat volgt na de erkenning door Libië
van de republiek van de westelijke Saha
ra, gisteren aan de Libische ambassadeur
in Marokko overgebracht.
DEN HAAG (ANP). De Nederlandse
rabbijn A. Soetendorp heeft gisteren na
zijn terugkeer van een conferentie over
joden in de Sovjet-Unie gezegd, dat er
berichten zijn waaruit blijkt, dat de Sov
jet-Unie de bepalingen voor emigratie van
joden drastisch heeft verscherpt. Hij zei
dat er bovendien sprake is van een groei
end anti-semitisme onder de Russische
bevolking.
In november vorig jaar mochten nog
3600 joden het land verlaten, terwijl het er
in maart van dit jaar slechts 2300 waren,
aldus Soetendorp. Hij zei dat een en ander
vermoedelijk te maken heeft met de toe
genomen spanning tussen het westen en
het oosten. Dit is een ontwikkeling die er
volgens de rabbijn toe kan leiden, dat in
de toekomst in het geheel geen joden meer
mogen emigreren uit de Sovjet-Unie.
Tot erkenning van de republiek van de
westelijke Sahara werd dinsdag in Tripoli
besloten door de landen van het „afwij-
zingsfront”: Syrië, Libië, Algerije en Zuid-
Jemen (de laatste twee waren al eerder tot
erkenning overgegaan) en de Palestijnse
bevrijdingsorganisatie PLO.
Marokko, dat de westelijke Sahara be
zet houdt, is al enige jaren in oorlog met
de onafhankelijkheidsbeweging Polisario
die de zelfstandigheid van het gebied na
streeft.
DEN HAAG (ANP). De PvdA is het
niet eens met vriendelijke uitlatingen van
premier Van Agt tijdens zijn bezoek aan
Indonesië aan het adres van president
Soeharto van dat land. De Kamerleden
Knol en Ter Beek hebben de premier
daarover schriftelijke vragen gesteld.
Van Agt heeft tijdens een staatsdiner
zijn bewondering uitgesproken over po
gingen van Soeharto en zijn regering om
mensen vrij te krijgen, die in kampen of
ballingschap zaten sinds de verdrijving
van president Soekarno. Door toedoen
van Soeharto, die toen de macht overnam,
hebben deze mensen wel vijftien jaar ge
vangen gezeten zonder enige vorm van
proces, aldus de Kamerleden.
Niet gezegd werd welke de te verwach
ten politieke gevolgen zouden kunnen
zijn. Ondanks de spanning tussen Oost en
west wegens de Russische invasie in Af
ghanistan zijn de betrekkingen tussen
West- en Oost-Duitsland in de afgelopen
maanden zichtbaar beter geworden. Ver
wacht wordt, dat beide landen tegen het
eind van deze maand een nieuw stel ak
koorden zullen sluiten ter verbetering van
de wegverbindingen met West-Berlijn.
Volgens westelijke diplomaten in Oost-
Berlijn zijn beide regeringen erop uit
overeenkomsten te ondertekenen voordat
een mogelijke verdere verslechtering in
de betrekkingen tussen oost en west hun
ruimte voor verbetering van de samen
werking inperkt.
(Van onze redactie buitenland)
DEN HAAG. De Nederlandse
regering en de regering van Zimbab
we hebben na vriendschappelijk be
raad besloten diplomatieke betrek
kingen aan te gaan op ambassadeurs
niveau.
Schoenherr prees de twee Duitse staats
hoofden voor hun verantwoordelijkheids
besef. „Hij zegt er dankbaar voor te zijn
dat Honecker en Schmidt” het gevaar
voor de wereldvrede inzien.”
„Het optreden van de Sovjet-Unie in
Afghanistan wordt door de DDR-leiding
niet met enthousiasme ontvangen. De
DDR kan zich niet onttrekken aan de
verplichtingen die met het bondgenoot
schap samenhangen, maar een toespitsing
van de wereldsituatie is niet wat men bij
ons graag wil.”.
Dit is de mening van bisschop Albrecht
Schoeherr, voorzitter van de Evangeli
sche kerkenbond in de DDR. Hij verkon
digt haar in een radio-interview dat van
daag wordt uitgezonden.
stand tracht te houden om de natuurlijke
hulpbronnen van Zimbabwe te kunnen
blijven exploiteren en de economie van
het land te verbinden aan die van de
„imperialistische staten”. Donderdag al
erkende Moskou Zimbabwe en stelde de
uitwisseling van ambassadeurs voor.
Een gevechtsvliegtuig van het type Spit
fire uit de Tweede Wereldoorlog heeft
gisteren op de luchthaven van Salisbury
voor een gedenkwaardig afscheid van de
Britse prins Charles gezorgd.
Het toestel behoorde toe aan Jack Mal-
loch, de man die er een eer in stelde het
handelsembargo tegen Rhodesië te door
breken.
t het
itaire
a de
volk
(Van onze redactie buitenland)
OOST-BERLIJN. Oost-Duits-
land heeft Bonn gewaarschuwd, dat
een Westduitse boycot van de Olym
pische Spelen de betrekkingen tussen
beide landen zal schaden, zo heeft het
Oostduitse blad Neues Deutschland
gisteren gemeld.
5.000
me-
com-
een
van
dui-
uwe-
com-
reni-
iden,
was.
fitter
reni;
n de
be-
n op
ijken
inen.
ziene
>ruik
■ond-
(ezet.
m de
naat-
baar-
et te
at de
voor
rina-
der
agen
ronk
id te
fwis-
n.
linis-
aken
in zij
ering
met
PLO.
niet
irabi-
ATHENE (AP). Een Armeense groe
pering heeft gisteren in Athene angekon-
digd dat de terroristische activiteiten te
gen Turkse functionarissen zullen worden
voortgezet als er geen gehoor wordt gege
ven aan het verzoek van het Armeense
volk om teruggave van hun door Turkijke
ingenomen land.
Deze verklaring komt een dag nadat een
Armeense organisatie in Rome de verant
woordelijkheid voor zich opeiste van de
aanslag op een Turkse ambassadeur bij
het Vaticaan en een van zijn lijfwachten.
GENÈVE (AFP/DPA). Het hoge
commissariaat van de VN voor de
vluchtelingen heeft besloten direkte
hulp te verlenen aan de Cubaanse
vluchtelingen die in Costa Rica en
Peru aankomen.
Voor 6.600 van de 10.386 Cubanen
die op het terrein van de Peruaanse
ambassade in Havanna opeengepakt
zitten, is intussen asiel gevonden. In
totaal hebben acht landen zich bereid
verklaard vluchtelingen op te nemen.
Het ziet er echter naar uit dat alleen
de 3.500 Cubanen die naar de Ver
enigde Staten mogen gaan, geheel
tevreden zijn.
Van de ruim tienduizend vluchte
lingen hadden er gisteren in totaal
543 Cuba verlaten. De meeste gingen
naar Costa Rica, dat echter niet meer
dan 300 Cubanen wil houden. Behal
ve de 3.500 die naar de VS gaan,
hebben 1.000 Peru als bestemming,
terwijl Spanje en Venezuela elk 500
vluchtelingen, Canada en Argentinië
elk 300 vluchtelingen en Ecuador 200
Cubanen zullen toelaten.
Wegens afwezigheid van Nico
Scheepmaker is er in de komende
week geen Trijfel-rubriek. Maandag
28 april kunt u Trjjfel weer zoals
gewoonlijk aantreffen.
MOGADISJOE (AFP). In de Somali
sche hoofdstad Mogadisjoe zijn donder
dag in het kader van een door president
Siad Barre verleende amnestie ruim 2600
gevangenen vrijgelaten.
Het officiële Somalische persbureau
Sonna heeft dit gisteren meegedeeld. Van
officiële zijde werd verklaard, dat het
gaat om personen „die geen bedreiging
zullen vormen voor de Somalische samen
leving”.
naar
ook.
teren
deze
ir op
tatis-
it dat
m de
antal
nt in
ïe op
HOWDENDYKE (AP). Gistermorgen
vroeg is een man gedood en zijn zeven
andere personen in het ziekenhuis opge
nomen nadat in het Nederlandse vracht
schip Resurgence dat in de Engelse plaats
Howdendyke lag gemeerd, brand was uit
gebroken. Het slachtoffer wiens naam
nog niet werd vrijgegeven, had gepro
beerd de brand met emmers water te
blussen. Het kostte meer dan 70 brand
weerlieden zo’n zeven uur om het vuur
onder controle te krijgen.
In de Oostzee bij het eiland Bronholm is
een Russisch fregat in aanvaring geko
men met de Deense mijnenveger Fyen, zo
is in Kopenhagen vernomen. Er was
slechts geringe materiële schade. Volgens
het Deense militaire opperbevel volgde de
Fyen al enkele dagen een belangrijke
vlootoefening van het Pakt van Warschau
in de Oostzee.
(Van onze redactie buitenland)
BRUSSEL. De demissionaire Belgische eerste minister Wilfried Martens
die donderdagavond laat van koning Boudewijn van België de opdracht kreeg
een nieuwe regering te vormen, heeft weinig kans van slagen.
De Pakistaanse president Zia Oelhaq (links) met de Indiase premier Indira Gandhi op haar hotelkamer in Salisbury. Het is lang geleden dat
leiders van beide landen zo ontspannen in eikaars aanwezigheid vertoefden.
PARIJS. De Franse opwerkingsfa
briek voor gebruikte kernbrandstof in La
Hague zal nog dagenlang buiten bedrijf
blijven. Dinsdag deed zich kortsluiting
voor, waardoor een transformator in
brand raakte. Het incident, dat volgens
deskundigen ernstige vormen had kunnen
aannemen, is vermoedelijk veroorzaakt
door een bedieningsfout.
Cogema, de onderneming die de opwer
kingsfabriek beheert, deelde gisteren in
Parijs mee dat door de bedieningsfout
kortsluiting en brand ontstond, en de elek
triciteit uitviel. Hierdoor kwam het koel
systeem een uur lang tot stilstand, hetgeen
tot gevolg had dat in de gebouwen waar
voorraden kernbrandstof zijn opgeslagen
„een lichte graad van radioactiviteit” ont
stond.
Cogema bevestigde voorts dat eind vo
rig jaar, tijdens zware stormen, de leiding
waardoor zwak radioactief afvalwater
naar zee wordt getransporteerd op twee
plaatsen was gebroken. De kust in de
omgeving was volgens Cogema „ver on
der de toelaatbare norm” met radioactief
afval besmet.
Dat was gisteren de teneur van vrijwel
elk commentaar in de Belgische ochtend
bladen. Een van de grootste handicaps
acht men aan Vlaamse kant, het feit dat
bij de besprekingen die Martens in de
komende dagen met de partijen moet voe
ren, de twee grote Belgische problemen
(staatshervorming en de oplossing van het
sociaal-economische vraagstuk) in de
praktijk opnieuw weer gekoppeld zijn.
De christen-democraat Martens, die
moet trachten de Vlaamse en Waalse
christen-democraten, socialisten en libe
ralen tot een regeerakkoord te brengen,
heeft niet veel tijd gekregen van informa
teur Claes (socialist en minister van Eco
nomische Zaken in de in de week voor
Pasen ten val gekomen regering). Claes
deelde mee, nadat hij van zijn informa-
teurschap ontslagen was, dat hij vindt dat
de pogingen om een nieuwe regering te
maken hooguit tot 9 mei mogen duren. Is
er dan geen succes geboekt dan moeten er
verkiezingen komen die dan op 15 juni
gehouden zouden kunnen worden, aldus
Claes.
Martens zelf heeft in een interview toe
gegeven dat het feit dat er een koppeling
gelegd wordt tussen staatshervorming en
het oplossen van de economische proble
matiek „een van de grootste problemen
vormt”. Martens zei ook een „actieve for-
matiepoging” te zullen doen en zelf met
voorstellen te zullen komen.
STUTTGART (DPA). Uit protest te
gen een tentoonstelling over het voormali
ge concentratiekamp Auschwitz in het
Westduitse Esslingen heeft een rechtse
actiegroep gisternacht een bomaanslag
gepleegd op het huis van minister Braun
van de deelstaat Baden-Württemberg.
De minister en zijn vrouw bleven onge
deerd, maar de schade aan hun huis be
draagt meer dan 20.000 gulden. In een
telefoontje aan een krant heeft een bewe
ging die zich Duitse actiegroepen noemt
de verantwoordelijkheid voor de aanslag
op zich genomen. Eerder dit jaar in febru
ari had dezelfde groep een bomaanslag
gepleegd op de tentoonstellingsruimte, die
toen zwaar werd beschadigd.
De actiegroep motiveerde de aanslag
met de verklaring dat minister Braun
beschermheer is van de Auschwitz-ten-
toonstelling en van de Westduits-Poolse
weken die in Esslingen worden gehouden.
Dit heeft een woordvoerder van het
ministerie van Buitenlandse Zaken giste
ren bekendgemaakt. Ook Frankrijk
knoopt betrekkingen met Salisbury aan.
Het Russische partijblad Pravda heeft
Zimbabwe gisteren gelukgewenst met zijn
onafhankelijkheid. De krant beschuldigt
de EG ervan dat zij de „oude orde” in
TEL AVIV (UPI/AP). Een man gewa
pend met een granaat en een pistool met
geluiddemper heeft gisteren voor tien mil
joen gulden aan ruwe diamanten geroofd
van een handelaar in het Israëlische Ra-
mat Gan, waar de grootste diamantbeurs
ter wereld is gevestigd.
Bewakers en politie hebben het 23 ver
diepingen hoge gebouw uitgekamd en alle
2.500 mensen erin stuk voor stuk gevisi
teerd bij het naar huis gaan. Er is niets
gevonden.
Het gesprek duurde bijna een
waarna de twee politieke leiders breed
glimlachend voor journalisten verklaar
den dat de juist begonnen dialoog zal
worden voortgezet. Hieruit wordt afgeleid
dat het diplomatieke ijs tussen beide lan
den gebroken kan zijn, na jarenlange
slechte betrekkingen die meermalen tot
een oorlog hebben geleid.
Over het meest recente breekpunt tus
sen beide staten, de Russische inmenging
in Afghanistan die door Pakistan als zeer
bedreigend wordt ervaren, terwijl India
deze nooit heeft willen veroordelen, werd
gezegd dat het hier gaat „om een gemeen
schappelijke kwestie, waarvan we willen
dat deze wordt opgelost.”
Gandhi zei dat onder meer was gespro
ken over de Pakistaanse wapenbehoeften
en dat zij nu meer begrip had voor de
situatie waarin het buurland verkeert.
Concreet hadden de besprekingen tot re
sultaat dat premier Gandhi haar eerder
geuite bezwaren tegen de Amerikaanse
militaire hulp aan Pakistan intrekt. Ver
der sprak zij over een „bijdrage aan een
betere verhouding tussen India en Pa
kistan”.
Donderdag had Zia Oelhaq nog zeer
felle uitlatingen gedaan aan het adres van
de Sovjet-Unie. Hij sprak onder meer over
„regelrechte en onverhulde agressie.” De
ontmoeting van gisteren in Salisbury was
overigens het eerste gesprek tussen India
se en Pakistaanse leider sinds 1971. In dat
jaar werd onderhandeld over beëindiging
van de oorlog tussen beide landen.
Irak heeft India een renteloze lening
van 104 miljoen dollar (ruim 208 miljoen
guldep) aangeboden voor de financiering
van de import van olie. Een officële
woordvoerder in New Delhi heeft meege
deeld dat het aanbod is gedaan tijdens de
bijeenkomst van een commissie van India
en Irak die zich zal bezighouden met eco
nomische samenwerking tussen beide lan
den. Irak zal India dit jaar zes miljoen ton
ruwe olie leveren, 37,5 procent van de
totale invoer.
(Door Chriet Titulaer)
Opnieuw zijn de quasars in de publici
teit gekomen. De astronomen weten nog
steeds niet helemaal raad met deze opval
lende objecten. De quasars werden in 1963
ontdekt door de Nederlandse astronoom
prof. Maarten Schmidt, werkzaam aan
het California Institute of Technology. In
feite waren de quasars al in 1960 waarge
nomen als puntvormige radiobronnen.
Omdat ze puntvormig zijn, leken ze op
sterren, daarom werden ze quasie stellai
re objecten genoemd en daar is de naam
quasar uit afgeleid.
De ontdekking van Maarten Schmidt
had te maken met het waarnemen van de
quasars met een gewone telescoop.
Schmidt maakte een spectrum van zo’n
object. In de sterrenkunde is dat een heel
gebruikelijke procedure. In het spectrum
vinden we een heleboel lijntjes die ons in
staat stellen de samenstelling van het ob
ject, dat licht uitzendt, te bepalen. De
lijnen in het spectrum zitten meestal niet
op de plaats waar wij ze in een laboratori
um op aarde vinden. De lijnen zijn ver
schoven naar de rode kant als het object
zich van ons af beweegt en naar de blauwe
kant als het object zich naar ons toe
beweegt.
De schokkende ontdekking van Maar
ten Schmidt hield in dat deze verschui
ving bij de quasars onvoorstelbaar groot
was. Dit betekent dat de quasars zich met
een ongelooflijke snelheid van ons zouden
verwijderen. Dat zou weer betekenen dat
ze heel ver weg zouden staan. Als de ver
verwijderde quasars toch zo helder zich-
baar waren, moesten ze in werkelijkheid
vreselijk helder zijn en daaruit volgde
weer dat ze erg veel energie moesten pro
duceren.
De afgelopen 20 jaar is er in de sterren
kunde veel geschreven over quasars. De
theorieën die hiervoor in grote lijn werden
geschetst, bleken echt waar te zijn. De
quasars zijn de helderste en verst verwij
derde objecten in het heelal. Een quasar
zendt evenveel energie uit als 1000 gewone
sterrenstelsels samen. Wij kunnen dit ook
anders zeggen: in een seconde zendt de
quasar evenveel energie uit als de hele
aarde in 1 miljard jaar nodig heeft aan
elektriciteit.
De snelheid waarmee de verst verwij
derde quasars zich van ons verwijderen,
is bijna even groot als de lichtsnelheid
(300.000 kilometer per seconde). Een een
voudige berekening wijst uit dat deze ob
jecten op een afstand van 15 miljard licht
jaren van de aarde staan. Wij treffen de
quasars ook vooral aan bij die grens van
het heelal. Dit betekent echter dat de
Quasars ons nu laten zien wat er gebeur
de, toen het heelal werd gevormd. Een
object dat 15 miljard lichtjaar van de
aarde afstaat, zien we nu zoals het zich 15
miljard jaar geleden manifesteerde.
Op dat moment werd het heelal ge
vormd. De quasars laten ons dus iets zien
over het ontstaan van het heelal. De mo
derne opvatting is dan ook dat de quasar
de eerste fase is in de evolutie van een
sterrenstelsel. We kunnen quasars om
schrijven als kernen van jonge sterren
stelsels. Na het quasar-stadium zal zo’n
sterrenstelsel eerst een radiostelsel wor
den, dan een gewoon sterrenstelsel, zoals
onze eigen Melkweg, of zoals de mooie
nevel in het sterrenbeeld Andromeda.
In grote lijnen is nu wel bekend wat
quasars zijn, maar er blijven vele vraagte
kens. De energieproduktie in een qusar is
zo groot, dat we er eigenlijk geen raad
mee weten. Quasars zijn een voorbeeld
van een omgekeerde energiecrisis: er is te
veel energie. Het is ook niet duidelijk,
waarom niet alle quasars radiostralingen
uitzenden. Verder is het astronomen opge
vallen, dat quasars zeer snel kunnen ver
anderen, bijvoorbeeld wat de helderheid
betreft. Dat punt moet worden opgehel-
derd, evenals het feit dat veel quasars nu
toch niet uit één puntje blijken te bestaan,
maar uit twee puntjes.
Bij het moderne onderzoek wordt ge
bruik gemaakt van twee radiotelescopen,
die heel ver uit elkaar staan en die samen
een plaatje opleveren. Er wordt ook ge
bruik gemaakt van ruimtevaartuigen, die
opnamen maken in soorten licht die het
oppervlak van de aarde nooit bereiken.
Eén groot raadsel van de quasars is opge
lost: er is definitief beslist dat het objecten
zijn die zich heel ver van ons bevinden en
die heel veel energie uitstralen. Het aantal
detailvragen blijft voorlopig alleen maar
toenemen.
